Zintu zipona zyakalengwa biya. Maseelo ntupanzi tuniini tupanga zintu zipona. Seelo limwi alimwi lichita milimu myiingi iitamvwisisiki pe kuchitila kuti chintu eecho chizumanane kubawo akuti chizyale. Eezi zilachitika nikuba muzintu ziniini zipona. Muchikozyano, kagodo kamwi akamwi kayisiti iibelesegwa kubbekka chinkwa kali aaseelo. Seelo lyayisiti lilakonzya kubonekaanga ndyuuba kulimvwisisisya kwiinda seelo lyamuntu, pesi kwaamba choonzyo lilakataazya kumvwisisisya. Seelo lyayisiti lili aaDNA naakuti milawu iilibuzya zyakuchita. Alubo kuti lyajana chakulya, lichita zintu zisiyene-siyene ziligwasya kuti lizumanane kupona. Pesi kuti lyabula chakulya chikkwene, ngatalichikwe nguzu pe. Eezi nzizyo zipa kuti yisiti ibonekaanga tayikwe nguzu pe chiindi niili mukagabba pesi ngayazooba aanguzu chiindi muntu nalikubbekka alubo ngayapa kuti fulawu ifufumuke.

Bazyasayensi baba aaminyaka myiingi kabali kwiiya atala amaseelo aayisiti kuchitila kuti bakonzye kwaamvwisisisya kabotu maseelo aabantu. Pesi kuchili zyiingi nzibatanamvwisisisya. Umwi pulofesa uutegwa Ross King wakuChalmers University of Technology iili kuSweden wakati: “Kuchiyandikana bazyasayensi biingi kuti tukonzye kuyanduulisisya kuchitila kuti tumvwisisisye mbiibeleka yisiti.”

Kuti wayeeya atala ambukukataazya kumvwisisisya kaseelo kaniini kayisiti, tazipi kuti uyeeye kuti kweelede kuti kuli umwi muntu wakakalenga na?

 Chintu choonse chipona chili aDNA alubo teezyakalichitikila pe kuti DNA ibewo. DNA ipangwa aamamolecules aategwa manucleotides. Museelo lyamuntu limwi alimwi mujanika mabbiliyoni aamanucleotides aali 3.2. Manucleotides aaya ngawo aagwasya seelo kuti lipange maenzymes amaprotein.

Bazyasayensi babonaanga kuti manucleotides anjilana kwaziindi zyiingi alakonzya kupanga DNA kwachiindi chimwi. Pesi kubonekaanga eezi tazichitiki pe.

Simpe ndyakuti bazyasayensi taakwe nibakakonzya pe kupanga chintu chipona kuzwa kuchintu chitaponi.

Bantu balisiyene azimwi zintu zipona. Bantu bali aazimwi zintu zipa kuti babotelwe mubuumi zitajaniki pe kuli zimwi zintu zipona. Bantu balakonzya kupanga zintu, balakonzya kukkala aandawu iimwi kabali biingi akwaamba mbubalimvwa. Alubo bantu balakonzya kulabila, kununkizya, kumvwa musindo akubona mibala iisiyene-siyene. Balakonzya kulibambila atala abuumi bwajuunza akuyanda kuziba kuti tuponenaanzi.

Kuti wayeeyesesya atala azintu eezi nzibakonzya kuchita bantu, ubonaanga zyakachitika na azilikke kuchitila kuti bakonzye kuzumanana kupona akuti bazyalane naakuti zitondeezya kuti buumi nchipo chizwa kuMulengi uuli aaluyando?