Ada ŵenga alongozgi a tchalitchi la United Church of Canada. Mwaviyo pa Sabata peposi, ini ndi mzichi wangu atitumanga ku Sande Sukulu. Asani tawe talutanga ku tchalitchi kwawu kuti tikapempheri pa 11 koloku. Ndi msana talutanga ndi Ama ku Nyumba ya Ufumu. Mwaviyo, vatisuzganga cha kupambanisa pakati pa visopa viŵi venivi.

Ama angupharazgiya Bob ndi Marion Hutcheson wo ŵenga mabwezi ngawu ndipu nawu anguzomera kusambira uneneska. Mu 1958, banja laka Hutcheson limoza ndi ŵana ŵawu atatu anthulumi, anguluta nani ku Unganu wa Vyaru wa mutu wakuti, Khumbu Laku Chiuta wo unguchitikiya mutawuni ya New York. Asani ndikumbuka vo yiwu anguchita, sonu ndipu ndiwamu kuti angujipereka ukongwa kuti aluti nani ku unganu wenuwu. Ndipu unganu wenuwu ntchimoza mwa vinthu vakukondwesa vo nditiviluwa cha.

Pa nyengu yo ndenga ndi vyaka va pakati pa 13 ndi 19, ndajanga ku famu ndipu ndakondwanga kuphwere viŵetu. Ndakhumbisiskanga kuti ndizije wa vetenare. Ama angukambiya mura wa mpingu nkhani yeniyi. Mwachanju iyu wangundikumbusa kuti tija mu “mazuŵa ngakumaliya” ndipu wangundikambiya kuti ndiŵanaŵaniyi mo kuchisambira masambiru nga ku yunivesite kwa vyaka vinandi kungakwaskiya ubwezi wangu ndi Yehova. (2 Timo. 3:1) Mwaviyo, ndinguleka kuluta ku yunivisite.

 Kweni ndajifumbanga mbwenu vo ndichitengi asani ndamaliza sukulu. Chinanga kuti kukumaliya kwa sabata kwekosi ndapharazganga kweni ndakondwanga cha ndi uteŵeti ndipu ndaŵanaŵangapu cha kuti ndingachita upayiniya. Pa nyengu yeniyi ada wo ŵenga Akaboni cha kweniso ada amana, andichiskanga kuti ndiyambi kugwira ntchitu pa kampani yikulu ku Toronto. Ada amana ŵenga ndi udindu pa kampani yeniyi, mwaviyo ndinguzomera kwamba ntchitu yeniyi.

Ku Toronto ndagwiranga ntchitu kwa nyengu yitali kweniso kucheza ndi ŵanthu wo ŵenga Akaboni cha. Mwaviyo, ndatondekanga kuluta ku mawunganu kweniso kupharazga kaŵikaŵi. Kwenuku ndajanga ndi awusewu ŵa ada. Kweni ŵati ŵafwa ndakhumbikanga kusaniya malu nganyaki ngakuja.

A Hutcheson ndi awolu ŵawu wo angunditore ku unganu wo unguchitika mu 1958 ndaŵawonanga nge apapi ŵangu. Yiwu angundidana kuti nkhajengi nawu kunyumba kwawu ndipu angundiwovya kuluta panthazi mwauzimu. Mu 1960, ini limoza ndi mwana wawu John tingubatizika. John wangwamba kuchita upayiniya ndipu venivi vingundichiska kuti nani ndimaliyengi nyengu yinandi mu upharazgi. Abali mu mpingu awonanga kuti ndiluta panthazi mwauzimu ndipu pati pajumpha nyengu angundiŵika kuja wakuwonere Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta. a

Mu 1966, ndingutorana ndi Randi Berge yo wenga mpayiniya waphamphu, yo wakhumbisiskanga kuchiteŵete kwekosi ko kwakhumbikanga chovyu. Wakuwonere dera widu yo wawonanga mo tachitiyanga vinthu, wangutichiska kuti tikawovyi mpingu unyaki wa mutawuni ya Orillia, ku Ontario. Mwaviyo nyengu yeniyo tinguluta.

Tati tafika ŵaka ku Orillia nani ndingwamba kuchita upayiniya wa nyengu zosi ndi Randi. Nani ndingwamba kukondwa nge mo iyu wakondwiyanga. Ndati ndayamba kuchita phamphu ndi upayiniya, ndingwamba kukondwa chifukwa chakuti ndagwiriskiyanga ntchitu Bayibolu kweniso chifukwa chakuti ŵanthu awuvwisanga uneneska. Venga vakukondwesa ukongwa kuwovya banja linyaki ku Orillia kusintha umoyu wawu ndi kwamba kuteŵete Yehova.

Tati taluta kuchicheza ku Toronto, ndingukumana ndi Arnold MacNamara yo pa nyengu iyi wenga yumoza mwa abali wo alongozganga pa Beteli. Iyu wangutifumba asani tingayanja kuchita upayiniya wapade. Nyengu yeniyo ndingumuka kuti: “Hinya! Mungatitumiza kwekosi kweni ku Quebec cha!” Ndingukamba venivi chifukwa chakuti ndenga ndi maŵanaŵanu ngambula kwenere ngo ŵanthu a ku Canada wo alongoronga Chingelezi ŵenga nangu ngakukwaskana ndi ŵanthu a ku Quebec wo alongoronga Chifulenchi. Pa nyengu yeniyi ŵanthu achitanga viwoneseru vakususka boma ndipu akhumbanga kuti chigaŵa cha Quebec chije pakuchija.

Arnold wangumuka kuti, “Ku Quebec ndiku kwija ko pasonu panu ofesi ya nthambi yitumizaku apayiniya apade.” Nyengu yeniyo ndinguzomera kuluta. Ndaziŵanga kali kuti Randi wakhumbisiska kuchiteŵete kwenuku. Pavuli paki ndinguwamu kuti kuluta kwenuku, chenga chimoza mwa vinthu vamampha ukongwa vo tingusankha pa umoyu widu!

Tati tasambira Chifulenchi kwa masabata ngankhondi, ini, Randi kweniso banja linyaki tinguluta ku Rimouski, mtunda wa makilomita pafufupi 540 kunkhondi chakuvuma kwa Montreal. Tenga teche ndi vinandi vakuti tisambiri, ndipu venivi vinguziŵika ukongwa pa nyengu yo ndaŵerenganga vipharazgu pa maunganu. Ndingukamba kuti pa unganu wachigaŵa wo utuza, tazamukuŵa ndi abali ndi azichi anandi “akutuliya ku ostrich” mumalu mwakukamba kuti “akutuliya ku Austria.”

Ku Rimouski, tosi tanayi tingwamba kuja limoza ndi azichi anayi wo achitanga upayiniya kweniso mubali ndi mzichi Huberdeau limoza ndi ŵana ŵawu ŵaŵi anthukazi. Banja laka Huberdeau linguchita lendi nyumba yikulu ya vipinda 7, ndipu apayiniya wosi wo ajanga mwenumu nawu aperekangaku lendi. Nyumba yeniyi tayidananga kuti White House chifukwa chakuti kumasu kwaki kweniso vipilala venga vituŵa. Kanandi tajangamu ŵanthu 12 pamwenga 14. Nge apayiniya apade, ini ndi Randi tapharazganga ndi mlenji, ndi msana kweniso mazulu. Mwaviyo, takondwanga kuti nyengu zosi taŵanga ndi ŵanthu akusere nawu mu uteŵeti chinanga mphanyengu yo kwazizira ukongwa.

Tayanjananga ukongwa ndi apayiniya akugomezgeka ŵenaŵa, ndipu anguja nge ŵanthu a mubanja lidu. Nyengu zinyaki tapembanga motu kuti tichezi pamwenga tabikiyanga limoza chakurya chinyaki. Pa gulu lidu, mubali yumoza waziŵanga kumba sumu. Mwaviyo pa Chisulu ndi mazulu, kanandi tambanga kweniso kuvina.

Ŵanthu anandi ku Rimouski akhumbisiskanga kusambira Bayibolu! Kwa vyaka vinkhondi pe, tinguwona ŵanthu anandi wo tasambiranga nawu Bayibolu achiluta panthazi kweniso kubatizika. Ndipu mpingu ungukuwa kuja ndi apharazgi pafufupi 35.

Te ku Quebec nge apharazgi a Ufumu, tingusambira vinthu vinandi vakukhumbika ukongwa. Tawonanga mo Yehova watiwovyiyanga mu uteŵeti kweniso kusaniya vinthu vakuliŵavu. Kusazgiyapu yapa tingusambira kwanja Chifulenchi, ŵanthu wo alongoro chineneru chenichi kweniso midawuku yawu. Ndipu venivi vingutiwovya kuti tiyanjengi midawuku yinyaki so.​—2 Akori. 6:13.

Mwamabuchibuchi, ofesi ya nthambi yingutipempha kuti tiluti mutawuni ya Tracadie mumphepeti mwa nyanja kuvuma kwa New Brunswick. Kuzomera kuluta kwenuku venga vipusu cha chifukwa pa nyengu iyi, ndipu talipira ŵaka lendi munyumba yo tajanga. Kweniso ndingusaniya ntchitu ya usambizi yakugwira ŵaka mazuŵa ngamanavi. Kusazgiyapu yapa, ŵanthu anyaki wo tasambiranga nawu Bayibolu ndipu aja ŵaka apharazgi kweniso pa nyengu yeniyi ndipu ntchitu yakuzenga Nyumba ya Ufumu ye mukati.

 Tinguyipemphere nkhani yeniyi yakusamiya ku Tracadie ndipu tinguluta kuchiwonaku. Ku Tracadie kwenga kwakupambana ukongwa ndi ku Rimouski. Kweni tingusimikiza kuti pakuti Yehova wakhumba kuti tiluti kwenuku, tilutengi. Tingumuyesa Yehova ndipu tinguwona mo wangumalisiya masuzgu ngosi ngo ngatingi ngatitondekesengi. (Mala. 3:10) Chifukwa chakuti Randi wenga pa ubwezi wakukho ndi Yehova, wenga wakujipereka kweniso wayanjanga myati, vingutisuzga cha kusama.

Mubali Robert Ross ndiyu yija wenga mura mu mpingu widu wasonu. Iyu limoza ndi muwolu waki Linda achitanga upayiniya mu mpingu wenuwu. Ndipu ŵati aja ndi mwana wawu wakwamba, angusankha kulutirizga kuja kwenuku. Chinanga mphanyengu yo aphweriyanga mwana wawu munamana, yiwu angutichiska ukongwa ini ndi Randi chifukwa angutilondere umampha kweniso ŵenga aphamphu mu uteŵeti.

Tati tateŵete ku Tracadie kwa vyaka viŵi, tingupaskika so uteŵeti unyaki wakukondwesa ukongwa. Angutikambiya kuti tikachitengi uteŵeti wakuwonere dera. Tinguteŵete mu mipingu ya Chingelezi kwa vyaka 7 ndipu pavuli paki angutikambiya so kuti tikawoneriyengi dera mu mipingu ya Chifulenchi ku Quebec. Mubali Léonce Crépeault, yo pa nyengu iyi wenga wakuwonere chigaŵa ku Quebec, wandiwonganga asani ndakamba nkhani. Kweni wandifumbanga so kuti, “Kumbi uwona kuti wakhumbikanga so kuchitanji kuti yije yakovya ukongwa?” b Fumbu lakukhumbika ukongwa lenili lingundiwovya kuwona kuti asani ndisambiza, ndiwonesesengi kuti fundu zaki ziŵengi zipusu, zambula kusuzga kuzivwisa.

Uteŵeti unyaki wo nditiwukumbuka ukongwa ndi wo ndinguchita mu 1978 pa Unganu wa Vyaru wa mutu wakuti “Chivwanu cho Chipunda” ku Montreal. Ndateŵetiyanga ku Dipatimenti ya Vakurya. Takhumbikanga kuphwere ŵanthu 80,000, ndipu nthowa yo tatingi tiperekiyengi chakurya yenga yakupambana ndi mo tachitiyanga kuvuli. Chechosi chenga chasonu. Vipangizu, chakurya, kweniso nthowa yakupereke chakurya, vosi venga vasonu. Tenga ndi mafiliji ngakulungakulu pafufupi 20 kweni nyengu zinyaki nganangikanga. Zuŵa lakuti mawa laki unganu uyambengi, tingutondeka kusere mu sitediyamu mpaka pakati pa usiku chifukwa chakuti kwachitikanga masaza nganyaki. Ndipu takhumbikanga kwamba kunozga chakurya cha mlenji lumwi lechendatuwi. Tavukanga, kweni ndingusambira vinandi kutuliya kwa abali ndi azichi wo ŵenga aphamphu, ankharu yamampha, kweniso akwanja myati. Takoliyananga ukongwa ndipu venivi vinguchitiska kuti ndisaniyi mabwezi ngo ndechenangu mpaka sonu. Vakukondwesa ukongwa kuŵapu pa  unganu wambula kuluwika wenuwu wo unguchitikiya ku Quebec, chigaŵa cho kwambiya 1940 mpaka 1960 abali ndi azichi atombozgekanga!

Pa nyengu yo kwachitikanga maunganu ku Montreal ndingusambira vinandi kwa akuwonere anyangu. Chaka chinyaki, mubali David Splane yo pasonu panu wateŵete mu Wupu Wakulongozga, ndiyu wenga wakuwonere unganu. Pa unganu unyaki ŵati andipempha kuti ndichiti uteŵeti wenuwu, Mubali David wangundiwovya ukongwa.

Mu 2011, tati tachita uteŵeti wakuwonere dera kwa vyaka 36, abali angundikambiya kuti ndiyambi kuteŵete nge msambizi wa Sukulu ya Ŵara a Mpingu. Kwa vyaka viŵi pe ini ndi Randi tingugona pa mabedi ngakukwana 75 ndipu kwenuku kwenga kujipereka kukulu ukongwa. Kukumaliya kwa sabata yeyosi, ŵara awonganga ukongwa chifukwa awonanga kuti Wupu Wakulongozga utiŵawovya kuja akukhwima mwauzimu.

Pavuli paki, ndingwamba kusambiza mu Sukulu ya Apharazgi a Ufumu. Kanandi ŵana a sukulu avukanga kweniso afipanga mtima chifukwa chakuti atangwanikanga ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, yiwu akhumbikanga kusambira kwa maora 7 zuŵa lelosi, kulemba homuweki kwa maora ngatatu zuŵa lelosi ndi mazulu kweniso kunozgeke vigaŵa vinayi pamwenga vinkhondi vo apaskikanga kuti akachiti mukilasi sabata yeyosi. Ini limoza ndi msambizi munyangu, taŵakonkhoskiyanga ŵana a sukulu ŵenaŵa kuti angafiska cha pakuŵija kweni angafiska pijapija asani Yehova watiŵawovya. Nyengu zosi ndikumbuka mo ŵana a sukulu akondwiyanga asani awona kuti kuthemba Yehova kutiŵawovya kufiska vinandi kuluska mo yiwu aŵanaŵaniyanga.

Chifukwa chakuti ama aŵanaŵaniyanga ŵanthu, vinguwovya ŵanthu wo asambiranga nawu Bayibolu kuluta pa nthazi kweniso vinguwovya ada kuti awuwonengi mwakwenere uneneska. Pati pajumpha mazuŵa ngatatu kutuliya po ama angufwiya, yiwu angutikondwesa ukongwa chifukwa anguza ku Nyumba ya Ufumu kuzivwisiya nkhani yachisanisani ndipu angulutirizga kuwungana kwa vyaka 26. Chinanga kuti Ada angubatizika cha, kweni ŵara angundikambiya kuti nyengu zosi yiwu ndiwu ayambanga kufika pa maunganu sabata yeyosi.

Ama ŵenga chakuwoniyapu chamampha ukongwa kwaku isi taŵana ŵawu. Azichi ŵangu wosi atatu limoza ndi alumu ŵawu, wosi ateŵete Yehova mwakugomezgeka. Ŵaŵi ateŵete pa ofesi ya nthambi, munyaki we ku ofesi ya nthambi ku Portugal penipo munyaki we ku ofesi ya nthambi ku Haiti.

Pasonu panu, ini ndi Randi titeŵete nge apayiniya apade ku Hamilton, Ontario. Pa nyengu yo tachitanga uteŵeti wakuwonere dera, takondwanga kuluta ndi abali ndi azichi ku maulendu ngawu ngakuweriyaku kweniso ku masambiru ngawu nga Bayibolu. Kweni sonu tikondwa kuwona ŵanthu wo tisambira nawu Bayibolu achiluta panthazi mwauzimu. Po sonu tikoliyana ukongwa ndi abali ndi azichi a mu mpingu widu wasonu, tichiskika kuwona mo Yehova watiŵawovye mu nyengu yamampha kweniso yakusuzga.

Asani tiŵanaŵaniya kuvuli, tiwonga ukongwa vo abali ndi azichi anguchita pakulongo kuti atitiŵanaŵaniya. Nasi titesesa ‘kuŵanaŵaniya’ anyidu ndipu titiŵachiska kuti achitengi vosi vo angafiska pakuteŵete Yehova. (2 Akori. 7:6, 7) Mwakuyeruzgiyapu, banja linyaki mu mpingu widu, ama mwana wawu munthulumi kweniso mwana wawu munthukazi wosi achitanga upayiniya wa nyengu zosi. Ndingufumba Da wa mu banja lenili asani wakuŵanaŵaniyapu za kuchita upayiniya. Iyu wangundimuka kuti watovya apayiniya atatu. Mwaviyo ndingumufumba kuti, “Kumbi yimwi mutiŵawovya umampha ukongwa kuluska mo Yehova wangaŵawovye?” Ndingumuchiska kuti nayu wakondwengi ndi ntchitu yo apayiniya ŵenaŵa akondwa nayu. Pati pajumpha ŵaka myezi 6 nayu wangwamba kuchita upayiniya.

Ini ndi Randi tilutirizgengi kukambiya “mugonezi wo utuza” vakukwaskana ndi “ntchitu . . . zakuziziswa,” zaku Yehova ndipu tigomezga kuti azamukondwa kuteŵete Yehova nge mo isi takondwe.—Salimo 71:17, 18.