GA Vahebheru tigoni nya Gitumbiso, mwaga wu di gu pheya khu tepo nya gu lime ni tepo nya gu yale, olu gu tidwago kha nga ngima nya Setembro mwendro Outubro.

Vathu va di gu si kodza gu wona matshigu ma wumbago ngima (a gu 29 mwendro 30 matshigu) khu gu thumisa ngima (Lua.) Gasi gu tugula matshigu mwaga wu vbedzago va di gu thumisa lihani. Gasi gu gira isoso, avo va di gu engedzeya matshigu nyo khaguri mwendro gu engedzeya ngima mowo adzina saye na wu si vbeyi mwaga. Khu ndziya yoyo, Kalendariyu yi di gu kotsana ni dzinango nya gu yale ni gu vbwera.

Khu kharato, dziteponi dza Mosi, Nungungulu leletede vathu vaye gu khuye ngima nyo pheye nya mwaga ga Vaisrayeli gu di yede nari ngima nya Abhibhi mwendro Nisani, muhuno a gu Março mwendro Abril. (Ekiso. 12:2; 13:4) Buzu wu girigidego ga ngima wowu wu di gu pata gu vbwera nya sevhadha. — Ekiso. 23:15, 16.

Gihevbuli gimwego nyo pwani khu Emil Schürer gi ganede gu khigyo: “Si ngu vbevbuga gu engedzeya ngima mowo avba nya Kalendariyu. Phasika yi di gu girwa khu tepo nya ngima nya gutale khu 14 nya Nisani. Nigu iyo tepo yatshavbo yi di yede gu kotsana ni gu pheya nya nango nya lihani. Va gu wona gu khavo iyo kha yi na nga kotsana ni gu pheya nya nango nya lihani, Vajudha va di gu engedzeya ngima mowo na wu nga si pheyi ngima nya Nisani.”

Dzifakazi dza Jehovha dzi ngu thumisa ndziya yeyi tepo dzi hungago litshigu nya Gilalelo gya Pfhumu, egi gi giregago tepo yi pheyago nango nya lihani nigu ya gu thula 14 nya Nisani avba nya kalendariyu nya Gihebheru. Mabandla mafuni gwatshavbo ma gu embedwa litshigu leli na yi ngo tshade tepo.

Ganiolu, Vahebheru va di gu dziti kharini gu khavo ngima wu vbede nigu ngima nya wuphya wu ngu hadzi pheya? Muhuno wa gu khedza basi avba nya kalendariyu nyo ghandlwe mwendro avba nya kalendariyu yi gomogo umo nya mutshini wago. Ambari ulolo, dziteponi nya gu lowe nya Bhibhiliya isoso kha sa nga ba si vbevbuga.

Dziteponi nya ndrambi, migima yi diri ni 30 matshigu.(Gen. 7:11, 24; 8:2 ,3) Ganiolu, khu hwane nya tepo, avba nya kalendariyu ya Vahebheru migima yi diri mwalo 30 matshigu. Kholu avba nya kalendariyu nya Gihebheru ngima wu di gu pheya tepo va nga ba va wona ngima nya wuphya (Lua nova.) Nigu isoso si di gu girega khu litshigu nya wu 29 mwendro nya wu 30 hwane nya gu ba wu phede ngima wu vbindridego.

Litshigu limwedo Dhavhidhe ni Jonatane va ganede khu gu pheya nya ngima nyo khaguri khavo: “Mindru, litshigu nya buzo nya gumege nya Ngima.” (1 Sam. 20:5, 18) So wonegisa gu khatsi dziteponi dzawe migima yi di gu kotarwi na yi si gu pheyi. Ganiolu, va na Israyeli va di gu dziti kharini gu khavo lini wu na pheyago ngima nya wuphya? Libhuku nyo pwani i Mishná, omu si gomogo sihena ni milayo nya Vajudha li ngu hi ninga mahungu nyo khaguri maningano ni isoso. Ilo la gu ganeya gu khilo hwane nya gu ba Vajudha va wide khu wugumbini Bhabhiloni, Sinedriyo (a gu tribhunali nya yikhongolo nya Vajudha) yi di gu patega avba nya guti gu khavo lini wu nga hadzi pheya ngima nya wuphya. Ndrani nya 7 migima yi nga ba yi thumisedwa gasi gu gira mibuzo, tribhunali yi di gu tshangana khu litshigu nya wu 30 nya ngima. Ava va nga ba va wumba tribhunali yoyo, va diri ni thumo nyo hunge gu khavo lini wu na pheyago ngima wu landreyago. Ganiolu, va di gu dzi seketeya avba nya ginani?

Vama nyo khaguri va nga ba va khala musigomoni bambe ga Jerusalema va di gu khedziseya ndzadzini ni wutshigu gasi gu wona gu duga nya ngima nya wuphya. Tepo va nga ba va wu wona va di gu dzegeya gu tivisa tribhunali nya yikhongolo nya Vajudha. Tepo vama vale va nga ba va khala musigomoni va nga ba va tiyisega gu khavo va wonide giyeyedzo gi yeyedzago kamo khu lisine gu khigyo ngima nya wuphya wu ngu hadzi pheya va di gu tivisa vatshavbo gupheya nya ngima nya wuphya. Ganiolu, ahati va gu tshuka va si woni ne lipfhi li nga ba li yeyedza gu duga nya ngima nya wuphya ke? Va di gu ganeya gu khavo ngima va nga ba vari ga uwo wu di enedzide 30 matshigu, nigu wu di gu pheya ngima nya wuphya.

Libhuku Mishná la gu tshamuseya gu khilo esi si nga ba si hungwa avba nya tribhunali nya yikhongolo  nya Vajudha maningano ni gu pheya nya ngima nya wuphya si di gu tiviswa vatshavbo khu gu khondriswa nilo Gigomoni nya Miolivha, vbafuvbi ni Jerusalema. Gu di gu thumiswa gambe simbe sigomo si nga ba siri vbafuvbi ni Jerusalema gasi gu khondriswa nilo wu nga hadzi tivisa mahungu nya maphya. Nigu khu hwane nya tepo, gu di gu rumedwa vathu nyo khaguri gasi va gimbiya va ningeya mahungu yoyo. Khu magirelo yoyo, Vajudha va nga ba va vbanya Jerusalema, Israyeli gwatshavbo ni mambe malanga va di guti khu ndziya yoyo gu pheya nya ngima nya wuphya. Khu kharato, vatshavbo va di gu si kodza gu hodza khu tepo yayimweyo mibuzo yi nga ba yi girega ndrani nya mwaga.

Hi ngu tiyisega gu khethu u manide mahungu nyo khaguri ma gu phasidego gu pwisisa migima, mibuzo ni dzinango dzi nga ba dzi wumba kalendariyu nya Gihebheru dziteponi dza Vaisrayeli.