1-2. Niinzi zyakachitika Jesu kali waba aafwiifwi kufwa?

JESU wakatamikizigwa kuti uli aamulandu. Mpawo muNisani 14, 33 C.E., sikati wakasampawulwa, wakapenzegwa alubo wakagankaminwa zipikili kumaboko akumawulu aachisamu chakupenzezya. Eezi zyakapa kuti Jesu amvwe kuchisa chiindi naakali kuyoya anaakali kwaambuula. Nikuba boobo, wakeelede kwaambuula nkaambo wakali aamakani aayandikana ngakeelede kwaamba.

² Kwalino, atulange-lange majwi Jesu ngaakaamba kali waamba kufwa aachisamu chakupenzezya azyiiyo nzitujana kuzwa kumajwi aakwe. ‘Atumuswiilile.’—Mt. 17:5.

3. Kweelede kuti mbaani mbaakali kwaamba Jesu chiindi naakakomba kuli Wisi kati: “Taata, kobalekelela”?

³ Jesu wakatyeni? Jesu kali aachisamu chakupenzezya wakakomba kati: “Taata, kobalekelela.” Mbaani bakeelede kulekelelwa? Majwi ngaakazoowamba alatugwasya kubona kuti mbaani mbaakali kwaamba. Jesu wakati: “Tabazyi ncobacita.” (Lk. 23:33, 34) Kulakonzeka kuti Jesu wakali kwaamba masoja aaRoma bakamugankamina zipikili kumaboko akumawulu. Alubo kulakonzeka kuti Jesu wakali kwaamba nkamu yabantu bakali kuyanda kuti ajayigwe, pesi mukuya kwachiindi bantu aabo bakazootalika kusyoma mulinguwe. (Mil. 2:36-38) Jesu taakabanyemena pe alubo taakakaka pe kubalekelela aabo bakali kumupenzya. (1 Pet. 2. 2:23) Pesi wakakumbila Jehova kuti alekelele bantu bakamujaya.

4. Chikozyano chaJesu chituyiisyaanzi atala akulekelela bantu batukazya?

 ⁴ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Tweelede kulekelela bamwi amoyo woonse mbuli mbaakachita Jesu. (Kol. 3:13) Babbululu besu kuswaanizya aabamwi bantu balakonzya kutukazya akaambo kakuti tabazimvwisisisyi pe nzitusyoma nikuba amaponeno eesu. Balakonzya kutubejelezya, kwaamba twaambo tutali kabotu kunembo lyabantu kuchitila kuti tube aabweeme, kusowa naakuti kuumpa mabbuku eesu akutuyoosezya kuti bazootuchisa. Kwiinda kuti tukkale katubanyemenede bantu aaba, tweelede kukumbila Jehova kuti abagwasye kuti limwi zuba bazooyiye kasimpe. (Mt. 5:44, 45) Chimwi chiindi kulakonzya kutuyumina kubalekelela ikapati kuti kabali batujata munzila iichisa loko. Ndiswe nitumvwa kuchisa kuti twaleka kubalekelela akuti twakkala katubanyemenede. Umwi muchizi wakaamba kuti: “Kulekelela takwaambi kuti ndilabotelwa azintu zibi nzibandichitila bamwi naakuti ndilayanda kuti kabandijata munzila iitali kabotu. Pesi kulekelela kundigwasya kuti nditakkali kandibanyemenede pe.” (Int. 37:8) Kuti twalekelela bamwi, ngatulikupa kuti zintu zibi nzibatuchitila zitapi kuti tukkale katunyemede.—Ef. 4:31, 32.

5. Jesu wakamusyomezyaanzi mwaalumi wakali chigwebenga alubo nkamboonzi naakachita oobo?

⁵ Jesu wakatyeni? Jesu wakagankaminwa aachisamu chakupenzezya abaalumi babili bakali zigwebenga. Kumasaangunino baalumi aaba bakali kumusampawula Jesu. (Mt. 27:44) Nikwakayinda chiindi, umwi wakazoochincha. Wakazoobona kuti Jesu taakwe “cibi ncaakacita pe.” (Lk. 23:40, 41) Mwaalumi ooyu wakasyoma kuti Jesu wakali kuzoobusigwa alubo limwi zuba wakali kuzooyendelezya kali mwaami. Eezi wakazitondeezya chiindi naakabuzya Jesu kuti: “Ukandiyeeye waakunjila mu Bwami bwako.” (Lk. 23:42) Mwaalumi ooyu wakatondeezya kuti uli aalusyomo. Jesu wakasandula mwaalumi ooyu kati: “Ncobeni sunu ndikwaambila kuti, uyooba andime [kutali muBwaami pe, pesi] mu Paradaiso.” (Lk. 23:43) Majwi aakuti “ndikwaambila kuti, uyooba andime” atondeezya kuti Jesu wakali kusyomezya mwaalumi ooyu kumupalama. Akaambo kakuti Jesu wakalizi kuti Wisi uli aaluzyalo, wakabuzya mwaalumi ooyu majwi akapa kuti abe aabulangilizi.—Int. 103:8.

6. Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu ngaakabuzya mwaalumi wakali chigwebenga?

⁶ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Jesu utondeezya buntu bwaWisi munzila iimaninide. (Heb. 1:3) Jehova ulilibambilide kutulekelela akututondeezya luzyalo kuti twasiya zintu zibi nzitwakali kuchita chiindi. Alubo ulatulekelela kuti katuli aalusyomo muchinunuzyo chaJesu Kristu. (1 Joh. 1:7) Bamwi kulabayumina kusyoma kuti Jehova ulakonzya kubalekelela akaambo kakuti bakachita zibi chiindi. Kuti kulimvwa oobo yeeya atala azeezi, Jesu kali waamba kufwa wakatondeezya luzyalo kumwaalumi wakali chigwebenga wakasaanguna kutondeezya lusyomo mulinguwe naakali aachisamu chakupenzezya. Nkinkaako, kujana Jehova waleka na kubatondeezya luzyalo bakombi bakwe basyomeka alubo babeleka changuzu kuti baswiilile milawu yakwe?—Int. 51:1; 1 Joh. 2:1, 2.

7. Kweendelana alugwalo lwa Johane 19:26, 27, Jesu wakamubuzya kutyeni Mariya aJohane alubo nkamboonzi naakaamba oobo?

⁷ Jesu wakatyeni? (Bala Johane 19:26, 27.) Jesu wakali kubayanda bayina alubo kulakonzeka kuti aachiindi eechi bayina bakali baba mukamufu. Alubo kulakonzeka kuti banike  bakwe bakali kubagwasya bayina kuti bajane ziyandikana zyakumubili. Pesi ngwani wakali kuzoobagwasya muzintu zyabukombi? MuBbayibbele taakwe aatondeezya pe kuti muchiindi eecho banike bakwe bakali baba basikwiiya. Nikuba boobo, kwakali Johane mwaapostolo uusyomeka alubo wakali mweenzinyina waJesu. Jesu wakali kubona bantu bakali kukomba Jehova mbuli bamumpuli yakwe. (Mt. 12:46-50) Akaambo kakuti Jesu wakali kubayanda bayina, wakakumbila Johane kuti abalanganie akaambo kakuti wakalizi kuti Johane wakali kuyoobagwasya kuti bazumanane kukomba Jehova. Jesu wakabuzya bayina kuti: “Amubone! Ngooyu mwanaanu!” Alubo wakabuzya Johane kuti: “Bona! Mbaaba banyoko!” Kuzwa  mubuzuba oobo, Johane wakaba mbuli mwana kuli Mariya alubo wakali kumulangania mbuli bayina. Zili aantanganana kuti Jesu wakali kubayanda bayina nkaambo bakamulangania kuzwa chiindi naakazyalwa alubo bakaliwo naakajayigwa.

8. Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu ngaakabuzya Mariya aJohane?

⁸ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Bweenzuma mbutulaabo abakwesu abachizi bachiKristu bulakonzya kusima kwiinda mbutulaabo abamumpuli zyesu batakombi. Bamumpuli balakonzya kutukazya naakuti kutusansa pesi mbuli mbaakatusyomezya Jesu kuti twazumanana kukomba Jehova katuli mumbunga yakwe tuyoojana “zintu ziyungizyidwe ziindi zili 100” kwiinda nzitwakasweekelwa. Bakwesu abachizi bayooba mbuli banyaandumi, bachizi, mamama naakuti mataata. (Mk. 10:29, 30) Ulimvwa biyeni kuba aakati kampuli yachiKristu iili aabantu bajisini akaambo kakuti bali aalusyomo, bayanda Jehova alubo bayandana?—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Majwi aaJesu aalembedwe muli Matayo 27:46 atondeezyaanzi?

⁹ Jesu wakatyeni? Kali waba aafwiifwi kufwa, Jesu wakoompolola kati: “Leza wangu, Leza wangu, ino wandilekelezyela nzi?” (Mt. 27:46) Bbayibbele talitubuzyi pe kaambo kakapa kuti Jesu aambe majwi aaya. Pesi atubone kuti majwi aaya atondeezyaanzi. Majwi aaya atondeezya kuti Jesu wakali kuzuzikizya bupolofita bujanika muli Intembauzyo 22:1. * Alubo majwi aaya atondeezya kuti Jehova taakwe naakayaka ‘lukwakwa lwakukwabilila lwakazyungulukide’ Mwanaakwe. (Job. 1:10) Jesu wakalizi kuti Wisi wakazumizya basinkondonyina kuti bamupenzye kusikila kulufu. Taakwe muntu wakapenzegwa mbuli Jesu pe. Kuyungizya aali zeezi, majwi aaya atondeezya kuti taakwe mulandu pe ngwaakachita Jesu wakali kweelela kuti ajayigwe.

10. Twiiyaanzi kuzwa kumajwi Jesu ngaakabuzya Wisi?

¹⁰ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Chimwi chiiyo nchitwiiya chakuti tatweelede kulangilila Jehova kuti atukwabilile kubuyumu-yumu boonse mbutuswaana bukonzya kusunka lusyomo lwesu. Jesu wakapenzegwa kusikila kulufu andiswe tweelede kulibambila tukkale katuzi kuti tulakonzya kupenzegwa kusikila kulufu. (Mt. 16:24, 25) Nikuba boobo, tuli aachoonzyo chakuti Leza takatulekelezyi pe kuti tusunkwe kwiinda nguzu zyesu. (1 Kor. 10:13) Alubo chimwi chiiyo nchakuti, mbuli Jesu tulakonzya kupenzegwa nikuba kuti taakwe chibi nchitwachita pe. (1 Pet. 2:19, 20) Pesi tulakazigwa akaambo kakuti, tatuli banyika pe alubo twaambilizya makani mabotu. (Joh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Jesu wakalikazi kaambo kakapa kuti Jehova amulekele kuti apenzegwe. Pesi bakombi baJehova basyomeka chimwi chiindi kulabayumina kumvwisisisya kuti nkamboonzi Jehova nazumizya zimwi zintu kuti zichitike. (Hab. 1:3) Nikuba boobo, aakaambo kakuti Leza uli aaluzyalo alubo uli aamoyo mulamfu ulizi kuti eezi tazyaambi kuti bakombi bakwe nga tabachikwe lusyomo pe pesi ngabayanda kuumbulizigwa aanguwe.—2 Kor. 1:3, 4.

11. Nkamboonzi Jesu naakaamba majwi aajanika muli Johane 19:28?

¹¹ Jesu wakatyeni? (Bala Johane 19:28.) Nkamboonzi Jesu naakaamba kuti: “Ndafwa nyota”? Wakaamba oobo “ikutegwa azuzikizye lugwalo” lwa Intembauzyo 22:15 lwaamba kuti “nguzu zyangu zyamaninina, ndaba mbuli lukaye; mulaka wangu wanamatila kucilakula.”  Alubo kulakonzeka kuti kupenzegwa akuchisa nkwaakamvwa Jesu chiindi naakali aachisamu chakupenzezya kwakapa kuti abe aanyota. Nkinkaako, wakali kuyanda kugwasigwa kuchitila kuti amaninsye nyota njaakamvwide.

12. Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu aakuti “Ndafwa nyota”?

¹² Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Jesu taakabona kachili chibi pe kwaamba mbaakalimvwa. Andiswe tweelede kuchita mbuli mbaakachita. Chimwi chiindi kulakonzeka kuti tatulimvwi katwaangunukide pe kuti tubuzye bamwi zintu nzituyanda. Pesi kuti katuyanda lugwasyo, tweelede kubuzya bamwi kuti batugwasye. Muchikozyano, kuti kuli wachembaala naakuti kuchiswa ulakonzya kukumbila umwi kuti akusindikile kuzintoolo naakuti kuchibbadela. Kuti kukataazikene ulakonzya kubuzya mwaalu naakuti muKristu uusimide mubukombi mbulimvwa kuchitila kuti akusungwaazye. (Tus. 12:25) Tutalubi kuti bakwesu abachizi balatuyanda alubo balilibambilide kutugwasya “muziindi zyamapenzi.” (Tus. 17:17) Pesi tabakonzyi pe kuziba zili mumyoyo yesu alubo tabakonzyi pe kuziba kuti tuyanda lugwasyo kuti teetwababuzya.

13. Nziizili zintu nzyaakazuzikizya Jesu akaambo kakukkala kasyomekede kusikila kulufu?

¹³ Jesu wakatyeni? Nilyakaba sikati kuma3 muNisani 14, Jesu wakoompolola kati: “Zyazuzikizyigwa!” (Joh. 19:30) Majwi aaya atondeezya kuti Jesu wakachita zyoonse Jehova nzyaakali kuyanda kuti achite. Akaambo kakuti Jesu wakazumanana kusyomeka kusikila kulufu, wakazuzikizya zintu zyiingi. Chakusaanguna, wakatondeezya kuti Saatani mubeji. Jesu wakatondeezya kuti muntu uumaninide ulakonzya kusyomeka nikuba kuti Saatani weezya anzila zyoonse kuti amusunke. Chachibili, wakapa buumi bwakwe kuti bube chinunuzyo. Eezi zyakapa kuti bantu bali aachibi bakonzye kuba aabweenzinyina aLeza akuti babe aabulangilizi bwakuzoopona kukabe kutamani. Chachitatu, Jesu wakasumpula bweendelezi bwaJehova alubo wakasalazya zina lyaWisi.

14. Tweelede kukanza kuchitaanzi? Pandulula.

¹⁴ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Tweelede kubeleka changuzu kuti tukkale katusyomeka chiindi choonse. Mukwesu Maxwell Friend, wakabeleka kali muyiisi waChikolo chaGiliyadi. Wakaamba amwi makani ngitweelede kuyeeyesesya atala akusyomeka. Naakali kupa nkani yakwe kumuswaangano wazisi wakaamba kuti: “Utalindili kuti uzoowambe naakuti kuchita zimwi zintu juunza pesi kukonzya kuzichita buzuba oobo. Uzizi biyeni kuti juunza nga uchipona? Buzuba abuzuba, chita zyoonse nzukonzya zitape kuti uzookonzye kujana buumi butamani, kube mbuli kuti mbubuzuba bwako bwamamanino kupona.” Atweezye amanguzu eesu woonse kusikila mputugolela kuti tukkale katusyomeka, tubone buzuba bumwi abumwi mbuli kuti mbuubuzuba bwesu bwamamanino kupona. Nikuba kuti twazooswaanana aachiimo chipa kuti tufwe, tulakonzya kwaamba kuti: “Jehova ndeezya kuchita zyoonse nzindikonzya kuti ndikkale kandisyomeka, kuti nditondeezye kuti Saatani mubeji akuti ndilemeke zina lyako abweendelezi bwako.”

15. Kweendelana alugwalo lwa Luka 23:46, Jesu wakali aachoonzyo chanzi?

¹⁵ Jesu wakatyeni? (Bala Luka 23:46.) Jesu wakaamba kuti: “Taata, ndabikka muuya wangu mumaanza aako.” Jesu wakalizi kuti Jehova nguwe wakazi zyakali kuzoochitika mubuumi bwakwe alubo wakali aachoonzyo chakuti Wisi wakali kuzoomuyeeya.

16. Wayiyaanzi kuzwa kuli zyakachitika kuli Joshua?

 ¹⁶ Twiiyaanzi kuzwa kumajwi aaJesu? Kkala kusyomeka kuli Jehova nikuba kuti waswaanana aachiimo chiyumu loko. Kuti ukonzye kuchita oobo, weelede ‘kusyoma Jehova amoyo wako woonse.’ (Tus. 3:5) Atubone chikozyano chamukwesu uuchikula uutegwa Joshua wakali aaminyaka iili 15. Mukwesu ooyu wakali kuchiswa bulwazi butasilikiki. Wakakaka nzila zyabusilisi ziteendelani aamulawu waLeza. Kali waamba kufwa wakabuzya bayina kuti: “Baama ndili mumaboko aaJehova. . . . Ndilikumubuzya majwi aaya baama kandili aachoonzyo chakuti: Jehova uyoondibusya. Jehova ulizizi zili mumoyo wangu alubo ndilamuyanda.” * Umwi awumwi wesu weelede kulibuzya kuti, ‘Kuti ndaswaanana aachiimo chiyumu loko chikonzya kusunka lusyomo lwangu, ndilalipeda na kubikka buumi bwangu mumaboko aaJehova akusyoma kuti uyoondiyeeya?’

17-18. Twayiyaanzi muchiiyo eechi? (Langa kabbokesi kati “ Nzitwiiya Kuzwa Kumajwi aaJesu Ngaakaamba Katanafwa.”)

¹⁷ Twajana zyiiyo zyiingi kuzwa kumajwi aaJesu. Twayiya kuti tweelede kulekelela bamwi akusyoma kuti Jehova ulatulekelela. Mpawo twabona kuti nchilongezyo chipati loko kuba aakati kampuli yaJehova iili aabantu balibambilide kutugwasya alubo kuti katuyanda lugwasyo tweelede kubabuzya. Alubo twazoobona kuti Jehova ulatugwasya kuti tulisimye kufumbwa buyumu-yumu mbutwaswaananaabo. Mpawo kumamanino twazoobona mbukuyandikana kubeleka changuzu katusyomeka chiindi choonse, katubona buzuba bumwi abumwi mbuli kuti mbuubuzuba bwesu bwamamanino bwakupona katuli aachoonzyo chakuti Jehova uyootubusya kuti twafwa.

¹⁸ Nichoonzyo kuti majwi ngaakaamba Jesu kali aachisamu chakupenzezya atuyiisya zintu zyiingi loko. Kuti twabelesya nzitwayiya nga tulikutondeezya kuti tulikuswiilila majwi Jehova ngaakaamba atala aMwanaakwe aakuti: “Amumuswiilile.”—Mt. 17:5.