Mukambiskanengi Umampha Kuti Nthengwa Yinu Yije Yakukho
Mukambiskanengi Umampha Kuti Nthengwa Yinu Yije Yakukho
‘Kwamuka kwamampha ndi likondwa ku munthu, ndipu mazu mu nyengu yaki, kuti nkhunozga cha!’—NTHANTHI 15:23.
KUMBI MUNGAMUKA WULI?
Kumbi kuchita vinthu mwazeru kungawovya wuli ŵanthu akutolana kuti asinthi mo akambiskiyana?
Nchifukwa wuli ŵanthu akutolana akhumbika kupaskananga ulemu?
Kumbi kujiyuyuwa kungaŵawovya wuli ŵanthu akutolana?
1. Kumbi kukambiskana kwamampha kutawovya wuli ŵanthu akutolana?
MUBALI munyaki ku Canada wangukamba kuti, “Nditanja kucheza ukongwa ndi muwolu wangu kuphara munthu weyosi. Ndija wakukondwa ukongwa kweniso kuja kwambula kusuzga kukunthiyapu masuzgu asani ndikambiskana nayu.” Munthurumi munyaki wa ku Australia wangukamba kuti: “Kwa vyaka 11 vo tajaliya limoza, palivi zuŵa lo likukapu kwambula kuŵereŵeta ndi muwolu wangu.” Iyu wakukamba kuti kukambiskana umampha kwawovya kuti agomezganengi ukongwa ndipuso kuti nthengwa yawu yije yakukho. Muzichi munyaki wa ku Costa Rica wangukamba kuti: “Kukambiskana umampha kwachitiska kuti tije ndi likondwa m’banja lidu, tindere kufupi ndi Yehova, tije akuvikilirika ku mayeseru, tikoliyanengeku kweniso tiyanjanengi ukongwa.”
2. Nchinthu wuli cho chingachitiska kuti ŵanthu akutolana atondekengi kukambiskana umampha?
2 Kumbi imwi mukambiskana umampha ndi yo mukutolana nayu, panyaki muwona kuti vitikusuzgani? Mbuneneska kuti masuzgu ngangaŵapu chifukwa chakuti mosi ndimwi ambula kufikapu ndipuso mwe ndi mijalidu yakupambana. (Ŵar. 3:23) Vingachitika kuti mukukuliya malu ngakupambana kweniso mukutuliya ku midawuku yakupambana. Mwaviyo, mungayanana cha kakambiru. Ndichu chifukwa chaki akufufuza za nthengwa, John M. Gottman ndi Nan Silver, akulemba kuti ŵanthu akutolana “akhumbika kukhwima, kuyesesa ndipuso kuja ndi zeru kuti ubwezi wawu ulutiriyi kuja wakukho.”
3. Nchinthu wuli cho chitovya ŵanthu akutolana kuti nthengwa yawu yijengi yakukho?
3 Mukhumbika kuyesesa kuti muje ndi nthengwa yamampha ndipu kuchita viyo kuzisa likondwa likulu. Asani ŵanthu akutolana atanjana, aja mwalikondwa. (Wak. 9:9) Ŵanaŵaniyani nthengwa yaku Yisaki ndi Rebeka. (Chiy. 24:67) Chinanga kuti angujaliya limoza kwa nyengu yitali, palivi ukaboni wo ulongo kuti anguleka kwanjana. Venivi ndivu so achita ŵanthu anandi akutolana mazuŵa nganu. Nanga nchinthu wuli chitiŵawovya? Chifukwa chakuti atesesa kuja ndi mijalidu nge, chanju, kuziŵa mo angachitiya vinthu, ulemu ndi kujiyuyuwa, yiwu akambiskana mwaulemu ndipuso mwakufwatuka vo aŵanaŵana kweniso mo avwiya. Sonu tiwonengi mo mijalidu yakukhumbika yeniyi yitovye ŵanthu akutolana kuti akambiskanengi umampha.
MUCHITENGI VINTHU MWAZERU
4, 5. Kumbi zeru zingawovya wuli ŵanthu akutolana kuti avwisisanengi? Kambani vakuyeruzgiyapu.
4 Lemba la Nthanthi 16:20 likamba kuti: “Mweniyo waphwere mazu wakasakatanga.” Mazu ngaku Chiuta ngatitiwovya kuziŵa vinthu kweniso ngatitipaska zeru zo tikhumbikiya kuti tije ndi nthengwa yamampha. (Ŵerengani Nthanthi 24:3.) Mwakuyeruzgiyapu, lemba la Chiyambo 2:18, lititikambiya kuti Chiuta wakulenga munthukazi kuti wawovyengi munthurumi, kung’anamuwa kuti munthurumi ndi munthukazi akupangika mwakuyanana cha. Ndichu chifukwa chaki anthukazi apambana ndi mo anthurumi aŵereŵete. Mbuneneska kuti ŵanthu apambana mo akambiya vinthu kweni anthukazi kanandi atanja kukamba mo avwiya mumtima mwawu, mo awone ŵanthu anyaki ndipuso wo atanjana nawu. Yiwu akhumba kukambiskananga umampha ndipuso mwachanju ndipu venivi vitiŵawovya kuziŵa kuti ayanjika. Penipo anthurumi anandi akhumba cha kukambanga za mo avwiya mumtima mwawu ndipu yiwu atanja ukongwa kukamba za kugwira nchitu, masuzgu kweniso mo angangamaliskiya. Ndipuso anthurumi akhumba kuti atumbikikengi.
5 Muzichi munyaki wa ku Britain, wangukamba kuti, “Murumu wangu watindivwisiya cha asani ndikamba nayu kweni wakhumba kuti wamaliskengi masuzgu mwaliŵi. Venivi vakuguŵiska ukongwa chifukwa ini ndikhumba kuti, ‘wandivwisiyengi kweniso wandichitiyengi lisungu.’” Murumu waki wangukamba kuti: “Ini ndi muwolu wangu tati tatolana ŵaka, ndakhumbanga kuti ndimaliskengi mwaliŵi masuzgu ngosi ngo muwolu wangu wakumananga nangu. Kweni ndaziŵanga cha kuti iyu wakhumbanga kuti ndimuvwisiyengi.” (Nthanthi 18:13; Yak. 1:19) Munthurumi wazeru waziŵa mo muwolu waki wavwiya ndipu watesesa kukamba nayu mwachanju. Iyu wakhumbika so kusimikizgiya muwolu waki kuti vo waŵanaŵana ndipuso mo wavwiya vakukhumbika ukongwa kwaku iyu. (1 Pet. 3:7) Munthukazi nayu wakhumbika kuyesesa kuziŵa mo murumu waki waŵanaŵaniya. Asani ŵanthu akutolana avwisisana, atumbikana ndipuso afiska ulongozgi wa m’Malemba, nthengwa yawu yija yakukondwesa ukongwa. Venivi, vingaŵawovya kuti achitiyengi vinthu limoza ndipuso asankhengi vinthu mwazeru.
6, 7. (a) Kumbi fundu yo yisanirika pa Wakutaula 3:7, yitiŵawovya wuli akutolana kuti achitengi vinthu mwazeru? (b) Kumbi munthukazi wangachita wuli vinthu mwazeru asani wakambiskana ndi murumu waki, nanga munthurumi wakhumbika kuyesesa kuchitanji?
6 Ŵanthu akutolana wo mbazeru aziŵa kuti pe “nyengu yakuja chisisi, ndi nyengu yakulongoro.” (Wak. 3:1, 7) Mzichi munyaki yo waja ndi murumu waki kwa vyaka 10 wangukamba kuti, “Sonu ndiziŵa nyengu yamampha yo ndingamukambiya nkhani murumu wangu. Asani wavuka ukongwa ndi nchitu pamwenga maudindu nganyaki, ndilindizga kuti wapumuwi dankha, pavuli paki, ndipu nditimukambiya suzgu lo nde nalu. Ivi vichitiska kuti tikambiskanengi umampha.” Asani munthukazi walongoro mwaulemu, kweniso ‘mu nyengu yaki,’ murumu waki wangakondwa ukongwa kumuvwisiya.—Ŵerengani Nthanthi 15:23.
7 Munthurumi wachikhristu wakhumbika kuyesesa kuvwisiya vo muwolu waki wakamba kweniso wakhumbika kukamba mwakuvwika umampha mo wavwiya mumtima waki. Mura munyaki wa mumpingu, yo waja ndi muwolu waki kwa vyaka 27, wakukamba kuti: “Nditondeka kukambiya muwolu wangu vo ve mumtima.” Mubali munyaki yo waja ndi muwolu waki kwa vyaka 24, wakukamba kuti: “Nditimukambiya cha muwolu wangu vo ndiŵanaŵana chifukwa ndigomezga kuti, ‘asani ndaleka kukamba vimalengi.’ Kweni sonu ndiziŵa kuti ndiwayukengi cha asani ndingamukambiya. Asani ndiwona kuti nditondeka kukonkhoska mo ndivwiya, ndiromba kuti ndikambi mazu ngamampha kweniso munthowa yakwenere. Ndijalikiska dankha mtima pasi ndipu nditamba kulongoro.” Kusankha nyengu yamampha yakukambiskana kungawovya ŵanthu akutolana. Yiwu angachita ivi asani achita lemba la zuŵa pamwenga aŵerenga Bayibolo.
8. Nchinthu wuli cho chingawovya Akhristu akutolana kuti asinthi mo akambiskiyana?
8 Ŵanthu akutolana akhumbika kuti arombiyengi limoza kweniso ajengi ndi mtima wakukhumba kusintha mo akambiskiyana. Kukamba uneneska, kungaja kwakusuzga kusintha kweni asani atanja Yehova, apempha mzimu waki wakupaturika, ndipu awona kuti nthengwa yawu njakupaturika, vingaŵawovya kusintha. Muzichi yo waja ndi murumu waki kwa vyaka 26, wakulemba kuti: “Ini ndi murumu wangu titiyitumbika ukongwa nthengwa nge mo Yehova wachitiya, mwakuti techendaŵanaŵanepu za kupatana. Ivi vititichitiska kuti tiyesesengi kumaliska masuzgu mwakukambiskana.” Chiuta wakondwa ndipuso watumbika ŵanthu akutolana wo agomezgeka kweniso atijipereka kwaku iyu.—Sumu 127:1.
LUTIRIZGANI KWANJANA
9, 10. Kumbi ndi vinthu nivi vo ŵanthu akutolana angachita kuti ayanjanengi ukongwa?
9 Jalidu lakukhumbika ukongwa mu nthengwa ndi chanju chifukwa “chimanga pamoza.” (Ŵakol. 3:14) Ŵanthu akutolana wo agomezgana, atanjana ukongwa asani ajaliya limoza pa nyengu ya masuzgu kweniso ya likondwa. Yiwu awonana nge mabwezi ndipuso akondwa asani munyaki walipu. Kuti nthengwa yinu yije yakukondwesa, mukhumbika kuchitanga vinthu nge mo achitiya mu nthengwa za m’mafilimu cha, kweni muchitiyanengi tinthu timanatimana nge kuvumbatiyana, kuwongana, kuguliyana tinthu, kumwemwetiyana, pamwenga kufumbana kuti, “vakuyendiyani wuli msanawale?” Tinthu timanatimana teniti tingasintha ukongwa vinthu mu nthengwa yinu . Ŵanthu akutolana anyaki wo aja mwalikondwa kwa vyaka 19, akukamba kuti ambiyana foni kweniso alembiyana uthenga pa foni asani yumoza watuwapu. Munthurumi wangukamba kuti, “tikhumba ŵaka kuziŵa kuti munyaki we wuli.”
10 Chanju chichitiska ŵanthu akutolana kuti alutirizgi mbwenu kuziŵana. (Ŵaf. 2:4) Kuziŵa venivi kuchitiska kuti ayanjanengi ukongwa mwambula kuphwere kanthu kuti mbambula kufikapu. Pato nyengu yitali kuti nthengwa yije yakukho. Asani mukuto pamwenga mukuyirwa, jifumbeni kuti: ‘Kumbi nditimuziŵa umampha munthu yo ndikutolana nayu? Kumbi ndiziŵa mo wavwiya, nanga nditimuŵanaŵaniya? Kumbi kanandi ndiŵanaŵana za munthu yo ndikutolana nayu kweniso mijalidu yo yingundichitiska kuti ndimukhumbi pamwenga ndimuzomeri?’
MUJENGI NDI ULEMU
11. Nchifukwa wuli kupaskana ulemu nkhwakukhumbika ukongwa mu nthengwa? Kambani chakuyeruzgiyapu.
11 Chinanga kuti ŵanthu akutolana aja ndi likondwa kweni angapambana maŵanaŵanu pa vinthu vinyaki chifukwa chakuti mbambula kufikapu. Abrahamu ndi Sara nawu apambananga nyengu zinyaki. (Chiy. 21:9-11) Kweni kupambana kwenuku kunguŵachitiska kuti apindanengi cha. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Yiwu atumbikananga, venivi vinguwoneka mo Abrahamu wangukambiya ndi Sara. (Chiy. 12:13) Sara wanguvwiya Abrahamu ndipu wamuwonanga kuti wenga ‘mbuyaki.’ (1 Pet. 3:6) Asani ŵanthu akutolana akalipiyana pakukambiskana, vilongo kuti apaskana ulemu cha. (Nthanthi 12:18) Ndipuso asani aleka kukambiskana suzgu yo ŵe nayu, ndikuti nthengwa yawu ye pangozi.—Ŵerengani Yakobe 3:7-10, 17, 18.
12. Nchifukwa wuli ŵanthu wo atolana ŵaka akhumbika kuyesesa kuti akambiskanengi mwaulemu?
12 Ŵanthu wo atolana ŵaka, akhumbika kuyesesa kuti akambiskanengi mwachanju kweniso mwaulemu, venivi vingaŵawovya kuti akambiskanengi mwakufwatuka. Munthurumi munyaki wangukamba kuti, “Asani mwatolana ŵaka mutachiŵanaŵana kuti mujengi ndi umoyu walikondwa kweni nyengu zinyaki mukhoza kuguŵa asani mwawona kuti mo munyinu wavwiya, jalidu laki ndipuso vo wakhumba vakupambana ndi vinu. Kweni asani mosi muwonana kuti ndimwi akukhumbika vingakuwovyani kuti mukambiskanengi mwaulemu, musangalukiyanengi kweniso muje ndi mijalidu nge, kujiyuyuwa, kuzizipizga ndipuso kugomezga Yehova.” Ulongozgi wenuwu ngwakukhumbika ukongwa kwaku tosi.
MUJIYUYUWENGI KUTULIYA PASI PA MTIMA
13. Nchifukwa wuli kujiyuyuwa nkhwakukhumbika ukongwa kuti nthengwa yije yakukho ndipuso kuti mukondwengi?
13 Kukambiskana umampha mu nthengwa kuyanana ŵaka ndi msinji wo maji ngaki ngatenda mwachimangu. Asani munthu ‘ngwakujiyuyuwa’ wachitiska kuti mu nthengwa yaki muje chimangu. (1 Pet. 3:8) Mubali munyaki yo waja ndi muwolu waki kwa vyaka 11, wangukamba kuti: “Kujiyuyuwa ndi jalidu lo litovya kumaliska mphindanu mwaliŵi chifukwa usuzgika cha kukamba kuti ‘pepani.’” Mura munyaki wa mumpingu, yo waja ndi muwolu waki mwalikondwa kwa vyaka 20, wakukamba kuti: “Kukamba kuti ‘pepani’ nyengu zinyaki nkhwakukhumbika ukongwa kuluska kukamba kuti ‘nditikuyanjani.’” Iyu wangukamba so kuti: “Rombu ndakukhumbika ukongwa kuti munthu uje wakujiyuyuwa. Asani ndirombe limoza ndi muwolu wangu, tikumbuka wezi waku Chiuta ndipuso kuti te ambula kufikapu. Ivi vitindiwovya kuti ndiwonengi vinthu mwakwenere.”
14. Kumbi kunyada kungananga wuli nthengwa?
14 Munthu wakujikuzga wakhumba cha kukambiskana kweniso kupepesa, ivi vingachitiska kuti kuje kwakusuzga kumaliska mphindanu. M’malu mwakukamba mwakujiyuyuwa kuti “pepani mundigowoke,” munthu wakujikuzga wazomerezga cha kuti wanangiska. M’malu mwaki wakamba kuti munyaki ndiyu wananga. Asani waguŵa, m’malu mwakujalikiska chimangu, iyu wasunga vifukwa ndipuso wakamba mwakukalipa pamwenga wakana kukambiskana nayu. (Wak. 7:9) Mbuneneska, kunyada kungananga nthengwa. Tingachita umampha kukumbuka kuti, “Chiuta wamikirana ndi akujanja, kweni wapaska wezi ku ŵakujiyuyuwa.”—Yak. 4:6.
15. Konkhoskani mo kugwiriskiya nchitu ulongozgi wo we pa Ŵaefesu 4:26, 27, kungawovye ŵanthu akutolana kuti amalani ndi masuzgu ngo angaŵa nangu.
15 Asani ŵanthu akutolana apambana maŵanaŵanu, akhumbika kwesesa kumaliska suzgu yo mwaliŵi m’malu mwakuja akunyada. Paulo wangukambiya Akhristu kuti, lumwi lingaserenga cha ŵeche kukwiya kuti aleki kumupaska malu Diabolo. (Ŵaef. 4:26, 27) Nchinthu wuli chingachitika asani ŵanthu akutolana alondo cha ulongozgi wa m’Mazu ngaku Chiuta? Muzichi munyaki wakukamba kuti: “Nyengu yinyaki ini ndi murumu wangu tinguvwiya cha ulongozgi wo we pa Ŵaefesu 4:26, 27. Vingundichitiska kuti ndileki kugona, ndipu venivi vechendandichitikiyepu pa umoyu wangu!” Mwaviyo, nkhwakukhumbika ukongwa kukambiskana nyengu yeniyo suzgu lo mwenalu ndi chilatu chakuti muje pa chimangu. Mbuneneska kuti asani ŵanthu akutolana aguŵiskana angakhumbika kanyengu kuti ajalikiski mitima yawu pasi ŵechendakambiskani. Kweniso nkhwakwenere kuromba kwaku Yehova kuti waŵawovyi kuja ndi maŵanaŵanu ngamampha. Ivi visazgapu kuja ndi jalidu lakujiyuyuwa lo lingakuwovyani kuŵanaŵaniya mo mungamaliskiya suzgu m’malu mwakuŵanaŵaniya mo imwi muvwiya.—Ŵerengani Ŵakolose 3:12, 13; Ŵaefesu 4:32.
16. Kumbi kujiyuyuwa kutiŵawovya wuli ŵanthu akutolana kuti aliwonengi mwakwenere jalidu lamampha ndipuso lusu lo munyawu wenalu?
16 Kujiyuyuwa ndipuso kuzika kutovya ŵanthu akutolana kuti aŵanaŵaniyengi za jalidu lamampha la munyawu. Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi wangaja ndi lusu linyaki lo watiligwiriskiya nchitu kuti wawovyi banja laki. Asani munthurumi ngwakujiyuyuwa ndipuso ngwakuzika, waŵanaŵanengi cha kuti muwolu waki watijiwonesa kweni wamuchiskengi kuti walutirizgi kugwiriskiya nchitu lusu laki. Kuchita venivi kungalongo kuti watanja muwolu waki ndipuso watimuwona kuti ngwakukhumbika. (Nthanthi 31:10, 28; Ŵaef. 5:28, 29) Mwakuyanana ŵaka, munthukazi wakujiyuyuwa ndipuso wakuzika wachita vinthu mwakujiwonesa cha pamwenga kuyuyuwa murumu waki chifukwa cha lusu lo we nalu. Palivi chifukwa chakuchitiya viyo, chifukwa wosi waŵi ndi “munthu yumoza.”—Mat. 19:4, 5.
17. Nchinthu wuli cho chingawovya ŵanthu akutolana mazuŵa nganu kuti ajengi mwalikondwa kweniso atumbikengi Chiuta?
17 Mwambula kukayika, mukhumba kuti nthengwa yinu yije ya likondwa, yambula kumala ndipuso yakutumbika Yehova nge mo yenge yaku Abrahamu ndi Sara pamwenga yaku Yisaki ndi Rebeka. Asani ndi viyo, muwonengi nthengwa nge mo Chiuta watiyiwone ndipuso muchitengi vo Mazu ngaki ngakamba kuti muje ndi zeru. Muwongengi mijalidu yamampha yo munyinu we nayu, kuchita viyo kungakuwovyani kuti muyanjanengi ukongwa. (Sumu ya. 8:6) Muyesesengi kuja ndi jalidu la kujiyuyuwa. Mumutumbikengi yo mukutolana nayu. Asani muchita viyo, mujengi ndi likondwa mu nthengwa yinu kweniso mukondwesengi Awiskemwi akuchanya. (Nthanthi 27:11) Kukamba uneneska, muvwengi nge mo mubali munyaki yo waja ndi muwolu waki kwa vyaka 27 wanguvwiya, iyu wanguti: “Ndingaja cha kwambula muwolu wangu. Nthengwa yidu yikho zuŵa ndi zuŵa chifukwa chakuti titanja Yehova kweniso tikambiskana nyengu zosi.”
[Mafumbu]
[Chithuzi papeji 17]
[Chithuzi papeji 19]
Tinthu timanatimana tingasintha ukongwa nthengwa yinu
[Chithuzi papeji 20]
Lutirizgani kukambiskana umampha mu nthengwa yinu
