Skip to content

Skip to table of contents

1923​—⁠100 myaga hwane

1923​—⁠100 myaga hwane

REVHISTA a Torre de Vigia nya 1 nya Janeiro nya 1923 yi ganede gu khiyo: “Ho vireya khu maho nyo fuviye mwaga nya 1923. Lithomo nya likhongolo gu embeya vathu va tshanisekago gu khethu, dzitepo nya dzadi dzi ngo guta.” Ga mwaga wowu, sihevbuli nya Bhibhiliya si di vbidrugedza silo nyo khaguri mitshanganoni, dzikongresu ni thumoni nyo thumayele. Kha nga handro wakone, avo va di engedzeya gu manega ni wumowo.

MITSHANGANO YI PHASIDE VANDRIYATHU GU MANEGA NI WUMOWO

Kalendhariyo yi gu na ni milowo nya Bhibhiliya ni dzinumeru nya dzindzimo

Khu mwaga nya 1923, hengeledzano yi di gira guvbindrugedza nyo khaguri gasi gu phasa sihevbuli nya Bhibhiliya gu manega ni wumowo mitshanganoni. Revhista A Torre de Vigia yi di pheya gu dusa mahungu ma nga ba ma tshamuseya lowo u nga hadzi gu hevbudwa semana yatshavbo omu nya tshangano nya nombelo ni gu ninga wuzundzo Jehovha. Sihevbuli nya Bhibhiliya gambe si di ghandla kalendhariyo yi nga ba yi yeyedza lowo wu nga hadzi hevbudwa khu semama avba nya tshangano ni ndzimo yi nga hadzi gu embeledwa tshigu ni tshigu avbo nya gihevbulo nya muthu enga mwendro avba nya wukhozeyi nya ndranga.

Ga mitshangano yeyi, sihevbuli nya Bhibhiliya si di gu ganeya khu matshango si ma manidego thumoni nyo tshumayele, si ganeya gambe gu khiso khu ginani si bongago Jehovha, si embeleya dzindzimo nigu dzimbe dzitepo si di gu gira nombelo. Eva Barney a bhabhatisidwego khu 1923 nari ni 15 myaga wari, khuye: “Wa gu ba u vbweta gu ganeya gilo nyo khaguri, u di yede gu khuga u ema gupheya u bwe u ganeya malito nya nga aya: ‘Gupheya eni nyi di gu vbweta gu bonga Pfhumu khu satshavbo nya sadi a nyi gireyago.’” Vandriyathu nyo khaguri va di gu si gola gu gira isoso. Ndriyathu Barney o simama a ganeya gu khuye: “Ndriyathu nyo khaguri nyo pwani khu Godwin a di gu bonga khu silo nya singi, ganiolu mwangadzi waye a di tugula gu khuye ndriyathu a nga ba a gimbidzisa mitshangano a di gu pheya gu goroga, khavbovbo a di mu khweneta gasi a ema gu ganeya a khala vbavbatshi.”

Ga tshangano nya nombelo ni gu dhumisa Jehovha, gu di gu girwa silo nyo hathege gumogo khu ngima. A Torre de Vigia nya 1 nya Abril nya 1923 wu ganede esi khu tshangano wu nga ba wu girwa mabandlani yatshavbo: “Ga gipandre nyo khaguri nya mitshangano gu di yede gu bhudwa ni gu engiseya matshango nya esi va si manidego thumoni nyo tshumayele ni gu tiyisa vandriyathu . . . Hi ngu tiyisega gu khethu tshangano wowu wu di hadzi gu tiyisa ni gu phasa vandriyathu gu manega ni wumowo.”

Charles Martin wa Vancouver wa Canadá a nga ba ari ni 19 myaga a diri trabalhador de classe, muhuno gu tidwago kha nga muhuweleyi. Gwaye mitshangano yeyi yi diri ni lisima ngudzu. Uye wari, khuye: “Ga mitshangano yeyi khumo nyi nga nyi hevbula esi nyi nga hadzi gu ganeya thumoni nyo tshumayele. Si di gu olovelegide gu muthu a ganeya matshango a ma manidego thumoni nyo tshumayele, nigu isoso si di gu nyi phasa guti esi nyi na ganeyago ni edzi nyi na hlamulago khidzo muthu nyo khaguri a zamago gu piya mabhulo ni gu hlamula simbe siwudziso nyi girwago.”

THUMO NYO TSHUMAYELE WU PHASIDE VANDRIYATHU GU MANEGA NI WUMOWO

Bulletin nya 1 nya Maio nya 1923

“Matshigu nya thumo” ma phaside vandriyathu gu manega ni wumowo. Revhista a Torre de Vigia nya 1 nya Abril nya 1923 yi ganede gu khiyo: “Gasi hatshavbo hi gira thumo khu wumowo . . . hi di hatha litshigu nya Terça-feira nya 1 nya Maio nya 1923 gasi li khala litshigu nya thumo. Gu khugeya muhuno, Terça-feira nyo pheye nya ngima ni ngima, li na khala litshigu nya thumo . . . Hatshavbo libandlani, hi yede gu patega thumoni nyo tshumayele ga litshigu leli.”

Vaphya va di gu patega navo thumoni nyo tshumayele. Ndriyathu moyo nyo pwani khu Hazel Burford, a nga ba ari ni 16 myaga wari, khuye: “Bulletin yi diri ni siyeyedzo nyo khaguri nya mabelelo nya Bhibhiliya gasi gu ma vega hungoni. a Eni ni vhovho wangu hi di gu patega tepo yatshavbo thumoni nyo tshumayele.” Ambari ulolo, ndriyathu Hazel a di wugedwa khu ndriyathu a dandridego khu tanga khu kotani nya olu a nga ba a tshumayela. Uye wari, khuye: “Ndriyathu yoyu, kha nga ba a nyi dzumeleya gu bhula ni vambe vathu. Ga tepo yoyo, vathu nyo khaguri kha va nga ba va pwisisa gu khavo sihevbuli nya Bhibhiliya gupata ‘vaphya,’ va di yede gu patega thumoni nyo tshumayele gasi gu dhumisa Muvangi vawe.” (Ndzi. 148:12, 13, Versão Rei Jaime) Ganiolu, ndriyathu Hazel kha vbeya tshivba. Khu gu landreya, a di hongola xikwatunu nya Ghiliyadhi, avbo a nga patega ga turma nya wuvili nigu a diya thuma kha nga misiyonariya. Khu gu gimbiya nya tepo, vandriyathu vava va di vbindrugedza mawonelo va nga ba vari nawo khu vaphya.

DZIKONGRESU DZI PHASIDE VANDRIYATHU GU MANEGA NI WUMOWO

Dzikongresu nidzo dzi phaside vandriyathu gu manega ni wumowo. Dzikongresu nya dzingi dzi diri ni matshigu nya gu hathege, khu giyeyedzo ga kongresu yi nga girega Winnipeg, Canadá, vatshavbo va nga ba va romo iyoyo va di konvhidarwi gasi guya tshumayela dhoropani mule khu 31 nya Março, nigu litshigu leli li di tidwa kha nga “Bombardeio Especial de Winnipeg.” Matshigu yaya nya gu hathege ma di gu phasedzeya gasi thumo wu engedzeya gu dandra. Kongresu wu nga landreya wu nga girega Winnipeg khu 5 nya Agosto, gu manegide tanga nya 7000 vathu. Ga tepo yile, owu wu diri kongresu wu nga ba wuri ni vathu nya vangi ngudzu Canadá.

Kongresu nya lisima ngudzu nya Dzifakazi dza Jehovha, yi giregide khu 18 kala 26 nya Agosto nya 1923 Los Angeles, California. Na li nga si vbohi litshigu nya kongresu, dzijornal nya dzingi dzi di huweleya litshigu leli nya lisima ngudzu nigu sihevbuli nya Bhibhiliya si di ningeya tanga nya 500 000 dzikonvhiti. Avo va di namegedzeya malangaliya omu nya dzimovha ma nga ba ma ganeya khu matshigu nya kongresu.

Kongresu nya sihevbuli nya Bhibhiliya yi nga girega Los Angeles khu 1923

Khu Sabhadho 25 nya Agosto, ndriyathu Rutherford a di vega ganelo yi gu khiyo: “Dzinvuta ni Dziphongo.” Uye a di ganeya gu khuye “dzinvuta,” vathu va lulamidego va na vbanyago paradhesini mafuni. Uye a di vega gambe ganelo yi gu khiyo: “Gigengedzo.” Ganelo yeyi, yi di gu ganeya khu sihevbudzo nya malipha ni gu kutsa vathu gu duga khu “Bhabhiloni nya khongolo.” (Gutu. 18:2, 4) Khu gu landreya, sihevbuli nya Bhibhiliya mafuni gwatshavbo si di ningeya dzimiliyoni nya sidangaliyana si nga ba siri ni mahungu yaya.

“Hi ngu tiyisega gu khethu tshangano wowu wu na hi tiyisa ni gu hi phasa gu manega ni wumowo”

Ga litshigu nya gu hengise nya kongresu tanga nya 30 000 vathu va engisede ganelo ya ndriyathu Rutherford yi nga ba yiri ni hungo nya mahungu wu gu khuwo: “Vathu nya vangi va nafa Harimagedhoni, ganiolu dzimiliyoni nya vathu va vbanyago olu gima kha va na ngafa.” Khu kotani nya olu sihevbuli nya Bhibhiliya si nga ba si dziti gu khiso, gu di hadzi gu manega vathu nya vangi, si di lugari ndranga yi ngarigo gu vbahwa Los Angeles, Coliseum. Gasi vatshavbo va engiseya gwadi ganelo, vandriyathu va di thumisa mikrofone. Nigu nya vangi va di engiseya ganelo khumo nya radhiyu.

THUMO NYO TSHUMEYELE WU DI ENGEDZEYA GU ANDRA

Khu 1923, thumo nyo tshumayele wu andride ngudzu África, Europa, Índia ni América do Sul. Ndriyathu A. J. Joseph a vbanyago Índia, kha nga ba a khathaleya basi mwangadzi waye ni sanana saye nya 6, ganiolu uye gambe a di gu phasedzeya avbo nya guvbindrugedzeya mabhuku khu malimi nya Hindi, Tamil, Telugu ni Urdu.

Ndriyathu William R. Brown ni ndranga yaye

Alfred Joseph ni Leonard Blackman a gu sihevbuli nya Bhibhiliya sa Sera Leoa, si di loveya lidangaliya Tshindza nya Mafu yatshavbo ya Brooklyn Nova York, na si lomba giphaso. Khu 14 nya Abril nya 1923, si hakhide hlamulo. Alfred wari, khuye: “Khu sabhadho nyo khaguri ni wutshigu nyi di ligaredwa.” Uye a dipwa muthu na ganeya khu lito nyo khugege khuye: “Khuwe u nga loveya lidangaliya Sociedade da Torre da Vigia na wu gu lomba giphaso?” Alfred a di hlamula khuye: “Ina.” Khu kharato, mwama wule a di embeya Alfred gu khuye: “Avo va di rumeya eni.” Alfred a di gu ganeya ni William R. Brown. Uye a di ngari gu vboha litshigu lolo Caribbean ni mwangadzi waye Antonia ni sanana saye Louise ni Lucy. Kha sa dzega tepo nya yingi gasi vandriyathu vati Brown ni ndranga yaye.

Alfred o simama a ganeya khuye: “Ga litshigu li nga landreya vbadzimindrutunu, hi di gu bhula khu Bhibhiliya kha nga edzi hi girago khidzo dzisemana dzatshavbo. Khavbovbo, hi di wona mwama moyo nyo laphe a nga ba emide vbalidimbatunu, a diri William R. Brown. Uye a diri mwama nya sighingi nigu a di gu vbweta gu vega ganelo ga litshigu li nga hadzi gu landreya.” Na gu nga si enedzi ngima, ndriyathu Brown a di vega mabhuku yatshavbo a nga ba a dzude nawo. Nya mba hweya, uye a di hakha 5000 mabhuku ni gu vbindra nigu khu gu landreya a di gu vbweta gambe mambe mabhuku. Ganiolu, ndriyathu Brown kha tidwa kha nga mwama nyo rengisi mabhuku. Ndrani nya thumo waye kha nga githumi gya Jehovha gi gu na ni sighingi, uye tepo yatshavbo a di gu khumbuga milowo omu nya dziganelo dzaye, nigu khu kotani nya isoso uye a di gu ranwa pwani Bhibhiliya Brown.

Bheteli ya Magdeburg khu mwaga nya 1923

Vbavbadze nya isoso, vandriyathu va Alemanha va di hunga gu vbindrugedza Bheteli yi nga ba yi romo dhoropani ga Barmen, kholu gu diri wulanga nya wudugwana gasi gu va eneya vatshavbo, nigu va di gu pwide khavo libutho la França li di hadzi gu dhumeya lidhoropa lile. Sihevbuli nya Bhibhiliya si di mana dzinyumba nya dzadi dhoropani ga Magdeburg gasi gu ghandla avbo mabhuku. Khu 19 nya Junho, vandriyathu va di gu vbedzide gu vegedzeya mitshini nya gu ghandle khiyo mabhuku ni simbe silo gasi va fuluga va hongola ga Bheteli nya yiphya dhoropani ga Magdeburg. Ga litshigu li nga landreya, hwane nya gu ba Tshindza nya mafu yatshavbo na yi embedwe gu pwani vandriyathu vatshavbo va fulugide khu gu vbeleya, vajornalista va di huweleya gu khavo libutho la França li di gu dhumede lidhoropa la Barmen. Vandriyathu va di wona gu khavo khu lisine Jehovha a di gu va kategiside ni gu va vhikeya.

George Young ni Sarah Ferguson (khu nyamudye gwawe) womo ndriyaye

Ndriyathu moyo nyo pwani khu George Young wa Brazil, a nga ba a tshumayede mahungu nya yadi ga malanga nyo hambane-hambane, a di vbaha Bheteli nya yiphya Brazil a bwe a pheya gu dusa Mukhedziseyi khu gitsungu. Khu migima nyo khaguri, uye a di kabaniseya guvbindra 7000 dzirevhista ni sibhukwana. Ndriyathu Sarah Ferguson tsakide ngudzu tepo ndriyathu Young a nga wuseya ndranga yaye. Ndriyathu Sarah a di gu leri Mukhedziseyi gukhugeya khu 1899, ganiolu kha nga ba a si kodza gu yeyedza gu khuye hendzeledzide womi waye khu gu bhabhatiswa. Hwane nya migima nyo khaguri, ndriyathu Sarah ni sanana saye nya 4 va di bhabhatiswa.

“GU THUMEYA NUNGUNGULU KHU SIGHINGI NI LITSAKO”

Gu hegisani nya mwaga, Mukhedziseyi nya 15 nya Dezembro nya 1923 wu ganede khedzi “guvbindrugedza gu manegidego mitshanganoni, thumoni nyo tshumayele ni dzikongresu gu phasidego khidzo sihevbuli nya Bhibhiliya . . . Nigu somo guagani gu khiso mabandla ma di gu tiyide khu liphuvboni . . . Hi yede gu dzi dongiseya ga thumo wu ngo gutago, hi bwe hi simama gu thumeya Nungungulu khu sighingi ni litsako drani nya mwanga nya 1924.”

Mwaga nya 1924, gu diri mwaga nya lisima ngudzu ga sihevbuli nya Bhibhiliya. Vandriyathu va Bheteli va di vbedza migima nyo khaguri na va gu thuma tigoni ga Staten Island, vbafuvbi ni Tshindza nya mafu yatshavbo Brooklyn. Dzinyumba dzi vbedzidwe gu vbahwa gupheyani nya mwaga nya 1924 ni gu idzo dzi phaside vandriyathu gu manega ni gupwanana ni gu huweleya mahungu nya yadi khu ndziya nyo samadzise.

Tsawa nya guvbahe wu gomogo Staten Island

a Olu yi tidwago kha nga Thumo ni mavbanyelo yathu nya Wukristo — Gibhukwana nya Mitshangano.