1. Ntchifukwa wuli mbumampha kunozgeke limu masoka ngachilengedu?

 KUNOZGEKE kutaska umoyu. Mwakuyeruzgiyapu pa nyengu ya masoka ngachilengedu, kanandi ŵanthu wo anozgeke limu ndiwu apona ndipuso afiska kovya anyawu. Wupu unyaki wa ku Europe wo utovya ŵanthu ungukamba kuti: “Kunozgeke umampha kungataska umoyu.”

2. Ntchifukwa wuli tikhumbika kunozgeke chisuzgu chikulu? (Mateyu 24:44)

² “Chisuzgu chikulu” chazamukwamba mwamabuchibuchi. (Mate. 24:21) Kweni chisuzgu chikulu chipambana ukongwa ndi masoka ngachilengedu nganandi, chifukwa chakuti tiziŵa kuti chituza. Vyaka pafufupi 2,000 vo vajumpha, Yesu wangutcheŵeska akusambira ŵaki kuti anozgeke zuŵa lenili. (Ŵerengani Mateyu 24:44.) Asani isi tinozgeke pasonu panu, vazakutisuzga cha kukunthiyapu kweniso kovya ŵanthu anyaki kuti akunthiyepu.​—Luka 21:36.

3. Kumbi kukunthiyapu, lisungu kweniso chanju, vingatiwovya wuli kunozgeke chisuzgu chikulu?

³ Tiyeni tikambiskani mijalidu yitatu yo yingatiwovya kunozgeke chisuzgu chikulu. Kumbi tazamuchita wuli asani tazipempheka kuti tipharazgi uthenga wanthazi wacheruzgu ndipu ŵanthu wo aleka kugomezga Yehova atitisuska? (Chivu. 16:21) Tazamukhumbika kukunthiyapu kuti tivwiyi Yehova kweniso kumugomezga kuti wativikiliyengi. Kumbi tazamuchita wuli asani abali ŵidu aluza katundu wawu munyaki pamwenga katundu wawu yosi? (Haba. 3:17, 18) Tazamukhumbika kuŵalongo lisungu kuti tiŵawovyi. Kumbi tazamuchita wuli asani tazamukhumbika kuja limoza ndi abali ndi azichi anandi chifukwa chakuti vyaru vo vakoliyana vatiyukiya? (Ezeki. 38:10-12) Tazamukhumbika kuŵayanja ukongwa kuti tiŵawovyi pa nyengu yakusuzga yeniyi.

4. Kumbi Bayibolu lilongo wuli kuti tikhumbika kulutirizga kukunthiyapu, kulongo lisungu kweniso chanju?

⁴ Mazu ngaku Chiuta ngatitichiska kuti tilutirizgi kukunthiyapu, kulongo lisungu ndipuso chanju. Mwakuyeruzgiyapu, pa Luka 21:19 pakamba kuti:“Asani mwazamukunthiyapu, mwazamutaska umoyu  winu.” Pa Akolose 3:12 patiti: “Vwalani . . . lisungu.” Ndipu pa 1 Atesalonika 4:9, 10 pakamba kuti: “Yimwi mwaŵeni musambizika ndi Chiuta kuti muyanjanengi.  . . Abali, nditikupemphani kuti mulutirizgi kweniso sazgiyaniku kuchita viyo.” Mavesi ngosi ngenanga ngangulembeke akusambira aku Yesu wo angukukunthiyapu, ŵenga a lisungu kweniso chanju. Kweni akhumbikanga kulutirizga kulongo mijalidu yeniyi. Nasi tikhumbika kuchita so viyo. Kuti tifiski kuchita venivi, tiyeni tiwoni mo Akhristu a mu nyengu ya akutumika angulongore jalidu lelosi pakulija. Asani tachita viyo, tiwonengi mo tingaŵayezge akusambira ŵenaŵa ndipu kuchita viyo, kungalongo kuti tanozgeke chisuzgu chikulu.

5. Kumbi Akhristu a mu nyengu ya akutumika angukunthiyapu wuli mayeseru?

⁵ Akhristu a mu nyengu ya akutumika akhumbikanga kukunthiyapu. (Ahe. 10:36) Yiwu akumananga ndi masuzgu ngo ŵanthu wosi akumananga nangu pa nyengu yo. Kweniso akumananga ndi masuzgu nganyaki chifukwa chakuti ŵenga Akhristu. Anandi mwa Akhristu ŵenaŵa, atombozgekanga ndi alongozgi achiyuda, ŵaraŵara a boma la Aroma kweniso ŵanthu a mu banja lawu. (Mate. 10:21) Ndipuso yiwu akhumbikanga kuwonesesa kuti atimbanyizgika cha ndi visambizu vaboza va ampatuku wo agaŵanisanga mpingu. (Machi. 20:29, 30) Kweni Akhristu ŵenaŵa angukunthiyapu mwakugomezgeka. (Chivu. 2:3) Mu nthowa wuli? Yiwu anguŵanaŵaniyapu mwakuphwere vakuwoniyapu va mu Malemba va ŵanthu wo angukunthiyapu nge Yobu. (Yako. 5:10, 11) Yiwu angupempha Yehova kuti waŵapaski nthazi zakuti akunthiyepu. (Machi. 4:29-31) Ndipu yiwu akumbukanga kuti Yehova waŵatumbikengi chifukwa cha kukunthiyapu.​—Machi. 5:41.

6. Kumbi mwasambiranji kwaku Merita pa vo wanguchita kuti wakunthiyepu pa nyengu yo wasuskikanga?

⁶ Isi nasi tingakunthiyapu asani nyengu zosi tisambira kweniso kuŵanaŵaniya vakuwoniyapu va mu Bayibolu ndi mu mabuku ngidu va ŵanthu wo angukunthiyapu. Venivi vinguwovya mzichi munyaki wa ku Albania zina laki Merita, kuti wakunthiyepu pa nyengu yo ŵanthu a mu banja laki amuchitiyanga nkhaza. Iyu wangukamba kuti: “Ndinguchiskika ukongwa ndati ndaŵerenga nkhani ya mu Bayibolu yaku Yobu. Yobu wangusuzgika ukongwa chinanga kuti waziŵanga cha yo wachitiskanga masuzgu ngaki. Yobu wangukamba kuti: ‘Ndipu mpaka po ndifwiyengi, ndilekengi cha kuja wakugomezgeka!’ (Yobu 27:5) Ndinguwona kuti masuzgu ngo Yobu wangukumana nangu ngenga ngakulu kuphara ngangu. Mwakupambana ndi Yobu, ini ndaziŵanga yo wachitiskanga masuzgu ngangu.”

7. Chinanga kuti pasonu panu tikumana ndi masuzgu ngakulu cha, kumbi titenere kuchitanji?

⁷ Isi nasi tingakunthiyapu asani kanandi tipemphera kwaku Yehova kweniso kumukambiya vosi vo vititifipiska mtima. (Afi. 4:6; 1 Ate. 5:17) Panyaki pasonu panu mukumana ndi suzgu yikulu cha. Asani ndi viyo, kumbi mupemphera kwaku Yehova kuti wakuwovyeni asani mwaguŵa, mwatimbanyizgika pamwenga muziŵa cha vakuti mungachita? Asani kanandi mupemphera kwaku Chiuta kuti wakuwovyeni pa nyengu yo mukumana ndi masuzgu ngamanangamana pasonu panu, ndikuti kunthazi mwazamusuzgika cha kumupempha kuti wakuwovyeni pa nyengu yo mwazamukumana ndi masuzgu ngakulu. Asani mwachita viyo, mungasimikiza kuti Yehova waziŵa nyengu chayiyu yo wangakuwovyiyani kweniso vo wangachita kuti wakuwovyeni.​—Salimo 27:1, 3.

8. Kumbi chakuwoniyapu chaku Mira chilongo wuli kuti kukunthiyapu mayeseru mazuŵa nganu, kungazikuwovyani kuti muzikunthiyepu kunthazi? (Yakobe 1:2-4) (Wonani so chithuzi.)

⁸ Asani pasonu panu tikunthiyapu mayeseru, ndikuti kunthazi naku tazamufiska kukunthiyapu. (Aro. 5:3) Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Abali anandi awona kuti asani akunthiyapu suzgu yinyaki, vitiŵawovya kuti azikunthiyepu suzgu yinyaki. Asani yiwu akunthiyapu masuzgu chifukwa cha kuwovyeka ndi Yehova, aja ndi chivwanu  chakukho kuti Yehova wakhumbisiska kuŵawovya. Ndipu chifukwa chakuti ŵe ndi chivwanu mwaku Yehova, yiwu angakunthiyapu mayeseru nganyaki. (Ŵerengani Yakobe 1:2-4.) Mpayiniya munyaki wa ku Albania zina laki Mira, wawona kuti chifukwa chakuti wangukunthiyapu mayeseru kuvuli, vitimuwovya kuti walutirizgi kukunthiyapu pasonu panu. Iyu wazomereza kuti nyengu zinyaki watijivwa kuti ndiyu pe yo wakumana ndi masuzgu nganandi. Kweni wakumbuka mo Yehova wangumuwovye vyaka 20 vo vajumpha ndipu mumtima wakamba kuti: ‘Lutirizga kuja wakugomezgeka. Ungazomerezanga cha kuti vyaka vosi vo Yehova wakuwovya kukunthiyapu masuzgu vibiri ŵaka mumaji.’ Yimwi namwi mungaŵanaŵaniya mo Yehova wakuwovyiyanipu kali kuti mukunthiyepu. Ziŵani kuti nyengu yeyosi yo mwakunthiyapu mayeseru iyu wawona ndipuso kuti wazakukupaskani mphotu. (Mate. 5:10-12) Pavuli paki, asani chisuzgu chikulu chaziyamba, vazamukuŵa kuti mwasambira kali mo mungakunthiyapu ndipu mwazamukhumbisiska kulutirizga kukunthiyapu.

9. Kumbi Akhristu a mu mpingu wa ku Antiyoke wa ku Siriya angulongo wuli lisungu?

⁹ Tiyeni tikambiskani vo vinguchitika pa nyengu yo Akhristu a ku Yudeya angukumana ndi suzgu la nja. Abali a mu mpingu wa ku Antiyoke wa ku Siriya ŵati ŵavwa kuti ku Yudeya kwabuka nja, yiwu anguŵachitiya lisungu abali a kwenuku. Kweni chifukwa chakuti anguŵalenge lisungu, anguchitapu kanthu. Mwaviyo, Mkhristu weyosi, “wangusimikiza kutumiza chovyu kwa abali wo ajanga ku Yudeya, mwakukoliyana ndi vo wangafiska.” (Machi. 11:27-30) Chinanga kuti abali wo angukwaskika ndi nja ajanga kutali ukongwa, kweni Akhristu a ku Antiyoke angusimikiza kuŵawovya.​—1 Yoha. 3:17, 18.

10. Kumbi tingaŵalongo wuli lisungu abali ndi azichi ŵidu asani akwaskika ndi masoka ngachilengedu? (Wonani so chithuzi.)

¹⁰ Isi nasi tingalongo lisungu mazuŵa nganu asani taziŵa kuti Akhristu anyidu akwaskika ndi masoka ngachilengedu. Tingachitapu kanthu mwaliŵi panyaki mwakupempha ŵara kuti tiwovyeku pa ntchitu ya kupereka chovyu, kupereka ndalama zakovya pa ntchitu ya pacharu chosi pamwenga kupemphere abali ndi azichi wo akwaskika ndi masoka ngachilengedu. b (Nthanthi 17:17) Mwakuyeruzgiyapu, mu 2020, makomiti ngakujumpha 950 ngakovya ŵanthu asani kwachitika masoka ngachilengedu ngangupangika pacharu chosi chapasi. Makomiti yanga ngangupangika kuti ngawovyi ŵanthu wo akhumbikanga chovyu pa nyengu ya mulili wa COVID-19. Titiŵawonga ukongwa abali ndi azichi wo atovya pa ntchitu yeniyi. Chifukwa chakuti atiŵachitiya lisungu abali ndi azichi ŵawu, apereka chovyu chakuliŵavu kweniso kuŵawovya kuti alutirizgi kuteŵete Yehova. Ndipu nyengu zinyaki anozga pamwenga kuzenga so nyumba zo zanangika ndipuso malu ngakusopiyapu.​—Yeruzgiyani ndi 2 Akorinto 8:1-4.

11. Kumbi tikankhuska wuli Awusefwi akuchanya asani tilongo lisungu?

¹¹ Asani tilongo lisungu pa nyengu yo kwachitika masoka ngachilengedu, ŵanthu anyaki awona kujipereka kwidu. Mwakuyeruzgiyapu, chimphepu cha Dorian chingunanga Nyumba ya Ufumu ku Bahamas. Pa nyengu yo abali azenganga so Nyumba ya Ufumu, angupempha kontilakita yo wenga Kaboni cha kuti waŵatchanji ndalama zo zakhumbikanga pa ntchitu yeniyi. Kontilakita mwenuyu wanguŵakambiya kuti: “Ndiperekengi vidya, katundu kweniso ndikuzengiyeningi kwawezi. . . . Ndikhumba kuchita venivi kuti ndiwovyi gulu linu. Ndikwaskika ndi mo muwovye anyinu.” Ŵanthu anandi mucharu ichi atimuziŵa cha Yehova. Kweni ŵanthu anandi awona vo Akaboni aku Yehova achita. Tikondwa ukongwa kuziŵa kuti asani tilongo lisungu  ŵanthu, vingachitiska kuti ŵanthu anyaki akhumbi kuziŵa vinandi vakukwaskana ndi Yehova yo ‘ngwalisungu ukongwa!’​—Aefe. 2:4.

12. Kumbi kulongo lisungu mazuŵa nganu, kungatiwovya wuli kuti tinozgeke chisuzgu chikulu? (Chivumbuzi 13:16, 17)

¹² Ntchifukwa wuli tazamukhumbika kulongo lisungu pa chisuzgu chikulu? Bayibolu lilongo kuti ŵanthu wo aleka kuchitaku ndali akumanengi ndi masuzgu sonu kweniso pa nyengu ya chisuzgu chikulu. (Ŵerengani Chivumbuzi 13:16, 17.) Abali ndi azichi ŵidu angazikhumbika chovyu kuti asaniyi vinthu vakukhumbika pa umoyu. Pa nyengu yo Khristu Yesu yo ndi Fumu yidu waziyengi kuziyeruzga ŵanthu, tikhumba kuti wazitisaniyi kuti tichitiya lisungu anyidu kweniso tikhumba kuti wazitidani kuti ‘tizihari Ufumu.’​—Mate. 25:34-40.

13. Nge mo palongore pa Aroma 15:7, kumbi Akhristu a mu nyengu ya akutumika anguchita wuli kuti ayanjanengi ukongwa?

¹³ Chanju ndichu chaziŵikisanga Akhristu a mu nyengu ya akutumika. Kweni kumbi chenga chipusu kulongo chanju? Abali ndi azichi mu mpingu wa ku Roma ŵenga akupambanapambana. Anyaki ŵenga Ayuda wo angusambizika kuti avwiyengi Dangu laku Mozesi. Kweni penga so anyaki akutuwa mitundu yinyaki wo angukuliya mu midawuku yakupambanapambana. Akhristu anyaki atenere kuti ŵenga akapolu penipo anyaki ŵenga anangwa, ndipu viwoneka kuti anyaki mwa ŵanthu ŵenaŵa ŵenga ndi akapolu. Kumbi Akhristu ŵenaŵa atingi achitengi wuli kuti alutirizgi kwanjana chinanga kuti apambananga pa vinthu venivi? Wakutumika Paulo wanguŵachiska kuti ‘alondiyanengi.’ (Ŵerengani Aroma 15:7.) Kumbi iyu wang’anamuwanganji? Mazu ngo akungafwatuliya kuti “londiyanani” ngang’anamuwa kulonde munthu munyaki mwalisungu pamwenga mwamasangu, kwali ndi munyumba yaku pamwenga pa gulu la ŵanthu. Mwakuyeruzgiyapu, Paulo wangukambiya Filimoni kuti wangalonde kapolu waki Onesimo yo wanguthaŵa. Iyu wangumukambiya kuti: “Umulonde mwachanju.” (Fili. 17) Ndipu Purisila ndi Akula angulondere Apolo yo waziŵanga vimanavi vakukwaskana ndi Chikhristu ndipu “angumuto.” (Machi. 18:26) Akhristu yaŵa anguzomereza cha kuti vinthu vo apambananga viŵagaŵanisi. Mumalu mwaki yiwu alondiyananga.

14. Kumbi Anna ndi mulumu waki anguchita wuli kuti alongo kuti atiŵayanja abali ndi azichi?

¹⁴ Nasi tingalongo kuti titiŵayanja abali ndi azichi ŵidu, mwakuja nawu pa ubwezi kweniso kucheza nawu. Venivi viŵachitiskengi kuti nasi atiyanjengi. (2 Akori. 6:11-13) Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Anna ndi mulumu waki. Pati pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po angusamiya kuzambwi kwa Africa ko achiteŵetiyanga nge amishonale, mulili wa COVID-19 ungwamba. Chifukwa cha mulili, yiwu akumananga cha ndi abali ndi azichi a mu mpingu wawu ndipu venga vakusuzga kuti aŵaziŵi umampha. Kumbi banja lenili lingulongo wuli kuti litanja abali ndi azichi ŵaŵu? Yiwu agwiriskiyanga ntchitu vidiyokonferensi kuti achezi ndi abali kweniso azichi ndipu aŵakambiyanga kuti akhumbisiskanga kuti aŵaziŵi umampha. Abali ndi azichi anguwonga ukongwa chanju cho amishonale yaŵa anguŵalongo. Ndipu kanandi aŵambiyanga foni kweniso kuŵatumiziya mameseji amishonale ŵenaŵa. Ntchifukwa wuli amishonale yaŵa akhumbisiskanga kuziŵana ndi abali kweniso azichi ŵaŵu a mu mpingu wasonu? Anna wangukamba kuti, “Ndazakuŵaluwa cha abali ndi azichi wo angulongo kuti atindiyanja kweniso atanja banja lidu pa nyengu yo takumananga ndi masuzgu kweniso pa nyengu yo vinthu venga umampha. Vo yiwu anguchita vingundichiska kuti nani ndilongongi kuti nditiŵayanja abali ndi azichi.”

15. Kumbi mwasambiranji kwaku Vanessa pa nkhani yakwanja abali wosi? (Wonani so chithuzi.)

¹⁵ Tanandi tiwungana ndi abali ndi azichi wo mbakupambana ndi isi kweniso amijalidu yakupambanapambana.  Tingalutirizga kuŵayanja ukongwa abali ndi azichi ŵenaŵa asani tiwonamu mijalidu yamampha mwaku yiwu. Mzichi munyaki zina laki Vanessa yo wateŵete ku New Zealand, vamusuzganga kwanjana ndi abali kweniso azichi anyaki mu mpingu. Kweni mumalu mwakukhwecha ŵanthu wo achitanga vinthu vo valekanga kumukondwesa, iyu wangwamba kucheza nawu ukongwa. Kuchita viyo kungumuwovya kuwona chifukwa cho Yehova watiŵayanjiya. Iyu wangukamba kuti: “Chifukwa chakuti mulumu wangu wanguja wakuwonere dera, tachezanga ukongwa ndi abali kweniso azichi amijalidu yakupambanapambana ndipu venivi vingundiwovya kuti ndikoliyanengi nawu. Sonu nditanja ŵanthu akupambanapambana. Yehova nayu watiŵayanja ndichu chifukwa chaki wakuzomereza kuti ŵanthu akupambanapambana amusopengi.” Asani tiwona Akhristu anyidu nge mo Yehova watiŵawone, tilongo kuti titiŵayanja.​—2 Akori. 8:24.

16. Ntchifukwa wuli tazamukhumbika kuŵayanja abali ndi azichi ŵidu mu nyengu ya chisuzgu chikulu? (Wonani so chithuzi.)

¹⁶ Tazamukhumbika kwanja ukongwa abali ndi azichi mu nyengu ya chisuzgu chikulu. Asani chisuzgu chikulu chaziyamba, kumbi Yehova wazakutivikiliya wuli? Tiyeni tikambiskani vo Yehova wangukambiya ŵanthu ŵaki pa nyengu yo tawuni yakali ya Babiloni anguyiyukiya. Iyu wangukamba kuti: “Mwaŵanthu ŵangu, lutani, mukasere muvipinda vinu vamukati, ndipu mukajali visasa vinu. Mukabisami kwa kanyengu kamanavi mpaka po ukali wajumphiya.” (Yesa. 26:20) Panyaki nasi tingazikhumbika kulondo ulongozgi wenuwu mu nyengu ya chisuzgu chikulu. “Vipinda va mukati” vingamiya mipingu yidu. Mu nyengu ya chisuzgu chikulu, Yehova watitilayizga kuti wazakutivikiliya asani tilutirizgengi kukoliyana ndi abali kweniso azichi ŵidu. Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa sonu kuŵayanja kutuliya pasi pamtima mumalu mwakuchita ŵaka nawu vinthu pakuti mbabali ndi azichi ŵidu. Kuti tiziponi vithemba pakuŵayanja!

17. Asani tinozgeke kweche sonu, kumbi tazamufiska kuchitanji mu nyengu ya chisuzgu chikulu?

¹⁷ “Zuŵa laku Yehova” lazamuja lakusuzga ukongwa ku ŵanthu wosi. (Zefa. 1:14, 15) Ŵanthu aku Yehova nawu azamusuzgika. Kweni asani tinozgeke kweche sonu, tazamutimbanyizgika cha ndipuso tazamufiska kuwovya ŵanthu anyidu. Tazamukunthiyapu masuzgu ngosi ngo tingazikumana nangu. Asani abali ndi azichi ŵidu asuzgika, tazamuyesesa kuŵawovya mwakuŵalongo lisungu kweniso kuŵapaska vinthu vo akhumbikiya. Asani pasonu panu titiŵayanja ukongwa abali ndi azichi ŵidu, tazamulutirizga kuŵayanja kunthazi. Pavuli paki, Yehova wazakutitumbika mwakutipaska umoyu wamuyaya, mu charu cho masoka ngachilengedu kweniso masuzgu ngosi ngazamuluwika.​—Yesa. 65:17.