1. Ginani egi Muhevbudzi 3:1, 7, a hi hevbudzago?

VAMBE vbakari gwathu va ngu gola gu ganeya ngudzu. Vambe va ngu gola gu degula. Kha nga gu ganeya nya lowo wu seketeyago ndrima yeyi, gu na ni tepo nyo ganeye ni tepo nyo degule. (Leri Muhevbudzi 3:1, 7.) Vomo vandriyathu hi dogoreyago gu khethu va engedzeya gu ganeya ni vambe hi dogoreyago gu khethu va vbungula.

2. Khu mani a yedego gu hi vegeya mivbingano nya tepo hi yedego gu ganeya ni edzi hi yedego gu ganeya khidzo?

² Gu ganeya giningwa hi ningidwego khu Jehovha. (Ekiso. 4:10, 11; Gutu. 4:11) Omu nya Lito laye a ngu hi hevbudza edzi hi yedego gu thumisa khidzo giningwa gegi khu ndziya nya yadi. Avba nya ndrima yeyi hi na ganeya khu siyeyedzo sa omu nya Bhibhiliya si na hi phasago guti gu khethu lini hi yedego gu ganeya ni tepo hi yedego gu degula. Hi na wona gambe edzi Jehovha a dzipwago khidzo khesi hi ganeyago. Nyo pheye, hongoleni hi wona gu khethu lini hi yedego gu ganeya.

3. Guya khu Varoma 10:14, lini hi yedego gu ganeya?

³ Hi yede gu khala na hi dongide gu ganeya khu Jehovha ni Mufumo waye. (Mat. 24:14; leri Varoma 10:14.) Tepo hi girago isoso ha gu pimedzeya Jesu. Gimwegyo nya sighelo nya litshina gi giridego Jesu ata mafuni gu diri guta hevbudza lisine maningano ni Babe waye. (Joh. 18:37) Ganiolu gu vbwetega hi dundruga gu khethu maganelelo yathu ma na ni lisima nayo. Khu kharato tepo hi bhulago ni vambe khu Jehovha gu vbwetega hi gira isoso “khu monyo nya gurule ni githawo,” nigu hi yede gu yeyedza githawo khesi vambe va khodwago gwaso ni edzi va dzipwago khidzo. (1 Ped. 3:15, 16) Khu  kharato kha hi na nga ganeya basi ni muthu ganiolu hi na mu hevbudza hi bwe adzina hi khuha monyo waye.

4. Guya khu Mavingu 9:9, malito yathu ma nga phasa kharini vambe?

⁴ Madhota kha ma yeli gu degula ma gu wona gu khayo ndriyathu nyo khaguri gu vbwetega a kawukwa. Ambari ulolo, gu vbwetega ma hatha tepo nya yadi nyo ganeye gasi ma si theyi dzitshoni muthu yoyo. Adzina ma nga mu vbweta khu wulanga gu gu mwalo vambe vathu vbafuvbi. Tepo yatshavbo madhota ma yede gu dzi garadzeya gu ganeya khu ndziya yi na gu mba vega vbavbatshi vaengiseyi. Ambari ulolo, kha ma digi gu yeyedza vambe matshina nya milayo nya Bhibhiliya ma na va phasago gu gira silo khu wugengeyi. (Leri Mavingu 9:9.) Khu ginani si gu na ni lisima gu tiya hwambo hi ganeya tepo si vbwetegago? Nga dundrugeya khu siyeyedzo sesi nya sivili nyo hambane: Ga gimwegyo gyakone mwama nyo khaguri a di yede gu kawuka sanana saye, ga gimbe nyamayi nyo khaguri a di yede gu embeya muthu a nga hadzi khala pfhumu gu khuye a yede gu vbindrugedza esi a si hungidego.

5. Lini Muphasi nya khongolo nya mhamba Eli a nga degula narigu a di yede gu ganeya?

⁵ Muphasi nya khongolo nya Mhamba Eli a diri ni sanana sivili a nga ba a si haladza ngudzu. Ambari ulolo, iso si diri mwalo githawo khu Jehovha. Si di gu gira thumo nya lisima ngudzu kha nga vaphasi nya mhamba va nga ba va thuma tabherinakelini. Ganiolu iso si thumiside malungelo yaso khu ndziya nyo vivbe. Kha sa nga ba si yeyedza githawo khu miningelo yi nga ba yi ningedwa ga Jehovha nigu si di gu gira wubhayi guagani. (1 Sam. 2:12-17, 22) Guya khu nayo wa Mosi sanana sa Eli si di yede gu songwa ganiolu Eli a di gu si kawukanyana basi a bwe a si diga si simama gu thuma tabherinakelini. (Dhet. 21:18-21) Jehovha a si wonide kharini esi Eli a nga ba a gira giemoni gyogyo? Uye a di embeya Eli khuye: Khu ginani u ‘zundzago sanana sago guvbindra Eni?’ Khu gu landreya, Jehovha, a di hunga gu songa vama vovo nya vavili nyo vivbedwe khu monyo. — 1 Sam. 2:29, 34.

6. Ginani hi gi hevbulago ga Eli?

⁶ Hi ngu mana gihevbudzo nya lisima ngudzu ga Eli. Ha gu tugula gu khethu pari mwendro nongo wathu fanyide nayo wa Nungungulu gu vbwetega hi bhula naye hi bwe hi mu dundrugisa milayo ya Jehovha. Hi bwe hi tiyisega gu khethu a ningidwe giphaso khu vaemeyi va Jehovha gani. (Jak. 5:14) Gima kha hi vbweti gu fana ni Eli khu gu hi zundza pari mwendro nongo guvbindra Jehovha. Si ngu lomba gutiya-hwambo gasi gu bhula ni muthu a yedego gu kawukwa ganiolu gudzigaradza gwathu gu nga resa mihandro nya yadi. Nga  wona guhambana gu gomogo avba nya giyeyedzo gya Eli ni egi gya nyamayi nya muIsrayeli nyo pwani khu Abhigayili.

7. Khu ginani Abhigayili a nga ya ganeya ni Dhavhidhe?

⁷ Abhigayili a diri ngadza Nabhali, a nga ba ari mwama nyo ghanye. Tepo Dhavhidhe ni vama vaye va nga ba va tutuma Pfhumu Sawule, va khade tepo nya yingi ni vahavisi va Nabhali va bwe va vhikeya mitshambi yaye ga dzimbafa. Ina Nabhali yeyedzide gu bonga khu giphaso gyawe? Ne vbadugwana. Tepo Dhavhidhe a nga lomba Nabhali guhodza nya gudugwana ni mati gasi gu ninga vama vaye, Nabhali a di goroga a bwe a va valeteya. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Khu kotani nya isoso, Dhavhidhe a di hunga gu songa vama vatshavbo va ndrangani ga Nabhali. (1 Sam. 25:13, 22) Yi di hadzi vhikwa kharini mhango yoyo? Abhigayili a di wona gu khuye gu diri tepo nyo ganeye, khu kharato, a di tiya hwambo a khinga 400 vama va nga ba va gorogide ni gupwa ndzala va nga ba vari ni matshari gasi a ya ganeya ni Dhavhidhe.

8. Ginani hi gi hevbulago ga giyeyedzo gya Abhigayili?

⁸ Tepo Abhigayili a nga manana ni Dhavhidhe a di ganeya khu ndziya nya gu tiye hwambo yi nga gira gu Dhavhidhe a gira esi Abhigayili a ganedego. Ambari olu Abhigayili a nga ba ari mwalo nandru uye a di lomba divalelo ga Dhavhidhe. A diya mu embeya khuye a di gu dziti gu khuye Dhavhidhe a diri muthu nya wadi nigu kha na nga gira silo nyo vivbe. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Gu fana ni Abhigayili anethu gu vbwetega hi tiya hwambo hi ganeya ha gu tshuka hi wona muthu na gu vbweta gu thegeya mhangoni. (Ndzi. 141:5) Gu vbwetega hi yeyedza githawo ganiolu hi tiya hwambo gambe. Tepo hi ningago muthu nyo khaguri wusingalagadzi wu vbwetegago khu lihaladzo ha gu yeyedza gu khethu hi dzipari nya lisine.

9-10. Ginani egi madhota ma yedego gu gi dundruga tepo ma phasago vambe?

⁹ Madhota ngudzungudzu ma yede gu tiya hwambo gasi gu ganeya ni vale va pheyago gu ndreya libandlani. (Gal. 6:1) Khu gu dzi nogisa madhota ma ngu dziti gu khayo anayo kha ma vbeleya khu  kharato limbe litshigu ma na tshuka ma vbweta giphaso. Ganiolu kha ma dzumeleyi gu khayo isoso si ma digisa gu ningeya giphaso ga vale va gi vbwetago. (2 Thim. 4:2; Tit. 1:9) Tepo ma ningago wusingalagadzi muthu, ayo ma gu zama gu thumisa giningwa gyawo nya gu ganeye gasi ma hevbudza khu ndziya nya yadi ni gulaphisa-monyo. Ayo ma ngu mu haladza ndriyawe nigu lihaladzo lolo khilo li va kutsago gu mu phasa. (Mav. 13:24) Ganiolu gilo nya lisima ga satshavbo avbo gwawe gu zundza Jehovha khu gu emeya milayo yaye ni gu vhikeya libandla ga sigaradzo. — Mith. 20:28.

¹⁰ Kala avba hi di gu ganeya khu gu khethu lini hi yedego gu ganeya. Ganiolu gu ni dzitepo si gu tshukwana gu degula. Gigaradzo muni hi nga emisanago nagyo ga dzitepo nya nga dzodzo?

11. Gipimaniso muni gi thumisidwego khu Jakobe nigu gya gu yelana kharini ni malito yathu?

¹¹ Si ngu tshuka si garadza gu woneleya malito yathu. Mulovi nya Bhibhiliya Jakobe thumiside gipimaniso gi pwalago gwadi na gu tshamuseya gigaradzo gyogyo. Uye a di khuye: “Oyu nyamba hosisa guganelani gwaye muthu a vbeledego, a na ni tshivba nya gu dzi phare mwendro nyo dzi theye matomu wurumba waye.” (Jak. 3:2, 3) Matomu ma gu thedwa hungoni ni kanani nya kavhalu. Khu gu thumisa dzingodzi dzakona, oyu a yi gimbidzisago a nga si kodza gu yi gimbidzisa mwendro gu yi emisa. A gu tshuka mugimbidzisi a tandrega gu phara gwadi dzingodzi, kavhalu yi nga tutuma khu ndziya nya gu yi dzi bayisa yi bwe yi bayisa mune waye. Khu ndziya nyo fane ha gu mba woneleya gwadi malito yathu ma nga vanga sigaradzo nya singi. Hongoleni hi wona siemo nyo khaguri omu hi yedego gu woneleya malito yathu khavbovbo hi si ganeyi gilo.

12. Lini hi yedego gu “dzi theya matomu,” hi degula hethu hwi?

¹² Ginani u girago wo tugula gu khuwe ndriyathu nyo khaguri a nguti mahungu ma gu sihalo? Khu giyeyedzo tepo u mananago ni ndriyathu  a vbanyago ga litigo omu thumo wathu wu himbedzedwago, ina u ngu lingwa gu mu wudzisa edzi thumo wathu wu girwago khidzo tigoni momo? Khu lisine khandri wo mu wudzisa khu makungo nyo vivbe. Hi ngu va haladza vandriyathu nigu hi ngu dzina guti esi si va dugeleyago. Gu vbwetega gambe hi va khumbuga milombeloni yathu. Ganiolu ga giemo gegi, gu vbwetega “hi dzi theya matomu,” hi degula hethu hwi. Ha gu zama gu gurumedzeya muthu gu hi embeya mahungu ma gu sihalo ha gu yeyedza gu mba na lihaladzo khu ndriyathu yoyo ni vale va mu tumbidego gu khavo kha na nga ganeya gilo maningano ni thumo wawe. Khu lisine, mwalo vbakari gwathu a vbwetago gu lemedzeya giemo vandriyathu va vbanyago mayigoni omu thumo wathu wu himbedzedwago. Khu ndziya nyo fane, mwalo ndriyathu a thumago mayigoni momo a vbwetago gu tshamuseya edzi Dzifakazi dzi vbanyago iyoyo dzi tshumayelago khidzo ni edzi yi gimbiyago khidzo mithumo yathu nya wuKristo.

13. Guya khu Mavingu 11:13, ginani egi madhota ma yedego gu gira nigu khu ginani?

¹³ Madhota ngudzungudzu gu vbwetega ma thumisa litshina nya nayo nya Bhibhiliya li gomogo omu ga Mavingu 11:13, khu gu mba phalalegiseya misihalo. (Leri.) Isoso si nga garadza ngudzungudzu abari gu lidhota lolo li tshadhide. Patwa nya vathu va tshadhidego wa gu tiyisa gupwanana gwavo khu gu bhula tepo yatshavbo ni gu bhuleyana misihalo ya myonyoni gwawe, gudzipwa gwawe ni sigaradzo sawe. Ganiolu lidhota li ngu dziti gu khilo kha li yeli gu bhuleya mwangadzi walo misihalo ya vambe vathu libandlani. A gu gira isoso, kha na nga tumbega gambe nigu a na endra na khade. Vale va ningwago malungelo nya gu tumbege libandlani gu vbwetega nari vathu nyo ‘ganeye lisine,’ mwendro nya mba kanganyisa vambe. (1 Tim. 3:8.) Isoso so thula gu khiso kha va yeli gu kanganyisa vambe mwendro gu manega ni milembo. Lidhota la gu ba li haladza mwangadzi walo kha li na nga mu embedzeya mahungu a si yeligo gu mati.

14. Mwangadzi a nga gira ginani gasi gu mba nyenyezisa lina la mwama waye?

¹⁴ Mwangadzi a nga vbevbugiseya giemo mwama waye khu gu mba zama gu mu wudziseya silo si gu misihalo. Tepo mwangadzi a landrago wusingalagadzi wowu a gu seketeya mwama waye a bwe a yeyedza githawo khu wule a embedego sihalo nyo khaguri mwama waye. Nigu nya lisima ga satshavbo uye a na tsakisa Jehovha kholu a gu phasedzeya gu gira gurula ni gupwanana libandlani. — Rom. 14:19.

15. Jehovha dzipwide kharini khu dzipari dzile nya dziraru dza Joba nigu khu ginani?

¹⁵ Hi nga hevbula nya singi omu nya libhuku la Joba maningano ni tepo nyo ganeye ni edzi hi nga ganeyago khidzo. Hwane nya gu ba Joba na emisanide ni sigaradzo nya singi nya sikhongolo, vama vana va di hongola gasi guya mu thaveleya ni gu mu ninga wusingalagadzi. Vama vovo va vbedzide tepo nyo laphe na va degude. Ganiolu esi si ganedwego khu gu landreya khu vama vava nya vararu — Elifazi, Bhilidhadhi ni Zofari, so yeyedza gu khiso avo khandri va di vbedza tepo yatshavbo yile na va gu dundrugeya khu gu khavo va nga phasa kharini Joba. Wulangani nya isoso, avo va di gu dundrugeya khedzi va nga yeyedzago khidzo gu khavo Joba giride gilogyo nyo vivbe. Avo va ganede siloso nya sadi ganiolu nya singi va ganedego maningano ni Joba ni Jehovha si di vivbide nigu si diri malipha. Avo va di singedza Joba khavo khandri muthu nya wadi. (Joba 32:1-3) Ginani egi Jehovha a giridego? A di goroga ngudzu khu vama vava nya vararu. A di va rana khuye sipumbo a bwe a va ruma gu va lomba Joba gasi a va gombeleya. — Joba 42:7-9.

16. Ginani hi nga gi hevbulago ga giyeyedzo nyo vivbe gya Elifazi, Bhilidhadhi ni Zofari?

¹⁶ Hi ngu mana sihevbudzo nya singi avba nya giyeyedzo nyo vivbe gya Elifazi, Bhilidhadhi ni Zofari. Nyo pheye, kha hi yeli gu lamula vandriyathu. (Mat. 7:1-5) Wulangani nya isoso gu vbwetega  hi va engiseya gwadi na hi si gu ganeyi. Hwane nya isoso khavbo hi na si pwisisago esi va emisanago naso. (1 Ped. 3:8) Nya wuvili, tepo hi ganeyago gu vbwetega hi tiyisega gu khethu malito yathu ma ngu yeyedza wuwadi nigu esi hi ganeyago si ngu pwala. (Efes. 4:25) Nya wuraru, Jehovha a ngu khathala ngudzu khesi hi ganeyago khu vambe.

17. Ginani hi nga gi hevbulago ga giyeyedzo gya Eliyu?

¹⁷ Mwama nya wuna a nga wuseya Joba khu Eliyu, a nga ba ari nongo wa Abrahama. Uye a di gu engiseya tepo Joba ni vama vale nya vararu va nga ba va ganeya. Uye engisede gwadi esi va nga ba va ganeya kholu uye nuye a di gu vbweta gu ninga wusingalagadzi Joba ganiolu a di gu vbweta gu ganeya khu lisine li nga hadzi phasa Joba gu vbindrugedza mapimo yaye. (Joba 33:1, 6, 17) Egi gi nga ba giri ni lisima ngudzu ga Eliyu gu diri gu ninga wuzundzo Jehovha nasiri uye mune mwendro mumbe muthu. (Joba 32:21, 22; 37:23, 24) Ga giyeyedzo gya Eliyu ha gu hevbula gu khethu yomo tepo nyo degule hethu hwi, hi engiseya. (Jak. 1:19) Nigu ha gu hevbula gu khethu tepo hi vbwetago gu ninga wusingalagadzi, egi gi yedego gu manega ngudzu ni lisima gwathu khu gu ninga wuzundzo Jehovha nasiri ethu vamune.

18. Hi nga yeyedza kharini gu khethu hi ngu ninga lisima giningwa nya gu ganeye?

¹⁸ Hi nga yeyedza gu khethu hi ngu gi ninga lisima giningwa nyo ganeye khu gu landreya wusingalagadzi nya Bhibhiliya maningano ni tepo hi yedego gu ganeya ni edzi hi yedego gu ganeya khidzo. Pfhumu nya guti Solomoni yi ningidwe tshivba nyo love khiyo: “Mahungu ma ganedwago khu gikhati gyaye, kha nga sifananiso nya makandzu nya ndralama ma tshavedwego somboni nya parata.” (Mav. 25:11) Tepo hi engiseyago gwadi esi vambe va ganeyago ni gu pimisa na hi si gu ganeyi gilo, malito yathu ma nga fana ni makandzu yaya nya ndralama, ma na tshambeya oyu a hi engiseyago ma bwe ma mu phasa ngudzu. Khavbovbo, gani hi ngu ganeya ngudzu gani hi vathu nyo degule, malito yathu ma nga vbaha vambe ma bwe ma tsakisa ngudzu Jehovha. (Mav. 23:15; Efes. 4:29) Nigu eyi khiyo ndziya nya lisima ngudzu nyo yeyedze gu khethu hi ngu bonga khu giningwa nya gu ganeye hi ningidwego khu Nungungulu!