Nyi velegidwe khu 1935, Darlaston gipandreni gya Black Country, a gu gipandre gya Inglaterra gi nga ningwa lina nyo pwani wutshi nyo sivbale (fumaça preta) wu nga ba wuta khavba nya dzifabrika dzi nga ba dzi romo tigoni mule. Tepo nyi nga ba nyi ri ni 4 myaga, vavelegi vangu va di pheya gu hevbula Bhibhiliya ni Dzifakazi dza Jehovha. Tepo nyi nga ba nyi ri ni 14 mwendro 15 myaga eni nyi di tiyisega gu kheni ilolo li diri lisine, nigu nyi bhabhatisidwe khu 1952 na nyiri ni 16 myaga.

Ga tepo yayimweyo nyi di pheya gu hevbuleya gu rengisa avbo nya fabrika nya yikhongolo yi nga ba yi gira dziferameta ni dzipesa nya dzimovha. Eni nyi di pheya gu hevbuleya ngudzu thumo gasi nyi kodza gu mana thumo nya lisima avba nya empresa yoyo. Nigu nyi tsakide ngudzu khu thumo wowu.

Eni nyi di yede gu hunga gilo nya lisima tepo muwoneleyi nya gipandre a nga nyi rana gasi gu gimbidzisa gihevbulo nya Bhibhiliya nya libandla ga libandla langu la Willenhall. Ganiolu, nyi di yede gu hunga silo sesi nyo garadze. Ga tepo yoyo, eni nyi di gu beya mitshangano ga mabandla mavili. Vbakari nya semana nyi di gu beya mitshangano ga libandla li nga ba li khala vbafuvbi ni thumoni gwangu Bromsgrove, gu nga ba gu ri ni 32 dzikilometru khu vbale kala gaya. Nigu guvbeyani nya semana tepo nyi nga ba nyi bweleya gaya ga vavelegi vangu, nyi di gu beya mitshangano libandlani ga Willenhall vbafuvbi ni gaya.

Khu kotani nya olu nyi nga ba nyi vbweta gu seketeya hengeledzano ya Jehovha eni nyi di dzumeya konvhite nyi nga ningwa khu muwoneleyi nya gipandre, ambari isoso si nga ba si thula gu diga thumo nyi nga ba nyi wu gola ngudzu. Eni gima kha nya dzi laya khu gu ba nyi hungide gu dzumeleya Jehovha a nyi gimbidzisa.

Tepo nyi nga ba nyi beya mitshangano ga libandla la Bromsgrove, nyi tivanide ni ndriyathu moyo nya nyamayi nyo mbure ngudzu nyo pwani khu Anne, a nga ba a vega gupima avbo nya gu thumeye Jehovha. Hi tshadhide khu 1957 nigu hatshavbo hi manide mathomo nya mangi nyo hambanehambane, nya nga gu thuma kha nga piyonero nya tepo yatshavbo, piyonero nyo hathege, muwoneleyi nya gipandre  ni gu thumeya bheteli. Anne khade gifefe gi nyi ningidego gutsaka womini gwangu gwatshavbo.

Khu 1966, hi tsakide ngudzu tepo hi nga patega avba nya turma numeru 42 ya Ghileadhi. Hi di rumedwa gasi guya thuma Malawi, umo vathu nya vangi va tidwago kha nga lidambo nya gu ngangamele khu kotani nya olu va gu vathu nya vadi ni olu va hakhago gwadi vapfhumba. Ethu kha ha nga ba hi vireya gu khethu hi di hadzi gu khala tepo nya yidugwana.

Ethu hi vbohide Malawi khu 1 nya Fevereiro nya 1967. Khu ngima nyo pheye hi di pheya gu hevbula lidimi la tigoni mule, hi bwe hi pheya gu thuma kha nga vawoleyi nya dhistritu. Ethu hi di gu gimbidzisa movha, eyi vathu nyo khaguri va nga ba va pimisa gu khavo iyo yi ngu gimbiya ni wevbini wulanga ambari gu tshathuga mitsongo. Ganiolu, isoso kha sa nga ba siri lisine. Ethu hi di gu si kodza basi gu gimbiya umo nya mati nya madugwana. Dzimbe dzitepo, ethu hi di gu khala ga dzinyumba dzi nga ba dzi pfhuledwe khu maraga ni mwasi, nigu ga dzinango nya dzindzadzi hi di yede gu vega lona vbatshani nya nyumba gasi ma si beyi mati. Isoso si di gu hi garadza, ganiolu hi di gu si gola isoso!

Khu Abril, nyi di tugula gu kheni nya mba hweya hi di hadzi gu manega ni sigaradzo ni mufumo. Eni nyi di engiseya umo nya radhiyu silo nyo khaguri si nga ganedwa khu presidhenti wa Malawi Dr. Hastings Banda. Uye a di ganeya gu khuye Dzifakazi dza Jehovha kha dzi livbi khuphu nigu dza gu tsolopeteya politika. Khu lisine, isoso si diri malipha. Ethu hatshavbo hi di gu dziti gu khethu mufumo kha wu tsaki olu hi gu mba patega umo nya politika, ngudzungudzu olu hi bombago gu renga makartawu gasi gu manega ni partidhu.

Khu Setembro, nyi di leri mahungo nyo khaguri umo nya jornali, avbo presidhenti a nga ba a singedza vandriyathu gu khuye va gu vanga sigaradzo malangani gwatshavbo. Avbo nya tshangano nya politika, uye a di tivisa gu khuye a di hadzi gu gira gilogyo nya mba hweya gasi gu emisa thumo nya Dzifakazi dza Jehovha. Gu emiswa nya thumo wathu gu phede khu 20 nya Outubro nya 1967. Khavbovbo,  dzipolisiya dzi di vboha bheteli dzi ta sega dzi bwe dzi bweledzeya vandriyathu nya vamisionariyu va nga ba va siri ga tigoni mule.

Hwane nya matshigu mararu na hi gu khothedwe, ethu hi di rumiswa hi hongola tigoni ga Maurícias a gu litigo li nga ba li woneledwa khu Grã-Bretanha. Ambari ulolo, Vafumeli va tigoni ga Maurícias va di si hi dzumeleyi gu thuma kha nga Vamisionariyu. Khu kharato, hi diya thumeya Rodhesia (olu a gu Zimbabwe). Tepo hi nga vboha eyi, ethu hi di manana ni polisiya yi nga bomba gu hi beya, yi di ganeya gu khiyo: “Uwe kha wa dzumedziswa gu khala Malawi. Avo kha va na nga gu dzumedzisa gu khala avba Maurícias, nigu olu u womo avba khu tepo nyo khaguri.” Anne a di pheya gu liya. Si di gu gira gu khatshi a mwalo muthu a nga ba a hi vbweta. Ga tepo yile, ethu hi di gu vbweta basi gu bweleya Inglaterra. Khu gu hegisa, dzipolisiya nya mufumo dzi di hi dzumedzisa gu khala bheteli ha gu dzi wonegisa tshindza gwawe ga listhigu li nga hadzi landreya. Ethu hi di garade ngudzu, ganiolu ethu hi simamide gu vireya hi wona edzi Jehovha a nga hadzi gu hi phasa khidzo. Ga siyambo nya limbe litshigu, nya mba si vireya hi di dzumedziswa gu simama kha nga vapfhumba eyi Zimbabwe. Eni gima kha nyi na nga divaledwa edzi nyi nga dzipwa khidzo ga litshigu lile. Eni nyi di tiyisegide gu kheni Jehovha a di gu nyi gimbidzisa.

Eni nyi di gu thuma avbo nya dhepartamentu ya Bheteli ya Zimbabwe, avbo nyi nga ba nyi khathaleya Malawi ni Zimbabwe. Vandriyathu va Malawi va di gu tshaniswa ngudzu. Kha nga gipandre nya thumo wangu, eni nyi di gu vbindrugedzeya mibiku nyi nga ba nyi rumeledwa khu vawoneleyi nya gipandre va Malawi. Ga wutshigu nyo khaguri, nyi nga ba nyi thuma kala siyambo eni nyi lide tepo nyi nga ba nyi leri edzi vandriyathu va nga ba va tshaniswa khidzo. * Ambari ulolo, eni gambe nyi tiyisidwe ngudzu khu gutumbega gwawe, gukhodwa ni gu timiseya. — 2 Kor. 6:4, 5.

Ethu hi giride satshavbo hi nga si kodza gasi gu ningeya mabhuku vandriyathu va nga ba va vbanya Malawi ni vale va nga ba va thavede Moçambique. Tsawa nya va vbindrugedzeyi nya lidimi nya Gichewa, a gu lidimi li ganedwago ngudzu Malawi wu di rura wu hongola gaya ga ndriyathu nyo khaguri a nga ba a ri ni ndranga nya yikhongolo Zimbabwe. Khu wuwadi, uye a di va gireya dzindranga ni dzixikritoriyo. Avo eyi va simamide gu gira thumo wawe nya lisima, a gu gu vbindrugedzeya mabhuku.

Ethu hi di gira malulamiselo nya gu vawoneleyi nya gipandre va Malawi va manega avba nya tshangano nya gipandre nya Gichewa Zimbabwe, mwaga ni mwaga. Tepo va nga vboha eyi, avo va di ningwa dziganelo gasi gu vega avba nya tshangano. Tepo va nga bweleya Malawi, avo va di bhuleya vandriyawe esi va nga si hevbula. Ga mwaga moyo, tepo avo va nga ba va wuseya Zimbabwe ethu hi di dongiseya Xikola nya Wuthumeli nya Mufumo gasi gu tiyisa vawoneleyi nya gipandre.

Khu Fevereiro nya 1975, nyi diya wuseya vandriyathu va Malawi va nga ba va thavede Moçambique. Vandriyathu vovo, va di gu simama gu landreya sileletelo nya hengeledzano ya Jehovha gupata ni malulamiselo ma nga ba ma girwa khu madhota. Madhota nya maphya ma di gu gira malulamiselo nya mangi ya liphuvboni, gupata gu vega dziganelo, gu wona lowo nya tshigu ni tshigu, gu hevbula Mukhedziseyi ni gu gira mitshangano nya yikhongolo. Avo va di dongiseya malanga nyo gu lale nga khatshi vomo ga mitshangano nya yikhongolo, avbo yi gu romo dhepartamentu nya limpeza, nya gu kabaniseye guhodza ni gu vhikeya vandriyathu. Vandriyathu vovo nya gutumbege, va giride yatshavbo mithumo yeyi khu gu kategiswa khu Jehovha. Hwane nya gu ba nyi va wusede eyi nyi tiyisidwe ngudzu khawe.

Guvbeyani nya 1970, Bheteli ya Zâmbia yi di pheya gu khathaleya Malawi. Ganiolu, nyi di pheya gu dundrugeya khu vandriyathu va Malawi nyi bwe nyi va gombeleya nga edzi vambe va nga ba va gira idzo. Ga siemo sesi nyo garadze, eni kha nga Givbango nya Kometi ya Bheteli ya Zimbabwe nyi di tshangana ni sivbango nya Tsindza gwathu nya mafu yatshavbo ni vandriyathu va nga ba va khathaleya Malawi, Dzoni ni Zâmbia. Ga tepo yeyi, ethu hi di bhula khu giwudziso nya nga egi: “Ginani gambe hi nga gireyago vandriyathu va Malawi?”

Hwane nya tepo nyo khaguri guwugedwa gu di vbunguga. Vandriyathu va nga ba va thavede ga limbe  litigo va di bweleya Malawi, nigu vale va nga ba va tshade vbadugwanavbadugwana va di pheya gu mana gurula. Mayigo ya vbafuvbi ma di dzumedzisa Dzifakazi dza Jehovha gu tshumayela, gu tshangana gumogo ni gu va diga va tshulega. Khu 1991, Moçambique a di gira sasimweso. Ganiolu, ethu hi di gu garadzega khu gu khethu: ‘Lini Dzifakazi dza Jehovha dzi na tshulegago Malawi?’

Giemo Malawi gi di vbindrugedza nigu khu 1993 mufumo wu di ema gu himbedzeya Dzifakazi dza Jehovha gu gira thumo wadzo. Khu gulandreya tepo nyi nga ba nyi bhula ni misiyonaryu nyo khaguri, a di nyi wudzisa gu khuye: “U na bweleya Malawi?” Eni nyi diri ni 50 myaga, khu kharato nyi di mu hlamula gu kheni: “Ahihi! Nyi dandride khu tanga.” Ganiolu khu litshigu lalimwedo ethu hi di hakha mahungu ma nga ba ma ta khiyo ga Huwo nya Guthangeye ma nga ba ma hi konvhidhari gasi gu bweleya Malawi.

Ethu hi di gu wu gola thumo hi nga ba hi gira Zimbabwe, khu kharato egi gu diri gilo nyo garadze gwathu gasi gu gi gira. Hi di gu tsaka ngudzu khu gu thumeya Zimbabwe nigu hi di giride dzipari nya dzadi ngudzu. Huwo nya Guthangeye yi di hi embeya gu khiyo hi nga simama Zimbabwe ha gu dzina. Si di hadzi vbevbuga gwathu gu hatha gu simama Zimbabwe, ganiolu nyi di dundrugeya khedzi Abrahama ni Sara va digidego khidzo ndranga yawe nyo khadzisege, tepo va nga ba va dandride khu tanga khu gu vbweta gu engisa nayo wa Jehovha. — Gen. 12:1-5.

Ethu hi di hunga gu landrisa gileletelo nya hengeledzano ya Jehovha nigu hi di bweleya Malawi khu 1 nya Fevereiro nya 1995, a gu mwaga hi nga ba hi enedza 28 myaga na hi vbohide Malawi. Gu di hungwa kometi ya Bheteli nigu gu di gu patega eni ni vandriyathu vavili nya vama. Nya mba hweya, ethu hi di pharega khu gu gira mithumo nya Dzifakazi dza Jehovha.

Makategwa nya makhongolo gu wona edzi Jehovha a kategisago khidzo thumo khu guvbiredza. Khu 1993 tengo nya vahuweleyi wu diri 30 000, ganiolu khu 1998 tengo wu di engedzeya kala 42 000. * Huwo nya Guthangeye yi di dzumeleya gu vbahwa nya Bheteli nya yiphya gasi gu khathaleya esi si pategago avba nya thumo nyo tshumayele. Ethu hi di renga wulanga nya 12 dziekitari Lilongwe, tigoni ga Malawi nigu eni nyi di emiswa gasi gu thangeya thumo nya guvbahe.

Ndriyathu Guy Pierce wa Huwo nya Guthangeye, vegide ganelo nyo tsakeye dzinyumba nya dziphya  khu Maio nya 2001. Guvbindra 2 mil nya Dzifakazi dzi nga ba dzi romo vbale, nya vangi gwawe va diri ni 40 myaga ni guvbindra na va bhabhatisidwe. Vandriyathu vava nyo tumbege va timisede sigaradzo nya singi khu myaga nya yingi tepo wu nga ba wu emisidwe thumo wawe. Avo va diri ni dzitsapawu nya dzidugwana, ambari ulolo avo va diri ni gukhodwa nya gukhongolo ni wupari nyo tiye ni Jehovha nigu avo va di gu tsakide ngudzu khu gu yeyedzedwa Bheteli nya yiphya. Gwatshavbo omu va nga ba va beya Bheteli, avo va di gu embeleya dzindzimo nya Mufumo wa Nungungulu khu maembelelo ya África. Nigu isoso si gira gu gigiro gile gi tsakisa ngudzu khu ndziya nya gu gima nyi di si gu yi woni. Isoso si yeyedzide gu khiso Jehovha a ngu kategisa vale va timiseyago sigaradzo na va tumbegide.

Hwane nya gu ba Bheteli yi vbedzidwe gu vbahwa, nyi tsakide ngudzu tepo nyi nga pheya gu ningwa mithumo avba nya sigiro nyo hendzeledze Dzisalawu nya Mufumo. Mabandla ya Malawi ma phasegide khu malulamiselo ma nga girwa nyo vbiredzedwe gu vbahwa Dzisalawu nya Mufumo ga mayigo omu vandriyathu va nga ba vari mwalo dzitsapawu nya dzingi. Dzimbe Dzisalawu dzi di vbahidwe khu misimbo nya zulameti. Vandriyathu va di thumiside mwasi gasi gu pfhuleya khuwo nigu va di gu khaleya omu nya dzibhanko nyo girwe khu libumba. Olu vandriyathu vo dzi garadzeya gu vbisa dzitijolo gasi gu vbaha malanga nyo mbure nyo tshanganeye avbo. Ganiolu, vandriyathu va ngu gu hatha gu thumisa dzibhanko Salawuni nya Mufumo nasiri dzikadera kholu tepo yatshavbo gu di hadzi tshala wulanga nyo khale muthu nyo khaguri.

Eni nyi tsakide gambe khu gu wona vathu na va gu khala Makristo ma vidzidwego. Vandriyathu nya vaphya va África va nyi samadziside kholu avo va dzi ningedzede gu phasedzeya nigu avo va vbiredzede gu hevbula silo nya singi avba nya trenamento va ningidwego khu hengeledzano ya Jehovha ni avbo nya trenamento va yi manidego thumoni. Avo va di gu si kodza gu khatheleya mithumo nya yingi ya Bheteli ni mabandlani. Mabandla ma di gu tiyiswa khu vawoneleyi nya gipandre nya vaphya nya vangi gwawe va tshadhidego. Ambari olu vathu nya vangi ni valongo vawe va nga ba va vireya gu khavo mipatwa yeyi yi manega ni sanana, iyo yi di hunga gu mba velega sanana ga litigo leli gasi gu gireya nya singi Jehovha.

Hwane nya 52 myaga na nyiri África eni nyi tshanganide ni sigaradzo nya madwali. Huwo nya Guthangeye yi di dzumedzisa gu kometi ya Bheteli yi hi rumeya Grã-Bretanha. Ethu hi garadzegide ngudzu khu gu diga thumo wathu hi nga ba hi wu gola ngudzu, ganiolu vandriyathu va Bheteli ya Grã-Bretanha va di gu hi khathaleya gwadi ambari olu hi nga ba hi dandride khu tanga.

Eni nyi ngu tiyisega gu kheni khu gu ba nyi dzumelede Jehovha a nyi gimbidzisa, khigyo gilo nya gyadi nyi hathidego gu gira. Nari khatshi nyi di gu tumbide wugengeyi wangu womi wangu na wu hambanide ngudzu. Tepo yatshavbo Jehovha a ngu siti esi si vbwetegago gasi gu ‘lulamisa dzindzila dzangu.’ (Mav. 3:5, 6) Tepo nyi nga ba nyiri muphya, eni nyi di gu tsakisidwe khu gu hevbuleya thumo avbo nya empreza yile nya yikhongolo. Ganiolu, hengeledzano ya Jehovha ya mafuni gwatshavbo yi nyi ningide thumo nyi wu golago kamo ngudzu. Gwangu gu thumeya Jehovha gu diri nigu gu ngo simama gu khala gilo nya lisima ngudzu womini gwangu.