1, 2. (a) Kumbi apapi anyaki afipa mtima ndi vinthu wuli asani ŵana ŵawu afika vyaka 13? (b) Kumbi achinyamata angachita wuli kuti vinthu viŵayendiyengi umampha?

CHINTHU chimoza cho apapi akondwa nachu ukongwa nkhuwona mwana wawu wabatizika. Berenice yo ŵana ŵaki anayi angubatizika ŵechendafiki vyaka 14, wangukamba kuti: “Chenga chinthu chakukondwesa ukongwa kuwona ŵana ŵidu abatizika ndipu akhumba kuteŵete Yehova. Kweni tinguziŵa kuti pakuŵa achinyamata akumanengi ndi masuzgu nganandi.” Asani mwana winu we ndi vyaka va pakati pa 13 ndi 19 pamwenga asani wepafupi kufika vyaka ivi, mungavwisa vo Berenice wangukamba.

² Munthu munyaki wangukamba kuti asani mwana wakuwa yituŵa nyengu yakusuzga ukongwa kwa apapi kweniso kwaku iyu. Wangukamba so kuti apapi angaŵanaŵananga cha kuti ŵana ŵawu achinyamata mbazeleza pamwenga achita vinthu nge anamana. Wanguti iyi ndi nyengu yo achinyamata achitiya vinthu vinandi ndipu akhumba ukongwa kuja ndi mabwezi. Pa nyengu iyi ŵana ŵinu angaŵa pa  ubwezi wamampha ukongwa ndi Yehova. Kweniso angaja ndi vilatu vakuteŵete Yehova. Mwaviyo, pa nyengu ya unyamata angakuwa mwauzimu nge mo Yesu wanguchitiya pa unamana. (Ŵerengani Luka 2:52.) Kumbi mwa apapi mungachitanji kuti muŵawovyi pa nyengu iyi? Yesu wati wakuwa wenga wachanju, wakujiyuyuwa kweniso wakuwamu. Kumbi mijalidu iyi yingakuwovyani wuli pakusambiza mwana winu wachinyamata kuti wateŵetiyengi Yehova?

3. Nchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti akutumika ŵenga mabwezi ngaki?

³ Yesu wenga bwezi la akutumika. (Ŵerengani Yohane 15:15.) Mu nyengu yakali, ndi viŵi cha munthu kukambiya akapolu ŵaki vakukhosi kwaki. Kweni Yesu wenga Mbuyawu kweniso bwezi lawu. Iyu wachezanga nawu, waŵakambiyanga vakukhosi ndipu wavwisiyanga asani nawu atimukambiya vakukhosi kwawu. (Marko 6:30-32) Chifukwa chakuti akambiskananga umampha, Yesu ndi akutumika ŵenga pa ubwezi wakukho. Ivi vinguwovya akutumika kuchita umampha maudindu ngo anguzipasika.

4. Kumbi mungachita wuli kuti muje pa ubwezi ndi mwana winu? (Wonani chithuzi cho che papeji 8.)

⁴ Michael, yo we ndi ŵana ŵaŵi wangukamba kuti, “Chinanga kuti ŵana ŵidu ndi nthanga zidu cha, kweni tingaŵa mabwezi ngawu.” Mabwezi ngacheze limoza. Mwaviyo, mungachita umampha kupatuwa nyengu kuti muchezengi ndi ŵana ŵinu. Ŵanthu wo ŵe pa ubwezi atesesa kwanja vo munyawu watanja. Namwi muyesesengi kwanja vo ŵana ŵinu achinyamata atanja, nge sumu, mavidiyo pamwenga masaza. Ilaria yo waja ku Italy wangukamba kuti: “Apapi ŵangu angwamba kwanja sumu zo ndayanjanga kuvwisiya. Mwakuti ada anguja bwezi langu lapamtima ndipu ndafwatukanga kuŵakambiya nkhani yeyosi chinanga yingaŵa yakuchitisa soni.” Asani mwe pa ubwezi ndi ŵana ŵinu ndi kuŵawovya kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova, ching’anamuwa kuti udindu winu nge mpapi wamala cha. (Sumu 25:14) Kweni asani muchita viyo, mulongo kuti mutiŵayanja ndi kuŵatumbika. Ivi vitovya kuti afwatukengi namwi. Asani ayamba kukufwatukiyani, angakukambiyani vo vitiŵafipisa mtima.

5. Kumbi Yesu wanguŵawovya wuli akusambira ŵaki kuti akondwengi pakuteŵete Yehova?

⁵ Yesu waziŵanga kuti munthu waja wakukondwa asani wateŵete Yehova mwaphamphu. Mwaviyo, wakhumbanga kuti akusambira ŵaki ateŵetiyengi Yehova mwaphamphu. Iyu wanguŵachiska kuti apharazgengi mwaphamphu. Ndipu wanguŵalayizga kuti waŵawovyengi kuti afiski uteŵeti wawu.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Nchifukwa wuli apapi akhumbika kuchita vinthu vauzimu ndi ŵana ŵawu nyengu zosi?

⁶ Tiziŵa kuti mukhumba kuti ŵana ŵinu aje akukhwima mwauzimu. Chiuta nayu wakhumba kuti muŵasambizengi fundu zaki. (Ŵaef. 6:4) Mwaviyo, mutenere kupatuwa nyengu yakuchitiya vinthu vauzimu nyengu zosi. Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Apapi awonesesa kuti ŵana ŵawu aluta kusukulu chifukwa aziŵa kuti masambiru ngakukhumbika. Akhumba so kuti ŵana ŵawu ayanjengi kusambira vinthu. Mwakuyana waka, mutenere kuwonesesa kuti ŵana ŵinu aluta ku maunganu nga mpingu, unganu wadera, wachigaŵa kweniso aŵapu pakusopa kwa pa banja. Muŵawovyengi kuti ayanjengi vinthu vauzimu chifukwa muziŵa kuti asani asambizika ndi Chiuta aŵengi azeru kweniso azamusaniya umoyu. (Nthanthi 24:14) Nge mo Yesu wawovyiyanga akusambira ŵaki, namwi mutenere kuwovya ŵana ŵinu achinyamata kuti alutengi mu uteŵeti nyengu zosi. Awovyeni kuti ayanjengi kusambiza ŵanthu Mazu Ngaku Chiuta.

⁷ Kumbi kuchita vinthu vauzimu nyengu zosi kungawovya wuli ŵana ŵinu achinyamata? Erin, yo waja ku South Africa wangukamba kuti: “Kanandi taŵana takhumbanga cha kusambira  Bayibolu, kuluta kumawunganu ndi kusere mu uteŵeti. Nyengu zinyaki tatimbanyizgiyanga dala sambiru la banja kuti tituwepu. Kweni apapi ŵidu achitanga mphwayi cha. Vo apapi ŵidu achitanga vingundisambiza kuja wachitatata. Mazuŵa nganu asani ndondomeku yangu yakuchitiya vinthu vauzimu yatimbanyizgika, ndikhumbisiska kwamba so mwaliŵi. Ndikayika kuti ndatingi ndichitengi viyo asani apapi ŵidu anguchita mphwayi po isi takhumbanga kutimbanyizga sambiru la banja. Akachitengi mphwayi, mphanyi sonu ndijombajomba ku maunganu nga mpingu, unganu wadera ndi wachigaŵa.”

8. (a) Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti waziŵanga vo watondekanga kuchita? (b) Kumbi kujiyuyuwa kwaku Yesu kunguŵawovya wuli akusambira ŵaki?

⁸ Yesu wenga wakujiyuyuwa. Chinanga kuti wenga murunji, waziŵanga vo wangatondeka kuchita ndipu wathembanga Yehova. (Ŵerengani Yohane 5:19.) Kumbi akusambira ŵaki anguleka kumutumbika chifukwa chakuti wenga wakujiyuyuwa? Awa. Yiwu amutumbikanga ukongwa chifukwa chakuti wathembanga ukongwa Yehova. Pavuli paki, nawu angutole kujiyuyuwa kwaki.—Mac. 3:12, 13, 16.

9. Asani mupepesa kweniso muziŵa vo mutondeka kuchita, kumbi vingawovya wuli ŵana ŵinu?

⁹ Mwakupambana ndi Yesu, isi te ambula urunji ndipu tibuda. Mwaviyo, mujiyuyuwengi. Muziŵengi kuti pe vinthu vinandi vo mungatondeka kuchita, ndipu muzomerengi pa mwananga. (1 Yoh. 1:8) Kumbi ndiyani yo mutimutumbika ukongwa? Munthu yo wakana asani wananga pamwenga yo wazomera ndi kupepesa? Asani mupepesa pa mwananga, mwana winu wakutumbikeningi ukongwa. Nayu wasambirengi kuzomera asani wananga. Rosemary yo we ndi ŵana atatu arara wangukamba kuti: “Chifukwa chakuti tazomeranga pa tananga, vinguwovya kuti ŵana ŵidu atikambiyengi asani ŵe ndi suzgu. Taziŵanga vo tatondekanga kuchita. Mwaviyo, tasambizanga ŵana ŵidu ko angasaniya chovyu asani akumana ndi masuzgu. Asani akhumba chovyu, takambiskananga nawu kutuliya m’mabuku ngidu ndipu tarombanga nawu.”

10. Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti wenga wakujiyuyuwa asani wakambiya akusambira ŵaki vakuchita?

¹⁰ Yesu wenga ndi mazaza ngakukambiya akusambira ŵaki vakuchita. Kweni waŵakambiyanga so chifukwa chaki. Mwakuyeruzgiyapu, wangukambiya akusambira ŵaki kuti apenjengi dankha Ufumu waku Chiuta ndi urunji waki. Kweni wanguŵakambiya so chifukwa chaki, wanguti: “Ndipu vinthu vinyaki vosi ivi visazgikiyengeku kwaku imwi.” Wati waŵakambiya kuti, “Mungayeruzganga cha,” wanguŵakambiya so chifukwa chaki kuti: “Alinga kuti muleki kweruzgika, chifukwa ndi cheruzgu cho muteruzga, mwazamuyeruzgikiya chenicho.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Nchifukwa wuli mukhumbika kukambiya mwana winu chifukwa cho mwamupasiya dangu?

¹¹ Asani mwamupasa dangu mwana winu, mumukambiyengi so chifukwa chaki. Iyu wangakuvwiyani ndi mtima wosi asani wavwisa chifukwa cho mwamupasiya dangu. Barry yo wangulera ŵana anayi wangukamba kuti: “Asani mwaŵakambiya chifukwa cho mwaŵapasiya dangu, ŵana ŵinu achinyamata atamba kumugomezgani ukongwa.” Ŵana ŵinu aziŵengi kuti mwaŵapasa dangu chifukwa cha mazaza ngo mwenangu cha, kweni awonengi kuti mwe ndi chifukwa chamampha. Mutenere so kukumbuka kuti ŵana ŵinu achinyamata mbanamana cha. Yiwu asambira mo angachitiya vinthu pakuŵija. (Ŵar. 12:1) Barry wangukamba so kuti: “Ŵana ŵinu achinyamata akhumbika kusambira kusankha vakuchita mwazeru m’malu mwakulondo waka vo mwaŵakambiya.” (Sumu 119:34) Mwaviyo, mutenere kujiyuyuwa ndi kukambiya mwana winu chifukwa cho mwasankhiya vo  mukhumba kuchita. Ivi vimuwovyengi kuti wasankhengi yija vakuchita. Waziŵengi so kuti mutimutumbika ndipu muziŵa kuti wakuwa.

12. Kumbi Yesu wangulongo wuli kuwamu pakovya Petro?

¹² Yesu wenga wakuwamu. Waziŵanga masuzgu nga akusambira ŵaki. Mwakuyeruzgiyapu, wati waŵakambiya kuti wafwengi, Petro wangumukambiya kuti wajichitiyi lisungu kuti waleki kufwa. Yesu wanguziŵa kuti Petro wangukamba viyo chifukwa chakuti wamuyanjanga. Kweni wanguziŵa so kuti Petro wenga ndi maŵanaŵanu ngambula kwenere. Kumbi Yesu wangumuwovya wuli Petro ndi akusambira anyaki? Chakwamba, Yesu wanguchenya Petro. Pavuli paki, wangukonkhoska vo vingachitika asani munthu wakhumba cha kuchita khumbu laku Chiuta chifukwa cha masuzgu ngo wangakumana nangu. Yesu wangukamba so kuti Yehova wazamutumbika wo ŵe ndi mtima wakujipereka. (Mat. 16:21-27) Petro wangusambirapu kanthu pa vo Yesu wangukamba.—1 Pet. 2:20, 21.

13, 14. (a) Nchinthu wuli cho chingalongo kuti chivwanu cha mwana winu chayamba kudewezeka? (b) Kumbi kuwamu kungakuwovyani wuli kuti muziŵi suzgu la mwana winu wachinyamata ndi kumuwovya?

¹³ Mupemphengi Yehova kuti wakuwovyeni kuziŵa suzgu la mwana winu wachinyamata. (Sumu 32:8) Mwakuyeruzgiyapu, kumbi mungaziŵa wuli kuti chivwanu cha mwana winu chayamba kudewezeka? Mungaziŵa asani wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi abali ndi azichi, wachita vinthu mwakubisa pamwenga wakondwa cha. Asani mwana winu wachita viyo, mungathaŵiliyanga cha kuŵanaŵana kuti wachita ubudi ukulu. * Kweni mutenere cha kumuleka waka pamwenga kuŵanaŵana kuti suzgu lo wenalu limalengi lija.

¹⁴ Kumbi mungamuwovya wuli? Nge mo Yesu wachitiyanga, namwi mutenere kumufumba mwaulemu. Vingayanana waka ndi vo vichitika asani munthu waneŵa maji pa chisimi. Asani waguza mwaliŵiliŵi ndowu, maji nganyaki ngadika. Mwakuyanana waka, asani mungafumba mwana winu mwakukalipa, wangakukambiyani cha vosi  vo ve mumtima waki. (Ŵerengani Nthanthi 20:5.) Ilaria yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Po ndenga msungwana, ndenga ndi mitima yiŵi. Ndakhumbanga kwenda mu uneneska kweniso kucheza ndi anyangu wo ndasambiranga nawu sukulu. Apapi ŵangu anguziŵa kuti penga chinthu chinyaki cho chandisuzganga. Zuŵa linyaki angundikambiya kuti awona kuti ndikondwa cha. Ndipu angundifumba kuti aziŵi suzgu lo ndenga nalu. Ndingwamba kuliya, ndinguŵakonkhoske suzgu langu ndipu ndinguŵapempha kuti andiwovyi. Angundivumbatiya ndi kundikambiya kuti avwisa suzgu langu ndipu anguti andiwovyengi.” Apapi aku Ilaria angwamba kumuwovya mwaliŵi kuti wasaniyi mabwezi ngamampha mumpingu.

15. Nchinthu wuli cho chilongo kuti Yesu wenga wakuwamu pakuchita vinthu ndi anyaki?

¹⁵ Yesu wenga so wakuwamu mu nthowa yinyaki. Iyu waziŵanga vo akusambira ŵaki atondekanga kweniso vo achitanga umampha. Mwakuyeruzgiyapu, Natanaele wati wavwa kuti Yesu wenga wa ku Nazarete, wangufumba kuti: “Kumbi ku Nazarete kungatuwa kanthu kamampha?” (Yoh. 1:46) Muŵengi imwi, kumbi mwatingi mukambengi kuti Natanaele wenga munthu wa mtundu wuli? Wakususka? Wasankhu? Wambula chivwanu? Kweni Yesu wanguwona vamampha mwaku Natanaele. Iyu wanguti, “Awonani, mu Yisraele mwaku yo mulivi uryarya.” (Yoh. 1:47) Yesu waziŵanga vo ve mumtima wa munthu. Mwaviyo, chenga chambula kusuzga kuziŵa vinthu vamampha vo munthu wachita.

16. Kumbi mungamuwovya wuli mwana winu wachimanyata kuti waŵi ndi mijalidu yamampha?

¹⁶ Imwi mungaziŵa cha vo ve mumtima wa munthu, kweni mungaja akuwamu. Chiuta wangakuwovyani kuwona vamampha mwa mwana winu. Palivi yo wakhumba kumukamba kuti “ngwakusuzga.” Chinanga mwana winu wangakukwiyiskani, lekani kuŵanaŵana pamwenga kukamba kuti ndi “muvwazaki.” Kweni mumukambiyengi kuti muwona vamampha vo wachita ndipu mukayika cha kuti wakhumbisiska kuchita vamampha. Muwonengi asani wasintha ndipu mumuwongengi. Mumuwovyengi kuti waje ndi mijalidu yamampha mwakumupasa vakuchita. Ndivu Yesu wachitanga ndi akusambira ŵaki. Pati pajumpha chaka chimoza ndi hafu kutuliya po wangukumana ndi Natanaele (yo wadanika so kuti Bartolomeyu), Yesu wangumusankha kuti waje wakutumika. Ndipu Natanaele wangulongo kuti wenga Mkhristu waphamphu. (Luka 6:13, 14; Mac. 1:13, 14) Asani mutimuwonga mwana winu ndi kumuchiska, vimuwovyengi kuti waleki kujiwona nge ngwakutondeka. Kweni wajiwonengi kuti wangakondwesa Yehova ndi kumuteŵete.

17, 18. Nchinthu wuli cho chingachitika asani mulutirizgengi kusambiza ŵana ŵinu kuti ateŵetiyengi Yehova?

¹⁷ Po mulera ŵana ŵinu, nyengu zinyaki mungavwa nge mo Paulo wanguvwiya. Iyu wenga mpapi wauzimu wa ŵanthu anandi. Wangusuzgika ukongwa mumtima chifukwa waŵayanjanga ukongwa ŵana ŵaki auzimu a ku Korinte. (2 Ŵakor. 2:4; 1 Ŵakor. 4:15) Victor, yo wangulera ŵana anthurumi ŵaŵi ndi munthukazi yumoza wanguti: “Nyengu yo ŵana ŵidu ŵenga achinyamata yenga yakusuzga. Kweni vamampha vo takumananga navu viluska masuzgu ngo takumananga nangu. Yehova wangutiwovya kuja pa ubwezi wamampha ndi ŵana ŵidu.”

¹⁸ Lutirizgani kusambiza ŵana ŵinu kuti ateŵetiyengi Yehova. Asani muchitengi viyo, mukondwengi ukongwa kuwona kuti asambira ndi kulutirizga kwenda “mu uneneska.”—3 Yoh. 4.