U di gu dziti?
Sinagoga ya lizana myaga nyo pheye: Foto yeyi yo yeyedza edzi yi nga ba yi vbahidwe khidzo sinagoga ya lizana myaga nyo pheye yi nga ba yi romo Gamala, pfhuka nya 10 dzikilometro gukhugeya wuronga nya Yiphwa ya Galileya. Iyo ya gu hi ninga guwonegeya nya edzi adzina dzisinagoga dza gale dzi nga ba dzi khade khidzo
Dzi phelede hayi dzisinagoga?
Lito “sinagoga” lo khugeya avba nya lito nya giGreki li thulago “tshangano” mwendro “gu hengeledzana.” Lina lolo li ngu ningana kholu gale yoyo, sinagoga gu diri wulanga gu nga ba gu tshangana vathu gasi va hevbudzwa mwendro gu nga ba gu thumiswa khu vaJudha gasi gu khozeya. Milowo nya giHebheru kha yi dzi khumbugi khu gukongoma dzisinagoga, ganiolu Milowo nya wuKristo nya giGreki ya gu yeyedza gu khiyo dzisinagoga dzi di romo gukhugeya khu lizana myaga nyo pheye matshiguni yathu.
Vagevisisi nya vangi vo khodwa gu khavo dzisinagoga dzi phede tepo yile vaJudha va nga ba vari wugumbini Bhabhiloni. Encyclopaedia Judaica yari khiyo: “Kha nga olu vaJudha va nga ba vari tigoni ga vane, nya mba na tempele, va gu vbweta gu thaveledwa sigaradzoni sawe, va di gu oloveya gu tshangana, adzina khu dziSabhadho, va leri Milowo.” So wonegisa gu khatshi tepo vaJudha va nga tshudwago khu wugumbini, va simamide gu tshangana gasi gu gombeya ni gu leri Milowo. Khavbovbo ni hayini va nga ba va manega va di gu emisa sinagoga.
Omu nya lizana myaga nyo pheye matshiguni yathu, dzisinagoga dzi khade tsindza nya wukhongeyi nya giJudha ni yimbe mitshangano nya vaJudha. Lee Levine, muhevbudzi wa Univherisidhadhi nya giHebheru ya Jerusalema wari khuye: “[Sinagoga] yi di gu thumisedwa kha nga wulanga nyo hevbule umo, nyo gireye umo mibuzo nyo hathege, nyo lamuleye umo mahungu, gu gireya umo miningelo, ni mitshangano nya politika ni yimbe mitshangano.” A bwe khuye: “Khu lisine, egi nya lisima ga satshavbo, gu diri mitshangano nya wukhongeyi.” Khu kharato, olu hi ngu gi pwisisa gighelo nya gu Jesu a tala gu manega dzisinagogani. (Marko 1:21; 6:2; Luka 4:16) Umomo, Jesu a di gu hevbudza, a kutsa, ni gu tiyisa ava va nga ba va romo. Hwane nyo emiswe libandla nya wuKristo, mupostoli Pawulo nuye a di gu oloveya gu tshumayela ngudzu omu nya dzisinagoga. Ava va nga ba va vbweta guti Nungungulu va di gu hongola omu nya dzisinagoga, khu kharato tepo Pawulo a nga ba a vboha dhoropani momo, a di gu pheya khomu nya dzisinagoga gu tshumayela. — Mith. 17:1, 2; 18:4.
