1. Ginani gi giregidego ndrangani ga Josefe khu kotani nya lidiwo?

JAKOBE a di gu si haladza sanana saye satshavbo ganiolu a di gu haladza ngudzu Josefe, a nga ba ari ni 17 myaga. Vandriye va Josefe va mu pharide kharini? Va di mu pweya lidiwo, lidiwo lolo li di dandra, khavbovbo va pheya gu mu nyenya. Josefe kha nga ba a ghohide gilo gasi gu pharwa khu ndziya yoyo khu vandriyaye. Ambari ulolo, avo va di mu rengisa gasi a ya khala gumbi va bwe va ya lipheya papayi wawe gu khavo gyanana gyaye nya gigodwa gi songidwe khu girengo nya likhabi. Lidiwo li tsolopetede gurula nya ndranga yawe li bwe li pwisa wuvi papayi wawe. — Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Guya khu Vagalatiya 5:19-21, khu ginani lidiwo li gu mhango?

² Omu nya Milowo, lidiwo * li sasamedzidwe gumogo ni ‘mithumo nya tumbunugo’ yi yisago gufani, yi nga girago muthu a si mani Mufumo wa Nungungulu. (Leri Vagalatiya 5:19-21.) Gutala nya dzitepo, lidiwo khuwo khamba nya vhenene nya mihandro nyo vivbe yi reswago khu livengo, mayunga ni likhulo.

3. Ginani hi na ganeyago khigyo avba nya ndrima yeyi?

³ Giyeyedzo gya vandriye va Josefe gya gu hi yeyedza edzi lidiwo li nga tsolopeteyago khidzo gupwanana gwathu ni vambe gumogo ni gurula ndrangani. Ambari olu nya gu gima kha hi na nga gira esi vandriye va Josefe va giridego, hatshavbo hi na ni monyo nya mba vbeleya, wu kanganyisago. (Jer. 17:9) Khigyo gi girago gu dzimbe dzitepo hi gireya lidiwo vambe. Hongoleni hi wone sigengedzo nyo khaguri sa omu nya Bhibhiliya si na hi  phasago gu tugula sighelo si nga girago gu lidiwo li tsitsa mikhamba myonyoni gwathu. Hi na ganeya gambe khu dzindziya nya dzadi edzi hi nga dwanisanago khidzo ni lidiwo hi bwe hi andrisa gurula.

4. Khu ginani vaFilisitiya va nga pweya lidiwo Isaki?

⁴ Gu ghanya. Isaki a diri mwama nya dzithomba khavbovbo vaFilisitiya va di gu mu pweya lidiwo. (Gen. 26:12-14) Avo va di bwe va futeya milambo eyi Isaki a nga ba a yi tumba gasi gu ninga mati mitshambi yaye. (Gen. 26:15, 16, 27) Gufana ni vaFilisitiya, vambe vathu muhuno va ngu pweya lidiwo vale va gu ni dzithomba nya dzingi gupala avo. Avo khandri va gu dogoreya basi sile vambe va gu naso ganiolu va gu vbweta gambe gu khavo va vbeledwa khiso.

5. Khu ginani vathangeyi nya wukhongeyi va nga ba va pweya lidiwo Jesu?

⁵ Gu godwa khu vathu nya vangi. Vathangeyi nya wukhongeyi nya vaJudha va di gu pweya lidiwo Jesu kholu a di gu godwa ngudzu khu vathu nya vangi. (Mat. 7:28, 29) Jesu a di gu rumedwe khu Nungungulu nigu uye a di gu hevbudza lisine. Ambari ulolo, vathangeyi vovo nya wukhongeyi va di gu phalalegiseya malipha khu Jesu gasi gu nyenyezisa lina laye nya ladi. (Marko 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Sigengedzo muni hi nga si hevbulago avba nya sigiro sesi? Gu vbwetega hi dwana ni gwevbini guwegeleya nya lidiwo khu vale va gu ni makhalelo nya yadi ma va girago va godwa khu vandriyathu nya vangi libandlani. Khavbovbo hi zama gu pimedzeya makhalelo yawe nya yadi.— 1 Kor. 11:1; 3 Joh. 11.

6. Dhiyotrefe yeyedzide kharini lidiwo?

⁶ Malungelo hengeledzanoni. Ga lizana myaga nya gupheye, Dhiyotrefe a di gu pweya lidiwo vale va nga ba va thangeya libandla nya wuKristo. A di gu “gola gu ruma uye” vbakari nya sivbango nya libandla, khavbovbo a di ganeya silo nya singi nyo vivbe khu mupostoli Johane ni vambe vandriye gasi vambe libandlani va si va ningi gambe githawo. (3 Joh. 9, 10) Ambari olu adzina hi na gu mba gira esi si giridwego khu Dhiyotrefe, si nga gira hi pheya gu pweya lidiwo muKristo-khwathu a ningidwego thumo hi nga ba hi vireya gu ningwa ethu, ngudzungudzu ho ba hi pimisa gu khethu anethu hi di hadzi gu wu kodza mwendro gu wu gira khu ndziya nya tshukwana guvbindra uye.

7. Lidiwo li nga hi gira hi rini?

⁷ Lidiwo li ngu fana ni mwasi nya vhenene. La gu kala li tsitsa mikhamba monyoni si ngu garadza gu li kula. Makhalelo nyo vivbe nya nga gudzikhusedza ni gu khathala khu silo sago basi ma nga gira gu lidiwo li engedzeya. Gufana ni mwasi wu himbedzeyago gifilori gu dandra, lidiwo li nga gira gu si hi garadzeya gu haguleya makhalelo nya yadi nya nga lihaladzo, pweya-wusiwana ni wuwadi. Tepo hi tugulago gu khethu lidiwo li ngu pheya gu buga monyoni gu vbwetega hi dzegeya gu li kula. Hi nga dwana kharini ni lidiwo?

8. Makhalelo muni ma na hi phasago gu dwana ni lidiwo?

⁸ Hi nga dwana ni lidiwo khu gu haguleya gudzinogisa ni gu eneledwa khesi hi gu naso. Ha gu tadza monyo wathu khu makhalelo yaya nya yadi, lidiwo kha li na nga mana wulanga nyo dandre. Gudzinogisa gu na hi phasa gu mba pimisa ngudzu khethu vamune. Muthu nya gu dzi nogise kha dzi woni na gu yedwa khu silo nya singi guvbindra vambe. (Gal. 6:3, 4) Muthu a eneledwago khesi a gu naso a ngu tsaka khesi a gu naso nigu kha dzi fananise ni vambe. (1 Thim. 6:7, 8) Muthu a eneledwago khesi a gu naso ni gu dzinogisa a ngu tsaka tepo a wonago muthu nyo khaguri na gu ningwa gilo nya gyadi.

9. Guya khu Vagalatiya 5:16; Vafilipi 2:3, 4, liphuvbo nya guage li na hi phasa gu gira ginani?

 ⁹ Liphuvbo nya guage la Nungungulu khilo li na hi phasago gu dwana ni lidiwo hi bwe hi haguleya gudzinogisa ni gu eneledwa khesi hi gu naso. (Leri Vagalatiya 5:16; Vafilipi 2:3, 4.) Liphuvbo nya guage la Jehovha li na hi phasa gu woneleya mapimo yathu ma etidego ni esi si hi kutsago gu gira silo. Khu gu phaswa khu Nungungulu hi nga si kodza gu tshikedza mapimo ni gudzipwa nya guvivbe khu mapimo nya yadi ni gudzipwa nya gwadi. (Ndzi. 26:2; 51:10) Nga dundrugeya khu giyeyedzo gya Mosi ni Pawulo, avo va padego guwegeleya nya lidiwo.

10. Gigiro muni gi nga hadzi linga Mosi? (Wona foto yi gomogo avba nya kapa.)

¹⁰ Mosi a di ningidwe thumo nya wukhongolo vbakari nya vathu va Nungungulu ganiolu uye kha zama gu himbedzeya vambe gu manega ni thumo wowo. Khu giyeyedzo, litshigu limwedo Jehovha a di vbungula liphuvbo lidugwana li nga ba liri ga Mosi a li theya ga tsawa nyo khaguri nya madhota nya vaIsrayeli va nga ba va emide vbafuvbi ni tshatsha nya tshangano. Gitepwana hwane nya isoso, Mosi a dipwa gupwani vama vavili va nga ba va sa hongola tshatshatuno nya tshangano va di gu hakhide navo liphuvbo nya guage nigu va di gu profeta. Ginani a giridego Mosi tepo Josuwa a nga khuye a di yede gu himbedzeya madhota yale ya mavili gu profeta? Mosi kha pweya lidiwo vama vale khu kotani nya esi Jehovha a nga ba a va girede. Wulangani nya isoso uye a di dzi nogisa a bwe a tsaka kholu vama vale va nga ba va profeta. (Mite. 11:24-29) Ginani hi nga gi hevbulago ga Mosi?

11. Madhota ma nga pimedzeya kharini Mosi?

¹¹ Wa gu ba uri lidhota, ina u di nga lombwa gu hevbudza muthu nyo khaguri gasi a khathaleya thumo nyo khaguri libandlani u wu golago ngudzu? Khu giyeyedzo, adzina u ngu gola ngudzu gu gimbidzisa gihevbulo nya Mukhedziseyi semana ni semana. Wa gu ba u dzi nogisa nga Mosi khu na nga dzipwa na wuri mwalo lisima wa gu lombwa gu hevbudza mumbe muthu gasi a gira thumo wowo khu gu gimbiya nya tepo. Wulangani nya isoso, u na dzipwa na wu tsakide khu gu phasa ndriyago.

12. Makristo nya mangi muhuno ma gu yeyedza kharini gudzinogisa ni gu eneledwa khesi va gu naso?

¹² Nga dundrugeya khu gimbe giemo va emisanago nagyo vandriyathu nya vangi va dandridego khu tanga. Khu myaga nya yingi avo va thumide nga vatshanganise nya huwo nya madhota. Ganiolu tepo va girago 80 myaga avo va gu diga thumo wowo khu gu dzina. Vawoneleyi nya gipandre va girago 70 myaga va gu diga thumo wowo khu gu dzi nogisa va bwe va dzumeya gu gira wumbe thumo. Nigu myagani yeyi, vathu nya vangi va nga ba va thumeya Bheteli mafuni gwatshavbo va rumedwe guya gira mithumo nya yiphya thembweni. Vandriyathu vava nyo tumbege kha va pweyi lidiwo ava olu va girago mithumo yile va nga ba va gira.

13. Khu ginani adzina Pawulo a nga hadzi gu lingwa gu gireya lidiwo vapostoli vale nya 12?

¹³ Mupostoli Pawulo gimbe giyeyedzo nya muthu a nga haguleya gudzinogisa ni gu eneledwa khesi a nga ba ari naso. Pawulo kha dzumeleya lidiwo li buga monyoni gwaye. Uye a di gu thuma ngudzu thumoni nya gutshumayele. Ambari ulolo, khu gu dzi nogisa a di khuye: “Kheni nyi gu dugwana ga vapostoli, gambe kha nyi faneli gu ranwa mupostoli.” (1 Kor. 15:9, 10) Vapostoli vale nya 12 va landrede Jesu tepo a nga ba a tshumayela mafuni ganiolu Pawulo khade muKristo hwane nya gu Jesu a fude a bwe a wuswa. Ambari olu khu gu gimbiya nya tepo a ningidwego thumo nya gu khale “mupostoli ga va nya mayigo,” Pawulo gima kha mana lithomo nyo hathege nyo khale moyo nya 12 vapostoli. (Rom. 11:13; Mith. 1:21-26)  Wulangani nyo gireye lidiwo vama vale nya 12, va dzi buzidego khu wupari wa vbafuvbi ni Jesu, Pawulo a di simama gu eneledwa khesi a nga ba ari naso.

14. Ginani hi na girago ha gu ba hiri vathu nyo dzi nogise ni gu eneledwa khesi hi gu naso?

¹⁴ Ha gu ba hi eneledwa khesi hi gu naso ni gu dzi nogisa, hi na dzegeleya Pawulo hi bwe hi yeyedza githawo khu vale va emisidwego khu Jehovha gasi gu hi thangeya. (Mith. 21:20-26) Uye emiside vama nyo khaguri gasi gu thangeya libandla nya wuKristo. Ambari olu va gu vathu nya mba vbeleya, Jehovha a gu va wona nga “siningwa” ga vathu. (Efes. 4:8, 11) Tepo hi ningago githawo vathu vovo hi bwe hi landreya wuthangeyi wawe khu gu dzi nogisa, ha gu hidzimeya vbafuvbi ga Jehovha hi bwe hi dzi buza khu gurula ni maKristo-khwathu.

15. Ginani hi yedego gu gira?

¹⁵ Lidiwo ni gurula gima kha si vbaleyani nilo. Gu vbwetega hi kula lidiwo myonyoni yathu hi bwe hi potsa gu wuseya lidiwo vambe vathu. Ha gu ba hi vbweta gu engisa sileletelo sa Jehovha gu vbwetega hi dzi ‘garadza khu gu vbweta silo sile si hi reselago gurula ni gu tiyiselana gukhodwani.’ (Rom. 14:19) Ginani hi yedego gu gira gasi gu phasa vambe gu dwana ni lidiwo nigu hi nga andrisa kharini gurula?

16. Hi nga phasa kharini vambe gu dwana ni lidiwo?

¹⁶ Mavbanyelo yathu ni sigiro sathu si nga kutsa vathu gu dzi phara khu ndziya nyo khaguri. Litigo lo vbweta gu khilo hi “dzi gugumugisa” khu silo hi gu naso. (1 Joh. 2:16) Ganiolu isoso  so wusa lidiwo. Hi nga potsa gu wuseya lidiwo vambe khu gu mba khaleya gu ganeya khu silo hi gu naso mwendro hi vbwetago gu renga. Yimbe ndziya hi nga potsago khiyo gu wuseya lidiwo vambe khu gu hi si dzi khusedzi khu malungelo hi gu nawo libandlani. Ha gu khaleya gu ganeya khesi hi girago sa gu fana ni gu thedzeya mati lidiwo gasi li dandra. Wulangani nya isoso, ha gu yeyedza gukhathala nya lisine khu vambe hi bwe hi wona silo nya sadi va girago ha gu va phasa gudzipwa na va eneledwa khesi va gu naso ni gu andrisa gurula ni gu pwanana libandlani.

17. Ginani egi vandriye va Josefe va kodzidego gu gira nigu khu ginani?

¹⁷ Hi nga si kodza gu pala lidiwo! Nga dundrugeya khu giyeyedzo gya vandriye va Josefe. Hwane nya gu ba gu vbindride myaga nyo khaguri na va mu tshaniside, avo va di ya manana naye Egipito. Na a si gu va embeyi vandriyaye gu khuye a diri uye Josefe a di pheya khu gu va linga gasi gu wona gu khuye va di vbindrugedzide mwendro ne. Na gu hodza gumogo ni vandriyaye, Josefe, a di theleya guhodza nya gungi nandra wawe, Bhejami, guvbindra vambe. (Gen. 43:33, 34) Ganiolu vandriyaye kha va gireya lidiwo Bhejami. Wulangani nya isoso, avo va di yeyedza gukhathala nya lisine khu ndriyawe ni papayi wawe, Jakobe. (Gen. 44:30-34) Kha nga olu vandriye va Josefe va nga ba va digide lidiwo si kodzegide gu wusedza gurula ndrangani gwawe. (Gen. 45:4, 15) Khu ndziya nyo fane, ha gu kula lidiwo myonyoni gwathu hi na phasa ndranga yathu ni libandla lathu gu mana gurula.

18. Guya khu Jakobe 3:17, 18, ginani gi na giregago ha gu phasedzeya gu andrisa gurula?

¹⁸ Jehovha a gu vbweta gu khuye hi dwana ni lidiwo hi manega ni gurula. Khu kharato, gu vbwetega hi dzi garadza gasi gu gira silo sesi sa sivili. Kha nga hi ganedego khiso avba nya ndrima yeyi, hi na ni guwegeleya nya gu manege ni lidiwo. (Jak. 4:5) Nigu ha gu vbanya tigoni gu kutsedzeyago lidiwo. Ganiolu ha gu haguleya gudzinogisa, gu eneledwa khesi hi gu naso ni gu bonga kha hi na nga tshiya wulanga monyoni gwathu nyo buge lidiwo. Wulangani nya isoso hi na phasedzeya gu andrisa gurula gasi hi kodza gu haguleya makhalelo nya yadi. — Leri Jakobe 3:17, 18.