OMU nya mwaga nya 670 na ma si gu vbohi matshigu yathu, (A.E.C) wufumo wa Asiriya wu di ri uwo nya tshivba mafuni gwatshavbo. Sayiti nya Museu Britânico, yo ganeya “gu khiyo gipandre gya Asiriya gi di gu khugeya khu Oeste ga Chipre kala leste ga Irã nigu khu tepo nyo khaguri gi di gu pata gambe Egipto.” Ninivha gu diri gukhongolo ngudzu guvbindra madhoropa yatshavbo ya mafuni. Ninivha gu diri ni mathembwe mwendro dzijardhim nyo mbure, dzinyumba nyo dhure ni dzibhibhiliyoteka nya dzikhongolo. Malito ma nga ba ma lovidwe avba nya dzimuru Ninivha wa gale, ma di gu yeyedza gu khayo Pfhumu Assurbanipal ni dzimbe dzipfhumu dza Asiriya, a di gu dzi rana abune gu khuye “pfhumu nya litigo.” Tepo a nga ba a fuma, si di gu gira gu khatshi mwalo a nga hadzi dzega madhoropa ya Asiriya ni Ninivha.

Tepo Asiriya a nga manega ni tshivba, muprofeti wa Jehovha Sofoniya a di profeta gu khuye: “[Jehovha] . . . a na mbembisa Asiriya, a na vbindrugedza Ninivha gu khala wulanga nya giwula nyambana muthu.” Nigu muprofeti wa Jehovha Nahume, anuye profetide gu khuye: “Phangani parata, phangani ndralama! . . . Lidhoropa la Ninivha liphanga! Li mwalo gambe, Ii mbembisidwe, li khade marumbi . . . Avbo vatshavbo va na gu wonago, va na gu thava va ganela, khavo: Ninivha mbembisidwe!” (Sof. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Vathu khu gupwa siprofeto sesi avo adzina va di hadzi gu dzi wudzisa gu khavo: ‘Ina si na kodzega gu girega esi? Ina kamo litshigu limwedo Asiriya a na tshuka a dzegwa?’ Isoso si di gu gira gu khatshi kha si na nga kodzega.

Ambari ulolo, Asiriya a di dzegwa. Omu nya mwaga nya 600 na ma si gu vbohi matshigu yathu, Asiriya a di dzegwa khu Vabhabhiloni ni Vamedhi. Khu gu hegisa vathu va di diga gu vbanya Ninivha nigu lidhoropa lile li di divadwa khu guvbeleya. Guya khu ndrima yi dusidwego khu Museu Metropolitano de Arte ya Nova York, lidhoropa leli li di fuviswa ni gu vathu va di gu hevbula maningano ni Ninivha omu nya Bhibhiliya basi. Sayiti nya Sociedade de Arqueologia Bíblica ya gu ganeya gu khiyo gupheyani nya myaga nya 1800 “a mwalo ni moyo a nga ba dziti ni gu khuye lidhoropa nya likhongolo la Asiriya li di gu romo khu lisine.” Ganiolu, khu 1845 mufuguli moyo nya silo sa gale mwendro arqueólogo a ranwago gu pwani khu Austen Henry Layard a di pheya gu kembakemba dhoropani ga Ninivha. Esi a nga si mana, si di gu yeyedza gu khiso Ninivha li diri lidhoropa nyo ghanye ngudzu mwendro nya druma.

Siprofeto satshavbo maningano ni Ninivha si tadzisegide khu guvbeleya, ni gu isoso sa gu hi gira hi tiyisega gu khethu siprofeto sa omu nya Bhibhiliya si ganeyago khu gu fuviswa nya dzipfhumu dza muhuno aniso si na tadzisega. — Dhan. 2:44; Gutu. 19:15, 19-21.