Eni nyi velegidwe khu 19 nya Maio nya 1940 dhoropani ga Amioûn, Líbano. Hwane nya myaga nya khaguri, hi di fuluga hiya vbanya tigoni ga Tripoli. Nyi dandrede ga ndranga yi nga ba yiri ni lihaladzo ni litsako yi nga ba yi haladza Jehovha. Avba nya 5 sanana eni nyi diri nandra, gu diri ni sagadzyana siraru ni sikhwathana sivili. Vavelegi vangu va di si thangisi dzitsapawu womi gwawe. Egi gi nga ba gi thanga womini gwathu gu diri gu hevbula Bhibhiliya, gu hongola mitshanganoni ni gu tshumayela mahungu nya yadi.

Libandlani gwathu gu di tade khu vandriyathu nyo todzwe. Moyo wawe gu diri Michel Aboud a nga ba a gimbidzisa egi gi nga ba gi tidwa gu pwane gihevbulo nya libhuku. Michel hevbude lisine Nova Iorque, nigu khuye a ngata nalo Líbano omu nya myaga nya va 1920. Libandlani gwathu hi hakhide vandriyathu vavili nya vanyamayi va kursaridego xikola ya Gileyadhi, khu Anne ni Gwen Beavor. Nyo dundruga gu kheni Michel a di gu va phara khu ndziya nya githawo nigu tepo yatshavbo a di gu dzi emisede gu va phasa. Avo va khade dzipari dzathu nya dzikhongolo. Na gu vbindride myaga nyo khaguri, nyi tsakide khu gu manana ni Anne Estados Unidos. Khu gu gimbiya nya tepo nyi diya manana gambe ni Gwen a nga ba a thuma Bheteli ya Londres gumogo ni mwama waye Wilfred Gooch.

Na nyi ngari muphya, tigoni ga Líbano gu diri mwalo Dzifakazi nya dzingi dza Jehovha. Hi di gu vbisega ngudzu thumoni nyo tshumayele. Hi di gu bhuleya vambe khu Bhibhiliya ambari olu hi nga ba hi wugedwa khu vathangeyi nya wukhongeyi. Eni nyi ngo dundruga silo nyo khaguri si nya hi dugeleya.

Litshigu limwedo eni nyi ndriyangu Sana di gu tshumayela omu nya predhiyu nyo khaguri, khavbovbo, paderi moyo a dita avba nya andari hi nga ba hi ri ga iyo. So wonega gu khatshi womo a nga mu tivisa. Paderi wule a di pheya gu valeteya ndriyangu. Uye a di kurufeya a txhovha Sana avba nya dziskadha a thega vbavbatshi a dzi bayisa. Muthu nyo khaguri a di ligareya dzipolisiya. Tepo dzi nga vboha dzi di lomba muthu nyo khaguri gasi a khathaleya Sana, dzi dzega paderi dzi hongola naye maphoyisatunu. Tepo dzi nga vboha eyi, dzipolisiya dzi di tugula gu khidzo paderi a diri ni giphisa. Dhelegadhu a di mu wudzisa gu khuye: “Gasi uwe u ginani? U muthangeyi nya wukhongeyi mwendro u muthangeyi nya tsawa nya sighevenga?”

Gimbe gilo nyi gi dundrugago, khu litshigu hi nga lugari movha kha nga libandla gasi hi ya tshumayela mahungu nya yadi ga limbe lidhoropa. Satshavbo si di gu gimbiya gwadi kala paderi wa dhoropani mule a nga dziti gu khuye hi diri mule. Uye a di tshanganisa tsawa nya vathu va ta hi wugeya. Avo va di hi rinyeleya siwindri nigu papayi wangu bayisidwe. Nyo dundrugeya khovbe yaye yatshavbo na yi tade khu novba. Uye a di bweleya movhani ni mamayi wangu nigu hatshavbo hi di gira sasimweso. Ambari ulolo, gima kha nyi na nga divala esi mamayi wangu a ganedego tepo a nga ba a bavbula khovbe ya papayi wangu. Uye a di khuye: “Jehovha nya gu lomba u divaleya vathu vava avo kha va siti esi va girago.”

Nyo dundruga gambe tepo hi ngaya wuseya valongo vathu ga lidhoropa hi nga velegedwa umo. Tepo hi nga vboha ga vhovho wangu gu diri ni muthangeyi moyo nya wukhongeyi, a gu bispo. Bispo wule a di gu dziti gu khuye vavelegi vangu Dzifakazi dza Jehovha. Ambari olu nyi nga ba nyi ri ni 6 myaga basi, uye a di nyi ndrindra khu wulanga a ya nyi wudzisa gu khuye: “Khu ginani u nga mba bhabhatiswa?” Nyi di hlamula kheni: “Nyi nga ri gyanana gasi nyi bhabhatiswa. Gupheya, nyi yede guti nya singi khu Bhibhiliya nyi bwe nyi manega ni gu khodwa nyo tiye.” Uye kha wu gola hlamulo wangu. A di embeya vhovho wangu khuye nyi mwalo githawo.

Silo nya gu vivbe nya nga esi si di gu kala gu dugeleya. Khu lisine, Vaalbhanes, vathu va gu ni wupari, va hakhago gwadi vapfhumba. Hi di gu tala gu manega ni mabhulo nya yadi navo maningano ni Bhibhiliya hi bwe hi gimbidzisa sihevbulo nya singi nya Bhibhiliya.

Na nyi ngo hongola xikwatunu, lidzaha limwedo nya ndriyathu la Venezuela li di endreya Líbano. Hi di gu wona naye mitshangano, khu gu gimbiya nya tepo li di pheya gu namorari ni ndriyangu Wafa. Khu mahegiso va di tshadha va ya khala Venezuela. Wafa a di gu hi suva ngudzu, khu kharato omu nya malangaliya yaye a di gu zama gu gira satshavbo a si kodzago gasi gu kutsa papayi gu fuluga ni ndranga yaye yatshavbo gasi hi ya vbanya Venezuela. Khu mahegiso uye si kodzide gu gira ndraga yatshavbo yi fuluga.

 Hi vbohide Venezuela khu 1953 hi ya vbanya Caracas, vbafuvbi ni ndraga nya wufumu (palàcio presidêncial.) Olu nyi nga ba nyi ngari muphya nyi di gu tsaka ngudzu tepo nyi nga ba nyi wona presidente na gu vbindra khu movha yaye nya luxu ni motorista waye. Vavelegi vangu kha sa va vbevbugeya gu dzi pwananisa ni lidimi, makhalelo, guhodza ni temperatura nya litigo lile. Tepo va nga pheya gu oloveya makhalelo ya tigoni mule, gu di dugeleya gilo nya ba tsakisa.

Hi di thegedwa khu mhango. Papayi wangu a di pheya gu mba dzipwa gwadi. Isoso si hi samadziside ngudzu kholu papayi a diri muthu a tiyidego ni womi nya wadi. Gima nyi di nga si mu woni na dwala. Khu kharato, a di modwa madwali ma ranwago gu pwane i câncer de prânqueas. Nigu a di yede gu gira sirujiya. Egi gi si tsakisigo khu ga semana yi nga landreya a difa.

Kha si vbevbugi gu tshamuseya edzi hi dzipwidego khidzo. Eni nyi diri ni 13 myaga basi. Hi vbisegide ngudzu khu gufa ga papayi wangu nigu hi dzipwide nga khatshi gima kha hi na nga tsaka gambe. Mamayi wangu si mu garadzede gu dzumeya gu khuye a diri mwalo gambe mwama waye. Hi pwisiside gu khethu womi kha wa hegeya avba nigu khu gu phaswa khu Jehovha hi si kodzide gu timiseya. Tepo nyi nga gira 16 myaga nyi di vbedzisa ensino mèdio Caracas. Eni nyi di gu vbweta ngudzu gu phasedzeya va ndrangani gwangu.

Ga tepo yoyo ndriyangu Sana a di tshadha ni Rubén Araujo a nga ba a hevbude xikola ya Gileyadhi nigu a di wide Venezuela. Avo va di hunga gu fuluga va ya vbanya Nova Iorque. Va ndrangani gwangu va di gunga gu khavo nyi di yede gu hongola Univhersidhadhe, khu kharato nyi di hongola nyi ya vbanya nyi ndriyangu ni kunyadhu wangu. Avo va nyi phaside ngudzu gasi nyi dandra khu liphuvboni. Ethu hi diri ga libandla nya espanhol la Brooklyn nigu iyoyo gu diri ni vandriyathu nya vangi va vidzidwego khu liphuvboni. Iyoyo nyi manide lithomo nya guti vandriyathu vavili va nga ba va thumeya Bheteli ya Brooklyn a gu ndriyathu Milton Henschel ni Frederick Franz.

Guvbeyani nya mwaga nyo pheye Univhersidhadhe Nova Iorque, nyi di pheya gu kanakaneya esi nyi nga ba nyi gira khu womi wangu. Nyi di leride dzindrima nyo khaguri nya Mukhedziseyi dzi nga ba dzi ganeya khu misuwo nya liphuvbo nigu nyi di gu dundrugeya ngudzu khu isoso. Tepo nyi nga ba nyi khedza vapiyonero ni vabhetelita va libandlani gwangu nyi di gu va wona gu kheni va tsakide, ni gu eni nyi di gu vbweta gu fana navo. Ganiolu, eni nyi di nga si bhabhatiswi, khu kharato nyi di dzegeya gu tugula gu kheni nyi di yede gu hendzeledza womi wangu ga Jehovha. Nyi di gira kamo isoso. Khu 30 nya Março nya 1957 nyi di bhabhatiswa.

Hwane nya gu ba nyi bhabhatisidwe nyi di pheya gu pimisa gu thuma kha nga piyonero. Nyi di gu dzina ngudzu gu thuma kha nga piyonero, ganiolu nyi wonide gu kheni gu beleya thumo wowu kha sa vbevbuga. Nyi di dzi wudzisa gu kheni: Ina nyi na si kodza gu thuma kha nga piyonero ni gu hongola Univhersidhadhe? Nyi lovede malangaliya nya mangi ndranga yangu gasi gu va tshamuseya khu gu dziemiseya gwangu nyo eme gu hevbula Univhersidhadhe nyi bweleya Venezuela gasi nyi ya thuma kha nga piyonero.

 Khu Junho nya 1957 nyi di bweleya Caracas. Nyi pwisiside gu kheni ndranga yangu yi di ri mwalo makodzelo nya yadi. Gu di gu vbwetega gu mumbe muthu a thuma gasi gu phasedzeya. Nyi di hadzi va phasedzeya kharini? Nyi di mana thumo bhanku, ganiolu eni nyi di gu dzina ngudzu gu thuma kha nga piyonero kholu khigyo gighelo gi nga nyi gira nyi wuya, khu kharato nyi di hunga gu gira sasivili. Khu myaga nya yingi nyi di gu thuma tepo yatshavbo bhanku, nigu nyi di gu thuma gambe kha nga piyonero. Ga tepo yeyi nyi di gu khala na nyi pharegide ngudzu, ganiolu na nyi tsakide gambe.

Gimbe gilo gi nga engedzeya litsako langu khu tepo nyi ngati Sylviya, moyo nya ndriyathu nyo mbhure ngudzu wa Alemanha a nga ba a haladza ngudzu Jehovha. Uye a di fulugide Venezuela gumogo ni vavelegi vaye. Hi di tshadha, nigu khu gu gimbiya nya tepo hi di velega sanana sivili. Nya gikhwathana khu Michel (Mike) nya gyagadzyana khu Samira. Ni gu gambe nyi di yede gu sayisa mamayi wangu, khu kharato a dita a ta vbanya ni ethu. Kha nga olu nyi nga ba nyi yede gu khathaleya ndranga yangu, nyi di ema gu thuma kha nga piyonero, ganiolu nyi simamide nyi thuma khu sighingi thumoni nyo tshumayele. Tepo hi nga ba hi mana dziferiya, eni ni Sylviya hi di gu londrola tepo yoyo gasi gu thuma kha nga vapiyonero nyo phasedzeye.

Sanana sangu si di ngo hongola xikwatunu tepo gu nga girega esi nyi ganedego khiso gupheyani nya ndrima yeyi. Khu lisine, womi wangu wu di khadzisegide, ava nyi nga ba nyi thuma navo bhanku va di gu nyi ninga githawo. Ambari ulolo, egi nyi nga ba nyi gi vbweta ngudzu khu gu vathu vati gu khavo eni nyi githumi gya Jehovha. Esi nyi nga si pimisa litshigu lile kha sa duga hungoni gwangu. Khu kharato, nyi di bhula ni mwangadzi wangu khu dzitsapawu hi nga ba hiri nadzo. Nyo gara nyi ema gu thuma bhanku nyi na hakha indeminização nigu kha nga olu hi nga ba gi hi ri mwalo mangava hi dundrugede gu khethu hi na tshukwadzisa womi wathu nigu hi di hadzi tshaledwa khu dzitsapawu nyo dzi thumise khu tepo nyo khaguri.

Kha sa vbevbuga gu dzega lizambo leli, ganiolu mwangadzi wangu ni mamayi wangu va nyi phasedzede. Khu kharato, nyi di hadzi si kodza gu beleya gambe thumo nya tepo yatshavbo. Si tsakiside ngudzu. Satshavbo si di gu gimbiya gwadi, ganiolu khu gu gimbiya nya tepo hi di hakha mahungu hi nga ba ha sa ma vireya, ganiolu nyo tsakise.

Litshigu limwedo dhogodheya a di hi embeya gu khuye Sylviya a na ni mimba. Kha ha nga ba hi si virede, ganiolu hi tsakide ngudzu. Nigu nyi dundrugede gambe khu lizambo lile nyi nga ba nyi ga ri gu li dzega nyo khale gambe piyonero. Ina si di  hadzi kodzega gu nyi simama thumoni nya tepo yatshavbo? Nya mba hweya hi di dzi pwananisa ni giemo, nigu hi di si virede khu maho nyo fuiye gu hakha muthu nya muphya ndrangani. Ganiolu, ahanti misuwo yile nyo thume kha nga piyonero?

Hwane nyo bhule khu misuwo yathu hi di hunga gu simama ni makungo yathu nyo thume kha nga vapiyonero. Gyanana gyathu Gabriel gi velegidwe khu Abril nya 1985. Khu kharato, nyi di diga gu thuma bhanku, nyi pheya gu thuma kha nga piyonero khu Junho nya 1985. Hwane nya isoso nyi di mana lithomo nyo thume kha nga givbango nya Kometi nya Litamo. Ganiolu, Bheteli yi diri mwalo Caracas. Guvili mwendro guraru khu semana si di gu lomba gu nyi endra pfhuka nya 80 dzikilometro gasi nyi vboha iyoyo.

Bheteli yi diri dhoropani ga La Victoria. Khu kharato, gasi hi khala vbafuvbi ni Bheteli hi di hunga gu fuluga hi ya khala iyoyo. Ugogo gu diri guvbindrugedza nya gukhongolo hi gu giridego. Nyi ngu samadziswa ngudzu khu ndranga yangu nigu nyi ngu yi bonga ngudzu. Avo va nyi phaside ngudzu. Ndriyangu Baha a di dzi emiseya gu sayisa mamayi wathu. Mike a di tshadhide, ganiolu Samira ni Gabriel hi di ngo khala navo. Khu kharato, gu hongola dhoropani ga La Victoria si di gu thula gu tshiya dzipari dzawe hwane. Gu diga isoso, gigodwa gyangu Sylviya a di olovede gu vbanya omu nya lidhoropa nyo tale vathu, ganiolu si lombide gu a oloveya gu vbanya omu nya gidhoropana nya gidugwana nigu hatshavbo si lombide gu hi dzi olovedza gu vbanya omu nya ginyumbana. Nya mba kanakana, gu fuluga khu Caracas hi ya La Victoria gu diri guvbindrugedza nya gukhongolo.

Silo si di vbindrugedza gambe. Gabriel a di tshadha ni gu Samira a di hadzi si kodza gu vbanya enga. Eni ni Sylviya hi di konvhidharwi gasi gu ya thumeya Bheteli khu 2007 nigu hi ngo thumeya avbo kala muhuno. Mike, gyanana gyathu nya koma lidhota nigu gyo thuma kha nga piyonero gumogo ni mwangadzi wagyo Monica. Gabriel anuye lidhota nigu a gu vbanya Itàlia gumogo ni mwangadzi waye Ambra. Samira, vbavbandze nyo khale piyonero basi a gu phasedzeya Bheteli nari khu gaya.

Womini wangu nyi vbindrugedzide silo nya singi, ganiolu kha nyi dzi layi. Na ri khatshi so lombega, nyi di hadzi hunga gu gira sasimweso gambe. Nyi ngu bonga ngudzu khu satshavbo nyi si kodzidego gu gira thumoni wa Jehovha. Khu gu gimbiya nya tepo, nyi pwisiside gu kheni si na ni lisima gu manega ni wupari nyo tiye ni Jehovha. Ha gu vbweta gu hunga gu gira silo nyo khaguri, gani sikhongolo gani sidugwana, Jehovha a nga hi ninga gurula “gu dzi kodzago gu vboha ni omu hi si gu alakanyigo.” (Filp. 4:6, 7) Eni ni Sylviya hi ngu si gola ngudzu gu thumeya Bheteli nigu hi ngu tiyisega gu khethu Jehovha hi kategiside ni gu hi thangeya ni ga levbini lizambo hi nga li dzega.