Skip to content

Skip to table of contents

NDRIMA NYA GIHEVBULO 19

“Mufumeli wa wuronga” matshiguni nya guhegise

“Mufumeli wa wuronga” matshiguni nya guhegise

“Khu mahegiso nya gikhati, mufumeli wa Marandzi a nata dwana naye . . . aholu mufumeli wa Wuronga a na mu khinga khu dzikareta, vakhileli nya dzikavalu ni dzingalava nya dzingi.” — DHAN. 11:40.

NDZIMO 150 Vbweta Nungungulu gasi u vbulugiswa

ESI HI NA SI HEVBULAGO AVBA NYA NDRIMA YEYI *

1. Giprofeto nya Bhibhiliya gya Dhaniyeli gyo hi phasa gu pwisisa ginani?

GINANI gi na dugeleyago vathu va Jehovha nugunugu? Si ngu kodzega gu siti. Bhibhiliya yi ngu hi ninga magavbudzo nya esi si na hi dugeleyago nugunugu. Gimwegyo nya siprofeto soso gi ngu hi phasa gu wona esi mifumo nya tshivba ya mafuni yi na girago. Matimo yoyo ma ganeyago khu dzipfhumu dzimbili dzi dwanisanago, pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi ma lovidwe omu nya gipimo 11 nya libhuku la Dhaniyeli. Gipandre nya gikhongolo nya giprofeto gyogyo gi tadzisegide, khu kharato, kha hi kanakani gu khethu gipandre gi tshadego anigyo gi na tadzisega.

2. Kha nga si yeyedzidwego omu ga Genesi 3:15; Gutuledwa 11:7 ni 12:17, ginani hi yedego gu gi dundruga tepo hi hevbulago giprofeto gya Dhaniyeli?

2 Gasi gu pwisisa giprofeto gi lovidwego omu nya gipimo 11 gya Dhaniyeli, gu vbwetega hi dundruga gu khethu igyo gya gu ganeya basi khu dzipfhumu ni mifumo yi nga tshanisa vathu va Nungungulu. Tengo nya sithumi sa Nungungulu wu dugwana ngudzu wa gu fananiswa ni vathu vatshavbo va mafuni, ganiolu, gutala nya dzitepo khavo va wugedwago khu mifumo yoyo. Khu ginani? Kholu makungo nya litshina ya Sathane ni litigo laye gu fuvisa vathu va thumeyago Jehovha ni Jesu. (Leri Genesi 3:15; Gutuledwa 11:7 ni 12:17.) Gimbe gambe khu gu giprofeto gi lovidwego omu ga Dhaniyeli gu vbwetega gi pwanana ni simbe siprofeto sa omu nya Bhibhiliya. Khu kharato, gasi gu pwisisa gwadi giprofeto gya Dhaniyeli gu vbwetega hi gi fananisa ni simbe sipandre nya Bhibhiliya.

3. Ginani hi na ganeyago khigyo omu nya ndrima yeyi ni eyi yi landreyago?

3 Na hi gu dundrugeya khu isoso, hi na ganeya khu Dhaniyeli 11:25-39. Hi nati gu khethu khu mani a nga ba ari mufumeli wa wuronga ni mufumeli wa marandzi gukhugeya khu 1870 kala 1991 nigu hi na wona gu khethu khu ginani si pwalago gu hi vbindrugedza mapwisiselo yathu khu gipandre nyo khaguri nya giprofeto gegi. Avba nya ndrima yi landreyago hi na ganeya khu Dhaniyeli 11:40–12:1, hi bwe hi pwisisa gwadi gu khethu gipandre gyogyo gya gu tshamuseya ginani maningano ni esi si giregago gukhugeya khu 1991 kala nyimbini nya Harimagedhoni. Tepo u hevbulago dzindrima dzedzi dza dzimbili si na phasa ngudzu wa gu khedza kwadru “Dzipfhumu dzimbili dzi dwanisanago matshiguni nyo hegise.” Nyo pheye, gu vbwetega hi tugula dzipfhumu dza dzimbili dzi ganedwago omu nya giprofeto gegi.

EDZI HI NGA TUGULAGO KHIDZO PFHUMU YA WURONGA NI PFHUMU YA MARANDZI

4. Silo muni nya siraru si na hi phasago gu tugula gu khethu khu mani pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi?

4 Gale, malito “mufumeli wa wuronga” ni “mufumeli wa marandzi” ma di gu thula dzipfhumu dzi nga ba dzi vbanya kamo marandzi ni wuronga ga Israyeli wa gale. Khu ginani hi ganeyago isoso? Nga wona esi si ganedwego khu ngilozi yi nga yiseya mahungu Dhaniyeli, yi di khiyo: “Olu nyi dzude guta gu tivisa iso si na gu giregago ga vathu vago khu matshigu nya guhegise.” (Dhan. 10:14) Kala khu Pentekosta nya 33 E.C., vaIsrayeli khavo basi va nga ba vari vathu va Nungungulu. Ganiolu gukhugeya khu Pentekosta nya mwaga nya 33, Jehovha a di si vega guagani gu khuye vatshavbo vapizane va Kristo va diri sithumi saye. Khu kharato, gipandre nya gikhongolo nya giprofeto gi gomogo omu nya gipimo 11 gyo ganeya khu vapizane va Kristo nasiri khu vaIsrayeli. (Mith. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Nigu khu gu gimbiya nya tepo, pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi dzi ngu vbindrugedzavbindrugedza. Ganiolu, dzipfhumu dzodzo dzatshavbo dzi na ni makhalelo ma fanago. Nyo pheye, idzo dza gu fuma mayigoni gu gu ni sithumi nya singi sa Nungungulu dzi bwe dzi si wugeya. Nya wuvili, edzi dzi pharago khidzo sithumi sa Nungungulu so yeyedza gu khiso idzo dzi ngu nyenya Nungungulu nya lisine, Jehovha. Nya wuraru, dzipfhumu dzedzi kha dzi pwani.

5. Ina gu diri ni pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi ndrani nya mwaga nya wu 100 kala mwaga nya wu 1870? Tshamuseya.

5 Khu tepo yayimweyo, ndrani nya lizana myaga nya wuvili matshiguni yathu, libandla nya wuKristo nya lisine li di pheya gu tala khu maKristo nya malipha ma nga ba ma khodwa sihevbudzo nya wukhongeyi nya malipha ma bwe ma siha lisine li gomogo omu nya Lito la Nungungulu. Gukhugeya khu tepo yoyo kala ga lizana myaga nya wu 19, gu di ngari mwalo hengeledzano nya sithumi sa Nungungulu mafuni. Mbewu nya wuKristo nya malipha yi di dandra yi siha wuKristo nya lisine. (Mat. 13:36-43) Khu ginani guti isoso si gu ni lisima? Khu gu isoso so yeyedza gu khiso pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi kha gu thudwi dzipfhumu dzi fumidego gukhugeya khu mwaga nya wu 100 kala mwaga nya wu 1870. Khu tepo yoyo gu di ngari mwalo hengeledzano nya sithumi sa Nungungulu gasi gu yi wugeya. * Ambari ulolo, gitepwana hwane nya 1870, si kodzegide gambe gu tugula pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi. Khu ginani hi ganeyago isoso?

6. Lini vathu va Nungungulu va pheledzidego gu hengeledzana kha nga tsawa? Tshamuseya.

6 Gukhugeya khu 1870, sithumi sa Nungungulu si di pheya gu hengeledzana kha nga tsawa. Khuwo mwaga wowo Charles T. Russell ni vaphasedzeyi vaye va nga wumba tsawa nya gu hevbule Bhibhiliya. Ndriyathu Russell ni dzipari dzaye va diri girumwa gi profetidwego gi nga hadzi ‘dongiseya ndziya’ na wu si gu emiswi Mufumo nya wuMesiya. (Mal. 3:1) Khavbovbo, gu di pheledza gu manega tsawa wu nga ba wu thumeya Jehovha khu ndziya nya lisine. Ina khu tepo yoyo gu diri ni mifumo yi nga hadzi khuha sithumi sa Nungungulu khu ndziya nyo wonege? Hongoleni hi si wona.

KHU MANI PFHUMU YA MARANDZI?

7. Khu mani a nga ba ari pfhumu ya marandzi kala yi pheya Nyimbi nyo Pheye nya Mafu yatshavbo?

7 Gukhugeya khu 1870, Grã-Bretanha a di gu fumeya gipandre nya gikhongolo ngudzu guvbindra mambe mayigo nigu a diri ni masotshwa nya tshivba ngudzu ga yatshavbo mafuni. Mufumo wowo, Grã-Bretanha, wu di gu emeya gikhehwana gi nga kunula dzikheho dziraru gu gu França, Espanha ni Holanda. (Dhan. 7:7, 8) Grã-Bretanha khuye a nga ba ari mufumeli wa marandzi kala gu pheya Nyimbi nyo Pheye nya Mafu yatshavbo. Khu tepo yayimweyo, Estados Unidos da América li diri ilo litigo nyo ghanye ga yatshavbo nigu li di pheya gu pwanana ni Grã-Bretanha.

8. Khu mani a gu pfhumu ya marandzi gukhugeya ma pheya matshigu nya guhegise?

8 Ndrani nya nyimbi nyo pheye nya mafu yatshavbo Estados Unidos ni Grã-Bretanha va di pata masotshwa yawe va manega ni tshivba ngudzu. Khu tepo yoyo, Grã-Bretanha ni Estados Unidos va di khala dzipari, khavbovbo, va wumba mufumo nya Anglo-Amerika wu nga ba wuri mufumo nya tshivba ga yatshavbo mafuni. Kha nga si profetidwego khu Dhaniyeli mufumo wowu wu di tshanganisa “masotshwa nya gutale ngudzu.” (Dhan. 11:25) Gukhugeya ma pheya matshigu nya guhegise mufumo nya Anglo-Amerika wu wumbwago khu Grã-Bretanha ni Estados Unidos khuwo pfhumu ya marandzi. * Ahati ke, khu mani a khadego pfhumu ya wuronga?

PFHUMU YA WURONGA YI DUGELEYA NYALUPHYE?

9. Lini yi nga dugeleya gambe pfhumu ya wuronga nigu Dhaniyeli 11:25, tadzisegide kharini?

9 Khu 1871, mwaga moyo hwane nya gu Russell ni vaphasedzeyi vaye va wumbide tsawa nya gu hevbule Bhibhiliya gu di dugeleya pfhumu nya yiphya ya wuronga. Khu mwaga wowo Otto von Bismarck a di hengeledza mayigo nya mangi ma nga khala mufumo nya tshivba wu nga ranwa pwani mufumo wa Alemanha (Império alemão). Prussian King Wilhelm I a di khala uye pfhumu nya mufumo wowo a bwe a emisa Bismarck kha nga muthangeyi nya wufumo. * Khu gu gimbiya nya tepo, Alemanha a di fumeya mayigo nyo khaguri ya África ni oceano Pacífico a bwe a zama gu manega ni tshivba guvbindra Grã-Bretanha. (Leri Dhaniyeli 11:25.) Mufumo wa Alemanha wu di hengeledza masotshwa nya mangi ngudzu nya tshivba nyo bwe ma vbweta gu fana ni ya Grã-Bretanha. Alemanha thumiside masotshwa yoyo gasi gu dwana ni valala vaye avba nya nyimbi nyo pheye nya mafu yatshavbo.

10. Dhaniyeli 11:25b, 26 tadzisegide kharini?

10 Dhaniyeli profetide esi si nga hadzi dugeleya Mufumo wa Alemanha ni masotshwa yaye. Giprofeto gyo ganeya gu khigyo pfhumu ya wuronga kha yi “na nga dugelela.” Khu ginani? ‘Kholu va na mu girela makungo. Ambari ni avo va hodzago naye, va na mu vbedza tshivba.’ (Dhan. 11:25b, 26a) Matshiguni ya Dhaniyeli, ava va nga ba va hodza ni pfhumu va di gu pata ni “vathumegeli va mufumeli.” (Dhan. 1:5) Ina ka, giprofeto gegi gi di gu thula vamani? Gi di gu thula dzipfhumwana nya Mufumo wa Alemanha gupata ni vathangeyi ni masotshwa ma nga ba ma thuma bambe ni bambe ni pfhumu. Khu kotani nya esi si giridwego khu dzipfhumwana dzodzo, pfhumu yi di vbeledwa khu mufumo wayo, khavbovbo, ma pheya mafumelo nya maphya Alemanha. * Giprofeto gi ganede gambe khu mihandro yi nga hadzi reswa khu gu dwana ni pfhumu ya marandzi. Na gi gu ganeya khu pfhumu ya wuronga, giprofeto gyari khigyo: “Masotshwa yaye ma na phalalega, va na thega nya vangi khu gu songwa.” (Dhan. 11:26b) Kha nga si nga ba si profetidwe, ndrani nya nyimbi nyo pheye nya mafu yatshavbo masotshwa ya Alemanha ma di “phalalega” gu bwe gu “thega nya vangi khu gu songwa.” Nyimbi yoyo khiyo yi songidego vathu nya vangi ngudzu guvbindra dzatshavbo dzinyimbi mafuni kala ga tepo yoyo.

11. Ginani egi gi giridwego khu pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi?

11 Dhaniyeli 11:27, 28 ganede khu silo si nga hadzi dugeleya na yi si gu pheyi Nyimbi nyo Pheye nya mafu yatshavbo. Wari khuye pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi “va na khala meza mweyo, va ganela malipha.” A bwe khuye pfhumu ya wuronga yi na hengeledzeya “thomba nya yingi.” Isoso khiso kamo si giregidego. Alemanha ni Grã-Bretanha va di bhula khavo va gu vbweta gurula ganiolu ayoyo ma khade malipha tepo yi nga pheya nyimbi khu 1914. Nigu ga mazana myaga na gu si gu vbohi 1914, Alemanha a di ghanya ngudzu a khala uye litigo nya wuvili nyo ghanye mafuni gwatshavbo. Gasi gu tadzisega giprofeto gi gomogo omu ga Dhaniyeli 11:29 ni gipandre nyo pheye nya livhesi 30, Alemanha a di dwana ni pfhumu ya marandzi ganiolu a di padwa.

DZIPFHUMU DZI WUGEYA SITHUMI SA NUNGUNGULU

12. Ginani gi giridwego khu pfhumu ya marandzi ni pfhumu ya wuronga avba nya nyimbi nyo pheye nya mafu yatshavbo?

12 Gukhugeya khu 1914, dzipfhumu dzedzi dza dzimbili dza gu dwanisana dzi bwe dzi wugeya sithumi sa Nungungulu khu tshivba ni tshivba. Khu giyeyedzo, avba nya nyimbi nyo pheye nya mafu yatshavbo, mufumo wa Alemanha ni mufumo wa Grã-Bretanha va wugede sithumi sa Nungungulu si nga ba si bomba gu phara siphisa. Nigu mufumo wa Estados Unidos wu di khotheya pasoni vale va nga ba va thangeya thumo nya gutshumayele. Gutshaniswa gogo gu di gu tadzisa giprofeto gi gomogo omu ga Gutuledwa 11:7-10.

13. Ginani gi giridwego khu pfhumu ya wuronga omu nya mwaga nya 1930 ni ndrani nya nyimbi nya wuvili nya mafu yatshavbo?

13 Khu gu landreya, omu nya mwaga nya wu 1930, ndrani nya nyimbi nya wuvili nya mafu yatshavbo, pfhumu ya wuronga yi di tshanisa sithumi sa Nungungulu khu ndziya nyo vivbe ngudzu. Tepo vaNazi va nga pheya gu fuma Alemanha, Hitler ni valandreyi vaye va di himbedzeya thumo nya sithumi sa Nungungulu. Pfhumu ya wuronga yi songide tanga nya 1500 vathu va Jehovha yi bwe yi rumeya mazanazana nya avo wulangani gu tshaniswago vathu (campo de concentração). Sigiro soso si di profetidwe khu Dhaniyeli. Pfhumu ya wuronga yi kodzide gu “nyenyezisa nyumba nya miphaso” yi bwe yi “fuvisa ni phaso nya litshigu ni litshigu” khu gu himbedzeya gu khiyo vathu va Nungungulu va khozeya Jehovha guagani. (Dhan. 11:30b, 31a) Pfhumu yakona, Hitler, a di bwe a funga gu khuye a na fuvisa satshavbo sithumi sa Nungungulu Alemanha.

GU DUGELEYA NYA PFHUMU NYA YIPHYA YA WURONGA

14. Khu mani a nga khala pfhumu ya wuronga hwane nya nyimbi nya wuvili nya mafu yatshavbo? Tshamuseya.

14 Hwane nya nyimbi nya wuvili nya mafu yatshavbo, mufumo wa União Soviética, wu di khala pfhumu ya wuronga. Uwo wu di pheya gu fuma gipandre nya gikhongolo gi nga ba gi lumba Alemanha. Gu fana ni mufumo nya litsoro wa vaNazi, mufumo wa União Soviética, wu di gu tshanisa vathu vatshavbo va nga ba va thumeya Jehovha.

15. Ginani gi giridwego khu pfhumu ya wuronga hwane nya nyimbi nya wuvili nya mafu yatshavbo?

15 Gitepwana hwane nyo ba na yi vbede Nyimbi nya Wuvili nya mafu yatshavbo, União Soviética gumogo ni vaphasedzeyi vaye va di wugeya sithumi sa Nungungulu. Ha gu si pwananisa ni esi si lovidwego omu ga Gutuledwa 12:15-17, pfhumu yeyi yi di himbedzeya thumo nya gutshumayele yi bwe yi rumeya mazanazana nya sithumi sa Jehovha wugumbini. Khu lisine, gukhugeya ma pheya matshigu nya guhegise, pfhumu ya wuronga yo guhula “tsongo” nya dzitshanisa ganiolu kha yi kodzi gu emisa thumo wawe nya gutshumayele. *

16. Mufumo wa União Soviética wu tadziside kharini giprofeto gya Dhaniyeli 11:37-39?

16 Leri Dhaniyeli 11:37-39. Kha nga gu ganeya ga giprofeto gegi, pfhumu ya wuronga kha ya “thela kota khu vanungungulu va vababe vaye.” Khu ndziya muni? Khu gu makungo nya mufumo wa União Soviética gu diri gu fuvisa wukhongeyi, khu kharato, wu di zama gu vbedza tshivba dzihengeledzano nya wukhongeyi. Gasi gu vboheya makungo yoyo, khu 1918, mufumo wa União Soviética wu di vega nayo nya gu omu nya dzixikola gu hevbudzwa gu pwani gu mwalo Nungungulu, si ranwago pwani (Ateísmo). Pfhumu yeyi ya wuronga yi khozede “nungungulu nya makhokhola” khu ndziya muni? Mufumo wa União Soviética wu thumiside dzitsapawu nya dzingi gasi gu tiyisa masotshwa yawe ni gu gira siphisa nya tshivba ngudzu. Pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi va di hegisa khu gu manega ni siphisa nya sikhongolo si gu ni tshivba nyo songe dzibhiliyoni nya vathu khu gumogo!

DZIPFHUMU DZIMBILI NYA VALALA DZI THUMA GUMOGO

17. Ginani “manyala nya guthise”?

17 Pfhumu ya wuronga ya gu phasedzeya pfhumu ya marandzi gasi gu gira gilo gimwegyo nya lisima ngudzu. Avo va gu gira “manyala nya guthise.” (Dhan. 11:31) Manyala yoyo nya gu thise Nações Unidas.

18. Khu ginani gu ganedwago pwani hengeledzano nya Nações Unidas “manyala nya guthise”?

18 Hengeledzano nya Nações Unidas ya gu wonwa kha nga “manyala nya guthise” kholu ya gu ganeya gu khiyo yi na si kodza gu resa gurula mafuni a gu silo si na kodzwago basi khu Mufumo wa Nungungulu. Nigu giprofeto gyo ganeya gu khigyo manyala nya guthise ma na resa gumbembiswa, kholu hengeledzano nya Nações Unidas khiyo yi na tshungunulago watshavbo wukhongeyi nya malipha. — Wona kwadru “Dzipfhumu dzimbili dzi dwanisanago matshiguni nya guhegise.”

KHU GINANI HI YEDEGO GUTI MATIMO YAYA?

19-20. a) Khu ginani hi yedego guti matimo yaya? b) Giwudziso muni gi na hlamudwago omu nya ndrima yi landreyago?

19 Gu vbwetega hi mati kholu gukhugeya khu 1870 kala 1991, giprofeto gya Dhaniyeli gi ganeyago khu pfhumu ya wuronga ni pfhumu ya marandzi gi ngu tadzisega. Khu kharato, hi ngu tumba gu khethu gipandre gi tshadego nya giprofeto gegi gi na tadzisega nigyo.

20 Mufumo wa União Soviética wu tshungunugide khu 1991. Khu kharato, khu mani pfhumu ya wuronga muhuno? Ndrima yi landreyago yi na hlamula giwudziso gyogyo.

NDZIMO 128 Timiseya kala mahegiso

^ ndri. 5 Hi ngu wona silo si yeyedzago gu khiso giprofeto gya Dhaniyeli maningano ni “mufumeli wa wuronga” ni “mufumeli wa marandzi” gi ngo simama gu tadzisega. Khu ginani hi khodwago isoso? Nigu khu ginani hi yedego gu pwisisa gwadi satshavbo si pategago avba nya giprofeto gyogyo?

^ ndri. 5 Kha si pwisisegi gambe gu ganeya gu khethu mufumeli wa Roma nyo pwani khu Aurelian a fumidego khu (270-275 E.C.) a diri “mufumeli wa wuronga” mwendro pfhumu nya nyamayi Zenobia a fumidego khu (267-272  E.C.) a diri “mufumeli wa marandzi” kholu khu tepo va nga fuma khiyo gu di ngari mwalo tsawa nya vathu va nga ba va thumeya Jehovha khu ndziya nya lisine. Guvbindrugedza gogo gu tshamusedwe avba nya gipimo 13 ni 14 nya libhuku, Preste Atenção à Profecia de Daniel!

^ ndri. 9 Khu 1890, Kaiser Wilhelm II a di tutumisa Bismarck avba nya gikhalo gyaye nya wufumu.

^ ndri. 10 Avo va giride silo nya singi si nga vbiredzeya gu thesa mufumo wawe. Khu giyeyedzo, va di diga gu seketeya pfhumu, va phalalegiseya misihalo nya nyimbi va bwe va tutumisa pfhumu khu vbagikhaloni nya wufumu.

^ ndri. 15 Kha nga si lovidwego omu ga Dhaniyeli 11:34, khu tepo nyo khaguri pfhumu ya wuronga yi emide gu tshanisa maKristo. Khu giyeyedzo isoso si giregide tepo mufumo wa União Soviética wu nga tshungunuga khu 1991.