Hwane nyo ba gu vbindride mwaga nya 1920, vavelegi vangu va di pheya gu hevbula khu Jehovha; na va si gu tshadhi. Nyi velegidwe khu 1939. Kha nga olu nyi nga ba nyi ngari lidzaha tepo hi nga ba hi khala Inglaterra, nyi di gu hongola mitshanganoni ni vavelegi vangu nigu khu gu gimbiya nya tepo nyi di dzi lovedzisa avba nya Escola do Ministério do Reino. Kha nyi yi divali ganelo yangu nyo pheye; si lombide gu nyi lita vbatshani nya kaxa gasi gu nyi maneya tribhuna. Nyi diri ni 6 myaga nigu nyi di gu ndrendremeya khu gu wona vathu vatshavbo nya vakhongolo gwangu va nga ba va romo.

Gasi gu nyi kodza gu tshumayela, papayi wangu a di nyi loveya malito nyo pheye khayo mabhulo avbo nya gikartawana gasi nyi ma thumisa thumoni nyo tshumayele. Litshigu nyo pheye nyi nga thuma khu ndranga ni ndranga nyonga nyi diri ni 8 myaga. Edzi nyi nga tsaka khidzo tepo mune ndranga a nga leri gikartawana gyangu a dzegeya gu dzumeya gu dzega libhuku “Seja Deus Verdadeiro”! Nyi di khuga khu vbale khu gu tutuma nyi releya nyi ya embeya papayi. Thumo nyo tshumayele ni mitshangano nya libandla si nyi giride nyi vbweta gu thumeya Jehovha thumoni nya tepo yatshavbo.

Tepo papayi a nga nyi lovedzisa gu hakha Mukhedziseyi ngima ni ngima, nyi di pheya gu li gola ngudzu lisine. Gu vboha yi nga ba yi vboha revhista, kha nya nga ba nyi yi gireya mihuni. Nyi di engedzeya gu mu tumba ngudzu Jehovha, nyi dogoreya gu dzi hendzeledza gwaye.

Eni ni papayi ni mamayi hi di rumedwa kha nga vadheleghadho nya tshangano Aumento da Teocrácia nya 1950 wu nga giredwa Nova Iorque. Khu Mavili, nya 3 nya Agosto, hungo wakone nya mahungu wu di gu khuwo “Missionary Day.” Litshigu lolo, yi di vegwa ganelo nya bhabhatiso; yi vegidwe khu Ndriyathu Carey Barber, oyu khu gu gimbiya nya tepo a nga gira gipandre nya Huwo nya Guthangeye. Hwane nyo ba a giride siwudziso sa sivili ga ava va hongolago gubhabhatiswatunu guvbeyani nya ganelo yaye, nyi di khuga nyi ema kheni: “Ina!” Nyi diri ni 11 myaga basi, ganiolu nyi di gu li pwisisa lisima nya esi nyi giridego. Nyi di gu thava gu beya matini kholu kha nya nga ba nyi kodza gu hambeya.  Khavbovbo, tiyu wangu a di nyi vbegedza avba nya pesina a bwe a nyi tiyisa gu khuye satshavbo si na gimbiya gwadi. Khu lisine, si gimbide gwadi kholu va nyi negide khu guvbiredza ngudzu nyo bwe migondro yangu nyi si yipwi na yi khuha vbavbatshi nya pesina. Nyi di khuswa khu vandriyathu vavili; moyo a nyi bhabhatisa, mumbe a nyi dusa khu pesinani. Gukhugeya litshigu lolo nya lisima womini gwangu, Jehovha a di simama gu lulamisa dzindziya dzangu.

Tepo nyi nga vbedza xikola, nyi di gu vbweta gu pheya wupiyonero, ganiolu vahevbudzi vangu va di gu nyi kutsedzeya gu hevbula univhersidhadhe. Nyi di dzumeya gu sengwa khavo nyi hongola univhersidhadhe, ganiolu nyi di dzegeya gu si wona gu kheni kha nyi na nga si kodza gu tiya lisineni na nyi ngo dzumeleya gu kheni universidhadhe yi nyi dzegeya tepo nya yingi. Khu kharato, nyi di hunga gu ema. Nyi di bhula khiso ni Jehovha khu nombelo, khavbovbo nyi lova lidangaliya lakona nyo lombe gu ema; nyi emide guvbeyani nya mwaga nyo pheye nya kurso. Nyi di tumba Jehovha, nyi dzegeya gu pheya wupiyonero.

Khu Julho nya 1957, nyi di pheya thumo wangu nya tepo yatshavbo dhoropani ga Wellingborough. Nyi di lomba vandriyathu va Bheteli ya Inglaterra gu kheni va rumeya ndriyathu moyo a nga ba a wu olovede thumo gasi nyi ta thuma naye. Va di rumeya ndriyathu Bert Vaisey nyi ta thuma naye. A diri mutshumayeli nya sighingi ngudzu nigu nyi phaside ngudzu gu sasamedza gwadi matshigu nya thumo. Libandla lathu li di gu wumbwa kheni ni 6 vandriyathu nya vanyamayi ni ndriyathu Vaisey. Gudongiseya mitshangano ni gu gira sipandre mwendro gu hlamula mitshanganoni yatshavbo si nyi giride nyi engedzeya gu tumba Jehovha ni gu bwe nyi ganeya khesi nyi si khodwago.

Hwane nyo ba nyi khotedwe pasoni khu gitepwana nyo khaguri khu gu bomba gu hongola wusotshwatunu, nyi di tivana ni piyonero moyo nyo hathege nyo pwani khu Barbara. Khavbovbo, hi di tshadha khu 1959. Hi di dzi emisede gu ya thuma ni hayini hi nga hadzi rumedwa. Gupheya, hi di rumedwa Lancashire, Khuga-dambo ga marandzi wa Inglaterra. Khavbovbo, khu Janeiro nya 1961, nyi di ranedwa guya dusa kurso nya ngima mowo nya Escola do Ministério do Reino Bheteli ya Londres. Gu vbeya yi nga vbeya kurso, nya mba si vireya, nyi di rumedwa guya endreya mabandla. Nyi thumide dzisemana dzimbili dhoropani ga Birmingham ni muwoneleyi moyo nya gipandre a nga ba a wuti gwadi thumo gasi a nyi hevbudza thumo. Nyi di dzumeledwa gu hongola ni Babara. Khu hwane nya isoso, hi di bweleya dhoropani ga Lancashire ni Cheshire, hi ya pheleya iyo thumo wathu.

Tepo hi nga ba hiri omu nya dziferiya khu Agosto nya 1962, hi di hakha lidangaliya na lita khu Bheteli. Omu nya envhelope yoyo, gu diri ni dzipetisawu nya Xikola ya Gileyadhi. Hwane nyo ba hi gombede khiso, eni ni Babara hi di prenxeri dzipetisawu dzodzo hi vbedza hi dzi bweledza Bheteli khu guvbiredza kha nga edzi va nga ganeya khidzo. Hwane nyo ba gu vbindride 6 migima, hi di endra hi hongola Brooklyn, Nova Iorque, hi ya dusa kurso nya Bhibhiliya ga turma nya wu 38 ya Gileyadhi.

Avba nya kurso nya Gileyadhi khandri hi di ya hevbula khu Lito la Nungungulu ni hengeledzano yaye basi, ganiolu hi di ya hevbula gambe khu vandriyathu va mafuni gwatshavbo. Tepo hi nga gira kurso yeyi, eni nyi diri ni 24 myaga; mwangadzi wangu a diri ni 23 myaga, ganiolu hi hevbude silo nya singi ngudzu ni vandriyathu hi nga ba hiri navo omu nya kurso yeyi.  Nyi di gu tsaka ngudzu khu gu thuma ni ndriyathu Fred Rusk tshigu ni tshigu, a nga ba ari moyo nya vahevbudzi vathu. Nyi hevbude gilo nya lisima ngudzu gwaye. Nyi hevbude gu kheni tepo yatshavbo nyi vbwetago gu ninga wusingalagadzi muthu, gu vbwetega nyi mu ninga wusingalagadzi nya wadi — wusingalagadzi wu seketedwago omu nya Bhibhiliya. Ndrani nya kurso yathu, hi vegedwe dziganelo khu madhota nyo vidzwe, nya nga Nathan Knorr, Frederick Franz ni Karl Klein. Hatshavbo hi hlamadzisidwe ngudzu khu gudzinogisa ga ndriyathu A.  H.  Macmillan, oyu a nga hi vegeya ganelo yi nga hi gira hi dundrugeya khedzi Jehovha a phasidego khidzo vathu vaye tepo va nga lingwa, gukhugeya khu mwaga nya 1914 kala gupheyani nya mwaga nya 1919!

Tepo hi nga ba hiri vbafuvbi ni gu vbedza kurso, ndriyathu Knorr a di embeya eni ni Barbara khuye hi di hadzi ya thumeya Burundi, África. Hi di tutuma hi hongola bhibhiliyoteka ya Bheteli hi ya fununguleya Anuário gasi hi wona gu khethu vahuweleyi vangani va nga ba vari Burundi khu tepo yile. Kha ha khodwa esi hi nga si wona! Kha ha mana ne muhuweleyi moyo Burundi. Hi di gu hongola ga litigo limwedo la África nya gu gima gu di si gu tshumayedwi ni gu tshumayedwa. Hi di pheya gu thava! Khavbovbo, hi di gombeya, hi ema gu thava.

Silo satshavbo thumoni gwathu nya guphya nya nga magelo, mavbanyelo ni lidimi si di hambanide ni esi hi nga ba hi si olovede. Olu hi di yede gu hevbula giFransa. Hi di yede gu tshaniseka gambe gasi gu mana wulanga nyo khale. Hwane nyo ba gu vbindride matshigu mavili na hi vbohide, hi di endredwa khu ndriyathu moyo hi nga ba hiri naye Gileyadhi nyo pwani khu Harry Arnott, a ta hi wuseya na gu bweleya thumoni gwaye Zâmbia. A di hi phasa gu vbwetedzeya wulanga nyo khale, avbo gu khadego lar missionário yathu nyo pheye. Nya mba hweya, hi di pheya gu wugedwa khu mufumo kholu kha va nga ba va dziti Dzifakazi dza Jehovha. Na hi nga gu pheya gu tsakiswa khu gu thuma mule, mufumo wu di hi emisa gu thuma kala hi mana lidangaliya nyo hi dzumeleye gu thuma omu nya gipandre gile. Hi diri mwalo yimbe ndziya. Hi di yede gu khuga hi hongola ga limbe litigo. Hi di rumedwa Uganda.

Hi di gu thava gu hongola Uganda nya mba na dzivhisto, ganiolu hi di tumba Jehovha hi hongola. Ndriyathu nyo khaguri wa Canadá a phasedzeyago Uganda a di bhula ni mwama moyo a khathaleyago dzivhisto Uganda khu gigaradzo gyathu, khavbovbo hi di dzumeledwa gu khala khu migima nyo khaguri kala hi nga dzumeledwa gu khala khu tepo nyo laphe . Gu ba na hi dzumeledwe gu khala, si yeyedzide gu khiso Jehovha a di gu hi phasedzeya.

Silo Uganda si di hambanide ngudzu ni Burundi. Gu di gu tshumayedwa Uganda, ganiolu gu diri ni 28 Dzifakazi dza Jehovha tigoni gwatshavbo. Hi di gu mana vathu nya vangi va nga ba va ganeya giNgiza omu nya teritoriyo. Ganiolu, hi di dzegeya gu si wona gu khethu gasi gu hi phasa ava va nga ba va tsakeya gu dandra khu liphuvboni, hi di yede gu hevbula limwedo nya malimi ya tigoni mule. Hi di pheya gu tshumayela dhoropani ga Kampala, omu gu ganedwago ngudzu giLuganda. Hi di hunga gu khathaleya vathu nya lidimi lolo. Si dzegide migima nya yingi gasi hi oloveya gu ganeya giLuganda, ganiolu si phaside ngudzu kholu khavbo hi nga si kodza gu tshumayela gwadi, hi bwe hi pheya gu pwisisa gwadi esi si nga ba si garadza sihevbulo sathu, khavbovbo hi si phasa; sihevbuli sathu niso khavbo si nga kodza gu tula myonyo yaso si ganeya edzi si nga ba si dzipwa khidzo olu si nga ba si hevbula Bhibhiliya.

Hi di gu tsaka ngudzu tepo hi nga ba hi phasa vathu gu hevbula lisine. Ganiolu, litsako lolo li engedzede ngudzu tepo hi nga ningwa thumo nyo endreye mabandla Uganda. Bheteli ya Quênia yi di hi lomba gu vbweteya wulanga nyo khale vapiyonero nya guhathege. Khu kharato, hi di thumisa movha yathu nyo pasiyari khiyo hi gimbiya hi vbwetedzeya malanga nya yadi gasi gu vapiyonero va ta khala umo. Gwatshavbo omu hi nga ba hi vbindra khumo hi di gu mana vathu va nga ba va hi hakha gwadi, ambari olu nya gu gukhugeya va di nga si dzi woni Dzifakazi. Va di hi gira hi dzipwa na hiri gaya va bwe va hi dongiseleya guhodza.

Khu gu gimbiya nya tepo, li di vboha limbe liendro. Nyi di khuga khu Kampala nyi gimbiya pfhuka nya matshigu mavili khu komboyu kala dhoropani ga Mombasa, tigoni ga Quênia, khavbovbo hi khuga khu dhoropani mule khu navhiyu hi hongola sidwani sa Seychelles si manegago Oceano Índico. Hwane nyo ba gu vbindride tepo nyo khaguri, gukhugeya khu 1965 kala khu 1972, Barbara a di pheya gu endraendra ni eni hi hongola Seychelles. Na hi ngo pheya gu hongola omu nya sidwani sesi, gu diri ni vahuweleyi vavili basi, ganiolu khu gu gimbiya nya tepo gu di manega tsawa, nya mba hweya gu di tudwa libandla. Khu hwane nya isoso, nyi di gira mambe mapfhumba nyi ya wuseya vandriyathu Eritréia, Etiópia ni Sudão.

Gu di dugeleya tsawa nya masotshwa wu pheya gu thangeya mufumo wa Uganda, khavbovbo giemo nya politika gi di vbindrugedza. Myaga yi nga landreya kha ya tshamba ne vbadugwana, khavbovbo yi nyi hevbudzide lisima nya gu engise gileletelo gya Nungungulu nya gu ‘ningeye ga Sezari esi si gu sa Sezari.’ (Marko 12:17) Khu gighelo gyogyo, si lombegide gu vavbanyi vatshavbo va nga ba vari valuveli Uganda va hongola va ya lovedzisa malina yawe ga xikwadra ya vbafuvbi ni gaya gwawe. Hi di dzegeya gu engisa, hi khuga hi hongola. Hwane nyo ba gu vbindride matshigu nya madugwana, nyi di emiswa khu dzipolisiya na nyi gimbidzisa movha na nyi gu hongola Kampala ni misiyonariyo moyo. Hi di ndrendremeya dzikhingimidzi! Va di hi singedza gu khavo hi dzixipiyawu, khavbovbo va di hi dzega va hi yisa xikwadra nya yikhongolo. Hi di ya va tshamuseya gu khethu hi vamisiyonariyo nigu kha hi pategi omu nya pfilupfilu nya litigo. Hi di va embeya gu khethu hi hongode hi ya lovedzisa malina yathu xikwadra, ganiolu si di fana ni gu thedzeya mati vbatshani nya lipato. Hi di dzegwa hi yiswa ga xikwadra yi nga ba yi manega vbafuvbi ni lar missionário. Ganiolu, hi tsakide ngudzu tepo muthangeyi nyo khaguri a nga hi wona na hi lovedzisa malina yathu a nga hi fakazeya a bwe a ruma dzigwardha gu khuye dzi hi diga hi hongola!

Ndrani nya matshigu yoyo, silo kha sa nga ba si vbevbuga mudziruwani, ngudzungudzu wo tshuka u emisawa khu masotshwa nyo ba ma levide. Tepo yatshavbo hi nga ba hi vbweta gu vbindra avba nya masotshwa, hi di gu lomba Jehovha a hi tiyisa a bwe a hi phasa gu vbindra nya mbana gigaradzo. Egi gi si tsakisigo khu gu khu 1973, vamisiyonariyo vatshavbo va di rumwa gu duga khu Uganda.

 Khu kharato, hi di lombwa gambe gu khuga omu hi nga ba hi romo. Hi di rumedwa Costa de Marfim, Muhwa-dambo ga África. Ugogo gu diri guvbindrugedza nya gukhongolo: hi di hadzi ya hevbula lidimi nya liphya, hi ganeya giFransa tepo yatshavbo hi bwe hi oloveyana ni vamisiyonariyo nya mayigo nyo hambanehambane. Ganiolu, hi wonide libogo la Jehovha gambe tepo hi nga ba hi wona vathu nya gu dzinogise ni myonyo nya yadi na va gu dzumeya lisine khu guvbiredza. Hi wonide gu khethu gu tumba Jehovha si phaside gu lulamisa dzindziya dzathu.

Nya mba hweya, Barbara a di tugudwa gu pwani a na ni kankro. Khu kharato, hi di gu khaleya gu bweleya gaya Europa gasi a ya thumwa, ganiolu khu kotani nya gigaradzo gegi, hi di ema gu thuma África. Isoso kha sa hi tsakisa ne vbadugwana!

Tepo hi nga ba hi thuma Bheteli ya Inglaterra, kankro ya Barbara yi diya yi tshinga, a hegisa khu gufa. Vandriyathu Bheteli va di nyi tiyisa ngudzu. Patwa moyo wu di nyi phasa gu khusedza hungo nyi tumba Jehovha. Khu hwane nya tepo, nyi di tivana ni ndriyathu nyo khaguri nya nyamayi a nga ba a phasedzeya Bheteli, a nga ba a thumide kha nga piyonero nya guhathege khu tepo nyo khaguri, a nga ba a mu haladza ngudzu Jehovha. Eni ni Ann hi di tshadha khu 1989, hi bwe hi simama gu thuma Bheteli.

Gukhugeya khu 1995 kala khu 2018, nyi manide lithomo nyo thume kha nga representante wa tsindza nya mafu yatshavbo (a nga vbedza a ranwa pwani superitentendente zonal); nyi endrede 60 mayigo nyo hambane. Ga litigo ni litigo nyi nga li endreya, nyi si wone khu maho yangu gu kheni Jehovha a ngu khathaleya vathu ambari vo ba vari ga gigaradzo nyo khale kharini.

Khu 2017 nyi di bweleya gambe África. Nyi tsakide ngudzu khu gu hongola Burundi ni Ann khu tepo nyo pheye. Hi hlamade ngudzu tepo hi nga wona tengo nya vathu va nga ba va bede lisineni. Omu nya ruwa ya yimweyo nyi nga ba nyi tshumayela umo khu ndranga ni ndranga khu 1964, khavbo yi nga vbahedwa avbo Bheteli. Olu gu na ni vahuweleyi nyo vbindre 15500 Burundi gwatshavbo.

Kha nya khodwa tepo nyi nga ningwa sasamedzo nya maendro nyi nga hadzi gira khu 2018! Nyi di ningidwe gu endreya Costa de Marfim. Tepo hi nga vboha Abidjan, a gu lidhoropa lakona, si di gu fana ni gu ba nyi bweleya gaya. Tepo nyi nga khedza lista nya dzinumero nya dzitelefone dza vandriyathu va thumago Bheteli, nyi di wona lina la ndriyathu moyo avba nya kwartu yi nga ba yi dinganide ni eyi nya vapfhumba. Nyi di gu pimisa gu kheni gu ndriyathu Sossou. Nyi di dundruga tepo a nga ba a thuma kha nga muwoneleyi nya gipandre na nyi ngari Abidjan. Ganiolu, nyi di gu phazama. Ndriyathu Sossou yoyu khandruye nyi nga ba nyi mu pimiseya; oyu gu diri gyanana gyakona.

Jehovha tadziside gitumbiso gyaye. Sigaradzo nya singi nyi emisanidego naso si nyi hevbudzide gu khiso nyo tumba Jehovha khu monyo watshavbo a na lulamisa dzindziya dzangu. Olu hi dzi emisede gu simama gu gimbiya khu ndziya yi gu mwalo mahegiso eyi yi na wonegeyago gwadi mafuni nya maphya. — Mav. 4:18.