1-2. a) Ginani egi hatshavbo hi gi vbwetago? b) Ginani hi yedego gu tiyisega khigyo?

HATSHAVBO hi ngu gola gu haladzwa. Nigu hatshavbo hi ngu gola gu pharwa gwadi. Ho tala gu si hamuga silo sesi, hi nga dzipwa na hi si phasi gilo mwendro nya mba na gutumba.

² Jehovha a ngu dziti gu khuye hi ngu gola gu haladzwa hi bwe hi gola gululama. (Ndzi. 33:5) Hongoleni hi tiyisegani gu khethu Nungungulu wathu a ngu hi haladza ngudzu nigu a gu vbweta gu khuye hi pharwa gwadi. Isoso si ngu wonega gwadi ha gu khedza gwadi Nayo owu Jehovha a nga ba a ningide vaIsrayeli khu gu thumisa Mosi. Wa gu ba u garadzega monyoni khu gu ba wa sa pharwa khu lihaladzo ni gululama, dundrugeya khedzi Nayo wa Mosi * wu yeyedzago khidzo gukhathala ga Jehovha khu vathu vaye.

3. a) Kha nga si tshamusedwego umo ga Varoma 13:8-10, ginani hi gi tugulago tepo hi hevbulago Nayo wa Mosi? b) Siwudziso muni si na hlamudwago khu ndrima yeyi?

³ Tepo hi hevbulago Nayo wa Mosi, ha gu wona lihaladzo la Nungungulu wathu, Jehovha. (Leri Varoma 13:8-10.) Omu nya ndrima yeyi, hi na ganeya khu milayo nyo khaguri yi ningidwego vaIsrayeli hi bwe hi hlamula siwudziso sesi: Khu ginani hi nga ganeyago gu khethu Nayo wu di gu seketedwa khu lihaladzo? Khu ginani hi nga ganeyago gu khethu Nayo wu di gu andrisa gululama? Vathangeyi va di yede gu wu thumisa kharini Nayo? Nigu Nayo wu di gu vhikeya vamani gwadigwadi? Mihlamulo nya  siwudziso soso yi nga hi thaveleya, yi hi ninga gutumba, yi bwe yi tiyisa wupari wathu ni Papayi wathu nya lihaladzo. — Mith. 17:27; Rom. 15:4.

4. a) Khu ginani hi nga ganeyago gu khethu Nayo wa Mosi wo seketedwa khu lihaladzo? b) Kha nga si lovidwego ga Matewu 22:36-40, Milayo muni ya Mosi eyi Jesu a yi tshingisidego?

⁴ Hi nga ganeya gu khethu Nayo wa Mosi wu di gu seketedwa khu lihaladzo kholu lihaladzo khilo li thangeyago satshavbo sigiro sa Jehovha. (1 Joh. 4:8) Jehovha seketede milayo yatshavbo yi nga ba yi gira gipandre nya Nayo wa Mosi avba nya milayo mivili nya litshina — gu haladza Nungungulu, ni gu haladza muthu--kwanu. (Levhi 19:18; Dhet. 6:5; leri Matewu 22:36-40.) Khu kharato hongoleni hi tiyisegani gu khethu 600 nya milayo ni guvbindra yi girago gipandre nya Nayo wa Mosi ya gu hi hevbudza gilogyo khu lihaladzo la Jehovha. Hongoleni hi wonani siyeyedzo nyo khaguri.

5-6. Ginani egi Jehovha a nga ba a vbweta gu khuye mwama ni ngadzi va gira, nigu ginani egi Jehovha a khathalago khigyo? Ninga giyeyedzo.

⁵ Tumbega ga pari yago nya wugadzi, u bwe u khathaleya sanana sago. Jehovha o vbweta gu khuye mwama ni ngadzi va haladzana ngudzu nyo kala lihaladzo lawe li pindruga. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) Wubhayi gighoho nya gikhongolo ngudzu gi yeyedzago gu mba na lihaladzo egi muthu a nga gi girago. Khu gighelo nyo pwale, nayo nya wu 7 avba nya Milayo nya Likhumi wu di gu himbedzeya gu gira wubhayi. (Dhet. 5:18) Wubhayi gighogo ga Nungungulu nigu gilo nyo vbise ga pari yago nya wugadzi. (Gen. 39:7-9) Oyu a ghohedwego a nga tshala ni wuvi wakona khu myaga nya yingi.

⁶ Jehovha a ngu khathala ngudzu khedzi mwama ni ngadzi va pharanago khidzo. Uye a di gu vbweta gu khuye vagadzi nya vaIsrayeli va pharwa gwadi. Mwama a ningago githawo Nayo a di gu haladza mwangadzi waye nigu a di si lori gu tshula naye mutshadho khu sighelo nya mapongowongo. (Dhet. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Ganiolu go tshuka gu dugeleya gigaradzo nya gikhongolo, mwama a hunga gu tshula mutshadho, a di yede gu mu ninga lidangaliya nya hulano. Lidangaliya lolo li di hadzi vhikeya nyamayi gu singedzwa gighoho nya wubhayi. Nigu, na si gu mu ningi lidangaliya nya hulano, mwama a di yede gu wudzisa madhota nya lidhoropa. Khu ndziya yoyo, madhota ma di hadzi tulegedwa khu ndziya nyo zame gu va phasa gu tiyisa lipango lawe. Mwama nya muIsrayeli a gu tshula mutshadho khu sighelo nya mba pwala gwadi, khandri tepo yatshavbo Jehovha a nga ba a si beleya. Ambari ulolo, a di gu ma wona marongo ni wuvi wa nyamayi yoyo a hudwego. — Mal. 2:13-16.

7-8. a) Ginani egi Jehovha a layidego vavelegi gu gira? (Wona foto avba nya kapa.) b) Ginani hi gi hevbulago?

⁷ Nayo gambe wo yeyedza gu khuwo Jehovha o vbweta gu khuye sanana si tsaka ni gusayisega. Jehovha layide vavelegi gu khuye va si si khathaleyi basi khu nyamani, ganiolu va si phasa gambe gu manega ni wupari ni Nungungulu. Vavelegi va di yede gu londrola ni yevbini tepo gasi gu phasa sanana sawe gu gola Nayo wa Jehovha ni gu wu ninga lisima. (Dhet. 6:6-9; 7:13) Gimwegyo nya sighelo gi nga ba gi gira vaIsrayeli va tsayiswa khu Jehovha, khu gu va di gu tshanisa sanana sawe. (Jer. 7:31, 33) Vavelegi va di yede gu wona sanana sawe kha nga thomba, kha nga giningwa gi tago khiyo ga Jehovha gi yedego gu pharwa gwadi, wulangani nyo si wone nga gilogyo. — Ndzi. 127:3.

⁸ Sihevbudzo: Jehovha a ngu wona edzi mwama ni ngadzi va pharanago khidzo. Uye a gu vbweta gu khuye vavelegi va haladza sanana sawe, nigu a na lamula vavelegi va tshanisago sanana sawe.

9-11. Khu ginani Jehovha a ningidego nayo wu nga ba wu himbedzeya gu dogoreya sa vane?

 ⁹ U nga dogoreyi sa vane. Nayo nyo hegise nya Milayo nya Likhumi wu di gu himbedzeya gu dogoreya sa vane, mwendro gu haguleya gudogoreya nyo vivbe khu silo si lumbago vambe. (Dhet. 5:21; Rom. 7:7) Jehovha ningide nayo wowo gasi gu ninga gihevbudzo nya lisima — vathu vaye va di yede gu sayisa monyo wawe, ma gu mapimo, ni gudzipwa gwawe. A di gu dziti gu khuye sigiro nyo vivbe so pheya khu mapimo ni gudzipwa nyo vivbe. (Mav. 4:23) Muisrayeli a gu tshuka a dzumeleya gudogoreya nyo vivbe gu dandra monyoni gwaye, a di hadzi phara vambe khu ndziya nyo vivbe. Khu giyeyedzo, Pfhumu Dhavhidhe thegede naphwini wowo. Uye khu lisine a diri muthu nya wadi. Ganiolu ga tepo nyo khaguri, a di dogoreya ngadza-vane. Gudogoreya gwaye gu mu yiside gighohoni. (Jak. 1:14, 15) Dhavhidhe a di gira wubhayi, a bwe a zama gu kanganyisa mwama wa nyamayi wule, a hegisa khu gu mu songa. — 2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jehovha a di gu si wona o gara muIsrayeli a ndraga nayo nyo dogoreye sa vane kholu a uye a ngu kodza gu wona esi si gomogo monyoni gwathu. (1 Dzik. 28:9) Nayo wu nga ba wu himbedzeya gu dogoreya sa vane, wu di gu gengedza vathu vaye gu potsa mapimo ma nga hadzi va bedza mavbanyeloni nyo vivbe. Khu lisine, Jehovha Papayi nyo gengeye ni lihaladzo!

¹¹ Sihevbudzo: Jehovha a gu wona silo nyo vbindre esi si wonegago khu vbavbandze nya muthu. Uye a ngu wona edzi hi khadego khidzo khu ndrani, monyoni gwathu. (1 Sam. 16:7) Kha si kanakanisi gu khiso gu mwalo mapimo, ambari sigiro si sihadego mahoni gwaye. Uye a gu khedza a bwe a hi kutsa gu gira silo nya sadi. Ganiolu a gu vbweta gu khuye hi tugula hi bwe woneleya mapimo nyo vivbe na ma si gu hi bedzi mhangoni. — 2 Dzik. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Ginani egi Nayo wa Mosi wu nga ba wu gi andrisa?

¹² Nayo wa Mosi wu di gu yeyedza gambe gu khuwo Jehovha a ngu gola gululama. (Ndzi. 37:28; Isa. 61:8) Hi vegede giyeyedzo nya edzi hi yedego gu phara khidzo vambe khu ndziya nya yadi. Tepo vaIsrayeli va nga ba va engisa milayo va ningidwego khu Jehovha, a di gu va kategisa. Ganiolu tepo va nga ba va yi veta khu lisabi, va di gu tshaniseka. Hongoleni hi ganeya gambe khu milayo yivili yi girago gipandre nya Milayo nya Likhumi.

13-14. Milayo ya yivili nyo pheye nya Milayo nya Likhumi yi di gu vbweta ginani, nigu vaIsrayeli va di gu phasega kharini khu gu engisa milayo yoyo?

¹³ Khozeya Jehovha enga. Milayo ya yivili nyo pheye nya Milayo nya Likhumi yi di gu vbweta gu khiyo vaIsrayeli va khozeya Jehovha enga, yi bwe yi va gengedza gu mba khozeya vanungungulu nya sithombe. (Ekiso. 20:3-6) Milayo yoyo kha ya nga ba yi phasa Jehovha. Ganiolu, yi di gu phasa vathu vaye. Tepo vathu vaye va nga ba va simama gu tumbega gwaye, va di gu dugeleya. Tepo va nga ba va khozeya vanungungulu nya mambe mayigo, va di gu tshaniseka.

¹⁴ Nga dundrugeya khu vaKhanani. Va di gu khozeya sithombe nya mba na womi, vbavbandze nyo khozeye Nungungulu nya lisine a vbanyago. Kha nga handro wakona, va di gu dzi dhadhavadzisa vabune. (Ndzi. 115:4-8) Kha nga gipandre nya wukhozeyi wawe, va di gu wona gu hengeya malawu kha nga gilo nyo hagane khigyo, va bwe vbisa sanana sawe kha nga muphaso. (2 Dzik. 28:1-4) Ava va nga ba vari vathangeyi va di diga gu landreya milayo ya Jehovha nya gululame. Va di gu thumisa sikhalo sawe nya wuthangeyi gasi gu dzi tsakisa ni gu kuruviseya ava va gu mwalo wawe. (Ezek. 34:1-4) Jehovha gengedzide vaIsrayeli gu khuye  va di yede gu lamula oyu a nga ba a tshanisa vanyamayi ni sanana si gu mwalo waso. (Dhet. 10:17, 18; 27:19) Ganiolu, Jehovha a di gu kategisa vathu vaye tepo va nga ba va tumbega gwaye va bwe va phara vambe khu ndziya nya yadi. — 1 Dzipf. 10:4-9.

15. Ginani hi gi hevbulago khu Jehovha?

¹⁵ Sihevbudzo: Jehovha mwalo nandru go tshuka ava va dzi embeyago khawe sithumi saye va diga gu landreya milayo yaye va tshanisa vathu vaye. Ambari ulolo, Jehovha a ngu hi haladza nigu a ngu si wona tepo hi giredwago guvivba. A ngupwa wuvi nya wukhongolo ngudzu nyo vbindre owu wu pwidwago khu mamayi o wona gyanana gyaye na gi tshaniseka. (Isa. 49:15) Ambari olu nya gu adzina kha na nga dzegeya gu gira gilogyo gasi gu hi phasa, yo vboha tepo a na lamula sighohi si gu mba dzi laya.

16-18. Nayo wa Mosi wu di gu thuma ga siemo muni nya guvbanya, nigu ginani hi gi hevbulago?

¹⁶ Nayo wa Mosi wu di gu khuha sipandre nya singi nya womi wa vaIsrayeli, khu kharato si di gu vbwetega gu madhota ma lamula vathu va Jehovha khu ndziya nyo lulame. Kha ma nga ba ma lamula mahungu nyo yelane ni gu khozeya Jehovha basi, ganiolu ma di gu lamula gambe simbe sigaradzo ni wughenvenga. Wona siyeyedzo si landreyago.

¹⁷ Muisrayeli a gu tshuka a songa muthu, a di si songwi nya mu songwe. Madhota ya dhoropani gwaye ma di yede gu gevisisa giemo gyaye na ma si gu hungi gu khayo a na songwa mwendro ne. (Dhet. 19:2-7, 11-13) Madhota ma di gu khedza gambe silo nya singi nya mavbanyelo ya tshigu ni tshigu — malulamiselo nya mayunga nya dzithomba ni mapango. (Ekiso. 21:35; Dhet. 22:13-19) Madhota ma gu lamula khu ndziya nyo lulame; vaIsrayeli navo va engisa Nayo, vatshavbo va di gu phasega, nigu va di gu zundza Jehovha. — Levhi 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

¹⁸ Sihevbudzo: Sipandre satshavbo nya guvbanya gwathu si na ni lisima ga Jehovha. O vbweta gu khuye hi khala vathu nya gululame hi bwe hi yeyedzana lihaladzo. Nigu a ngu si wona satshavbo hi ganeyago ni gu gira, ambari esi hi girago na hiri honga. — Hebh. 4:13.

19-21. a) Madhota ni valamuli va di yede gu phara kharini vathu va Nungungulu? b) Nayo wa Mosi wu di gu vhikeya kharini vathu, nigu ginani hi gi hevbulago?

¹⁹ Jehovha a di gu vbweta gu vbulugisa vathu vaye ga mikutsedzelo nyo vivbe nya mayigo ma nga ba ma va randrede. Khu kharato a di gu vbweta gu khuye madhota ni valamuli va thumisa Nayo khu ndziya nyo fane ga vatshavbo, mwendro va si khedzi khu khovbe. Ambari ulolo, valamuli vovo kha va nga ba va yede gu phara vathu vaye khu ndziya nyo vivbe mwendro gu va havisa. Ganiolu, va di yede gu va phara khu lihaladzo ni gululama. — Dhet. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehovha a di gu laphiseya monyo vathu vaye, khu kharato a di vega milayo gasi gu vathu vaye va si tshaniswi. Khu giyeyedzo, Nayo kha wa nga ba wu tshiya sihogo nya gu muthu a singedzwa gu songa muthu. Oyu a  singedzidwego a di gu dzumeledwa gu muti oyu a mu singedzidego. (Dhet. 19:16-19; 25:1) Nigu na si gu rwegwi nandru, gu di gu vbwetega vathu vavili khu wudugwana wakona gasi gu fakaza. (Dhet. 17:6; 19:15) Ahati a gu ba muIsrayeli a giride gighoho, ganiolu gi vbanyedwa khu muthu moyo basi? A di si yeli gu dzegeya gu pimisa khuye vbulugide. Kholu Jehovha mu wonide. Ndrangani, vapapayi va ningidwe lithomo nyo thangeye dzindranga, ganiolu wuthangeyi wowo wu ngu hegedwa. Omu nya mayunga nyo khaguri nya dzindranga, madhota nya lidhoropa khayo ma nga ba hunga khu guhegisa egi gi na girwago. — Dhet. 21:18-21.

²¹ Sihevbudzo: Jehovha a ngu hi vegeya giyeyedzo nya gyadi avbo nya isoso; gimwalo a girago gi nga mba lulama. (Ndzi. 9:7) Uye a ngu tshatshazeya ava va engisago milayo yaye khu gutumbega, ganiolu a tsayisa ava va thumisago wuthangeyi wawe khu ndziya nyo vivbe. (2 Sam. 22:21-23; Ezek. 9:9, 10) Vambe va nga gira silo nyo vivbe si wonega nga khatshi va vbulugide gu tsayiswa, ganiolu yo vboha tepo eyi Jehovha a yi wonago na yiri tshukwana, a na va lamula. (Mav. 28:13) Nigu va gu mba dzi laya, nugunugu va na si tugula gu khavo “gu ngu thisa ngudzu gu thegela mandzani ga Nungungulu a vbanyago.” — Heb. 10:30, 31.

22-24. a) Nayo wu di gu vhikeya vamani gwadigwadi, nigu ginani hi gi hevbulago khu Jehovha? b) Gigengedzo muni hi gi manago omu ga Ekisodha 22:22-24?

²² Gwadigwadi Nayo wu di gu vhikeya ava va nga ba va si kodzi gu dzi vhikeya vabune, nya nga sanana nyo fedwe khu vavelegi, dzinoni, ni valuveli. Valamuli va Israyeli va di gu embedwa esi: “U nga hambanisi dzifanelo dza muluveli ni  khulungu; gambe u nga hakhi guambala ga noni kha nga gilo nya guphariswe khu mangava.” (Dhet. 24:17) Jehovha a di gu yeyedza gukhathala khu vale va nga ba vari mwalo wawe nyo va vhikeye gipandreni. Nigu a di gu tsayisa ava va nga ba va va havisa. — Leri Ekisodha 22:22-24.

²³ Nayo wu di gu vhikeya gambe sivbango nya ndranga ga sighoho nya wubhayi nya guhengedwe nya malawu khu wulongo. (Levhi 18:6-30) Guhambana ni vathu nya mambe mayigo va nga ba va randrede vaIsrayeli, ava va nga ba va dzumeleya mwendro gu gira silo soso, vathu va Jehovha va di yede gu si wona nga edzi Jehovha a si wonago khidzo — kha nga silo nyo nyenyeze.

²⁴ Sihevbudzo: Jehovha o vbweta gu khuye vale a va ningidego malungelo nyo thangeye hengeledzanoni va yeyedza gukhathala khava va va thangeyago. Uye a ngu nyenya sighoho nya wubhayi nigu o vbweta gu khuye vatshavbo, ngudzungudzu ava va gu mwalo tshivba, va vhikedwa ni gu pharwa khu ndziya nya yadi.

25-26. a) Khu ginani hi nga ganeyago gu khethu lihaladzo ni gululama sa gu gimbiya gumogo? b) Ginani hi na ganeyago khiyo omu nya ndrima yi landreyago?

²⁵ Lihaladzo ni gululama sa gu fana ni liphuvbo hi hefemulago ni womi; silo sesi sa gu gimbiya gumogo. Tepo hi tiyisegago gu khethu Jehovha a ngu hi phara khu ndziya nyo lulame, lihaladzo lathu khuye lo engedzeya. Nigu tepo hi haladzago Nungungulu ni milayo yaye nyo lulame, ho kutsega gu haladza vandriyathu ni gu va phara gwadi.

²⁶ Nayo wa Mosi wu di gu phasa vaIsrayeli gu manega ni wupari nyo tiye ni Jehovha. Ganiolu, vathu va Nungungulu kha va ngo landreya gambe Nayo wa Mosi hwane nyo ba Jesu a wu tadziside, nigu wu tshikedzidwe khu gimbe gilo nya tshukwana ngudzu. (Rom. 10:4) Mupostoli Pawulo tshamusede Nayo kha nga “mwedzi basi nya silo nya lisine si nga gutago.” (Hebh. 10:1) Ndrima yi landreyago avba nya sasamedzo wowu yi na ganeya khu silo soso nyo khaguri nya sadi ni lisima nya lihaladzo ni gululama libandlani nya wuKristo.