Mu Ufumu wa Aroma, ŵanthu anandi akolekanga ukapolu pa nkhondu ndipuso mwakwesa kuŵaba. Ŵanthu wo akolekanga, aguliskikanga ndipu aŵangavi mwaŵi wakuwere so kwawu pamwenga kuchiwona banja lawu.

Akapolu anandi aŵagwirisanga nchitu mumugodi. Nchitu yeniyi yenga yakufyo ukongwa ndipu anyaki afwiyanga mwenimo. Kweni wo agwiranga nchitu kumunda asuzgikanga viŵi cha. Aŵavwalikanga so chisulu mukhosi cho chenga ndi mazu ngakuti, asani wathaŵa, yo wamuweziyengi kwa ambuyaki wamupaskika mphotu. Kanandi, wo athaŵanga aŵalembanga F pachisku. Chilembu ichi chamiyanga munthu yo wathaŵa.

Buku la Filemone likonkhoska kuti wakutumika Paulo wangutumiza kapolu yo wanguthaŵa zina laki Onesimo, ku mweneku Filemone. Chinanga kuti Filemone wenga ndi mazaza ngakumulanga ukongwa Onesimo, Paulo wangumukambiya kuti ‘wamulonde’ ndi manja ngaŵi.​—Filemone 10, 11, 15-18.

Charu cha Fenikia cho sonu chitenere kuti chidanika kuti Lebanon chatchukanga ukongwa ndi utotu wapepu wo watuliyanga m’msumba wa Turo. Solomoni, fumu ya Yisraele yingudyoŵa nyumba yakusopiyamu ndi “thonji lakuchesama” [lapepu] lo lapangikanga ndi munthu walusu wa ku Turo. (2 Mikoka 2:​13, 14)

Utotu wa ku Turo wenga wakudula ukongwa mu nyengu zenizi chifukwa chakuti wenga wakusuzga ukongwa kuti upangiki. Chakwamba, alovi atondonga nkhonu  a zinandi m’nyanja chifukwa pakhumbikanga nkhonu 12,000 kuti apangi utotu wakudayiya laya limoza pe. Kuti apangi utotu wenuwu, atuzgangaku dankha vikonkhombi kuti atomu tiviŵalu tinyaki to tija ndi utotu. Pavuli paki, atisazganga ndi mche, ndipu atinikanga pa lumwi kwa mazuŵa ngatatu. Asani tamila, atitonga ndi kutiŵika muchithanki ndipu atibikanga ndi maji nga m’nyanja kwa mazuŵa nganandi.

Pa nyengu yo achitanga malonda ndipuso kulonda vyaru, ŵanthu a ku Fenikia angulutirizga kupanga ndi kuguliska utotu wa ku Turo kwa vyaka mahandiredi nganandi. Vinthu vo apangiyanga utotu vingusanirika ku Nyanja ya Mediterranean ndipuso kuzambwi kwa Cádiz, ku Spain.