Kugwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu kungawovya nthengwa yinu pamwenga kungachitiska kuti iyambi kutimbanyizgika. Kumbi venivi vingachitika wuli?

•  Vo mutenere kuziŵa

•  Vo mungachita

•  Vo ŵanthu anyaki akutolana akamba

•  Mafumbu ngakuti mukambiskani

•   Kugwiriskiya ntchitu mwazeru vipangizu va mazuŵa nganu kungawovya nthengwa yinu. Mwakuyeruzgiyapu, mabanja nganandi ngagwiriskiya vipangizu venivi kuti akambiskanengi pa nyengu yo munyaki we kumalu nganyaki.

   “Mazu ngafupi ngakuti ‘nditikuyanja’ pamwenga ‘ndakusoŵa’ ngangakuchitiskani kuti mujivwengi umampha mumtima.”—Jonathan.

•   Kugwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu mwambula zeru kungatimbanyizga nthengwa yinu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu anyaki ajaliya ŵaka kucheza pafoni vo vichitiska kuti aŵevi nyengu yakucheza ndi mulumu pamwenga muwolu wawu.

   “Ndiwona nge yaŵangapu nyengu yinyaki yo mulumu wangu wakhumbanga kuti ndichezi nayu, kweni watondekanga chifukwa chakuti ini ndajaliyanga waka pafoni.”—Julissa.

•   Ŵanthu anyaki awona kuti angafiska kucheza umamphaumampha ndi muwolu pamwenga mulumu wawu uku achita vinthu vinyaki pafoni. Kweni nge mo kaswiri munyaki zina laki Sherry Turkle wangukambiya, ili ndi boza. Iyu wanguti, “vingachitika cha kuchita vinthu viŵi panyengu yimoza. Asani tichita vinthu vinandi pa nyengu yimoza, vinandi vinangika.” a

   “Ndikondwa ukongwa kucheza ndi mulumu wangu, ukongwa asani palivi chinyaki cho wachita pa nyengu yo. Kweni asani ndicheza nayu uku wachita vinthu vinyaki pafoni, vija nge kuti foni yo ndiyu yakukhumbika ukongwa kwaku iyu kuphara ini.”—Sarah.

 Fundu yakukhumbika ukongwa: Ziŵani kuti mo mugwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu kungawovya nthengwa yinu pamwenga kungachitiska kuti iyambi kutimbanyizgika.

 Muziŵengi cho ntchakukhumbika ukongwa. Bayibolu likamba kuti: “Musimikizi kuti vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi.” (Afilipi 1:10) Jifumbeni kuti, ‘Kumbi ini ndi muwolu wangu titangwanika ukongwa ndi vipangizu va mazuŵa nganu vo tenavu mwakuti tiŵavi nyengu yakuchitiya vinthu limoza?’

 “Vipasa chitima kuwona kuti munthulumi ndi muwolu waki aturya chakurya mu lesitiranti kweni weyosi mtima we pa foni. Tikhumbika cha kuja akapolu a vinthu ivi ndipu vingatichitiskanga cha kuluwa kuti mulumu pamwenga muwolu widu ndiyu ngwakukhumbika ukongwa.”—Matthew.

 Mujiŵikiyengi mphaka. Bayibolu likamba kuti: “Lutirizgani kuphwere ukongwa kuti mungayendanga nge ŵanthu ambula zeru cha, kweni nge ŵanthu azeru. Nyengu yinu muyigwiriskiyengi ntchitu mwakwenere.” (Aefeso 5:15, 16) Jifumbeni kuti, ‘Kumbi vingachitika kuti ndijengi ndi nyengu yakuŵerenge kweniso kumuka mameseji ngambula kukhumbika ukongwa, mumalu mwakumukanga meseji yeyosi asani yafika ŵaka?’

 “Foni yangu nditiyithya kuti yingavwikanga cha mazu asani yidana ndipu venivi vitindiwovya ukongwa chifukwa ndimuka mameseji pa nyengu yo ndasaniya mpata. Ndiviŵiviŵi cha kuti ndilonde foni pamwenga meseji yo yikhumbika kuti ndichitepu kanthu mwaliŵi.”—Jonathan.

 Asani vingachitika, mungachitanga vinthu vakukwaskana ndi ntchitu cha asani mwe kunyumba. Bayibolu likamba kuti: “Chinthu chechosi che ndi nyengu yaki yakuŵikika.” (Wakutawula 3:1) Jifumbeni mafumbu yanga: ‘Kumbi nditondeka kucheza ndi banja langu asani nde kunyumba chifukwa chakuti ndijaliya waka kumuka mameseji ngakukwaskana ndi ntchitu pa foni yangu? Asani ndi viyo, kumbi vikwaska wuli nthengwa yinu? Kumbi muwolu pamwenga mulumu wangu wakambanji?’

 “Vipangizu va mazuŵa nganu vititiwovya kuti tigwirengi ntchitu nyengu yeyosi. Kweni asani ndicheza ndi muwolu wangu ndikhumba cha kuti ndijaliyengi waka kulereska pafoni kuti ndileki kutimbanyizgika ndi vinthu vinyaki vakukwaskana ndi ntchitu.”—Matthew.

 Mukambiskanengi ndi muwolu pamwenga mulumu winu mo mugwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu. Bayibolu likamba kuti: “Munthu weyosi wangapenjanga vakukhumba vaki pe cha, kweni walutirizgi kupenja vakukhumba va munyaki.” (1 Akorinto 10:24) Mukambiskanengi ndi muwolu pamwenga mulumu winu mo weyosi wagwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu ndipuso vo mukhumbika kusintha. Mungagwiriskiya ntchitu chigaŵa chakuti mafumbu ngakuti mukambiskani cho che mumphata umu.

 “Ini ndi mulumu wangu tikambiskana asani tawona kuti munyaki wayamba kuyigwiriskiya ntchitu ukongwa tabuleti pamwenga foni. Tosi tiziŵa kuti venivi vingayambisa masuzgu, mwaviyo titesesa kulondo ulongozgi wo tapasana.”—Danielle.

 Fundu yakukhumbika ukongwa: Mungazomerezanga cha kuti vipangizu va mazuŵa nganu vikulamuliyeningi.