1. Makhalelo muni aya madzaha ma gu nawo?

MADZAHA, gu na ni silo nya singi nyo gire hengeledzanoni ya Jehovha. Enu mu tiyide nigu mu na ni tshivba. (Mav. 20:29) Singi mu girago gasi gu phasa vandriyathu libandlani. Adzina mu si lambede ngudzu gu khala vaphasedzeyi nya libandla. Ambari ulolo, adzina mu nga pimisa gu khenu vandriyathu libandlani vo mi wona nga khatshi mu ngari vaphya ngudzu nigu mu si dongi gu hakha malungelo nya lisima libandlani. Ganiolu, mu nga dzega mazambo nyo khaguri gasi vandriyathu libandlani va mi tumba ni gu mi ninga githawo.

2. Ginani hi na bhulago khigyo omu nya ndrima yeyi?

² Omu nya ndrima yeyi, hi na bhula khu giyeyedzo gya Pfhumu Dhavhidhe. Hi na bwe hi wona esi si nga dugeleya dzipfhumu dzimbili dza Judha, a gu Asa ni Josafati. Hi na wona sigaradzo va tshanganidego naso vama vava va vararu, esi va giridego gasi gu lulamisa sigaradzo soso ni esi vandriyathu nya madzaha va si hevbulago khu giyeyedzo gyawe.

3. Ginani egi lidzaha li nga girago gasi gu phasa ndriyathu a dandridego khu tanga libandlani?

³ Na ngari lidzaha, Dhavhidhe hagulede makodzelo ma nga ba ma dogoredwa ngudzu khu vathu. Kha hi kanakani gu khethu Dhavhidhe a diri ni wupari ni Jehovha nya gandra nyi gandra neni. A dzi garadzide ngudzu gasi a khala muembi nya wadi nigu thumiside makodzelo yoyo nyo embe gasi gu phasa Sawule, a nga ba ari pfhumu yi emisidwego khu Nungungulu. (1 Sam. 16:16, 23) Madzaha, momo makodzelo nyo khaguri  mu gu nawo nya gu mu nga ma thumisa gasi gu phasa vambe libandlani? Vambe gwanu va nawo. Khu giyeyedzo, adzina u nga tugula gu khuwe vandriyathu va dandridego khu tanga va ngu tsaka ngudzu tepo va phaswago khu vandriyathu nya madzaha gu thumisa thableti mwendro telefone avba nya gihevbulo gyawe vonga mwendro mitshanganoni. Wo ba u kodza gu si thumisa silo sesi, u na ba u va phaside ngudzu wo va phasa gu si thumisa.

4. Gufana ni Dhavhidhe, makhalelo muni aya madzaha ma yedego gu ma haguleya? (Wona foto yi gomogo avba nya kapa.)

⁴ Guvbanyani gwaye ga tshigu ni tshigu, Dhavhidhe a di gu gira gwadi mithumo a nga ba a ningwa gu gira nigu a di gu tumbega. Khu giyeyedzo, na ngari lidzaha, khathalede gwadi dzinvuta dza papayi waye. Thumo wowu wu di gu vega mhangoni womi waye. Nga wona esi Dhavhidhe a tshamusedego Pfhumu Sawule khu hwane nya tepo: “Eni githumi gyago nyi ngu havisa dzinvuta dza babe wangu; gikhati yi tago nghala mwendro gikankanka, gi ta mola nvuta nya tshambi, eni nya gu yi tutumisa, nyi yi bayisa, nyi wandra nvuta kanani gwaye.” (1 Sam. 17:34, 35) Dhavhidhe a di gu khathala ngudzu khu dzinvuta nigu a di gu tiya-hwambo a dwana gasi gu vhikeya dzinvuta. Madzaha, pimedzeyani giyeyedzo gya Dhavhidhe khu gu khathaleya gwadi mithumo mu ningwago libandlani.

5. Khu guya khu Ndzimo 25:14, gilo muni nya lisima ngudzu egi madzaha ma yedego gu gira?

⁵ Na ngari lidzaha, Dhavhidhe hagulede wupari nyo tiye ni Jehovha. Wupari wowo wu diri wa lisima ngudzu ga Dhavhidhe guvbindra gutiya-hwambo ni makodzelo yaye nyo embe. Jehovha kha nga ba ari Nungungulu wa Dhavhidhe basi, ganiolu a diri pari yaye nya yikhongolo ngudzu gambe. (Leri Ndzimo 25:14.) Madzaha, gilo nya gikhongolo ngudzu mu yedego gu gira, gu tiyisa wupari ni Papayi wanu wa ndzadzini, khavbo mu na si kodzago gu mana malungelo libandlani.

6. Ginani egi vambe va nga ba va gi pimisa khu Dhavhidhe?

⁶ Dhavhidhe tshanganide ni gigaradzo nyo kanyiswe khu vambe. Khu giyeyedzo, tepo Dhavhidhe a nga vbweta guya dwana ni Gholiya, Pfhumu Sawule zamide gu mu vbedza tshivba, khu gu khuye: “Uwe u ngari lidzaha.” (1 Sam. 17:31-33) Gupheyani, koma waye a di gu mu wona kha nga maghupele. (1 Sam. 17:26-30) Ganiolu, Jehovha kha nga ba a wona  Dhavhidhe kha nga muthu nya mba vidzwa mwendro maghupele. A di gu muti gwadi Dhavhidhe. Nigu khu gu tumba gu phaswa khu pari yaye Jehovha, Dhavhidhe si kodzide gu songa Gholiya. — 1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ginani u gi hevbulago khu matimu ya Dhavhidhe?

⁷ Ginani u gi hevbulago ga esi si nga dugeleya Dhavhidhe? Ha gu hevbula gu khethu gu vbwetega hi kodza gu laphisa monyo. Ava va gu wonidego nu dandra, si nga dzega tepo gasi va khodwa gu khavo u dandride. Ganiolu, tiyisega gu khuwe Jehovha kha woni edzi u gu idzo khu vbavbandze basi. A ngu guti gwadi nigu a ngu siti satshavbo u si kodzago gu gira. (1 Sam. 16:7) Khu kharato, tiyisa wupari wago ni Jehovha. Dhavhidhe giride isoso khu gu dzi ninga tepo nyo khedziseye sivangwa sa Jehovha. Tepo a nga ba a si khedziseya, a di gu zama gu wona esi sivangwa si mu hevbudzago khu Jehovha. (Ndzi. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Gimbe gilo u nga girago, gu lomba Jehovha a gu ninga tshivba u yi vbwetago. Khu giyeyedzo, wo ba uri xikwatunu, ina dzikolega dzi ngu oloveya gu gu hega kholu u gu Fakazi ya Jehovha? Abari gu dzi ngu oloveya gu gu hega, lomba Jehovha a gu ninga tshivba nyo timiseye gigaradzo gyogyo. Landra wusingalagadzi u wu manago omu nya Bhibhiliya, mabhuku ni dzivhidhiyu dzathu. Tepo ni tepo u na yago u wona edzi Jehovha a gu phasago khidzo gu timiseya gigaradzo u tshanganago nagyo, u na engedzeya gu mu tumba. Nigu tepo u engedzeyago gu tumba Jehovha, vambe navo va na engedzeya gu gu tumba.

8-9. Ginani gi phasidego Dhavhidhe gu vireya khu gutimiseya? Ginani egi madzaha ma gi hevbulago avba nya giyeyedzo gyaye?

⁸ Wona gimbe gigaradzo egi Dhavhidhe a tshanganidego nagyo. Hwane nyo todzwe gasi a khala pfhumu, Dhavhidhe virede myaga nya yingi gasi a pheya gu fuma kha nga pfhumu ya Judha. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ndrani nya tepo yoyo yi vbindridego na vireya gu fuma, ginani gi mu phasidego gu timiseya? Wulangani nyo vbeye tshivba, Dhavhidhe a di vega gupima ga esi a nga ba a si kodza gu gira. Khu giyeyedzo, tepo Dhavhidhe a nga ba a khaleya gu tutumatutuma Sawule a gimbileya gipandreni ga Vafilistiya, a di gu londrola tepo yoyo gasi gu dwana ni valala va Israyeli. Khu gu gira isoso, a di gu vhikeya mivbingano nya litigo la Judha. — 1 Sam. 27:1-12.

⁹ Ginani egi madzaha ma gi hevbulago avba nya giyeyedzo gya Dhavhidhe? Gira satshavbo u si kodzago gasi gu phasa vandriyago libandlani. Nga wona esi si dugeledego ndriyathu Ricardo. * Gukhugeya wananani waye, a di gu vbweta gu khala piyonero nya tepo yatshavbo. Ganiolu, madhota ma di gu khayo a si dongi gu khala piyonero. Ganiolu, wulangani nyo goroge a tsukula, Ricardo a di dzi garadzeya gu tshukwadzisa matshumayelelo yaye. Wari khuye: “Nyo khedza hwane, nyo dzegeya gu si wona gu kheni nyi di yede gu tshukwadzisa kamo matshumayelelo yangu. Nyi di pheya gu bweleleya vatshavbo va nga ba va yeyedza gu tsakeya lisine nigu nyi di gu dzi dongiseya gwadi na nyi si va bweleleyi. Khavbo nyi nga manega ni gihevbulo nyo pheye nya Bhibhiliya. Tepo nyi nga ba nyiya nyi wu oloveya thumo nyo tshumayele, hwanga wangu wu di phalalega.” Olu hi gu ganegane, Ricardo piyonero nya tepo yatshavbo nigu muphasedzeyi nya libandla.

10. Ginani a giridego Dhavhidhe na si gu hungi gu gira gilo nya lisima?

¹⁰ Wona gambe gilo gi dugeledego womini wa Dhavhidhe. Tepo Dhavhidhe ni vama vaye va nga ba va khaleya gu tutumatutuma, si lombide  gu va diga dzindranga dzawe gasi va ya dwana nyimbi. Na vari nyimbitunu, valala va di dhumeya dzindranga dzawe va dzega vagadzi vawe ni sanana sawe. Kha nga olu Dhavhidhe a nga ba ari lisotshwa li nga ba li kodza gwadi gu dwana, adzina na lugide mano gasi gu lulamisa gigaradzo gile. Ganiolu, a di vbweta giphaso ga Jehovha. Khu gu phaswa khu muprista Abhiyatari, Dhavhidhe a di wudzisa Jehovha, khuye: “Nyi ngu yela gu landra tsawa yoyu nya sighevenga, gani?” Jehovha a di hlamula Dhavhidhe khuye a na wu landre a bwe a mu tumbisa khuye a na dugeleya. (1 Sam. 30:7-10) Ginani u gi hevbulago khu matimu yaya?

11. Ginani u yedego gu gira nu si hungi gu gira silo?

¹¹ Lomba giphaso ga vambe. Lomba wusingalagadzi ga vavelegi vago. Lomba gambe giphaso ga madhota ma vidzidwego. Jehovha a ngu ma tumba madhota nigu anuwe gu vbwetega u ma tumba. Jehovha a gu wona madhota kha nga “siningwa” libandlani. (Efes. 4:8) Wo pimedzeya gukhodwa gwawe u bwe u dzumeya wusingalagadzi wawe, silo sago si na gu gimbileya gwadi. Olu hongoleni hi wona esi hi si hevbulago ga Pfhumu Asa.

12. Makhalelo muni aya Pfhumu Asa a nga ma yeyedza tepo a nga khala pfhumu?

¹² Na ngari lidzaha, Pfhumu Asa a diri muthu nya gu dzinogise ni gu tiya-hwambo. Khu giyeyedzo, hwane nyo ba papayi waye Abhiya na fude, a di khala pfhumu nigu a di pheya thumo nyo fuvise vanungungulu nya malipha tigoni. Uye gambe “a di laya vana Judha, gu khuye va vbweta PFHUMU Nungungulu wa vababe vawe, ni gu landrisa Nayo ni sileletelo saye.” (2 Dzik. 14:1-7) Tepo Zera, Muetiyopiya a nga dhumeya Vajudha nari ni 1000 000 masotshwa, Asa a di lomba giphaso ga Jehovha, khuye: “PFHUMU Nungungulu, vbavbandze gwago, mwalo mumbe a kodzago guphasedzela avo va gu mwalo tshivba, va gu wugedwa khavo va gu ni tshivba. Hi phase Uwe PFHUMU Nungungulu wathu, kholu ethu ha gutumba Uwe.” Malito yaya mo yeyedza gu khayo Asa a di gu tumba gu khuye Jehovha na ni tshivba nyo mu vbulugise gumogo ni vathu vaye. Asa a di tumba Papayi waye wa ndzadzini nigu “Nungungulu a di sasela Vaetiyopiya.” — 2 Dzik. 14:8-12.

13. Ginani egi khu gu gimbiya nya tepo gi dugeledego Asa nigu khu ginani?

 ¹³ Kha sa mu vbevbugeya Asa tepo a nga tedwa khu 1000 000 masotshwa gasi ma ta dwana naye, ganiolu khu gu tumba Jehovha a si kodzide gu pala nyimbi yeyi. Ya walo khu gu tepo Asa a nga tshangana ni gigaradzo nya gidugwana, kha lomba giphaso ga Jehovha. Tepo a nga thurugisedwa khu Bhahasa, Pfhumu ya Israyeli, Asa a di lomba giphaso ga pfhumu ya Siriya. Isoso si mu resede mihandro nya mba yadi. Khu gu thumisa muprofeti Hanani, Jehovha a di embeya Asa, khuye: “Kha nga olu u tumbidego mufumeli wa Siriya, u si tumbi PFHUMU Nungungulu wago, khu guralo, nyimbi ya mufumeli wa Siriya, yi tshitimugide mandzani gwago.” Gukhugeya avbovbo kala mbeli, Asa a di khaleya gu dwana basi. (2 Dzik. 16:7, 9; 1 Dzipf. 15:32) Ginani hi gi hevbulago?

14. U nga yeyedza kharini gu khuwe u ngu mu tumba Jehovha nigu wo gira isoso ginani gi na dugeleyago guya khu 1 Thimoti 4:12?

¹⁴ mama gu dzi nogisa ni gu tumba Jehovha. Tepo u nga bhabhatiswa, u yeyedzide gu khuwe u ngu khodwa ngudzu ni gu mu tumba ngudzu Jehovha. Jehovha nuye tsakide ngudzu kholu a gu ningidego lithomo nyo gire gipandre nya ndranga yaye. Khu kharato, egi gi tshadego gu gira olu, khu gu u simama gu tumba Jehovha. Si nga vbevbuga gu tumba Jehovha tepo u vbwetago gu hunga silo nya sikhongolo guvbanyani, ganiolu, ahati tepo u hungago gu gira silo nya sidugwana ke? Khya lisima gu tumba Jehovha tepo u vbwetago gu hunga gu gira silo, nya nga gu hatha sivbungadzo, thumo nyo dzi vbanyise ni misuwo nya liphuvbo. U nga tumbi guti gwago. Ganiolu, khedza matshina nya milayo ma na gu phasago gu hatha silo nya sadi, khavbovbo u ma thumisa. (Mav. 3:5, 6) Wo gira isoso, Jehovha a na tsaka ngudzu nigu vandriyathu libandlani va na gu ninga githawo. — Leri 1 Thimoti 4:12.

15. Kha nga hi si wonidego omu ga 2 Dzikoronika 18:1-3; 19:2, sihoso muni si giridwego khu Pfhumu Josafati?

¹⁵ Khu lisine, gufana ni vathu vatshavbo uwe kha wa vbeleya nigu u na gira sihoso nyo khaguri. Ganiolu, isoso kha si yeli gu gu himbedzeya gu dzi garadza thumoni wa Jehovha. Wona giyeyedzo gya Pfhumu Josafati. Uye a diri ni makhalelo nya yadi. Na ngari lidzaha,  “a di vbweta Nungungulu wa babe waye, gumogo ni gu landrisa milayo yaye.” Uye gambe a di rumeya dzipfhumwana dhoropani ga Judha gasi guya hevbudza vathu khu Jehovha. (2 Dzik. 17:4, 7) Ambari olu Josafati a nga ba ari muthu nya wadi, ga dzimbe dzitepo hungide gu gira silo nya mba sadi. Khu kotani nya esi a hungidego gu gira, Jehovha a di rumeya muthu gasi a ya mu kawuka. (Leri 2 Dzikoronika 18:1-3; 19:2.) Ginani u gi hevbulago khu matimu yaya?

16. Ginani u gi hevbulago avba nya esi si nga dugeleya Rajeev?

¹⁶ Dzumeya wusingalagadzi u ningwago u bwe u wu thumisa. Gufana ni mambe madzaha, adzina si ngu gu garadzeya gu thangisa thumo wa Jehovha guvbanyani. U nga garadzegi. Wona esi si giridwego khu ndriyathu nyo pwani khu Rajeev. Na gu tshamuseya esi si mu dugeledego na ngari muphya, wari khuye: “Dzimbe dzitepo nyi di si giti egi nyi nga ba nyi gi vbweta womini gwangu. Gufana ni vambe vaphya, eni nyi di gu gola ngudzu dzijogo ni gu hagana guvbindra gu hongola mitshanganoni ni thumoni nyo tshumayele.” Ginani gi phasidego Rajeev? Phasidwe khu wusingalagadzi a ningidwego khu lidhota nyo khaguri. Rajeev wari khuye: “A nyi phaside gu dundrugeya khu wusingalagadzi wu gomogo omu ga 1 Thimoti 4:8.” Rajeev a di dzi nogisa a dzumeya wusingalagadzi a ningidwego a bwe a dundrugeya khegi a yedego gu thangisa guvbanyani gwaye. Wari khuye: “Nyi di hunga gu thangisa misuwo nya liphuvbo womi gwangu.” Khu wevbini handro wakona? Rajeev o tshamuseya gu khuye: “Hwane nyo ba gu vbindride myagana nya yidugwana na nyi hakhide wusingalagadzi wowu, nyi di khala muphasedzeyi nya libandla.”

17. Vandriyathu va dandridego khu tanga va gu ma wona kharini madzaha?

¹⁷ Vandriyathu va dandridego khu tanga va ngu mi haladza ngudzu enu madzaha mu thumeyago Jehovha khu “monyo moyo” navo. (Sof. 3:9) Avo va ngu tsaka ngudzu khu sighingi mu si yeyedzago avba nya mithumo mu ningwago. Khu lisine, avo va ngu mi gola ngudzu. — 1 Joh. 2:14.

18. Khu guya khu Mavingu 27:11, Jehovha a gu ma wona kharini madzaha ma mu thumeyago?

¹⁸ Madzaha, mu nga tshuki mu divala gu khenu Jehovha a ngu mi haladza ngudzu nigu a ngu mi tumba. Uye profetide gu khuye matshiguni nya guhegise, madzaha nya mangi ma di hadzi dzi ningeya gwaye gasi gu mu thumeya. (Ndzi. 110:1-3) Uye a ngu dziti gu khuye u ngu mu haladza nigu wo mu thumeya khavba u si kodzago khavbo. Khu kharato, laphiseya monyo vambe u bwe u dzi laphiseya monyo nuwe. Wo tshuka u hosisa, dzumeya gu kawukwa ni gu hevbudzwa. Hakha wusingalagadzi wowo kha nga giphaso gi tago khu ga Jehovha. (Hebh. 12:6) Khathaleya mithumo u ningwago khu sighingi nigu nya lisima ga satshavbo, tsakisa Papayi wago wa ndzadzini ni ga gevbini u girago. — Leri Mavingu 27:11.