1. Ginani gi na hi thaveleyago tepo hi dzipwago honga mwendro gu lemedwa khu sigaradzo sathu?

INA u di nga dzipwa nga khatsi gu mwalo muthu a nga gu phasago gu timiseya sigaradzo? Nya vangi va ngu dzipwa kharato, gu pata ni sithumi nyo tumbege sa Jehovha. (1 Dzipf. 19:14) Wo ba u dzipwa kharato, dundruga esi Jehovha a tumbisago: “Eni gima kha nyi na mi diga.” Khu kharato, hi nga ganeya na hi tiyide gu khethu: ‘Jehovha khuye muphasedzeli wangu, eni kha nyi thavi gilo. A nga nyi gira ginani muthu?’ (Hebh. 13:5, 6) Mupostoli Pawulo lovede malito yaya maKristo ya Judheya khu 61 matshiguni yathu. Malito yaye ma gu hi dundrugisa esi mulovi nya dzindzimo a lovidego omu ga Ndzimo 118:5-7. — Leri.

2. Ginani hi na bhulago khigyo avba nya ndrima yeyi?

² Kha nga a ganedego muembi nya dzindzimo, Pawulo a di gu dziti gu khuye Jehovha muphasedzeyi waye kholu a di mu phaside ga dzitepo nya dzingi. Myaga mivili hwane na si gu lovi lidangaliya laye ga vaHebheru, Pawulo emisanide ni dziphuvbo nyo thise matini ga liendro laye. (Mith. 27:4, 15, 20) Avba nya liendro leli, ni ga myaga hwane na si gu dugeledwi khesi, Jehovha phaside Pawulo khu dzi ndziya nya dzingi. Hi na bhula khu dzindziya dziraru edzi Jehovha a phasidego khidzo Pawulo. Jehovha a mu phaside khu gu thumisa Jesu ni dzingilozi, dzipfhumu ni maKristo kwanu. Gu wona esi si dugeledego womini ga Pawulo, si na engedzeya gu tumba gwathu nyo khethu Nungungulu a na hlamula milombelo yathu.

3. Ginani egi adzina Pawulo a dzi wudzisidego nigu khu ginani?

³ Pawulo vbwetide giphaso. Khu 56 matshiguni yathu, gitshungu  gi di kuruviseya Pawulo khu tempeleni ya Jerusalema gi mu dusa vbavbandzi gi bwe gi zama gu mu songa. Ga litshigu li nga landreya, Pawulo a di yiswa nyumbani nya wulamuli nya giJudha, khu kharato, a diri hwindzo ni valala vaye. (Mith. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Ga tepo yeyi adzina Pawulo dzi wudziside khuye: ‘Nyi na si kodza gu timiseya dzitshanisa dzedzi kala lini?’

4. Jehovha phaside kharini Pawulo khu gu thumisa Jesu?

⁴ Jesu phaside kharini Pawulo? Ga wutshigo wa kona hwane nyo ba Pawulo a kuruvisedwe, “Pfhumu” Jesu a di dzi wonegisa gwaye a mu embeya khuye: “Tiya! Edzi u nga ninga khidzo wukustumunyu khu lina langu Jerusalema, khidzo u na ya girago gambe Roma.” (Mith. 23:11) Gitumbiso gegi gi tiyiside ngudzu Pawulo. Jesu zundzide Pawulo khu wu Fakazi a wu ningedego Jerusalema. Nigu uye tumbiside Pawulo gu khuye a na vboha Roma na vhikelegide omu a nga hadzi ya tshumayela umo. Hwane nya gu hakhe gitumbiso gyogyo, si nga gira Pawulo na dzi pwide na vhikelegide kha nga gyanana gi wugaredwego khu papayi wagyo.

5. Jehovha phaside kharini Pawulo khu gu thumisa ngilozi? (Wona foto nya kapa.)

⁵ Khu sevbini simbe sigaradzo esi Pawulo a tshanganidego naso? Myaga mivili hwane nya gu girege esi Jerusalema, Pawulo nari omu nya ngalava nyo hongole Itália, gu di girega gingulu nya gikhongolo ngudzu. Gingulu gi diri gikhongolo ngudzu nyo bwe vamarinyero ni dzipasajero va pimisa gu khavo va nafa. Ambari ulolo, Pawulo kha thava. Khu ginani? Uye a di embeya vatshavbo va nga ba vari ngalavani khuye: “Ni wutshigu wowu nyi di tedwa khu ngilozi ya Nungungulu wangu nyi mu khozelago yita dzi wonegisa gwangu. Yita nyi embela, khiyo: ‘Pawulo, u nga khali hwanga kholu uwe u ngu vbwetega guya vboha mahoni ga Sezari. Khu kotani yago, Nungungulu a na vbanyisa vathu vatshavbo u gu navo ngalavani.’” Jehovha thumiside ngilozi gasi guta ninga gitumbiso Pawulo, egi uye a nga ba a mu ningide khu gu thumisa Jesu. Khu kharato, Pawulo a di vboha Roma kha nga edzi Jehovha a nga ba a mu tumbiside khidzo. — Mith. 27:20-25; 28:16.

6. Khu gyevbini gitumbiso gya Jesu gi hi tiyisago nigu khu ginani?

⁶ Jesu a gu hi phasa kharini? Jesu a na hi phasa kha nga edzi a phasidego khidzo Pawulo. Khu giyeyedzo, Jesu tumbiside vatshavbo va mu landreyago khuye: “Nyi na ba nyiri nanu gikhati gyatshavbo kala gu hegisani nya litigo.” (Mat. 28:20) Malito ya Jesu ma ngu hi tiyisa. Khu ginani? Kholu dzimbe dzitepo si ngu hi garadzeya gu timiseya. Khu giyeyedzo, ha  gu fedwa khu muthu hi mu haladzago, kha hi tshaniseki khu gitepwana basi ganiolu khu myaga nya yingi. Vambe va ngu tshangana ni sigaradzo kholu va dandridego khu tanga, vambe gambe va ngu emisana ni gu garadzega ngudzu monyoni ganiolu hi ngu tiyiswa khu guti gu khethu Jesu a na ni ethu “gikhati gyatshavbo” gu pata ni matshigu nyo garadze womini wathu. — Mat. 11:28-30.

7. Guya khu Gutuledwa 14:6, Jehovha a gu hi phasa kharini?

⁷ Lito la Nungungulu li ngu hi tiyisegisa gu khilo Jehovha a na hi phasa khu gu thumisa dzingilozi dzaye. (Hebh. 1:7, 14) Khu giyeyedzo, dzingilozi dzi ngu hi phasa ni gu hi thangeya tepo hi tshumayelago ‘mahungu nya yadi nya Mufumo wa Nungungulu’ ga vathu “nya mafumbu, ni mahundzu, ni malimi yatshavbo.” — Mat. 24:13, 14; Leri Gutuledwa 14:6.

8. Jehovha thumiside kharini muthangeyi nya masotshwa gasi gu phasa Pawulo?

⁸ Pawulo phasidwe kharini? Khu 56 matshiguni yathu, Jesu tiyisegiside Pawulo gu khuye a na vboha Roma. Ambari ulolo, vaJudha nyo khaguri Jerusalema va hungide gu wugeya Pawulo va bwe va vbweta gu mu songa. Tepo Klawudiyo Lisiya muthangeyi nya masotshwa ya Roma a ngati makungo yoyo, a di hongola gasi guya phasa Pawulo. Nya mba hweya, Klawudiyo a di rumeya ga Pawulo masotshwa nya mangi ma ya mu vhikeya ma bwe ma mu dzega ma hongola naye Sezareya a gu pfhuka nya 105 dzikilometro gu khugeya Jerusalema. Sezareya, Ghovhernadhori Felisi a di ruma gu khuye Pawulo a ‘Khotedwa nyumbani nya mahungu ya Herodhi.’ Vajudha va nga ba va vbweta gu songa Pawulo, va di hadzi gu mba mu mana. — Mith. 23:12-35.

9. Ghovhernadhori Festo phaside kharini Pawulo?

⁹ Hwane nya myaga mivili, Pawulo a di khotedwa Sezareya. Vajudha va di lomba Festo gu khavo Pawulo a bweleya Jerusalema gasi aya lamudwa. Ganiolu, Festo a di bomba, yimbe tepo ghovhernadhori dzitide gu khuye vaJudha “va di hungide gikungo nya gu mu songe ndzilani.” — Mith. 24:27–25:5.

10. Ginani egi a giridego Ghovhernadhori Festo tepo Pawulo a nga lomba guya lamudwa khu Sezari?

¹⁰ Pawulo simamide gu tshangana ni sigaradzo Sezareya. Festo “khu gu fela gu tsakisa vaJudha” a di wudzisa Pawulo khuye: “U ngu dzina gu hongola Jerusalema uya lamuledwa iyo khu eni?” Pawulo a di gu dziti gu khuye adzina a na songwa khu vaJudha nigu a di gu siti esi a nga ba a yede gu gira gasi gu vhikeya womi waye kala aya vboha Roma a bwe a tadzisa thumo waye nyo tshumayele. Uye a di khuye: “Nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari.” Hwane nya gu bhule ni masingalagadzi yaye, Festo a di embeya Pawulo khuye: “U lombide gu hongola ga Sezari u na hongola ga Sezari.” Khu gu ba Festo a rumede Pawulo Roma, isoso si vbulugiside Pawulo ga valala vaye. Nya mba hweya Pawulo a di hongola Roma hwindzo ni vaJudha va nga ba va vbweta gu mu songa. — Mith. 25:6-12.

11. Malito muni nyo tiyise ma lovidwego khu Isaya adzina saye Pawulo a dundrugedego khayo?

¹¹ Pawulo na lindreya gu endra a hongola Italiya, a dzina uye dundrugede khu gigengedzo egi muprofeti Isaya a ningidego ava va wugeyago Jehovha. Khu gu phaswa khu Jehovha, Isaya lovide khuye: “Ambari mwa gu hungani gikungo, gi na pfhungumudwa, ambari mwa gu lugani mano, kha mu na dugelela, kholu Nungungulu a na ni ethu.” (Isa. 8:10) Pawulo a di gu dziti gu khuye Nungungulu a na mu phasa. Nigu isoso si di hadzi mu phasa gu timiseya sigaradzo a nga hadzi tshangana naso.

12. Juliyo mu pharide kharini Pawulo nigu ginani egi Pawulo a gi pwisisidego ga isoso?

 ¹² Khu 58 matshiguni yathu, Pawulo a di endra a hongola Italiya. Muthangeyi moyo nya masotshwa nyo pwani khu Juliyo, a di gu woneleya Pawulo kholu uye a diri gibotshwa. Khu kharato, Juliyo a diri ni makodzelo nyo tshanise Pawulo mwendro gu mu phara gwadi. Juliyo gi thumiside kharini gikhalo gyaye nya wufumo? Ga litshigu li nga landreya tepo va nga vboha avba va nga hadzi hefemula avbo, “Juliyo a di sayisa gwadi Pawulo a mu dzumedzisa gu duga aya wona valongo vaye.” Khu hwane nya isoso, Juliyo vbulugiside gambe womi wa Pawulo. Khu ndziya muni? Masotshwa ma di gu vbweta gu songa satshavbo sibotshwa si nga ba siri ngalavani, ganiolu, Juliyo a di ma himbedzeya. Khu ginani? Kholu uye a diri ni “makungo nyo vbanyise Pawulo.” Si nga gira Pawulo na dzegede gu si wona gu khuye Jehovha thumiside muthangeyi wule nya masotshwa gasi gu mu phasa ni gu mu vhikeya. — Mith. 27:1-3, 42-44.

13. Jehovha a nga thumisa dzipfhumu khu ndziya muni?

¹³ Giphaso muni hi gi manago? So ba si gimbileyana ni gugola ga Jehovha Uye khu gu thumisa liphuvbo laye nya guage, a nga gira gu dzipfhumu dzi gira esi a si vbwetago. Pfhumu Solomoni lovide khuye: “Monyo wa mufumeli wa gu fana ni gitsongwana nya mati gi gimbidziswago khu Pfhumu Nungungulu. Uye a gu mu rumela ni evbini a gu vbwetago.” (Mav. 21:1) La gu thula ginani livingu leli? Vathu va nga kemba ndzila gasi mati ma hongola omu va gu vbwetago. Khu gu fana, Jehovha khu gu thumisa liphuvbo nya guage, a nga gira gu dzipfhumu dzi tadzisa gugola gwaye. Tepo gu giregago isoso, dzipfhumu dza gu kutsega gu gira silo si na phasago vathu va Nungungulu. — Fananisa ni Ezira 7:21, 25, 26.

14. Guya khu Mithumo 12:5, hi yede gu gombeleya va mani?

¹⁴ Ginani hi yedego gu gira? Hi yede gu gombeleya vafumeli ni vathangeyi nya mifumo tepo va hungago silo si kuhago mitshangano ni thumo nyo tshumayele. (1 Thim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Gu fana ni maKristo nyo pheye hi yede gu gombeya ga Nungungulu gasi a phasa vandriyathu va gomogo pasoni. (Leri Mithumo 12:5; Hebh. 13:3) Nigu hi yede gu gombeleya dzigwardha nya mapaso dzi woneleyago vandriyathu. Hi nga lomba gambe Jehovha gu kutsedzeya mapimo ya vathu vava gasi va gira nya nga esi Juliyo a giridego nigu bwe va “va sayisa gwadi” vandriyathu va khotedwego.

15-16. Jehovha thumiside kharini Arisitariko ni Luka gasi gu phasa Pawulo?

¹⁵ Pawulo phasidwe kharini? Tepo Pawulo a nga hongola Roma Jehovha thumiside vandriyathu gasi gu mu phasa. Hongoleni hi wona siyeyedzo nyo khaguri.

¹⁶ Dzipari dzimbili nyo tumbege dza Pawulo, a gu Arisitariko ni Luka, va di hongola naye Roma. * Bhibhiliya kha yi ganeyi gu khiyo Jesu tumbiside Arisitariko ni Luka gu khuye liendro lawe nyo hongole Roma lina gimbiya gwadi. Ganiolu, avo va vegide mhangoni womi wawe kholu va di gu vbweta gu phasa Pawulo. Khu gimbiya nya tepo na va gu endra, va dzitide gu khavo womi wawe wu di hadzi vbulugiswa. Tepo Arisitariko ni Luka va nga beya omu nya ngalava Sezareya, si nga gira Pawulo na gombede ga Jehovha khu monyo watshavbo a mu bonga khu giphaso a mu ningidego khu gu thumisa vandriyathu vava nya vavili nyo tiye hwambo. — Mith. 27:1, 2, 20-25.

17. Jehovha thumiside kharini vandriyathu va libandlani gasi gu phasa Pawulo?

¹⁷ Vandriyathu libandlani va phaside Pawulo dzitepo nya dzingi ndrani nya sigaradzo saye. Khu giyeyedzo, tepo va nga vboha dhoropani ga Sidhoni, Juliyo dzumelede Pawulo “gu duga aya wona valongo vaye, afela gu mana gu phasedzedwa khavo.” Nigu khu hwane, dhoropani ga Puteyoli, Pawulo ni vandriyaye, ‘va di mana maKristo nyo khaguri ma nga va lomba ngudzu gu khavo va khale navo semana rumba.’ Tepo maKristo ya malanga yoyo, ma nga ba ma khataleya Pawulo ni vandriyaye, si nga gira Pawulo na tsakide ngudzu khu gu ma bhuleya matshangu nyo tiyise. (Fananisa ni Mithumo 15:2, 3.) Hwane nyo ma tiyise, Pawulo ni vandriyaye va di simama ni liendro lawe. — Mith. 27:3; 28:13, 14.

18. Ginani gi giridego Pawulo a bonga Nungungulu a bwe a tiya longo?

¹⁸ Tepo Pawulo a nga ba ari Roma, si nga gira na dundrugide esi a lovedego libandla la dhoropani mule tepo a nga khuye: “Gale na nyi gu  gola guta mi wona kharato, nyi nata mi holela.” (Rom. 15:23) Ambari ulolo, uye kha nga ba a dziti gu khuye a na hongola eyi nari gibotshwa. Si mu tiyiside ngudzu Pawulo tepo a nga wona vandriyathu va Roma na va mu lindrede gasi gu mu hoyozeya “na va wone, Pawulo a di rungudza Nungungulu a tiya longo.” (Mith. 28:15, NM). Wona gu khuwe Pawulo bongide Nungungulu kholu vandriyathu va nga ba vari vbale. Khu ginani? Kholu Pawulo wonide gu khuye Jehovha a di gu mu phasa khu gu thumisa vandriyaye.

19. Jehovha a nga hi thumisa kharini gasi hi phasa ava va vbwetago giphaso?

¹⁹ Ginani hi yedego gu gira? Ina u nguti vandriyathu libandlani gwago va tshanisekago khu madwali mwendro simbe silo? Adzina avo va fedwe khu muthu va mu golago. Ha gu tshuka hipwa muthu a vbwetago giphaso hi nga lomba Jehovha gu a hi phasa gu ganeya mwendro gu mu gireya gilo nya gyadi. Malito yathu ni esi hi na girago, si nga tiyisa vandriyathu vovo va vbwetago giphaso. (Leri 1 Pedro 4:10.) * Ha gu va phasa, avo va na tiyisega gu khavo gitumbiso gya Jehovha gi gu khigyo: “Eni gima kha nyi na mi diga” gi ngu thuma gwawe. Khu lisine isoso si na gu tsakisa ngudzu.

20. Khu ginani hi nga ganeyago na hi tiyide gu khethu ‘Jehovha khuye muphasedzeli wangu’?

²⁰ Kha nga Pawulo ni va ndriyaye, anethu hi nga emisana ni sigaradzo womini. Tepo hi dugeledwago khu isoso, hi ngu dziti gu khethu hi nga tiya hwambo kholu Jehovha a na ni ethu. Uye a ngu hi phasa khu gu thumisa Jesu ni dzingilozi. Nigu so ba si gimbileyana ni gugola gwaye, Jehovha a nga hi phasa khu gu thumisa vafumeli. Kha nga olu gu tala nya vandriyathu va emisanidego ni sigaradzo, Jehovha khu gu thumisa liphuvbo laye nya guage, a gu kutsa vandriyathu vovo gasi va hi phasa. Kha nga Pawulo hi na ni gighelo nyo tiye nyo ganeye gu khethu “Pfumu khuye muphasedzeli wangu eni kha nyi thavi gilo a nga nyi gira ginani muthu?” — Hebh. 13:6.