Skip to content

Skip to table of contents

PENZI

Zintu Zili Kupa Kuti Tulimvwe Katutakwabilidwe

Zintu Zili Kupa Kuti Tulimvwe Katutakwabilidwe

“Bantu bamazubaano balikubotelwa akaambo kakuzwidilila muli zyatekkinoloji, zyasayensi azyamali . . . Nikuba boobo, kuyeeyelwa kuti bantu bamazubaano mbabo balikupa kuti zintu ziyume loko [muli zyapolitikisi, zyamali akumasena ngitukkala].”—The Global Risks Report 2018, World Economic Forum.

NKAMBOONZI BANTU BIINGI NIBALIKUKATAAZIKANA ATALA ANYIKA ALYAJUUNZA LYESU? ATULANGE-LANGE BUMWI BUYUMU-YUMU MBUTUSWAANA.

  • BUSOSI BUCHITWA KAKUBELESEGWA INTANETI: Newspaper iitegwa The Australian yakaamba kuti: “Kubelesya Intaneti kulikwiinkilila kunembo kuyoosya. A-Intaneti kujanika bantu bavumpila bana, bapenzya bamwi, basenda mameseji aayeta kukazyania ababelesya makkompiyuta kubbida bamwi. Bantu babelesya mazina aabamwi, kuti bajane nzibayanda balikupa kuti milandu ivule munyika. . . . Intaneti ilikupa kuti bantu babe abuntu bubi loko, buswaanizya kuba alunya abukali.”

  • KUJANA MALI MUNZILA IITEELENE: Makani aakagwisigwa aba-Oxfam International, atondeezya kuti bantu bali 8 banotede loko munyika, umwi awumwi uli abunoti bweelene aahhafu yabantu bafwaba bali munyika yoonse. Alubo bakayungizya kuti: “Kubula nguzu kwamali munyika kulikupa kuti bantu bache banotede banote loko pesi bafwaba bayindilile kufwaba alubo biingi, mbanakazi.” Bamwi bayoowa kuti kujana mali munzila iiteelene, kulakonzya kupa kuti bamwi babe amuuya wakupapila.

  • KULWANA AKUPENZEGWA: Lipoti yamu2018 yakazwa ku-United Nations Refugee Agency yakati: “Bantu biingi loko mazubaano balikuchija akusiya masena ngibakkala.” Bantu biinda ku68 miliyoni bakasiya myuunzi yabo chiindi chiingi, akaambo kakulwana akupenzegwa. Alubo lipoti eeyi yakayungizya kuti, “Mumasekkondi aabili, muntu uumwi usiya muunzi wakwe.”

  • KUNYONYOONWA KWABUSENA MBUTUKKALA: Amwi makani aakazwa mulipoti ya-The Global Risks yamu2018 atondeezya kuti: “Imwi minsamu abanyama zilikumana alubo kusofwaazigwa kwamuuya ngutuyoya alwizi, kulikupa kuti bantu bayoowe kuti zilakonzya kupa kuti bajatwe malwazi.” Alubo tumwi tuuka tulikumana muli zimwi zisi. Akaambo kakuti tuuka tugwasilizya kuti minsamu izyale, nkinkaako basyaabusongo balikupa nchenjezyo yakuti nyika yesu ilakonzya kunyonyooka chakumaninina. Alubo, zyuuka zikkala kunsi aamaanzi zilikufwa. Basyaabusongo bayeeyela kuti hhafu yazyuuka zikkala kunsi aamaanzi zyakafwa muminyaka iili 30 yakiinda.

Bantu balakonzya na kuchincha nyika kuti ibe busena bukwabilidwe? Bamwi bayeeya kuti bantu beelede kuyiisigwa. Pesi, nduululi luzibo bantu ndubeelede kujana kuti bachinche nzibayeeya anzibachita? Zyiiyo zitobela ziyoosandula mibuzyo eeyi.