1. Ginani u gi hevbudego khu Muvangi wathu?

INA vavelegi vago Dzifakazi dza Jehovha? Abari gu ina, adzina saye u hevbude lisine na wu ngari gyanana. Vavelegi vago va gu hevbudzide gu khavo Jehovha khuye Muvangi, a na ni makhalelo nyo hlamadzise nigu uye o vbweta gu gira mafu ma khala paradhesi. — Gen. 1:1; Mith. 17:24-27.

2. Vambe va gu va wona kharini vale va khodwago gu khavo womo Muvangi?

² Ganiolu, vathu nya vangi kha va khodwi gu khavo Nungungulu womo nigu uye khuye Muvangi nya silo satshavbo. Wulangani nya isoso, avo va gu khodwa gu khavo womi wu di dzi tumbunugeya wabune nigu wo dugeya khavbo nya evolusawu. Gu tala nya ava va khodwago esi, va hevbude ngudzu. Avo adzina va nga ganeya gu khavo siyensiya yi yeyedzide gu khiyo Bhibhiliya kha yi ganeyi lisine nigu ava va khodwago gu khavo womo Muvangi kha va hevbula, kha vati nigu sipumbu.

3. Khu ginani si gu na ni lisima gu engedzeya gu tiyisa gukhodwa gwathu?

³ Ina esi si ganedwago khu vathu vava nyo hevbule ngudzu, si nga hi gira hi kanakana gu khethu Jehovha Muvangi nya lihaladzo? Mihlamulo nya siwudziso si ladreyago yi na hi phasa gu tugula gu ina mwendro ne. Nya gu pheye, khu ginani hi khodwago gu khethu Jehovha Muvangi? Ina kholu vambe va khodwago ga isoso mwendro hi di dzi ninga tepo nya gu gevisise khu habune? (1 Kor. 3:12-15) Ambari ha gu ba hi ri ni tepo nyo laphe na hi ri Dzifakazi dza Jehovha, hi yede gu simama gu tiyisa gukhodwa  gwathu. Ha gu gira isoso, kha hi na nga ndreyiswa khu vathu va ganeyago gu khavo esi Bhibhiliya yi ganeyago malipha. (Kol. 2:8; Hebh. 11:6) Gasi hi si kodza gu tiyisa gukhodwa gwathu, ndrima yeyi yi na hi phasa gu wona 1) gu khethu khu ginani nya vangi va gu mba khodwa ga Muvangi 2) edzi u nga tiyisago khidzo gukhodwa gwago ga Jehovha Muvangi wago ni 3) edzi u nga simamago khidzo ni gukhodwa nyo tiye.

4. Guya khu Vahebheru 11:1, ginani gukhodwa nya lisine?

⁴ Vathu nyo khaguri vo pimisa gu khavo gu manega ni gukhodwa, so thula gukhodwa avbo nya gilo gi gu mwalo gisekelo. Ganiolu, guya khu Bhibhiliya, gogo khandri gukhodwa nya lisine. (Leri Vahebheru 11:1.) Bhibhiliya yo tshamuseya gu khiyo, gukhodwa ga gu dzi seketeya avba nya silo nya lisine. Khu kharato, ambari olu hi gu mba si kodza gu wona Jehovha, Jesu ni Mufumo wa Nungungulu, ethu hi ngu tiyisega gu khethu silo sesi somo khu lisine. (Hebh. 11:3) Siyentista moyo a gu Fakazi ya Jehovha wari khuye: “Esi Dzifakazi dza Jehovha dzi si khodwago si na ni gisekelo nigu idzo kha dzi veti khu lisabi mambe mahungu nya lisine ma gimbeleyanago ni siyensiya.”

5. Khu ginani vathu nya vangi va pimisago gu khavo womi wu di dzi tumbunugeya wabune?

⁵ ‘Gu nani silo nya singi si yeyedzago gu khiso gu na ni Muvangi, ganiolu khu ginani vathu nya vangi va pimisago gu khavo Nungungulu khandruye Muvangi nya silo satshavbo?’ Vambe khu gu gima va si gu giri wugevisisi gasi guti lisine. Robert, muhuno a gu Fakazi ya Jehovha wari khuye: “Kha nga olu Xikwatunu va nga ba va si ganeyi gu khavo womo Muvangi, eni nyi di gu pimisa kamo gu kheni isoso lisine. Ganiolu, tepo nyi nga ba nyiri ni 22 myaga, nyi bhude ni Dzifakazi dza Jehovha, nigu khavbo nyi nga  pwago mitshamuselo nyo pwale nya Bhibhiliya yi yeyedzago gu khiyo Nungungulu khuye Muvangi nya silo satshavbo.” * — Wona kwadru “ Mahungu nya lisima ga vavelegi.”

6. Khu ginani vambe va gu mba khodwa gu khavo womo Muvangi?

⁶ Vambe kha va khodwi gu khavo womo Muvangi, kholu vari khavo va gu khodwa basi ga iso va si wonago. Ganiolu, lisine khu gu avo va ngu khodwa ga silo nya singi va gu mba si wona. Khu giyeyedzo, lei da gravidade gilo egi vathu va gi wonago na giri gilo nya lisine. Gukhodwa gu kumbugwago omu nya Bhibhiliya, ga gu seketedwa umo nya silo hi gu mba si wona (Hebh. 11:1) Gasi gu mana lisine maningano ni silo sesi, so lomba gu dzigaradza ni gu dzi ninga tepo, ganiolu vathu kha va dzini gu gira isoso. Muthu a gu mba gevisisa gwadi mahungu ma yeyedzago gu khayo womo Muvangi, a nga pimisa gu khuye Nungungulu mwalo.

7. Ina vatshavbo vathu va hevbudego ngudzu, va gu mba khodwa gu khavo Nungungulu Muvangi nya silo satshavbo? Tshamuseya.

 ⁷ Vambe vasiyentista va gevisiside gwadi lisine, nigu va tugude gu khavo Nungungulu khuye Muvangi nya silo satshavbo. * Gu fana ni Robert, a khumbugidwego gupheyani, avo adzina va nga pimisa gu khavo gu mwalo Muvangi kholu kha va hevbula khu isoso Univhersidhadhe. Ambari ulolo, vasiyentista nya vangi va mu tide Jehovha va bwe va mu haladza. Gu fana ni vasiyenstista vava, hatshavbo hi yede gu tiyisa gukhodwa gwathu ga Nungungulu. Gani hi hevbude ngudzu mwendro ne, mwalo a na hi gireyago isoso.

8-9. a) Khu gevbini giwudziso gi na hlamudwago olu? b) Khu ginani si gu na ni lisima gu hevbula khu sivangwa?

⁸ U nga engedzeya kharini gukhodwa gwago ga Muvangi? Hi na wona 4 dzindziya hi nga girago khidzo isoso.

⁹ Hevbula khu sivangwa. U nga engedzeya gukhodwa gwago ga Muvangi khu gu khedza esi a si vangidego nya nga sirengo, misimbo ni dzinyeledzi. (Ndzi. 19:1; Isa. 40:26) Wa gu simama gu hevbula silo sesi u na tiyisega gu khuwe Jehovha khuye Muvangi. Gu tala nya dzitepo, mabhuku yathu ma na ni dzindrima dzi tshamuseyago silo nya singi maningano ni tumbunugo. U nga digi gu leri dzindrima dzedzi. Ambari wa gu ba u si si pwisisi, hevbula esi u si kodzago nigu u nga divali gu sistiri dzivhidhiyu nyo mbure dzi guromo umo nya sayite jw.org, dzi ganeyago khu sivangwa, dzi yeyedzidwego avba nya mitshangano yi nga rigo gu vbindra.

10. Ninga giyeyedzo gi yeyedzago gu khigyo womo Muvangi nya lihaladzo. (Varoma 1:20)

¹⁰ Tepo u hevbulago khu sivangwa, vega gupima avba nya egi u nga gi hevbulago khu Muvangi wathu. (Leri Varoma 1:20.) Khu giyeyedzo, lidambo li ngu hi ninga guvbisa hi gu vbwetago gasi gu silo si khalega gwadi mafuni. Ganiolu, lidambo li ngu dusa wenengedzo wu ranwago gupwani i raios ultra-violetas wu nga hi vangeyago sigaradzo. Ethu vathu hi yede gu vikhedwa ga dzirayu dzodzo. Khu lisine, ethu dza hi ngu vikhedwa ga dzirayu dzodzo. Khu ndziya muni? Mafu ma na ni kamadha nyo pwani i gas ozonio yi hi vhikeyago ga dzirayu dzodzo nya mba dzadi. Tepo dzirayu ultra-violeta dzi engedzeyago, kamadha de gas nya ozonio yi hi vikeyago aniyo ya gu engedzeya. Satshavbo sesi si giridwego gasi gu hi vikhedwa, ina kha si yeyedzi gu khiso gu na ni Muvangi? Nigu, muthu yoyo Muvangi nya guti ni li lihaladzo.

11. U nga ma mana hayi mahungu ma na tiyisago gukhodwa gwago ga Muvangi? (Wona kwadru yi gu khiyo: “ Silo nyo khaguri si na gu phasago gu tiyisa gukhodwa gwago.”)

¹¹ Wo vbweta mahungu nyo engedzelege ma na tiyisago gukhodwa gwago ga Muvangi, wona Índice de Publicações da Torre de Vigia u bwe u gevisisa umo nya jw.org. U nga pheya khu gu hevbula dzindrima mwendro gu sistiri dzivhidhiyu dzi gomogo avbo nya gipandre “Sera que houve um projecto?” Idzo kha dza lapha nigu dzi ngu yeyedza silo nyo samadzise maningano ni sirengo ni simbe sivangwa. Idzo gambe dzi ngu ninga siyeyedzo nya idzo vasiyentista va zamago gu gira khidzo silo, na va gu pimimedzeya tumbunugo.

12. Tepo hi hevbulago Bhibhiliya, ginani hi yedego gu gi vegeya gupima?

¹² Hevbula Bhibhiliya. Siyentista hi ganedego khuye gupheyani, a di si khodwi ga Muvangi, ganiolu khu gu gimbiya nya tepo uye khodwe gu khuye womo Muvangi. Uye wari khuye: “Gukhodwa gwangu kha ga dzi seketeya basi avba  nya guti nyi gu nago khu siyensiya, ganiolu gu di gu dzi seketeya gambe ga esi nyi si hevbudego umo nya Bhibhiliya.” Adzina u ngu siti gwadi sihevbudzo nya Bhibhiliya, ambari ulolo gasi gu engedzeya gukhodwa gwago ga Muvangi, u yede gu simama gu hevbula Bhibhiliya. (Jos. 1:8; Ndzi. 119:97) Khu giyeyedzo, dundrugeya khedzi Bhibhiliya yi tshamuseyago khidzo silo si dugeledego gale. Dundrugeya gambe khu siprofeto si gomogo umo nya Bhibhiliya ni edzi si pwanago khidzo. Gu gira isoso, si nga engedzeya gu tiyisa gukhodwa gwathu nya khethu gu ni Muvangi nya guti ni lihaladzo, nigu mahungu ma guromo umo nya Bhibhiliya ma guta khiyo gwaye. — 2 Thim. 3:14; 2 Ped. 1:21.

13. Khu wevbi wusingalagadzi nya lisima hi wu manago umo nya Bhibhiliya?

¹³ Tepo u hevbulago Bhibhiliya, wona edzi wusingalagadzi wu gomogo mule wu nga gu phasago khidzo. Khu giyeyedzo, Bhibhiliya yi hi gengedzide gale gu khiyo gu gola dzitsapawu khandri gwadi nigu gu nga hi gira hi “bela guvivbani.” (1 Thim. 6:9, 10; Mav. 28:20; Mat. 6:24) Ina gigengedzo gegi gi ngu thuma matshigoni yathu? Libhuku nyo khaguri li ganeyago khu makhalelo nya vathu va matshigoni yathu lari khilo: “Gu tala nya dzitepo, vathu va golago dzithomba va mwalo litsako nigu va ngu garadzega ngudzu, nigu vale va vbwetago gu mana dzitsapawu nya dzingi kha va tsaki nigu va ngu manana ni sigaradzo nya madwali.” Khu lisine, wusingalagadzi nya Bhibhiliya wu gu khuwo kha hi yeli gu gola dzitsapawu khwadi ngudzu. Ina gu na ni mambe matshina nya Bhibhiliya ma gu phasidego? Ha gu dundrungeya khu watshavbo wusingalagadzi wu guromo umo nya Bhibhiliya, hi na wona gu khethu Muvangi wathu a ngu hi haladza. Nigu, isoso tepo yatshavbo sa gu hi kutsa gu lomba wusingalagadzi waye gu vbanyani gwathu. (Jak. 1:5) Kha nga handro wakona, womi wathu wu na tsakisa ngudzu. — Isa. 48:17, 18.

14. Gu hevbula Bhibhiliya si nga gu hevbudza ginani khu Jehovha?

¹⁴ Hevbula Bhibhiliya khu makungo nya guti gwadi Jehovha. (Joh. 17:3) Tepo u yago u hevbula Bhibhiliya, u na tugula makhalelo nya yadi ya Jehovha. Makhalelo yaya khayo u ma hevbudego tepo u nga ba u hevbula khu sivangwa. Gu hevbula khu makhalelo ya Jehovha si ngu hi gira hi tiyisega gu khethu Jehovha womo khu lisine. (Ekiso. 34:6, 7; Ndzi. 145:8, 9) Tepo u yago u muti gwadi Jehovha, gukhodwa gwago ni lihaladzo lago khuye si na engedzeya nigu wupari wago naye wu na tiya ngudzu.

15. Khu ginani si gu na ni lisima gu bhuleya vambe khesi u si khodwago khu Nungungulu?

¹⁵ Bhuleya vambe khesi u si khodwago khu Nungungulu. Wa gu gira isoso, gukhodwa gwago gu na tiya ngudzu. Ganiolu, ahati a gu tshuka muthu u mu tshumayedego a ganeya gu khuye kha khodwi gu khuye Nungungulu womo, khu kharato uwe u si giti gilo nyo ganeye ke? Gevisisa umo nya mabhuku yathu mahungu ma ganeyago khu isoso, khavbovbo u ya bhuleya muthu wule esi u si hevbudego. (1 Ped. 3:15) U nga lomba gambe giphaso ga muhuweleyi a vidzidwego khu liphuvboni. Ambari muthu a gu mba dzumeya esi Bhibhiliya yi si ganeyago, uwe u na wuyedwa khu wugevisi u wu giridego. Uwo wu na engedzeya gukhodwa gwago. Kha nga handro wakona, kha wu na nga ndreyiswa khavo va dzi embeyago gu khavo va nguti, ganiolu na va si khodwi gu khavo womo Muvangi.

16. Ha gu diga gu tiyisa gukhodwa gwathu, ginani gi nga giregago?

¹⁶ Ambari na hi ri ni tepo nyo laphe na hi gu thumeya Jehovha, hi yede gu simama gu tiyisa gukhodwa gwathu. Khu ginani? Kholu ha gu mba gira isoso gukhodwa gwathu gu na vbola. Kha nga hi si wonidego, gukhodwa ga gu dzi seketeya avba nya silo nya lisine hi gu mba si wona. Si ngu vbevbuga gu divala silo hi gu mba si wona.  Khu kharato, Pawulo ganede gu khuye, gu mba na gukhodwa “gighoho gi hi namarelago khu tshivba.” (Hebh. 12:1) Ginani hi yedego gu gira gasi hi si thegeyi ga napwi wowo? — 2 Tes. 1:3.

17. Ginani gi na hi phasago gu simama hi tiyisa gukhodwa gwathu?

¹⁷ Nyo pheye, tepo yatshavbo lomba Jehovha liphuvbo laye nyo age. Khu ginani? Kholu gukhodwa limwedo nya makhalelo aya liphuvbo nya gu age li hi phasago gu haguleya. (Gal. 5:22, 23) Kha hi na nga si kodza gu simama hi tiyisa gukhodwa gwathu ga Muvangi nya mba phaswa khu liphuvbo nya gu age. Ha gu simama gu lomba liphuvbo nya guage la Jehovha, uye a na hi ninga. Hi nga gira nombelo nyo kongome ga Jehovha khethu: “Engedzeya gukhodwa gwathu.”— Luka 17:5.

18. Guya khu Ndzimo 1:2, 3, lithomo muni hi gu nalo muhuno?

¹⁸ Nya wuvili, hevbula Lito la Nungungulu tshigu ni tshigu. (Leri Ndzimo 1:2, 3.) Tepo li nga lowa libhuku leli nya dzindzimo, khandri vatshavbo Vaisrayeli va nga ba vari ni kopiya yatshavbo nya nayo wa Nungungulu. Ganiolu, dzipfhumu ni Vaprista va diri ni dzikopiya dzatshavbo nya nayo nigu tepo yatshavbo yi nga ba yi vbeya 7 myaga, “vama, vanyamayi, sanana ni va luveli” va nga ba va vbanya Israyeli va di gu tshanganiswa gasi vapwa nayo wa Nungungulu na wu gu lerwi. (Dhet. 31:10-12) Matshigoni ya Jesu, vadugwana va nga ba vari ni dzikopiya nya Milowo nigu dzikopiya nya dzingi dzi di gu vegwa umo nya dzisinagoga. Muhuno silo si hambanide, gu tala nya vathu va na ni Bhibhiliya yatshavbo mwendro khu sipandre. Ilolo lithomo nya likhongolo ngudzu. Hi nga yeyedza kharini gu khethu hi ngu ninga lisima Bhibhiliya?

19. Gasi gu gukhodwa gwathu gu simama gu tiya, ginani hi yedego gu gira?

¹⁹ Hi nga yeyedza gu bonga khu Lito la Nungungulu khu gu hi li leri tshigu ni tshigu. Ethu hi yede gu dzi gireya longoloko nya gu leri ni gu hevbula Bhibhiliya, nigu kha hi yeli gu leri Bhibhiliya basi ha gu ba hiri ni tepo. Ha gu hevbula Bhibhiliya tshigu ni tshigu hi na simama gu tiyisa gukhodwa gwathu.

20. Hi yede gu dzi emiseya gu gira ginani?

²⁰ “Va nya guti ni va nya gu gengela” kha va khodwi ga Lito la Nungungulu, ganiolu ethu kha hi fani navo kholu hi ngu khodwa avbo nya Bhibhiliya. (Mat. 11:25, 26) Khu kotani nya Bhibhiliya, ethu hi ngu dziti gu khethu khu ginani mafuni gu tadego khu sigaradzo ni esi Jehovha a na girago gasi gu si lulamisa. Khu kharato, dzi emiseye gu simama u tiyisa gukhodwa gwago u bwe u phasa vambe gu tiyisa gukhodwa gwavo ga Muvangi. (1 Thim. 2:3, 4) Nigu, simama gu vireya listhigu eli vatshavbo mafuni va na ganeyago malito ma guromo umo ga Gutuledwa 4:11: “Pfhumu Nungungulu wathu, u ngu yedwa khu gu hakha gidhumo . . . kholu khuwe Muvangi nya silo satshavbo.”