Ubonaanga bantu balakonzya na kugwisya mapenzi aapa kuti tutabi aaluumuno alukwabililo alubo aapa kuti bantu bayoowe atala alyajuunza lyabo? Kuti tukonzye kuchita oobo, tweelede kuziba zintu zitweetela mapenzi kutali kuziba zitondeezyo luzutu.

Muchikozyano, umwi mwaalumi utegwa Tom, wakachiswa mpawo wakazoofwa. Niinzi chakapa kuti afwe? Dokotela uubeleka kuchibbadela nkwaakafwida wakalemba kuti: “Tom naakasaanguna kulibonia kuti ulachiswa, taakwe wakayeeya kuyanduula kuti azibe chintu chakali kupa kuti achiswe.” Kuboneka kuti bantu bakali koonga Tom, bakali kumupa minsamu luzutu kuchitila kuti amvwe kabotu.

Bantu balikweezya na kusilika bulwazi mbwiilikuchiswa nyika? Muchikozyano, kuti zimaninsye milandu, mfulumende zyakabikka milawu, minchina iilekkooda bantu nibali kubisya akuyungizya mapulisa. Nikuba kuti kweezya kwabo kulagwasya pesi takukonzyi pe kumaninsya zintu zipa kuti bantu babisye. Zintu bantu nzibachita zitondeezya nzibayeeya, mbubalimvwa anzibayanda.

Daniel uukkala kuchisi chili kuSouth America ooko mali nkuyakali buya bumana manguzu, wakati: “Kumatalikilo twakali kupona buumi bulikabotu. Teetwakachizi pe chintu chitegwa chigwebenga. Pesi lino takuchikwe dolopo naakuti chilawu chilaaluumuno. Kumana nguzu kwamali kulikutondeezya buntu bantu mbubalaabo choonzyo, buswaanizya butangazu akutalemeka bantu azintu zyabo.”

Mwaalumi ngututayite kuti Elias, wakachija kulimbabo kuMiddle East akaambo kakulwana mpawo wakazooyiya Bbayibbele. Wakati: “Balombe biingi bakulindiswe bakali kusungwaazigwa aabamumpuli zyabo abazyapolitikisi kuti baye kunkondo alubo bakali kuchita oobo bakali kwaambwa kuti ma-heroe naakuti muntu ulwanina chisi chakwe. Nikuba bantu mbibakali kulwana aabo bakali kusungwaazigwa kuchita oobo ambabo! Eezi zyakapa kuti ndibone mbukutagwasyi kusyoma beendelezi bali mbuuli ndiswe.”

Bbuku lyachiindi lili aabusongo lyaamba kuti:

• “Miyeeyo yamoyo wamuntu mibi lyoonse kuzwa kubwanike bwakwe.”—Matalikilo 8:21.

• “Moyo wamuntu uleena kwiinda zintu zyoonse, ulijisi bulwazi bukaka kupona, taakwe uukonzya kuzibisya mbuubede.”—Jeremiya 17:9.

• ‘Mumoyo wamuntu muzwa miyeeyo mibi, bujayi, . . . bwaamu, kubba abumboni bwakubeja.’—Matayo 15:19.

Bantu tabakonzyi pe kuziba chintu chipa kuti bantu bachite zintu zichisa bamwi. Zintu zibi zilikuchitwa abantu zili kwiindilila kubija mbuuli mbutwabona muchiiyo chayinda. (2 Timoteo 3:1-5) Alubo, zintu eezi zilikuvula nikuba kuti bantu bali kuba aaluzibo lwiingi akuti nzila zyakwaambuuzyania zili kuvula kwiinda chiindi! Pesi nkamboonzi nitutakonzyi kuchita kuti nyika ibe busena bulaalumuno alubo bukwabilidwe? Tuyanda kujana zintu zyiingi na kwiinda nzitukonzya kugwasilizya? Tulikuchita zintu nzitutakonzyi na?

Nikuba kuti twajana nzila yachigambyo yakuchincha bantu kuti basiye zibi nzibachita, teetwali kunookonzya pe kuchincha nyika kuti ibe busena bukkalika alubo bukwabilidwe. Niinzi chali kunootukachizya? Nkaambo kuli zintu nzitutakonzyi kuchita.

 Simpe lilaantanganana ndyakuti: “Muntu waansi tezi . . . kweenzya intaamu zyakwe.” (Jeremiya 10:23) Tatulengedwe katulaanguzu zyakulyeendelezya pe. Alubo teetwakalengelwa kweendelezya bantuma pe mbuuli mbutwakatalengelwa kukkala mumaanzi naakuti mumulenga-lenga!

Yeeya atala amakani aaya: Bantu balayanda na kuti bamwi bababuzye mbubeelede kupona naakuti milawu njibeelede kutobela? Bantu balayanda na kuti bamwi bababuzye mbubeelede kuzibona zintu ziswaanizya kugwisya da, mbubeelede kulijata naakuti kulaya bana babo? Eezi nziimwi zintu zipa kuti bantu balichitile nzibayanda. Nzilyaamba Bbayibbele nzyachoonzyo nikuba kuti nkuyumu kuzitambula. Nichoonzyo kuti, tatukwe manguzu acheelelo chakweendelezya bantuma. Nkuukuli nkutukonzya kujana lugwasyo?

Nsandulo iikonzya kutugwasya izwa kuMulengi wesu. Nkaambo nguwe wakatulenga. Kusiyana akuyeeya kwabantu, taakwe nalikutulekelezya pe. MuBbayibbele, muli makani aatondeezya kuti ulaandaba andiswe. Kulimvwisisisya kabotu bbuku eeli, kuyootugwasya kuti tuzibe mbutubede. Tuyoomvwisisisya kuti nkamboonzi bantu nibali mumapenzi kuzwa chiindi. Alubo, tuyoomvwisisisya kuti nkamboonzi zintu eezi nizili boobu mbuuli mbakaamba syaabusongo wakuGerman naakalemba kuti, “bantu amfulumende taakwe nibakayiya kuzwa kuzintu zyakachitika chiindi naakuti kuchincha buntu bwabo akaambo kazintu zyakachitika chiindi.”

Umwi mwaalumi musongo wakati “busongo bulabonwa kuti buliluleme kwiinda mubana bambubo boonse,” naakuti mumilimu. (Luka 7:35, NW) Chimwi chikozyano chabusongo, chijanika muli Isaya 2:22 iili majwi aati: ‘Kuti mulivune, amuleke kusyoma muntu.’ Malayilile aaya alakonzya kutukwabilila kukusyoma zintu zitawo azyakatazuzikizigwa pe. Kenneth, uukkala kudolopo lili kuNorth America lizwide bantu bayandisya kulwana, wakati: “Bazyapolitikisi basyomezya bantu kuti bazoobachitila zimwi zintu pesi taakwe naba uumwi uunga wazizuzikizya nzyaakasyomezya. Kukachilwa kwabo, kutondeezya kuti makani aali muBbayibbele ngachoonzyo.”

Daniel waambwa kale wakati: “Buzuba bumwi abumwi bupa kuti ndibone kuti bantu tabakonzyi pe kweendelezya bantunyina. . . . Kusyoma mali muntu njali aayo kubbenki, naakuti mabbizinesi ngali aawo tazyaambi kuti lyajuunza lyamuntu ooyo lilikwabilidwe. Nga ndabona bantu kabali kufwaba akaambo kakuchitikilwa zintu eezi.”

Bbayibbele lichita zyiingi kutali kutukwabilila akutugwasya muzintu zitakonzyi kuchitika luzutu. Lipa kuti tube aabulangilizi mbuuli mbututabone.