NDINGUWIYA ku Queensland m’charu cha Australia, mu 1955. Pavuli paki, ama a Estelle angwamba kusambira Bayibolu ndi Akaboni aku Yehova. Angubatizika mu 1956. Ada a Ron angubatizika pati pajumpha vyaka 13. Ini ndingubatizika mu 1968.

Kutuliya pa unamana wangu, nditanja chineneru ndipuso kuŵerenga mabuku. Asani taluta kuchivakacha pagalimotu, apapi ŵangu akondwanga cha kuwona kuti ndiŵerenga buku m’malu mwakuwonanga vinthu vakutowa vo Chiuta wakulenga. Kweni kwanja kuŵerenga kungundiwovya limu kusukulu. Ndingulonde mphotu zinandi chifukwa chakuchita umampha pa masambiru. Sukulu ya sekondale ndasambiriyanga mutawuni ya Glenorchy pa chilwa cha Tasmania.

Pavuli paki, ndakhumbikanga kusankha chinthu chinyaki chakukhumbika. Ndenga ndi mwaŵi wakuluta ku yunivesite. Chatingi chijengi chipusu kuzomera mwaŵi uwu chifukwa ndayanjanga kuŵerenga mabuku ndi kusambira. Kweni ama angundiwovya kuti ndiyanjengi ukongwa Yehova. (1 Ŵakor. 3:18, 19) Ndati ndamaliza sekondale, apapi ŵangu angundizomerezga kuti ndileki sukulu  ndipu ndingwamba kuchita upayiniya mu January 1971. Yapa ndipu nde ndi vyaka 15.

Ndinguchita upayiniya ku Tasmania kwa vyaka 8. Pa nyengu iyi, ndingutorana ndi msungwana wakutowa wa ku Tasmania zina laki Jenny Alcock. Tinguchitiya limoza upayiniya wapade kwa vyaka vinayi mutawuni ya Smithton ndi ya Queenstown.

Mu 1978, tinguluta ku tawuni ya Port Moresby ku Papua New Guinea kuti tikachiti unganu wavyaru. Yaka kenga kakwamba kuluta ku charu chinyaki. Ndeche kukumbuka po m’mishonale munyaki wakambanga nkhani mu Chihiri Motu. Chinanga kuti ndavwanga cha vo wakambanga, nkhani yaki yingundiwovya kukhumbira uteŵeti wa umishonale, kusambira vineneru vinyaki ndipuso kukamba nkhani nge iyu. Pavuli paki, nthowa yingujulika.

Tati tawere ku Australia, tinguzizwa ukongwa kuvwa kuti tamuteŵete nge amishonale pa chilwa cha Funafuti m’charu cha Tuvalu. Tingwamba kuchita uteŵeti uwu mu January 1979. Pa nyengu iyi, ku Tuvalu kwenga apharazgi atatu pe akubatizika.

Kusambira Chituvalu kwenga kwakusuzga ukongwa. Mu chineneru ichi mwenga buku la “Chipanganu Chasonu” pe. Kwengavi madikishonale pamwenga mabuku nganyaki ngakusambiriya chineneru. Mwaviyo, tinguŵanaŵana kuti zuŵa lelosi tisambirengi mazu 10 mpaka 20. Kweni pambula kuswera tingusaniya kuti mazu ngo tingusambira taziŵanga cha cho ngang’anamuwanga. Mwakuyeruzgiyapu, m’malu mwakukambiya ŵanthu kuti kuwukwa nkhuheni, isi taŵakambiyanga kuti aleki kugwiriskiya ntchitu sikelu ndi nthonga. Kukamba uneneska, takhumbikanga kusambira chineneru kuti tichitisengi masambiru nga Bayibolu nganandi ngo tingwambisa. Mwaviyo, tingulutirizga kusambira. Pati pajumpha vyaka, munthu munyaki yo tasambiranga nayu Bayibolu wangutikambiya kuti: “Te akukondwa ukongwa kuti sonu mulongoro chineneru chidu. Pakwamba tavwanga cha vo mwakambanga.”

Chifukwa chakuti kwengavi nyumba za lendi, tingwamba kuja limoza ndi banja la Akaboni m’muzi unyaki. Ivi vinguwovya kuti tiyambi kuchiziŵa ukongwa Chituvalu kweniso umoyu wakumuzi. Chifukwa tinguja vyaka vinandi kwambula kulongoro Chingelezi, Chituvalu ndichu chinguja chineneru chidu.

Pambula kuswera, ŵanthu anandi angwamba kulongo kuti akhumba kusambira uneneska. Kweni tatingi tigwiriskiyengi ntchitu vinthu wuli kuti tisambirengi nawu Bayibolu? Tengavi mabuku ngo ngangufwatulikiya mu chineneru chawu. Kumbi  yiwu atingi asambirengi wuli Bayibolu pakuŵija? Asani ayamba kuwungana, kumbi atingi ambengi sumu wuli? Nanga atingi agwiriskiyengi ntchitu vinthu wuli pakusambira? Kumbi atingi anozgekiyengi wuli maunganu? Kumbi atingi achitengi wuli kuti abatiziki? Ŵanthu yaŵa akhumbikanga mabuku nga mu chineneru chawu. (1 Ŵakor. 14:9) Tajifumbanga kuti, ‘Kumbi mabuku ngazamufwatulikiya mu Chituvalu cho chikambika ndi ŵanthu 15,000 pe?’ Yehova wangumuka mafumbu ngenanga ndipu wangutiwovya kuziŵa fundu ziŵi izi: (1) Iyu wakhumba kuti mazu ngaki ngapharazgiki “muvilwa vakutali” kweniso (2) wakhumba kuti ŵanthu “akuzika ndi akujiyuyuwa” abisami mu zina laki.​—Yer. 31:10; Zef. 3:12.

Mu 1980, ofesi ya nthambi yingutipempha kuti tifwatuliyengi mabuku. Kweni isi tawonanga kuti ntchitu iyi tingayifiska cha. (1 Ŵakor. 1:28, 29) Pakwamba, tingugula makina kuti tisindikizengi mabuku ngakusambiriya ku maunganu. Tingufwatuliya so buku la Coonadi Cimene Cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya mu Chituvalu ndi kulisindikiza pa makina ngenanga. Ndeche kukumbuka fungu la inki kweniso kotcha ko tavwanga pakusindikiza mabuku. Pa nyengu iyi, kwengavi magesi.

Kufwatuliya mabuku mu Chituvalu kwenga kwakusuzga ukongwa chifukwa tenga ndi mabuku ngamanavi kuti ngatiwovyi. Kweni nyengu zinyaki atiwovyanga ŵanthu wo tawonanga kuti angatiwovya cha. Zuŵa linyaki, ndingufika pa nyumba ya munthu munyaki wakukota. Iyu wenga musambizi ndipu wakananga kumupharazgiya. Ndati ndafika ŵaka, wangundikumbuska kuti wakhumba cha kuti Akaboni azengi pa nyumba paki. Pavuli paki wangundikambiya kuti: “Ndikhumba ŵaka kuti ndikukambiyeni chinthu chimoza. M’mabuku nginu, mulemba mazu mwakupambana ndi mo ŵanthu aŵereŵete Chituvalu.” Ndati ndafumba ŵanthu anyaki, ndinguwona kuti waneneskanga. Mwaviyo, tingusintha. Kweni ndinguzizwa ukongwa kuti Yehova wangutovya kuporote mwa munthu wakususka yo waŵerenganga mabuku ngidu!

 Kapepala kakudaniya ŵanthu ku Chikumbusku ndiku kenga kakwamba kugaŵiya ŵanthu. Kachiŵi kenga kapepala ka Uthenga wa Ufumu Na. 30. Kapepala yaka kangutuliya limoza ndi ka Chingelezi. Venga vakukondwesa ukongwa kupaska ŵanthu timapepala ta chineneru chawu. Mukuluta kwa nyengu, tingwamba kufwatuliya timabuku ndi mabuku mu Chituvalu. Mu 1983, ofesi ya nthambi ya Australia yingwamba kusindikiza Chigongwi cha Mlinda cha mapeji 24. Tasambiranga ndimi zimanavi sabata yeyosi mu chigongwi ichi. Kumbi ŵanthu anguchita wuli mabuku ngidu ngati ngayamba kutuwa? Chifukwa chakuti ŵanthu a ku Tuvalu atanja ukongwa kuŵerenga, anandi alondiyanga mabuku ngidu. Asani tatuza buku lifya pamwenga kapepala, apharazganga pa wayilesi ya boma. Nyengu zinyaki, kutuwa kwa mabuku ngenanga ndiku kwaŵanga mutu wa nkhani! a

Pakwamba talembanga papepala vo tafwatuliya. Pavuli paki, tatumizanga ku ofesi ya nthambi ya Australia. Nyengu yinyaki, ofesi ya nthambi yingupempha azichi ŵaŵi kuti alembengi pakompyuta vo tafwatuliya chinanga kuti achiziŵanga cha Chituvalu. Nkhani yimoza ayilembanga kaŵi. Pavuli paki, ayanisanga vo weyosi walemba. Nthowa iyi yawovyanga kuti vakunangika vije vimana. Asani azichi yaŵa amaliza, ofesi ya nthambi yatitumiziyanga so kuti tiwoni asani pe vinthu vinyaki vo tikhumbika kusintha. Asani tayiwona, taŵatumiziyanga kuti asindikizi.

Sonu vinthu vasintha ukongwa! Mazuŵa nganu, abali ndi azichi alemba pakompyuta vo afwatuliya. Asani amaliza kufwatuliya ndi kuwonesesa kuti vosi veumampha, atumiza pa intaneti ku ofesi ya nthambi yo yisindikiza mabuku. Yiwu asuzgika so cha kutumiza vo afwatuliya ku positi ofesi.

Pati pajumpha vyaka, ini ndi Jenny tingulonde mauteŵeti nganandi ku vilwa va Pacific. Tati tatuwa ku Tuvalu tingupempheka kuchiteŵete ku ofesi ya nthambi ya ku Samoa mu 1985. Ku Samoa tawovyanga ntchitu yakufwatuliya Chisamowa, Chitonga (cha m’charu cha Tonga), ndi Chitokelawu. Kweni tawovyanga mbwenu ntchitu yakufwatuliya Chituvalu. b Mu 1996, tinguluta ku ofesi ya nthambi ya ku Fiji ndipu tawovyanga ntchitu yakufwatuliya Chifiji, Chikiribati, Chinawuru, Chirotuma ndi Chituvalu.

Ndeche kukumbuka mo abali ndi azichi agwiriyanga mwaphamphu ntchitu yakufwatuliya mabuku ngidu. Ntchitu iyi njakuvukisa. Kweni abali ndi azichi akugomezgeka yaŵa akhumbisiskanga kuti uthenga wamampha upharazgiki ‘ku charu chechosi, fuku lelosi, chineneru chechosi ndi ku mtundu wewosi’ nge mo Yehova wakhumbiya. (Chiv. 14:6) Mwakuyeruzgiyapu, po takhumbanga kuti tiyambi kufwatuliya Chigongwi cha Mlinda cha Chitonga, ndingufumba ŵara a m’charu cha Tonga kuti akambi wo awona kuti angafiska kufwatuliya. Mura yumoza yo wagwiranga ntchitu ya umekaniki wangujipereka kusiya ntchitu yaki zuŵa lakulondopu.  Wati waleka ntchitu yaki, wanguchiyamba ntchitu yakufwatuliya. Vo wanguchita venga vakukondweska ukongwa chifukwa wenga ndi banja ndipu waziŵanga cha mo watingi waliwovyiyengi. Kweni Yehova wangumovya. Iyu wagwira ntchitu yakufwatuliya kwa vyaka vinandi.

Abali ndi azichi yaŵa awona vinthu nge mo a mu Wupu Wakulongozga awone. Abali a mu wupu uwu, akhumbisiska kuti mabuku ngidu ngafwatulikiyengi so mu vineneru vo vikambika ndi ŵanthu amanavi. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu yinyaki abali angufumba asani nchakwenere kufwatuliya mabuku mu Chituvalu. Ndingukondwa ukongwa kuŵerenga vo Wupu Wakulongozga ungumuka. Unguti: “Tiwona kuti palivi chifukwa chakuleke kufwatuliya mabuku mu Chituvalu. Chinanga wuli ŵanthu wo akamba Chituvalu mbamanavi, nawu akhumbika kuvwa uthenga wamampha mu chineneru chawu.”

Mu 2003, ini ndi Jenny angutipempha kuti tituweku ku Dipatimenti Yakufwatuliya ku ofesi ya nthambi ya ku Fiji kuti tikateŵetiyengi mu Dipatimenti Yakovya Akufwatuliya mutawuni ya Patterson ku New York. Tinguwona nge kuti nkhutulu. Tawovyanga kwambisa matimu ngafya ngakufwatuliya mabuku mu vineneru vinyaki. Kwa vyaka viŵi pamwenga kujumpha, talutanga mu vyaru vakupambanapambana kuti tikasambizi akufwatuliya.

Sonu ndilutirizgi vo ndingwamba kukonkhoska kukwamba kwa nkhani iyi. Mu 2000, Wupu Wakulongozga unguwona kuti pakhumbika kusambiza akufwatuliya pacharu chosi chapasi chifukwa aziŵanga vinandi cha. Tati takonkhoska masuzgu ngo akufwatuliya akumana nangu ku Komiti Yakuwonere Ntchitu Yakulemba, Wupu Wakulongozga unguzomerezga kuti tiyambi kusambiza akufwatuliya wosi pacharu chapasi. Wakufwatuliya weyosi wakhumbikanga kusambizika kuti wavwisengi Chingelezi, waziŵengi mo wangafwatuliya kweniso mo wangagwiriya ntchitu ndi anyaki.

Kumbi masambiru yanga ngawovya wuli? Chakwamba, vinthu vo afwatuliya vivwika umampha. Kwawovya so kuti mabuku ngidu ngafwatulikiyengi mu vineneru vinandi. Po tayambanga waka uteŵeti wa umishonale mu 1979, Chigongwi cha Alinda chafwatulikiyanga mu vineneru 82 pe. Ndipu asani Chigongwi cha Alinda chatuwa mu Chingelezi, pajumphanga myezi yinandi kuti afwatuliyi mu vineneru vinyaki. Kweni sonu Chigongwi cha Mlinda chifwatulikiya mu vineneru vakujumpha 240 ndipu vinandi vituliya limoza ndi va Chingelezi. Sonu mabuku ngidu ngasanirika mu vineneru vakujumpha 700. Mu vyaka vakuvuli, ivi taviŵanaŵananga waka kweni sonu vichitika.

Mu 2004, Wupu Wakulongozga unguchita so chinthu chinyaki. Unguŵanaŵana kuti Bayibolu lifwatulikiyi mu vineneru vinandi. Pati pajumpha myezi yimanavi, matimu nganandi ngangwamba kufwatuliya Bayibolu. Ivi vawovya kuti Bayibolu la New World Translation lifwatulikiyi mu vineneru vinandi. Kufika mu 2014, Bayibolu ili lasindikizika losi  lamphumphu pamwenga vigaŵa vinyaki mu vineneru 128, kusazgapu va Kumwela kwa Pacific.

Mu 2011, ndingupempheka kuti nkhachitiski unganu wachigaŵa mu Chituvalu. Ichi chenga chinthu chakukondwesa ukongwa pa umoyu wangu. Unganu uwu wechendachitiki, vuwa yingusoŵa ukongwa ku Tuvalu ndipu ŵanthu asoŵanga maji. Mwaviyo, abali aŵanaŵananga kuti unganu utondekengi. Kweni mazulu zuŵa lo tingufikiya, kunguwa vuwa yikulu ndipu unganu unguchitika mbwenu. Pa unganu uwu, ndingutuza Bayibolu la New World Translation la Malemba nga Chigiriki nga Chikhristu mu Chituvalu. Kenga kakwamba kuti chineneru cho chikambika ndi ŵanthu amanavi alonde chawanangwa chaviyo. Unganu wati wamala, kunguwa so vuwa yikulu. Mwaviyo, weyosi wangulonde chakurya chauzimu ndi vuwa.

Vakuchitiska chitima kuti muwolu wangu Jenny yo ndinguja nayu vyaka 35 wengapu cha pa unganu uwu. Iyu wangusuzgika ndi matenda nga khansa kwa vyaka 10 ndipu wangutayika mu 2009. Ndikayika cha kuti asani waziyuka, wazamukondwa ukongwa kuvwa kuti Bayibolu lingufwatulikiya mu Chituvalu.

Yehova wanditumbika so ndi munthukazi munyaki wakutowa. Zina laki ndi Loraini Sikivou. Loraini ndi Jenny ateŵetiyanga limoza pa Beteli ya ku Fiji. Loraini wagwiranga ntchitu yakufwatuliya Chifiji. Nayu ngwakugomezgeka ndipu titeŵete limoza Yehova kweniso tosi titanja chineneru.

Asani ndikumbuka vyaka vakuvuli, ndikondwa kuwona mo Yehova wawovye ŵanthu a vineneru vakupambanapambana, kaya vikambika ndi ŵanthu anandi pamwenga amanavi. (Sumu 49:1-3) Ndawona mo ŵanthu akondwe asani awona mabuku nga mu chineneru chawu pamwenga atumba sumu zakuthamika Yehova mu chineneru chawu. Ivi vilongo kuti Yehova watanja ŵanthu. (Mac. 2:8, 11) Ndeche kukumbuka mazu nga m’bali wakukota zina laki Saulo Teasi. Iyu wati wamba sumu ya Ufumu kakwamba mu chineneru chaki wangukamba kuti: “Mukakambiyi a mu Wupu Wakulongozga kuti sumu za Chituvalu zivwika umampha ukongwa kuluska za Chingelezi.”

Mu September, 2005 ndingupempheka kuti nditeŵetiyengi mu Wupu Wakulongozga wa Akaboni aku Yehova. Chinanga kuti sonu ndingafwatuliya cha mabuku, ndiwonga Yehova kuti walutirizga kundigwiriskiya ntchitu yakovya akufwatuliya pacharu chosi. Vakukondwesa ukongwa kuziŵa kuti Yehova waphwere ŵanthu mwauzimu, chinanga ndi wo aja pa vilwa va nyanja ya Pacific. Nge mo wakulemba sumu wangukambiya, “Yehova ndi karonga! Charu chapasi chikondwi! Vilwa Vinandi Vikondwi.”​—Sumu 97:1.