1. Khu ginani si si samadzisigo muhuno gu wona vathu na va si tumbi muthu kwanu?

 VATHU tigoni momu ga Sathane kha va dziti gu khavo va nga tumba mani. Avo dzitepo dzatshavbo va ngu khunguvanyiswa khu mavbanyelo ya varengisi, ava va lumbago politika ni vathangeyi nya dzitshetshe. Nya vangi gambe va ngu pimisa gu khavo kha va yeli gu tumba dzipari dzawe, vavhizinyu ni sivbango nya ndranga yawe. Isoso kha si hi hlamadzise, Bhibhiliya yi ganede gu khiyo: “Matshigu nya gu hegise . . . , vathu va na . . . khala va nya mba khodwa . . . va na singedzana khu gyawe . . . ni va nya malipha.” Isoso sa gu thula gu khiso vathu va di hadzi gu fana ni Sathane a gu nungungulu nya mafu yaya nya gu vivbe oyu a gu mba tumbega. — 2 Thim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. a) Hi nga tumba mani khu guvbeleya? b) Ginani vambe va nga dzi wudzisago?

² Kha nga Makristo ethu hi ngu dziti gu khethu hi nga tumba Jehovha khu guvbeleya. (Jer. 17:7, 8) Ethu hi ngu tiyisega gu khethu uye a ngu hi haladza ni gu uye ‘gima kha na nga diga’ dzipari dzaye. (Ndzi. 9:10) Nigu gambe hi nga tumba Jesu Kristo kholu a ningede womi waye khethu. (1 Ped. 3:18) Ethu hi ngu hevbula khu habune gu khethu Bhibhiliya yi ngu ninga sileletelo nyo tumbege. (2 Thim. 3:16, 17) Hi ngu tiyisega gu khethu hi nga tumba Jehovha, Jesu ni Bhibhiliya. Ganiolu, vambe adzina va nga dzi wudzisa gu khavo, ina va nga tumba tepo yatshavbo vandriyathu libandlani gani. Hlamulo abari ina, khu ginani hi nga va tumbago?

3. Khu levbini lithomo nya lisima hi gu nalo? (Marko 10:29, 30)

³ Jehovha hi hathide gasi gu gira gipandre nya ndranga yaye nya vakhozeyi va mafuni gwatshavbo. Eli lithomo nya lisima ngudzu ni gu li ngu hi ninga mihandro nya yingi! (Leri Marko 10:29, 30.) Mafuni gwatshavbo hi na ni vandriyathu va haladzago Jehovha gu fana ni ethu ni gu va dzi garadzago gu thumisa milayo yaye  womini gwawe. Ethu hi ngu hambana khu malimi, tumbunugu ni maambalelo, ganiolu ethu hi ngu va haladza ambari ha gu manana khu tepo nyo pheye. Ethu hi ngu tsaka ngudzu khu gu manega navo gumogo gasi gu dhumisa ni gu khozeya Papayi wathu wa ndzadzini. — Ndzi. 133:1.

4. Khu ginani hi vbwetago giphaso gya vandriyathu?

⁴ Olu guvbindra gale, hi yede gu simama gu tiyisa gupwanana gwathu ni vandriyathu. Dzimbe dzitepo, avo va ngu hi phasa gu rwala sigaradzo sathu. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Avo gambe va ngu hi kutsa gu simama thumoni wa Jehovha ni gu hi phasa gu tiya khu liphuvboni. (1 Tes. 5:11; Hebh. 10:23-25) Nga dundrugeya khezi hi nga hadzi gu dzipwa khidzo, nari khatshi hi diri mwalo gu vhikedwa ni giphaso nya libandla gasi hi simama gu dwana ni nala wathu Sathane Dhiyabhulosi ni litigo laye nya gu vivbe. Sathane ni vaseketeyi vaye nugunugu va na wugeya sithumi sa Nungungulu. Nga dundrugeya khedzi hi na tsakago khidzo khu gu ba hiri ni vandriyathu gasi gu va hi phasa.

5. Khu ginani dzimbe dzitepo si garadzeyago vathu nyo khaguri gu tumba vandriyawe?

⁵ Vathu nyo khaguri si ngu va garadzeya gu tumba vandriyawe, adzina kholu ndriyathu nyo khaguri a nga embeya gilo nyo khaguri nya sihalo mumbe ndriyathu, ndriyathu yoyo a ya embendzeya vambe vandriyathu mwendro gu mba tadzisa esi a tumbisidego. Mwendro adzina saye muthu nyo khaguri libandlani a di ganeya mwendro gu gira gilo nyo khaguri gi nga va vbisa ngudzu monyo. Sa gu girega esi, adzina ethu si na hi garadzeya gu tumba vambe. Ganiolu, ginani gi nga hi phasago gu vbaha gu tumba gwathu ga vambe?

6. Lihaladzo li nga hi phasa kharini gu vbaha gu tumba gwathu? (1 Vakorinto 13:4-8)

⁶ Lihaladzo giseketelo nya gu tumbe. Vakorinto nyo pheye gipimo 13, o tshamuseya sipandre nya singi nya lihaladzo si nga hi phasago gu vbaha ni gu vbahedza gu tumba gwathu khu vambe.  (Leri 1 Vakorinto 13:4-8.) Khu giyeyedzo, livhesi 4 la gu ganeya gu khilo: “Lihaladzo li na ni gutimisela ni wuwadi.” Jehovha a ngu timiseya ambari tepo hi mu ghoheyago. Khu kharato, ethu hi yede gu timiseya tepo vandriyathu va ganeyago mwendro gu gira silo si hi gorosago. Livhesi 5 la gu engedza khilo: “[Lihaladzo] kha li khali likhulo, mwendro guvbisega khu kota nya gu pimise guvivba li giredwago.” Ethu kha hi vbweti gu ‘vbisega khu kota nya gu pimise gu vivba hi giredwago’ a gu gu simama gu dundrugeya khesi vandriyathu va hi giredego. Muhevbudzi 7:9 a gu ganeya gu khuye: “U nga vbiredzeli gu goroga.” I tshukwana ngudzu gu thumisa malito ma gu romo ga Vaefeso 4:26 ma gu khayo: “Likhulo lanu li nga hweli kala mu gu pfoledwa khu lidambo mu ngari nalo.”

7. Litshina li gu romo omu ga Matewu 7:1-5 li nga hi phasa kharini gu vbaha gu tumba gwathu?

⁷ Yimbe ndziya hi nga vbahago khiyo gu tumba gwathu, khu gu wona vandriyathu nga edzi Jehovha a va wonago khidzo. Nungungulu a ngu va haladza nigu kha khaleyi gu dundruga khu sihoso sawe. Anethu hi yede gu gira isoso. (Ndzi. 130:3) Wulangani nya gu vege gupima avba nya sihoso sawe hi yede gu vega gupima avba nya makhalelo yawe nya yadi ni ga esi va si kodzago gu gira. (Leri Matewu 7:1-5.) Ethu hi ngu tumba gu khethu avo vo vbweta gu gira silo nya sadi, ni gu gima avo kha vbweti gu hi khunguvanyisa kholu lihaladzo li ngu ‘khodwa satshavbo.’ (1 Kor. 13:7) Malito yaya kha ma thuli gu khayo Jehovha o vireya gu khuye hi tumba vambe nya mba na gighelo nya gyadi, ganiolu uye a gu vireya gu khuye hi va tumba khu gu ba avo va yeyedza gu khavo va ngu tumbega. *

8. U nga hevbuleya kharini gu tumba vandriyago?

⁸ Gu tumba ni githawo so lomba gu haguledwa ni gu si ngu dzega tepo. U nga haguleya kharini gu tumba vandriyago? Pheya khu gu vati gwadi. Bhula navo mitshanganoni nya libandla. Gimbiya navo thumoni nyo tshumayele ni gu va laphiseye monyo, khu gu va ninga lithomo nya gu yeyedze gu khavo va ngu tumbega. Gupheyani, adzina kha wu na nga bhuleya muthu u nga rigu gu muti satshavbo u si pimisago ni edzi u dzipwago khidzo. Tepo wupari wanu wu yago wu tiya adzina u nga dzipwa na wu tshulegide gu va bhuleya edzi u dzipwago khidzo. (Luka 16:10) Ganiolu, ginani u nga girago a gu tshuka ndriyago a yeyedza gu mba tumbega? U nga dzegeyi gu piya wupari wanu, ganiolu mu ninge tepo nigu u nga dzumeleyi sihoso sa vandriyathu nyo khaguri si gu gira u diga gu tumba vatshavbo vandriyathu. Ga mahungu yaya, hi na wona giyeyedzo hi vegedwego khu sithumi nya singi sa Jehovha si simamidego gu tumba vambe ambari si nga khunguvanyiswa khu vathu nyo khaguri.

9. a) Ana simamide kharini gu tumba malulamiselo ya Jehovha, ambari olu vathangeyi vaye nyo khaguri va nga ba va hosiside? b) Giyeyedzo gya Ana gya gu hi hevbudza ginani khu gu tumba malulamiselo ya Jehovha? (Wona fotu.)

⁹ Ina u di nga khunguvanyiswa khu ndriyathu nyo khaguri a thangeyago? Abari gu ina, adzina u nga phasega khu gu hevbula khu giyeyedzo gya Ana. Khu tepo yile, uye a nga ba ari Muphasi nya Khongolo a diri Eli ni gu a di gu thangeya wukhozeyi wa Israel. Ganiolu, sivbango nya ndranga yaye kha sa nga ba siri siyeyedzo nya sadi. Sanana saye si nga ba si emisidwe gu thuma kha nga vaprista, iso si di gu gira silo nya gu vivbe, ambari ulolo Papayi wakone kha si kawuka gwadi. Jehovha kha dzegeya gu digisa Eli gu thuma kha nga Muphasi nya khongolo. Ambari ulolo, Ana kha diga gu seketeya malulamiselo ya Nungungulu nya gu khozeye umo  nya tabhernakeli omu Eli a nga ba a thuma kha nga muprista nya khongolo. Tepo Eli a nga wona Ana na gu gombeya khu gu garadzega, uye a di dzegeya gu pimisa khuye Ana a di leva, vbavbandze nya gu eme a dundrugeya khu satshavbo si pategago uye a di singedza Ana. (1 Sam. 1:12-16) Ambari ulolo, Ana tumbiside gu khuye a gu manega ni gyanana a di hadzi gi ningeya gi thuma omu nya tabhernakeli, omu Eli a nga ba thuma kha nga Muphasi nya khongolo. (1 Sam. 1:11) Ina mahungu ma nga ba ma pata sanana sa Eli, ma di hadzi lulamiswa? Ina, Jehovha a di hadzi lamula khu tepo yakone. (1 Sam. 4:17) Na gu ngasi giregi isoso, Nungungulu tshatshazede Ana khu gu mu ninga gyanana a gu Samuweli.— 1 Sam. 1:17-20.

10. Pfhumu Dhavhidhe simamide kharini gu tumba vambe, ambari tepo vathu nyo khaguri va nga diga gutumbega gwaye?

¹⁰ Ina u di nga khunguvanyiswa khu pari yago ya vbafuvbi? Abari gu ina, wona giyeyedzo gya Pfhumu Dhavhidhe. Mweyo nya dzipari dzaye a diri mwama moyo nyo pwani khu Ayitofeli. Ganiolu, tepo gyanana gya Dhavhidhe, Abhisalamo gi nga zama gu dzega Wufumo wa papayi wagyo, Ayitofeli a di patega avbo nya wu wugeyi wowo. Khu lisine, si vbiside ngudzu Dhavhidhe khu gu luza gu seketedwa khu gyanana gyaye ni mwama wule a nga ba a pimisa gu khuye a diri pari yaye. Ambari ulolo, Dhavhidhe kha diga gu mba tumbega gwawe gu mu gira a ema gu tumba vambe. Uye simamide gu tumba yimbe pari yaye Husayi, oyu a nga ba a bombide gu patega avba nya gu wugeye gogo. Dhavhidhe adiri ni sighelo nya sadi gasi gu tumba Husayi. Husayi yeyedzide gu khuye a diri pari nya yadi, ambari tepo a nga vega womi waye mhanghoni gasi gu phasa Dhavhidhe. — 2 Sam. 17:1-16.

11. Gimwegyo nya sithumi sa Nabhali, gi yeyedzide kharini gu tumba gwagyo?

¹¹ Wona gambe giyeyedzo hi vegedwego khu gimwegyo nya githumi gya Nabhali. Dhavhidhe ni vathu vaye va di gira malulamiselo nya gu vhikeye sithumi sa Muisrayeli moyo nyo pwani khu Nabhali. Hwane nya tepo nyo khaguri, Dhavhidhe a di lomba Nabhali gasi gu ninga guhodza vathu vaye. Tepo Nabhali a nga bomba gilombo gegi, Dhavhidhe a di goroga a bwe a hunga gu songa vatshavbo va ndrangani ga Nabhali. Githumi gimwegyo, gi diya embeya mwangadzi wa Nabhali, Abhigayili esi si nga ba si girega. Igyo gi diri givbango nya ndranga yeyi, nigu gi di gu  tumba gu khigyo Abhigayili a di hadzi lulamisa gigaradzo gegi, igyo gi di gu dziti gu khigyo Abhigayili a diri nyamayi nya guti ni gu a na vbulugisa womi wagyo. Esi si giregidego khu gu landreya, si yeyedzide gu khiso igyo gi diri ni sighelo nya sadi nya gu tumbe Abhigaliyi. Abhigayili khu gu tiya hwambo thindrekiside esi Dhavhidhe a nga ba a vbweta gu gira. (1 Sam. 25:2-35) Uye a di gu tumba gu khuye Dhavhidhe a di hadzi gu gira silo nya sadi.

12. Jesu yeyedzide kharini gu khuye a di gu tumba vapizane vaye, ambari olu va nga ba va giride sihoso?

¹² Jesu tumbide vapizane vaye ambari olu va nga ba va hosisa. (Joh. 15:15, 16) Tepo Jakobe ni Johane, va nga lomba Jesu wulanga nya lisima avbo nya Mufumo, Jesu kha kanakaneya sighelo sawe nya gu thumeye Jehovha mwendro gu va dusa ga tsawa nya vapostoli. (Marko 10:35-40) Khu hwane, vatshavbo vapostoli vaye va di mu diga ga wutshigu a nga tshaniswa. (Mat. 26:56) Ambari ulolo, Jesu kha diga gu khodwa gwawe. Uye a di gu dziti gu khuye kha va nga ba va vbelede, nigu uye “a di va gola khu monyo waye watshavbo.” (Joh. 13:1) Hwane nya gu ba a wusidwe, Jesu ningide 11 vapostoli vaye nyo tumbege thumo nya lisima nya gu thangeye thumo nya gu gire vapizane ni gu khathaleya dzinvuta dzaye. (Mat. 28:19, 20; Joh. 21:15-17) Uye a diri ni sighelo nya singi nya gu tumbe vama vava nya mba vbeleya. Vatshavbo, va thumide khu gu tumbega kala vafa. Khu lisine, Ana, Dhavhidhe, githumi gya Nabhali, Abhigayili ni Jesu va hi vegede giyeyedzo nya gyadi nya gu tumbe vathu nya mba vbeleya.

13. Khu ginani si nga hi garadzeyago gu tumba vambe?

¹³ Ina u di nga bhuleya mahungu nya sihalo ndriyathu nyo khaguri, ganiolu u tugula gu khuwe kha sayisa mahungu yago? Isoso si nga vbisa. Litshigu limwedo, ndriyathu moyo nya nyamayi a di embeya lidhota nyo khaguri esi si nga ba si mu giregeya womini waye na gu tumba gu khuye kha na nga embeledzeya vambe vathu khu isoso. Ga litshigu li nga landreya, mwangadzi wa lidhota leli a di ligareya ndriyathu gasi gu mu tiyisa, ni gu khu lisine a di gu mati mahungu nya sihalo ndriyathu nya nyamayi a nga embeya lidhota lile. Nya mba kanakana, si mu garadzede ngudzu ndriyathu yoyu nya nyamayi gu tumba lidhota lile. Ganiolu, ndriyathu yoyu nya nyamayi giride esi nya sadi, uye a di hidzimeleya limbe lidhota. Lidhota leli li mu phaside gu vbahedza gu tumba gwaye ga mambe madhota.

14. Ginani gi phasidego ndriyathu nyo khaguri gu vbahedza gu tumba gwaye?

¹⁴ Ndriyathu nyo khaguri vbedzide tepo nyo laphe na gorogede madhota mavili aya a nga ba a ma wona na ma si tumbegi. Ambari ulolo, uye a di pheya gu dundrugeya khu malito nyo khaguri ma nga ganedwa khu ndriyathu a nga ba a mu ninga ngudzu githawo. Uye a di ganeya gu khuye: “Sathane, khuye a gu nala nasiri vandriyathu.” Ndriyathu dundrugede ngudzu khu malito yaya a bwe a gombeya, nigu si kodzide gu andrisa gurula ni madhota yale.

15. Khu ginani gu wusedza gutumba adzina si nga dzegago tepo? Ninga giyeyedzo.

¹⁵ Ina u di nga tshuka u luza malungelo libandlani? Khu lisine, si ngu vbisa. Grete ni mamayi waye, va diri Dzifakazi nyo tumbege Alemanha Nazista ndrani nya 1930 tepo thumo wathu wu nga emiswa. Grete a di gu tsaka khu lithomo a nga ba a ri nalo nyo gireye vandriyaye dzikopiya nya Mukhedziseyi. Ganiolu, vandriyathu va di tugula gu khavo papayi waye a di gu wugeya lisine, khu kharato va di mu dzegeya malungelo yaye kholu va di gu thava gu khavo papayi waye a di hadzi ningeya mahungu nya libandla ga vawugeyi. Sigaradzo sa Grete kha sa ema avbovbo. Ndrani nya Nyimbi nya Wuvili nya Mafu yatshavbo, vandriyathu va di si ningi gambe mabhuku Grete ni mamayi waye nigu va di gu potsa gu ganeya navo tepo va nga ba va manana navo ndziyani. Khu lisine isoso si vbiside ngudzu Grete.  Nigu vbedzide tepo nyo laphe gasi gu divaleya vandriyathu vava a bwe a va tumba gambe. Khu gu gimbiya nya tepo tugude gu khuye Jehovha a di va divalede, nigu anuye a yede gu gira sasimweso. *

16. Khu ginani hi yedego gu dzi garadzeya gu tumba vandriyathu?

¹⁶ Abari gu u tshanganide ni giemo nyo fane, gi nga gu vbedza tshivba, dzi garadzeye gu vbahedza gu tumba gwago. Adzina u nga vbweta tepo gasi gu gira isoso, ganiolu kha wu na nga dzi laya khu gu dzigaradza gwago. Khu giyeyedzo, abari gu u di nga hodza guhodza nyo khaguri gu nga gu dwadzisa u nga dzi woneya ga esi u hodzago. Ambari ulolo, kha wu na nga diga gu hodza guhodza khu kotani nya olu u nga hodza guhodza gu nga gu dwadzisa. Khu ndziya nyo fane, ethu kha hi yeli gu diga giemo nyo khaguri nyo vivbe hi nga tshangana nagyo gi hi gira hi si tumbi vatshavbo vandriyathu, kholu ethu hi ngu dziti gu khethu avo kha va vbeleya. Tepo hi vbahedzago gu tumba gwathu ethu hi na tsaka nigu isoso si na hi phasa gu pwisisa esi hi nga girago gasi gu andrisa liphuvbo nya gurule libandlani.

17. Khu ginani gu tumba gi gu gilo nya lisima, nigu ginani hi na bhulago khigyo avba nya ndrima yi landreyago?

¹⁷ Si ngu garadza gu tumbana tigoni momu ga Sathane, ganiolu ethu hi nga tumba vandriyathu kholu ethu hi ngu va haladza ni gu avo va ngu hi haladza. Gu tumba vandriyathu si ngu hi phasa gu mana gutsaka ni gu pwanana olu ni gu si na hi vhikeya mindru watshigu tepo hi na tshanganago ni sigaradzo. Ginani u yedego gu gira a gu tshuka ndriyathu nyo khaguri a gu khunguvanyisa u bwe u si mu tumbe gambe? Zama gu wona edzi Jehovha a wonago khidzo silo, thumisa matshina nya milayo nya Bhibhiliya, haguleya gu haladza vandriyago nigu hevbula khu siyeyedzo sa omu nya Bhibhiliya. Hi nga pala gu vbisa hi gupwago hi bwe wusedza gu tumba gwathu. Tepo hi girago isoso, hi na mana makategwa nya mangi khu gu mana dzipari “dzi tumbegago guvbindra ndriyago.” (Mav. 18:24) Kha si eneyi gu tumba vambe. Ga ndrima yi landreyago, hi na wona edzi hi nga yeyedzago khidzo gu khethu hi ngu tumbega.