1. Ginani gi yeyedzago gu khigyo Milowo yi diri ni lisima ga Jesu?

 NGA DUNDRUGEYA edzi si nga ba si tsakisa khidzo gu engiseya Jesu na gu hevbudza, kholu uye tepo yatshavbo a di gu khumbuga Milowo nya Guage. Hwane nya gu ba a bhabhatisidwe nigu na gu keneleya vbadugwana gasi a songwa, uye gambe khumbugide Milowo. b (Dhet. 8:3; Ndzi. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Ndrani nya 3 myaga ni metadu nya thumu waye, Jesu khumbugide ni gu leri Milowo mavathuni a bwe a yi tshamuseya. — Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Tepo Jesu a ngaya a dandra ginani gi mu phasidego guti Milowo? (Wona fotu avba nya kapa.)

² Na si pheyi thumo waye nya gu tshumayele, Jesu a di gu leride ni gu engiseya Lito la Nungungulu khu dzitepo nya dzingi. Tepo va nga ba va romo ndrangani gwawe, uye a engisede Mariya ni Josefa na va gu khumbuga Milowo nya guage ndrani nya mabhulo yawe ya tshigu ni tshigu. c (Dhet. 6:6, 7) Ethu hi nga tiyisega gu khethu Jesu a di gu hongola Sinagogani Dzisabhadhu dzatshavbo ni ndranga yaye. (Luka 4:16) Tepo va nga ba va ri iyoyo, uye a di gu engiseya gwadi Milowo tepo yi nga ba yi lerwi. Dzimbe dzitepo Jesu a di gu hevbuleya gu leri Milowo nya Guage khu abune. Kha nga handro wakone khandri a di guti gwadi basi Milowo, ganiolu uye a di gu yi gola kamu ngundzu ni gu dzumeleya gu khuye yi kuha mavbanyelo yaye yatshavbo. Khu giyeyedzo, nga dundrugeya esi a nga gira Tempeleni tepo a nga ba a ri ni 12 myaga. Vahevbudzi va nga ba va wuti gwadi nayo wa Mosi “va di liwuga khu guti [gwa Jesu] ni dziphindrulo dzakone.” — Luka 2:46, 47, 52.

3. Ginani hi na bhulago khigyo avba nya ndrima yeyi?

 ³ Anethu hi ngati ni gu gola Lito la Nungungulu khu gu li leri tshigu ni tshigu! Hi nga wuyedwa kharini khesi hi lerigo? Hi nga hevbula khesi Jesu a embedego ava va nga ba va wuti Nayo, gupata ni valovi, Vafarisi ni Vasadusi. Vathangeyi vava nya wukhongeyi va di gu leri Milowo tepo yatshavbo, ganiolu avo va di si phasegi khesi va nga ba leri. Jesu tshingiside silo siraru si nga ba si gira vama vovo va si pwisisi Milowo. Malito a embedego vama vovo ma na hi phasa gu tshukwadzisa makodzelo yathu gu leri Bhibhiliya gasi 1) hi pwisia esi hi lerigo, 2) hi mana dzithomba nya liphuvbo ni 3) tepo yatshavbo hi dzumeleya Lito la Nungungulu li hi vbindrugedza.

4. Luka 10:25-29 a gu hi hebvudza ginani maningano khu leri Lito la Nungungulu?

⁴ Ethu hi yede gu pwisisa esi hi lerigo umo nya Lito la Nungungulu, ha gu mba gira isoso ethu kha hi na nga phasega khesi hi lerigo. Khu giyeyedzo, dundrugeya khesi Jesu a nga bhula ni “muhevbudzi moyo nya Nayo.” (Leri Luka 10:25-29.) Tepo mwama wule a nga mu wudzisa khuye ginani gi vbwetegago gasi gu mana womi nya mba vbeya, Jesu a mu phaside gu mana hlamulo umo nya Lito la Nungungulu khu gu mu wudzisa khuye: “Gasi ginani gi lovidwego omu nya Nayo? Ahati uwe, wa gu hevbula kharini?” Mwama wule a ningede hlamulo nya yadi yi nga ba yi dziseketeya umo nya Milowo, yi nga ba yi ganeya maningano ni gu haladza muthu kwanu. (Levhi 19:18; Dhet. 6:5) Ganiolu, wona iso a nga ganeya hku gu landreya: “Gasi khu mani muthu khwathu?” Mwama yoyo yeyedzide khuye kha nga ba a pwisisa khu lisine esi a nga ba a leride. Kha nga handro nya isoso, uye kha nga ba a dziti edzi a na thumisago khidzo milowo yoyo womini gwaye.

5. Nombelo ni gu mba leri khu gu vbiredziseya, si nga gu phasa kharini gu pwisisa esi u lerigo?

⁵ Ethu hi nga pwisisa Lito la Nungungulu ha gu leri khu makungo nya gu vbwete gu phasega esi hi si lerigo. Avba gu na ni mawonelo nyo khaguri ma nga gu phasago. Gombeya na wu nga si pheyi gu leri. Gasi hi pwisisa esi hi lerigo umo nya Milowo, hi yede gu lomba liphuvbo nya guage ga Jehovha gasi li hi phasa gu vega gupima avba nya esi hi lerigo. U nga leri khu gu vbiredziseya, esi si na gu phasa gu pwisisa esi u lerigo. Adzina u nga phasega khu gu leri khu lito nyo khusege mwendro gu landriseya umo nya Bhibhiliya yago na wu gu engiseya awudhyu. Tepo u girago isoso, si na gu phasa gu pwisisa edzi u nga lerigo khidzo Bhibhiliya. (Jos. 1:8) Tepo u vbedzago gu leri, gombeya gambe gasi u bonga Jehovha khu giningwa gyaye a gu Bhibhiliya nigu mu lombe gasi a gu phasa gu thumisa esi u leridego.

6. Silo muni gambe si nga gu phasago tepo u lerigo Bhibhiliya? (Wona fotu.)

⁶ Avba gambe, gu na ni silo sivili si na gu phasago gu pwisisa esi u lerigo umo nya Bhibhiliya. Dzi gire siwudziso maningano khesi u lerigo. Tepo u lerigo mahungu nyo khaguri umo nya Bhibhiliya, vbwetedzeya hlamulo nya siwudziso sesi: ‘Khu vamani va pategago avba nya mahungu yaya? Olu, khu mani a ganeyago? A gu bhula ni mani nigu va gu bhula khu ginani? Silo sesi si giregide hayi nigu si giregide lini?’ Siwudziso sesi si na gu phasa gu dundrugeya ni gu pwisisa mahungu u lerigo. Gimbe gambe, lova wulanga nyo khaguri esi u lerigo. Tepo u lovago esi u lerigo u na si dundruga nigu si na gu phasa gu dundruga gwadi. U nga lova gambe siwudziso u dzi giridego tepo u  nga ba u gira wugevisisi, dzipontu nyo khaguri, edzi u nga dzi thumisago khidzo mwendro kamo gu lova edzi u dzipwago khidzo. Gu lova wulanga nyo khaguri esi u si hevbudego, si nga gu phasa gu wona Lito la Nungungulu kha mahungu ma lovedwego uwe.

7. Likhalelo muni hi yedego gu manega nalo nigu khu ginani?

⁷ Jesu a ganede khu likhalelo nya lisima hi yedego gu manega nalo ha gu ba hi vbweta gu phasega khesi hi lerigo umo nya Lito la Nungungulu, a gu gupwisisa. (Leri Matewu 24:15.) Ginani gupwisisa? Makodzelo nya gu pwananise gu yelana mwedro gu hambana gu gu romo avba nya mahungu nyo khaguri. Jesu a yeyedzide gu khuye hi yede gu manega ni gupwisisa gasi hi tugula sigiro si yeyedzago gu tadzisega nya siprofeto nya Bhibhiliya. Gu vbwetega hi manega ni likhalelo leli gasi hi phasega khu satshavbo hi lerigo umo nya Bhibhiliya.

8. Ginani hi nga girago gasi hi pwisisa esi hi lerigo?

⁸ Jehovha a ngu phasa sithumi saye gu manega ni gupwisisa tepo si hevbulago Lito laye. Khu kharato, gombeya gasi a gu phasa gu haguleya likhalelo lolo. (Mav. 2:6) U nga thumisa khairini esi u lombago umo nya milombelo yago? Gevisisa gwadi esi u lerigo ni gu zama gu si pwananisa ni esi u sitigo. Thumisa mabhuku yathu gasi ma gu phasa gu gira isoso. Khu giyeyedzo, u nga thumisa libhuku Guia de Pesquisa para Testemunhas de Jeová. Libhuku leli li na gu phasa gu dundrugeya mitshamuselo nya esi u hevbulago umo nya Bhibhiliya ni edzi u nga si thumisago khidzo womini gwago. (Hebh. 5:14) Tepo u lerigo ni gu dundrugeya u na pwisisa gwadi Milowo.

9. Khu levbini lisine edi Vasadhusi va nga li bomba?

⁹ Vasadhusi va di gu mati gwadi 5 mabhuku nya gupheye nya Milowo nya Gihebheru, ganiolu kha va nga ba va dzumeleyana ni esi si  lovidwego umo nya mabhuku yaya. Khu giyeyedzo, wona edzi Jesu a va hlamudego khidzo tepo va nga mu linga maningano ni guwuswa ga ava vafudego, uye a di khuye: “Kha mwa hevbulani libhukuni la Mosi, avbo Nungungulu a nga ganelago naye umo nya gipopwana, khuye: ‘Eni kheni Nungungulu wa Abrahama, Nungungulu wa Isaki, Nungungulu wa Jakobe’ gani?” (Marko 12:18, 26) Ambari olu Vasadhusi va nga ba va leride khu dzitepo nya dzingi mabhuku yaya, giwudziso gya Jesu gi yeyedzide gu khigyo kha va nga ba va dzumeya lisima nya lisine la umo nya Milowo maningano ni guwuswa ga ava vafudego. — Marko 12:27; Luka 20:38. d

10. Hi yede gu vega gupima avbo nya ginani tepo hi lerigo Bhibhiliya?

¹⁰ Ginani hi nga hevbulago? Tepo hi lerigo Bhibhiliya hi yede gu vega gupima avba nya mavhesi yatshavbo mwendro matimo hi lerigo gasi hi hevbula gilogyo. Kha hi yeli gu vega basi gupima avba nya mahungu ma vbevbugago gu ma pwisisa, ganiolu avbo nya mahungu gambe ma garadzago gu ma pwisisa.

11. U nga thumisa kharini 2 Thimoti 3:16, 17 gasi gu mana dzithomba nya liphuvbo?

¹¹ U nga mana kharini dzithomba nya liphuvbo tepo u lerigo Bhibhiliya? Wona esi 2 Thimoti 3:16, 17 a ganeyago. (Leri.) Yari khiyo: “Milowo yatshavbo . . . yi ngu phasa” 1) gu hevbudza, 2) gu kawuka, 3) gu luleka nigu nya 4) gulaya. U nga mana silo sesi nya 4 ambari ga mabhuku u gu mba ma thumisa ngudzu. Dundrugeya khu matimo nyo khaguri u bwe wona esi ma gu hevbudzago khu Jehovha, makungo yaye mwendro matshina nya Bhibhiliya. Wona edzi ma nga gu phasago khidzo gasi gu kawuka. Tepo u girago isoso wona edzi mavhesi ma nga gu phasago gu potsa mikutsedzelo nya mba yadi, mavbanelo nyo vivbe ni esi si nga gu phasago na wu tumbegide ga Jehovha. Wona edzi u nga thumisago khidzo gipandre nyo khaguri gasi gu lulamisa mawonelo nyo khaguri u ma pwidego thumoni nya gu tshumayele. Vbwetedzeya mahungu ma ganeyago khu gulaya gasi u dundrugeya khedzi Jehovha a pimisago khidzo. Tepo u simamago gu vega silo sesi nya 4 mapimoni gwago u na mana dzithomba nya liphuvbo dzi na gu phasago tepo u lerigo Bhibhiliya.

12. Khu ginani Jesu a nga wudzisa vafarisi khuye “kha mwa hevbula?”

¹² Jesu gambe a di wudzisa Vafarisi khuye “Kha mwa hevbula?” gasi gu va yeyedza mawonelo yawe nya gu hosege khu Milowo. (Mat. 12:1-7) e Ga giemo gegi, Vafarisi va di khavo  vapizani va Jesu va di gu fanya nayo nya Sabhadhu. Jesu khumbugide Milowo mivili yi nga ba yi ganeya khu giyeyedzo gya Hoseya gasi gu yeyedza Vafarisi khuye, avo va diri ni mawonelo nya mba yadi khu Sabhadhu nigu kha va nga ba yeyedza wuhindzi. Khu ginani vama vava va nga bomba gu vbindrugedzwa khesi va nga va leri umo nya Lito la Nungungulu? Khu gu avo, va di gu leri gasi gu sola-sola ni gu avo va di gu dzikhusedza. Makhalelo yawe ma va giride va si pwisisi esi va nga ba va leri.— Mat. 23:23; Joh. 5:39, 40.

13. Makungo muni hi yedego gu manega nawo tepo hi lerigo Bhibhiliya nigu khu ginani?

¹³ Malito ya Jesu ma gu hi hevbudza khayo hi yede gu hevbula Bhibhiliya khu makungo nya gu hi phasege. Gu hambana ni Vafarisi, ethu hi yede gu hakha “khu gurula Mahungu ya Nungungulu a yalago myonyoni gwanu.” (Jak. 1:21) Ha gu dzinogisa ethu hi na dzumeleya Lito la Nungungulu li kuha monyo wathu. Ha gu potsa gu sola-sola ni gu dzikhusedza, sihevbudzo nya Bhibhiliya si ganeyago khu wuhindzi, wuwadi ni lihaladzo si na hi vbindrugedza.

14. Hi nga dziti kharini gu khethu esi hi lerigo omu nya Bhibhiliya si ngu hi vbindrugedza? (Wona dzifotu.)

¹⁴ Edzi hi pharago khidzo vambe ha gu yeyedza gu khethu hi ngu dzumeleya Lito la Nungungulu li hi vbindrugedza. Khu kotani olu Vafarisi va nga mba dzumeya gu vbindrugedzwa khu lito la Nungungulu, avo va di ninga “nandru avo va gu mwalo nawo.” (Mat. 12:7) Khu ndziya nya gufani, edzi hi wonago khidzo vambe ni edzi hi va pharago khidzo ha gu yeyedza gu khethu Lito la Nungungulu li ngu hi vbindrugedza mwendro ne. Khu giyeyedzo, ina ho khaleya gu wona silo nya sadi ga vambe mwendro ho khaleya gu wona sihoso sawe? Ina hi dzi emisede gu yeyedza wuhindzi vambe ni gu vadivaleya mwendro ho khaleya gu va sola-sola nigu va vegeya giviti? Ha gu dzi gevisisa habune hi na tugula gu khethu hi ngu  diga esi hi lerigo si vbindrugedza mapimiselo yathu, edzi hi dzipwago khidzo ni sigiro sathu. — 1 Thim. 4:12, 15; Hebh. 4:12.

15. Jesu a di gu dzipwa kharini khu Lito la Nungungulu?

¹⁵ Jesu a di gu gola Milowo nya Guage. Malito ma gu romo umo nya libhuku la Ndzimo 40:8 mo ganeya edzi Jesu a nga hadzi dzipwa khidzo khu lito la Nungungulu ilo lari khilo: “Nyi ngu tsaka khu gu gira guhaladza gwago, Nungungulu wangu; ndrani nya monyo wangu womo nayo wago.” Khu kotani nya olu Jesu a nga ba a gola Milowo a di gu tsaka nigu dugeleya thumoni wa Jehovha. Muhuno anethu, hi na tsaka ni gu dugeleya ha gu leri Lito la Nungungulu ni gu li gola. — Ndzi. 1:1-3.

16. Dzindziya muni u nga dzi thumisago gasi gu phasega khesi u lerigo umo nya Lito la Nungungulu? (Wona kwadru “ Malito ya Jesu ma nga gu phasa gu pwisisa esi u lerigo.”)

¹⁶ Guya khu malito ya Jesu ni giyeyedzo gyaye, ethu hi nga tshukwadzisa malerelo yathu nya Bhibhiliya. Ethu hi nga pwisisa esi hi lerigo umo nya Bhibhiliya khu gu gombeya, gu mba leri khu gu vbiredziseya, gu dzi gira siwudziso ni gu lova wulanga nyo khaguri esi hi hevbudego. Hi nga pwisisa esi hi lerigo khu gu phaswa khu mabhuku ma seketedwago khu Bhibhiliya. Nigu gambe, hi nga thumisa gwadi Bhibhiliya ambari simbe sipandre si garadzago gu si pwisisa khu gu hi vbwetedzeya dzithomba nya liphuvbo avba nya mahungo hi lerigo. Hi nga diga lito la Nungungulu li hi vbindrugedza khu gu hi hevbula Bhibhiliya gasi hi phasega. Tepo hi thumisago dzindziya dzedzi hi na hevbula nya singi umo nya guleri gwathu nya Bhibhiliya nigu hi na hidzimeya ga Jehovha.— Ndzi. 119:17, 18; Jak. 4:8.