1924—100 myaga hwane
BOLETIM a yi nga duga khu Janeiro nya 1924 yi ganede gu khiyo: “Eyi tepo nya yadi gasi yatshavbo Makristo ma bhabhatisidwego ma vbwetedzeya mathomo gasi gu gira silo nya singi thumoni ga Jehovha.” Ndrani nya mwaga wowu, sihevbuli nya Bhibhiliya si thumiside wusingalagadzi wowu khu gutiya-hwambo ni gu vbwetedzeya dzindziya nya dzingi gasi gu tshumayela.
VA DI GU TSHUMAYELA KHU GU THUMISA RADHIYU
Vandriyathu va Bheteli va thumide khu gu dzi garadza guvbindra mwaga mowo gasi gu gira kanali nya radhiyu yi ranwago gupwani WBBR, eyi Staten Island, Nova Iorque. Hwane nya gu ba va agiside wulanga wule, va di vbaheya dzinyumba sithumi ni gu vbaha nyumba gasi gu vegedzeya mitshini. Hwane nya gu ba thumo wu vbede, vandriyathu va di vbwetedzeya esi si nga ba si vbwetega gasi gu ningeya mahungu khomu nya radhiyu. Ganiolu, va tshanganide ni sigaradzo nya singi, si nga ba si vbwetega gu lulamiswa.
Vandriyathu va di wona gu khavo gu theya Antena si di hadzi gu va garadzeya. Antena nya 91 metru khu gu khugega (300 pés khu gu lapha), yi di yede gu vbayegwa vbatshani nya misimbo mivili nya madhera. Mowo ni mowo nya simbo wowo wu diri ni tanga nya 61 metru (200 pés) khu gu lapha. Esi va nga zama gu gira, gupheyani kha sa dugeleya. Vandriyathu va si kodzide khu gu tumba giphaso gya Jehovha. Calvin Prosser, a gu moyo nya ava va nga patega avba nya projetu yeyi a di khuye, “nari khatshi hi di si kodzide gu vegedza Antena yile khu tepo nyo pheye, ethu na hi dzi ningide wuzundzu.” Ambari ulolo, vandriyathu va di zundza Jehovha khu gu ba ava phaside, ganiolu avo va diri ni gimbe gigaradzo.
Kanali yeyi nya Radhiyu, yi di ngari gu girwa nigu kha sa nga ba si vbevbuga gu renga mitshini yi nga ba yi vbwetega gasi va yi thumisa. Ambari ulolo, vandriyathu va si kodzide gu mana mitshini yoyo khu gu vbevbuga ga muthu nyo khaguri a nga ba a yi thumisa. Vbavbandze nya gu va renga mikrofoni, avo va di thumisa telefoni yi nga ba yi olovelegide ga tepo yile. Ga ngima nya Fevereiro, ga wutshigu nyo khaguri, vandriyathu va di hunga gu lingedzeya mitshini va nga ba va ri nayo. Avo va di yede gu huweleya longoloko nyo khaguri, khu kharato, vandriyathu va di embeleya dzindzimo nya Mufumo. Moyo nya vandriyathu vovo Ernest Lowe, a di tshamuseya matimo nya gu tsakise b a nga vapwa na va gu embeleya omu nya Radhiyu yaye eyi Brooklyn gu nga ba guri pfhuka nya 25 dzikilometru.
ma nga girega ga litshigu lile. Uye o ganeya gu khuye, tepo va nga ba va embeleya, va di ligaredwa khu mulamuli a nga ba a ranwa gu pwani Rutherford,Ndriyathu Rutherford a di va hesa a va embeya gu khuye: “Emani gu gira ligwaha lolo kholu mo gira gu khatshi mwa gu womba dzihuwa.” Vandriyathu va di khala dzitshoni va dzegeya gu tshima mitshini yawe. Ganiolu, avo va di gu dziti gu khavo kanali yile nya radhiyu yi di gu thuma, nigu yi di gu dongide gasi gu huweleya milongoloko yawe.
Khu 24 nya Fevereiro nya mwaga nya 1924, tepo va nga ba va huweleya mahungu nya longoloko nya gu pheye, ndriyathu Rutherford a di ganeya gu khuye kanali yile nya radhiyu yi di hadzi gu thumiswa gasi gu gira thumo owu Pfhumu Kristo a va ningidego. Uye a di va tiyisegisa gu khuye makungo nya kanali yile nya radhiyu “gu phasa vathu gu pwisisa Bhibhiliya ga tepo eyi hi vbanyago ga iyo.”
Longoloko wowu nya gu pheye wu dugelede ngudzu. Radhiyu yeyi, yi thumisidwe khu tanga nya 33 myaga ni gu vbindra gasi gu huweleya milongoloko nya vathu va Jehovha.
MAHUNGU MA NGA BA MA WUGEYA VATHANGEYI NYA DZITSHETSHE
Khu Julho nya 1924, sihevbuli nya Bhibhiliya si di tshangana ga kongresu yi nga girwa Columbus, Ohio. Sihevbuli nya Bhibhiliya, si dzude khu ga mayigo nya mangi nigu si engisede dziganelo khu Giárabhi, Gingiza, Gifransa, Gialemawu, Gigreki, Gihúngaro, Giitaliano, Gilituano, Gipolonês, Girusu, malimi nya Gieskandinavo ni Giukraniyano. Vathu va si kodzide gu engiseya dziganelo nyo khaguri khomu nya radhiyu nigu vandriyathu va lombide mulovi nya dzijorinali gasi a lova dzindrima dzi ganeyago khu longoloko nya matshigu yatshavbo nya kongresu.
Khu mana, 24 nya Julho, 5 000 vandriyathu ni gu vbindra va tshumayede dhoropani mule gu nga girwa umo kongresu. Avo va ningede tanga nya 30 000 mabhuku nigu va phede mazanazana nya sihevbuli nya Bhibhiliya. Nigu Torre de Vigia yi wonide litshigu leli kha nga limwedo “nya litshigu nyo tsakise ngudzu nya kongresu.”
Khu livbandre, 25 nya Julho, tepo ndriyathu Rutherford a nga ba a vega mweyo nya dziganelo dzaye, khu gutiya-hwambo a di leri lidangaliya li nga ba li wugeya vathangeyi. Uye a di ganeya gu khuye: “Vathangeyi nya politika, nya wukhongeyi ni dzinogosi, va di gu himbedzeya vathu gu hevbula lisine maningano khu Mufumo wa Nungungulu owu Nungungulu a na wu thumisago gasi gu kategisa vathu vatshavbo.” Uye a di va tiyisegisa gu khuye vathangeyi
vale va di gu hosisa kholu va di gu seketeya Tshangano nya Mayigo ni gu huweleya gu khavo Nungungulu a gu thumisa tshangano wowu gasi gu fumeya mafu. Sihevbuli nya Bhibhiliya, si di gu vbweta gutiya-hwambo nya gukhongolo gasi gu huweleya mahungu yaya ga vathu.Hwane nya gitepwana, Mukhedziseyi nyo khaguri wu ganede gu khuwo kongresu wu giridwego Colombus wu tiyiside gukhodwa nya tsawa wowu nya wudugwana nya vandriyathu. Nigu wu va ningide tshivba gasi gu tshumayela ambari va gu wugedwa. Leo Claus, a nga ba a romo ga kongresu yile ganede gu khuye: “Hwane nya kongresu yeyi, nyi dzipwide na nyi tiyisidwe gasi gu tshumayela mahungu yaya gipandreni gyathu.”
Khu Outubro, sihevbuli nya Bhibhiliya si di pheya gu ningeya dzimiliyoni nya dzikopiya nya gidangaliyana nya Ecclesiastics Indicted, a gu kopiya nya lidangaliya li nga ba liri ni mahungu aya ndriyathu Rutherford a nga leri ma nga ba ma wugeya vathangeyi. Ga lidhoropa nya lidugwana la Oklahoma, Estados unidos, Frank Johnson a si kodzide gu vbedza sidangaliyana a nga ba a ri naso nigu a di yede gu vireya 20 dzimeneti gasi gu manana ni vambe vandriyathu. Kha sa nga ba si vhikelegide gu a vireya ga wulanga wule kholu mwama moyo a nga ba a si tsakeyi mahungu, a di gu mu khedziseya. Ndriyathu Johnson a hungide gu ya sihala ga tshetshe nyo khaguri yi nga ba yi romo vbafuvbi mule. Gu diri mwalo muthu omu nya tshetshe yile, khu kharato a di tshiya sidangaliyana a nga ba a ri naso avba nya Bhibhiliya ya paderi a bwe a vega simbe omu nya dzikadera dzatshavbo. Uye giride isoso khu gu vbiredza. Uye a di nga tshade ni gitepwana, khu kharato a di beya gambe ga dzitshetshe dzimbili a gira sasimweso.
Frank a di bweleya khu gu tutuma avba a nga ba a bhude ni vandriyathu gasi gu manana. Uye a di sihala dzibhombhatuno nya gazolina a bwe a khedziseya, gasi gu wona gu khuye nga simama gu landrisedwa. Vama vovo va di vbindra khu frenti nya dzibhomba, ganiolu kha va mu wona. Nya mba hweya, vandriyathu va nga ba va tshumayela vbafuvbyana mule, va di vboha va bwe va dzega Frank va hongola naye.
Moyo nya vandriyathu a di khuye: “Tepo hi nga ba hi duga khu dhoropani, hi di vbindra khu frenti nya dzitshetshe dzile. Vbavbandzi nya dzitshetshe dzodzo gu diri ni tanga nya 50 vathu. Vambe va di gu leri gidangaliyana gyogyo ni gu vambe va di gu gi yeyedza ga paderi vavo. Ethu hi di dzegeya gu duga gasi gu potsa sigaradzo. Ganiolu, hi ngu bonga ngudzu Jehovha khu gu ba hi phaside guti esi nyo gire gasi gu huweleya mahungu hi bwe hi si modwi khu valala nya Mufumo.”
SIHEVBULI NYA BHIBHILIYA SI TSHUMAYEDE KHU GUTIYA-HWAMBO GA MAMBE MAYIGO
Ga mambe mayigo, Sihevbuli nya Bhibhiliya si di gu tshumayela khu gu tiya-hwambo. Norte ga França, Józef Krett tshumayede vathu nyo khaguri va nga ba vata khu Polônia va nga ba va thuma omu nya dzimina. Uye a di gu vbweta gu vega ganelo yi gu na ni hungo nya mahungu wu gu khuwo: “Nya mba hweya gu na manega guwuga ga ava va fudego.” Tepo vandriyathu va nga ba va ningeya dzikovhinti, paderi nyo khaguri a di embeya vathu va tshetsheni gwaye gasi va si hongoli. Ganiolu, silo si di girega khu yimbe ndziya. Guvbindra 5000 vathu gumogo ni paderi yoyo, va di hongola va ya engiseya ganelo ya ndriyathu Józef Krett. Ndriyathu Krett a di rana paderi gasi guya emeya esi a si khodwago, ganiolu uye a di bomba. Hwane nya ganelo, ndriyathu Krett a di ningeya yatshavbo mabhuku a nga ba ari nawo vathu kholu a di wona gu khuye avo va di gu vbweta guti nya singi khu Lito la Nungungulu. — Amosi 8:11.
África, Claude Brown a di pheya gu tshumayela mahungu nya yadi Costa do Ouro, muhuno gu tidwago gupwani i Gana. Vathu nya vangi va pwide lisine khu kotani nya dziganelo a vegedego ni mabhuku a ningidego vathu dhoropani mule. John Blankson, a nga ba a hevbula gasi gu thuma farmácia, moyo nya
ava va nga engiseya dziganelo dza ndriyathu Brown. Uye a di dzegeya gu tugula gu khuye a di gu manide lisine. John wari, khuye: “Lisine li nyi giride nyi khala muthu nyo tsake nigu nyi di gu bhuleya vambe xikwatuno khesi nyi nga ba nyi hevbula.”John a hevbude gu khuye Bhibhiliya kha yi hevbudze gu khiyo Nungungulu vararu. Khu kharato, litshigu limwedo a di hongola avba nya tshetshe nya Anglicana gasi guya wudzisa isoso paderi. Paderi a di zangari a bwe a wudzisa gu khuye: “Uwe khandri u Mukristo, uwe wa gu lumba Dhiyabhulosi. Duga khomu!”
Tepo a nga vboha gaya, John a di loveya lidangaliya paderi na mu kovhidhari gasi guya engiseya tshangano wu nga ba wu ganeya khu Nungungulu vararu. Paderi a di hlamula, na rana John gasi gu hongola xikritoriyu ya muhevbudzi waye nya univhersidhadhi. Iyoyo, muhevbudzi a di wudzisa John gu khuye a diri uye kamo a nga loveya lidangaliya lile paderi.
John a di hlamula gu khuye: “Ina, kheni.”
Muhevbudzi waye a di mu lomba gasi gu lova lidangaliya na lomba divalelo paderi. Khu kharato, John a di lova gu khuye:
“Pfhumu, muhevbudzi wangu a di nyi lomba gasi gu gu lomba divalelo, nigu eni nyi dzi emisede gu gira isoso wa gu dzumeya gu khuwe wa gu hevbudza malipha.”
Nya mba khodwa, muhevbudzi waye a di mu wudzisa gu khuye: “Ina khiso kamo u vbwetago gu lova?”
“Ina, pfhumu. Nyi mwalo gimbe gilo nyo love.”
“Uwe u na hegisa khu gu tutumiswa. Kha wu yeli gu simama gu hevbula avba nya univhersidhadhi yeyi na wu gu ganedza paderi nya tshetshi yi seketedwago khu mufumo.”
“Muhevbudzi, . . . tepo u hi hevbudzago hi bwe hi si pwisisi gilo nyo khaguri, si di vivba gu gira siwudziso?”
“Kha sa vivba.”
“Khiso kamo isoso si nga girega. Paderi a di gu hevbudza, khavbovbo nyi mu gira giwudziso. Olu a nga mba si kodza gu hlamula, khu ginani eni nyi yedego gu mu lomba divalelo?”
John Blankson kha tutumiswa khu xikwatuno, nigu kha lomba divalelo.
SIHEVBULI NYA BHIBHILIYA SI DI HADZI GU GIRA THUMO NYA WUNGI MINDRU WA TSHIGU
Mukhedziseyi wu di ganeya khu mithumo yi giridwego khu mwaga wule gu khuwo: “Hi nga ganeya nga esi muembi nya dzindzimo a ganedego tepo a nga khuye: ‘U nyi ambagiside tshivba nya guye dwana nyimbi.’ (Ndzimo 18:39) Mwaga wowu wu tsakiside kholu hi wonide giphaso gya Pfhumu . . . Vathu Vaye va dzi hendzeledzidego . . . va tsakide khu gu tshumayela lisine.”
Ganiolu, gu hegisani nya mwaga wule, vandriyathu va di hunga mano nya gu thumise radhiyu thumoni nyo tshumayele. Avo va di gira yimbe kanali nya radhiyu vbafuvbi ni Chicago. Kanali yoyo nya yiphya yi di gu ranwa gupwani WORD, nigu li diri lina nya ladi kholu WORD la gu tshamuseya “lito,” na li thula lito la Nungungulu. Olu va di gu thumisa mitshini nya yadi ngudzu, iyo yi di hadzi gu dzumeleya vathu nya vangi gu engiseya mahungu nya Mufumo na va romo hwindzo.
Khu mwaga nya 1925, Jehovha phaside vandriyathu gu pwisisa mahungu nya maphya maningano ni Gutuledwa gipimo 12. Khu kotani nya mapwisiselo nya maphya, vathu nyo khaguri kha va simama gu thumeya Jehovha. Ganiolu, vathu nya vangi va tsakide khu gu pwisisa gwadi esi si na giregago ndzadzini ni edzi isoso si nga hadzi gu kuha khidzo vathu va Jehovha omu mafuni.
a Olu yi tidwago kha nga Thumo ni mavbanyelo yathu nya Wukristo — Gibhukwana nya mitshangano.
b J. F. Rutherford, oyu a nga ba a thangeya thumo nya sihevbuli nya Bhibhiliya ga tepo yile, a di gu tidwa kha nga “Mulamuli” Rutherford. Na si pheyi gu thuma Bheteli, a di gu thumide kha nga mulamuli nyo hathege nya Oitava Jurisdição do Tribunal wa Missouri.