1, 2. Kumbi wongu wa ŵanthu ngwapade wuli?

 WONGU wa ŵanthu ngwapade ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, utovya ŵanthu kusambira chineneru. Chineneru chititiwovya kuti tiŵerengengi, tilembengi, tilongorongi ndi kuvwa mazu ngo munthu munyaki wakamba. Chititiwovya so kuti tirombengi ndi kumba sumu zakuthamika Yehova. Vosi ivi vilongo kuti tipambana ukongwa ndi vinyama. Ndipu asayansi avwisa cha mo wongu uchitiya vakuziziswa venivi.

² Chiuta ndiyu wakutipasa lusu lakugwiriskiya ntchitu chineneru. (Sumu 139:14; Chiv. 4:11) Wongu wo Chiuta wakutipasa ngwapade munthowa yinyaki. Mwakupambana ndi vinyama, ŵanthu akupangika “muchikozgu chaku Chiuta.” Yiwu ŵe ndi wanangwa wakusankha vinthu. Ndipu angasankha kugwiriskiya ntchitu chineneru kuti athamiki Chiuta.​—Chiy. 1:27.

3. Kumbi nchawanangwa nichi cho Yehova watipasa?

³ Chiuta wakupereka Bayibolu ku ŵanthu wo akhumba kumutumbika. Bayibolu lisanirika losi lamphumphu ndipuso vigaŵa vinyaki mu vineneru vakujumpha 2,800. Asani mulunguruka vo Bayibolu likamba, mungayamba kuŵanaŵana nge mo Chiuta  wachitiya. (Sumu 40:5; 92:5; 139:17) Ivi “vingakupasani zeru zo zazakukuwovyani kuti muzitaskiki.”​—Ŵerengani 2 Timote 3:14-17.

4. Kumbi kulunguruka kung’anamuwanji, ndipu tikambiskanengi mafumbu nanga?

⁴ Kulunguruka kung’anamuwa kuŵanaŵaniya ukongwa chinthu chinyaki, kaya chingaŵa chamampha pamwenga chiheni. (Sumu 77:12; Nthanthi 24:1, 2) Tiyanduwa ukongwa asani tiŵanaŵaniya vakukwaskana ndi Yehova Chiuta ndi Yesu Khristu. (Yoh. 17:3) Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mafumbu yanga: Kumbi pe kukoliyana wuli pakati pa kuŵerenga ndi kulunguruka? Kumbi ndi vinthu wuli vo titenere kulunguruka? Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatiwovya kuti tilungurukengi kweniso kuti tikondwengi asani tichita viyo?

5, 6. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingakuwovyani kuti muvwisengi ndi kukumbuka vo muŵerenga?

⁵ Pe vinthu vinyaki vo tingachita kwambula kuviŵanaŵana nge kututa, kwenda ndi kwendesa njinga. Nyengu zinyaki tingachita so viyo pakuŵerenga. Mwaviyo, titenere kuŵika mtima pa vo tiŵerenga ndi kuvwisa vo ving’anamuwa. Asani mwafika pakumaliya pa ndimi pamwenga mwechendayambi kuŵerenga kamutu kanyaki, mukhumbika kuma dankha ndi kulunguruka vo mwaŵerenga kuti muwoni asani mwavwisa umampha. Asani mutangwanika ndi vinthu vinyaki pakuŵerenga kweniso asani muleka kuŵikapu mtima, mungayamba kuŵanaŵana vinyaki. Kukamba uneneska, asani muchita viyo, mungayanduwa cha ndi vo muŵerenga. Kumbi tingachita wuli kuti ivi vileki kuchitika?

⁶ Asayansi asaniya kuti asani munthu waŵerenga mwakukweza waluwa cha vo waŵerenga. Chiuta yo wakupanga wongu widu waziŵa venivi. Ndichu chifukwa chaki wangukambiya Yoswa kuŵerenga buku Laki la Marangu “mwakukweza.” (Ŵerengani Yoswa 1:8.) Kuŵerenga Bayibolu mwakukweza mazu kukuwovyeningi kuti muŵikengi maŵanaŵanu pa vo muŵerenga ndipuso kukumbuka vinthu vinandi.

7. Kumbi nyengu yamampha yakulunguruka Mazu Ngaku Chiuta ndi niyi? (Wonani chithuzi cho che papeji 23.)

⁷ Kuŵerenga kukhumbika kuŵikapu mtima ukongwa cha, kweni kulunguruka kukhumba kuŵikapu mtima ukongwa. Ndichu chifukwa chaki, wongu wa ŵanthu uswera cha kuŵanaŵaniya vinthu vambula kusuzga. Mwaviyo, asani mupumuwa kweniso mwe pa malu pambula viwawa, yingaŵa nyengu yamampha kulunguruka. Davidi wanguwona kuti usiku po wenga pabedi ndiyu nyengu yamampha kulunguruka. (Sumu 63:6) Yesu yo wenga murunji, wasaniyanga malu ngambula viwawa kuti wakalunguruki ndi kuromba.​—Luka 6:12.

8. (a) Kupatuwaku vo tiŵerenga m’Bayibolu, nchinthu wuli chinyaki cho tikhumbika kulunguruka? (b) Kumbi Yehova watuvwa wuli asani tikambiskana vaku iyu?

⁸ Kupatuwaku vo tiŵerenga m’Bayibolu, pe so vinthu vinyaki vo tingalunguruka. Mwakuyeruzgiyapu, asani mwawona chinthu chinyaki cho Chiuta wakupanga, mani dankha ndi kujifumba kuti, ‘Kumbi ichi chitindisambizanji vakukwaskana ndi Yehova?’ Kuŵanaŵana viyo kukuwovyeningi kuromba kwaku Yehova kuti mumulumbi chifukwa cha umampha waki. Kweniso, asani mwe ndi munyinu, mungamukambiyaku umampha waku Chiuta. (Sumu 104:24; Mac. 14:17) Kumbi Yehova wawonga marombu ngaviyo? Kumbi watuvwa wuli asani mukambiskana vaku iyu? Tiyeni tiwoni  vo Mazu ngaki ngakamba. Pakukamba va mazuŵa nganu ngakumaliya, Bayibolu likamba kuti: “Pa nyengu yo ŵanthu akopa Yehova akambiskananga yumoza ndi munyaki. Yehova wavwisiyanga. Buku la chikumbusku lingulembeka pa masu paki. Buku ili lakambanga va ŵanthu akopa Yehova ndi ŵanthu wo alungurukanga pa zina laki.”​—Mal. 3:16.

9. (a) Kumbi Paulo wangukambiya Timote kuti walungurukengi vinthu wuli? (b) Kumbi tingalondo wuli ulongozgi waku Paulo asani tinozgeke uteŵeti?

⁹ Wakutumika Paulo wangukambiya Timote kuti ‘walungurukengi’ mo ŵanthu awovyeke ndi vo wakambanga, kuchita ndi kusambiza. (Ŵerengani 1 Timote 4:12-16.) Mwakuyana ndi Timote, nasi te ndi vinthu vauzimu vinandi vo tingalunguruka. Mwakuyeruzgiyapu, titenere kulunguruka asani tinozgeke kuchichitiska sambiru la Bayibolu. Tingaŵanaŵaniya fumbu lo tingafumba munthu weyosi yo tisambira nayu kuti tiziŵi mo wawone nkhani yinyaki pamwenga chakuyeruzgiyapu cho chingamuwovya kuti waluti panthazi. Kuchita viyo nkhwakovya ukongwa chifukwa kulunguruka vinthu ivi kutovya kuti chivwanu chidu chikho. Kutovya so kuti tichitiskengi umampha masambiru nga Bayibolu. Tingachita so viyo chinanga mphanyengu yo tinozgeke kuchipharazga. (Ŵerengani Ezra 7:10.) Kuŵerenga chaputala chimoza mu buku la Machitidu kungakuwovyani kuti muje ndi phamphu nge mo ‘tisonkheze motu kuti uleki kuzimwa.’ Kulunguruka Malemba ngo tamugwiriskiya ntchitu pa zuŵa lo ndipuso mabuku ngo tamugaŵiya vingatiwovya kuchita umampha uteŵeti widu. (2 Tim. 1:6) Ŵanaŵaniyani ŵanthu a muchigaŵa chinu kweniso mabuku ngo angachiyanja. Kunozgeke kwa viyo kutiwovyengi kugwiriskiya ntchitu umampha Bayibolu mu uteŵeti.​—1 Ŵakor. 2:4

10. Kumbi ndi vinthu nivi vinyaki vo tingalunguruka?

 ¹⁰ Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo mungalunguruka? Asani nyengu zinyaki mulemba nkhani zo mwavwa pa maunganu nga mpingu, nga dera ndi nga chigaŵa, muweriyengemu. Pa kuchita ivi, mujifumbengi kuti, ‘Kumbi ndasambiranji?’ Tingalunguruka so nkhani zo zisanirika m’magazini ya Chigongwi cha Alinda ndi Galamukani! kweniso vinthu vo vatuwa pa unganu wachigaŵa. Asani muŵerenga Buku Lapachaka, mungachita umampha kuma dankha pa nkhani yeyosi yo mwaŵerenga ndi kuwona vo mwasambirapu. Kweniso mungagwala mizeri kusi kwa fundu zikuluzikulu zo mŵerenga pamwenga kuzilemba mumphepeti mwa buku. Ivi vingakuwovyani pakunozgeke ulendu wakuweriyaku, wa uliska pamwenga nkhani yo mwazamukamba kunthazi. Chakukhumbika ukongwa nchakuti asani mutuma ndi kulunguruka pafupipafupi vo muŵerenga mu mabuku ngidu, vikuwovyeningi kuziŵa vinandi ndi kuwonga Yehova chifukwa cha vinthu vamampha vo mwasambira.

11. Kumbi nchinthu wuli chakukhumbika ukongwa cho tikhumbika kulunguruka, ndipu nchifukwa wuli? (Wonani mazu ngamumphata.)

¹¹ Chinthu chakukhumbika ukongwa kulunguruka ndi Mazu Ngaku Chiuta. Kumbi mungachita wuli asani akukanizgani kuja ndi Bayibolu? a Palivi yo wangakukanizgani kulunguruka vinthu vo mukumbuka nge malemba ngo mutanja pamwenga sumu za Ufumu. (Mac. 16:25) Ndipu mzimu waku Chiuta ungakuwovyani kukumbuka vinthu vamampha vo mukusambira.​—Yoh. 14:26.

12. Kumbi mungaŵerenga wuli Bayibolu zuŵa lelosi?

¹² Kumbi mungaŵerenga wuli Bayibolu zuŵa lelosi? Mazuŵa nganyaki mungaŵerenga ndi kulunguruka machaputala ngo tiŵerenga sabata yeyosi pa maunganu mu Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta. Mazuŵa nganyaki mungalunguruka vo Yesu wangukamba ndi kuchita. Mungaŵerenga vakukwaskana ndi umoyu ndi uteŵeti waki m’mabuku nga Uthenga Wamampha ngo ndi Mateyu, Marko, Luka ndi Yohane. Ŵanthu anandi atingaziŵa ukongwa mabuku yanga. (Ŵar. 10:17; Ŵah. 12:2; 1 Pet. 2:21) Te ndi so buku lo likonkhoska ndondomeku ya vinthu vo Yesu wanguchita pa nyengu yo wenga pacharu chapasi. Buku ili lingatiwovya asani tiŵerenga ndi kulunguruka mabuku nga Uthenga Wamampha.​—Yoh. 14:6.

13, 14. Nchifukwa wuli kulunguruka vinthu vauzimu nkhwakukhumbika ukongwa, ndipu ivi vititichiska kuchitanji?

¹³ Kulunguruka vinthu vauzimu kutovya munthu kuti waje Mkhristu wakukhwima. (Ŵah. 5:14; 6:1) Munthu yo walunguruka kwa nyengu yimanavi vakukwaskana ndi Yehova ndi Yesu wangaja cha ndi chivwanu chakukho. Munthu waviyo wangayamba kamanakamana kuleka kuja pa ubwezi ndi Yehova. (Ŵah. 2:1; 3:12) Yesu wangukamba kuti asani tileka kuvwa pamwenga kugwiriskiya ntchitu Mazu Ngaku Chiuta ndi “mtima wauneneska ndi wamampha,” ‘tingakolesengi’ cha. M’malu mwaki, tingaswera cha “kutoleka ndi vinthu vakufipiska mtima, chuma ndi vakukondwesa va umoyu wunu.”​—Luka 8:14, 15.

¹⁴ Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kulunguruka Mazu Ngaku Chiuta. Ivi vitiwovyengi kuŵanaŵaniya unkhankhu waku Yehova ndi mijalidu yaki. (2 Ŵakor. 3:18) Ndi mwaŵi ukulu  ukongwa kuziŵa vinandi vakukwaskana ndi Chiuta kweniso kulunguruka unkhankhu waki. Tikhumbika cha kuleka kulunguruka po tisambira mo tingayezge Awuskefwi akuchanya.​—Wak. 3:11.

15, 16. (a) Kumbi tiyanduwa wuli asani tilunguruka vinthu vauzimu? (b) Nchifukwa wuli nyengu zinyaki kungaja kwakusuzga kulunguruka, kweni nchifukwa wuli titenere cha kuleka?

¹⁵ Asani tilutirizga kulunguruka vinthu vauzimu, tiŵengi ndi chivwanu chakukho. Pa tichita viyo, tichiskengi abali ndi azichi kweniso ŵanthu akunweka wo tikumana nawu mu uteŵeti. Kulunguruka ukongwa sembi yaku Yesu yo Chiuta wakutipasa, kutiwovyengi kuti tilutirizgi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. (Ŵar. 3:24; Yak. 4:8) M’bali Mark wa ku South African wanguja vyaka vitatu mujeri chifukwa cha chivwanu chaki. Iyu wangukamba kuti: “Asani tilunguruka ukongwa vinthu vauzimu, ndipu tiziŵa vinthu vinandi vakukwaskana ndi Yehova Chiuta. Nyengu zinyaki asani nditamba kugongowa pamwenga kufipa mtima ndi vinthu vakunthazi, ndiŵerenga Bayibolu ndi kulunguruka Lemba lo ndaŵerenga. Pavuli paki, ndituvwa umampha ukongwa.”

¹⁶ M’charu ichi mwe vinthu vinandi vakutangwanisa ndipu vingaja vakusuzga kulunguruka vinthu vauzimu. M’bali munyaki wakugomezgeka wa kunu ku Africa zina laki Patrick wangukamba kuti: “Ndeche ndayambi kulunguruka, ndidankha kupenja mumaŵanaŵanu ngangu kuti ndiwoni asani mwe vinthu viheni. Ndipu kanandi ndisaniya kuti ndifipa mtima ndi vinthu vinandi. Pavuli paki, ndiromba kwaku Yehova kuti wandiwovyi kutuzgamu maŵanaŵanu yanga. Chinanga wuli ndito nyengu ndechendayambi kulunguruka vinthu vauzimu, kweni nditijivwa kuti ndindere kwaku Yehova. Ivi vitindiwovya kuti ndiwuvwisi umampha uneneska.” (Sumu 94:19) Kukamba uneneska, tiyanduwa munthowa zinandi asani tiŵerenga “Malemba zuŵa lelosi” ndi kulunguruka vo tisambirapu.​—Mac. 17:11.

17. Kumbi ndi nyengu niyi yo mulunguruka?

¹⁷ Anyaki ayuka ndi mulenji kuti aŵerengi, kulunguruka ndi kuromba. Po anyaki achita ivi ndi musana pa nyengu ya chakurya. Panyaki imwi mungawona kuti nyengu yamampha ndi mulenji pamwenga mazulu mwechendagoni. Anyaki atanja kuŵerenga Bayibolu ndi mulenji ndipu aŵerenga so mazulu ŵechendagoni. Mwakuchita viyo, yiwu ‘atiliŵerenga . . . musana ndi usiku’ pamwenga kaŵikaŵi. (Yos. 1:8) Chinthu chakukhumbika nchakuti titenere kuyigwiriskiya ntchitu mwazeru nyengu yidu. M’malu mwakuchita vinthu vambula kukhumbika ukongwa, tikhumbika kugwiriskiya ntchitu nyengu iyi kulunguruka Mazu Ngaku Chiuta.​—Ŵaef. 5:15, 16.

18. Kumbi Bayibolu laŵalayizganji wo alunguruka Mazu Ngaku Chiuta zuŵa lelosi ndi kuchita vo asambira?

¹⁸ Bayibolu lilayizga kuti Yehova watumbikengi ŵanthu wosi wo alunguruka Mazu ngaki ndi kuchita vo asambira. (Ŵerengani Sumu 1:1-3.) Yesu wangukamba kuti: “Akukondwa mbanthu wo atuvwa mazu ngaku Chiuta ndi kungasunga.” (Luka 11:28) Chakukhumbika ukongwa nchakuti kulunguruka vinthu vauzimu zuŵa lelosi kutiwovyengi kutumbika Yehova yo wakulenga wongu widu wakuziziswa. Asani tichita viyo, iyu watiwovyengi kuti tijengi akukondwa sonu kweniso wazakutipasa umoyu wamuyaya m’charu chifya.​—Yak. 1:25; Chiv. 1:3.