1. Wamba zyakachitika zyakapa kuti Jesu achite chigambyo chakwe chakusaanguna.

 YEEZYA kubona zintu zyakachitika kumamanino aamunyaka wa29 C.E., chiindi Jesu naakasaanguna kukambawuka. Jesu abayina, Mariya, abamwi basikwiiya bakwe bakatambwa kumuchado wakali kuKkana. Kkana ili kubbazu lyakunyika yaNazareta Jesu nkwaakali kukkala. Mariya wakali mweenzinyina wabasikuchada. Alubo kweelede kuti kuli zimwi nzyaakali kugwasilizya aamuchado. Kwakabuka penzi lyakali kukonzya kupa kuti basikuchada ampuli zyabo babe aabweeme. Bakamaninwa wayini aamuchado. b Kulakonzeka kuti kumuchado kwakali kwasika bantu biingi kwiinda mbibakali kuyeeyela. Chakufwambaana, Mariya wakabuzya mwanaakwe kuti: “Taachikwe wayini pe.” (Joh. 2:1-3) Jesu wakachitaanzi? Wakachita chigambyo kwiinda mukuchincha maanzi kuti abe “wayini iinona.”—Joh. 2:9, 10.

2-3. (a) Nziizili zigambyo nzyaakachita Jesu? (b) Kulanga-langa zigambyo zyakachitwa aaJesu kutugwasya biyeni?

² Jesu wakayinkilila kunembo kuchita zigambyo naakali kuchita mulimu wakwe. c Wakabelesya manguzu aakwe aakuchita zigambyo kuti agwasye bantu biingi. Muchikozyano, muzigambyo  zyakwe zibili wakasanina baalumi bali 5 000 mpawo wakazoosanina baalumi bali 4 000. Kweelede kuti Jesu wakasanina bantu bayinda ku27 000 kuti twaswaanizya banakazi abana bakaliwo aaziindi eezi. (Mt. 14:15-21; 15:32-38) Alubo aachiindi naakachita zigambyo eezi zibili, Jesu wakaponia bantu biingi bakali kuchiswa. (Mt. 14:14; 15:30, 31) Kweelede kuti bantu bakali kugamba loko chiindi nibakali kubona Jesu kali kuponia bantu akubasanina.

³ Kuli zyiiyo zyiingi loko nzitwiiya kuzwa kuzigambyo zyakachitwa aaJesu. Muchiiyo eechi, tulalanga-langa zyiiyo zisimya lusyomo lwesu kuzwa kuzigambyo zyakachitwa aaJesu. Mpawo tulabona mbutukonzya kutobelezya chikozyano chaJesu chakulibombya akubafwida luzyalo bamwi naakali kuchita zigambyo.

4. Zigambyo zyakachitwa aaJesu zitugwasya kuti tube aalusyomo mulini?

⁴ Zigambyo zyakachitwa aaJesu zipa kuti tumusyome Jesu akusyoma Jehova. Tulamusyoma Jehova nkaambo nguwe wakapa Jesu manguzu aakuchita zigambyo. Milimu 10:38 yaamba kuti: “Leza mbaakamunanika muuya uusalala amanguzu, ambaakeenda [Jesu] munyika eeyo kalikuchita zintu zibotu akuponia bantu boonse bakali kudyaamininwa aaDyabbulosi nkaambo Leza wakali aanguwe.” Muzintu zyoonse nzyaakali kwaambuula anzyaakali kuchita Jesu kuswaanizya azigambyo nzyaakachita zyakali kutondeezya mbayeeya ambalimvwa Wisi. (Joh. 14:9) Atulange-lange zyiiyo zitatu kuzwa kuzigambyo zyakali kuchitwa aaJesu.

5. Niinzi chakali kupa kuti Jesu achite zigambyo? (Mateyo 20:30-34)

⁵ Chakusaanguna, Jesu aWisi batuyanda loko. Chiindi naakali aanyika, Jesu wakatondeezya luyando kwiinda mukuchita zigambyo zyakali kumaninsya mapenzi aabantu. Aali chimwi chiindi, boofu babili bakoompolola kabayanda kugwasigwa. (Bala Mateyo 20:30-34.) Jesu ‘wakabeetelela’ mpawo wakabaponia. Bbala lyachiGrikki lyakasandululwa kuti ‘wakabeetelela’ lilakonzya kwaamba kufweluka mwida. Kufweluka mwida ooku kutondeezya kuti Jesu wakali aandaba abantu akuti wakali kubayanda. Alubo nkuko kwakapa kuti asanine bantu biingi akuponia bantu bakali kuchiswa chipele. (Mt. 15:32; Mk. 1:41) Eezi zitupa choonzyo chakuti Jehova, Leza ‘siluzyalo’ aMwanaakwe batuyanda loko. Alubo zilabachisa chiindi nibatubona katuli kuswaana mapenzi. (Lk. 1:78; 1 Pet. 5:7) Bali aachiyandisyo chakugwisya mapenzi aalikutukataazya.

6. Leza wakapa Jesu manguzu aakuchitaanzi?

⁶ Chachibili, Leza wakapa Jesu manguzu aakumaninsya mapenzi woonse aakataazya bantu. Kwiinda muzigambyo nzyaakachita Jesu, wakatondeezya kuti ulaamanguzu aakumaninsya mapenzi ngitutakonzyi pe kumaninsya. Muchikozyano, Jesu ulaamanguzu aakugwisya mapenzi aayetwa aachibi, aaswaanizya kuchiswa alufu. (Mt. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19) Zigambyo nzyaakachita zyakatondeezya kuti ulaamanguzu aakumaninsya malwazi “aamisyobo yoonse” akubusya bafwide. (Mt. 4:23; Joh. 11:43, 44) Alubo ulaamanguzu aakuumuzya guwo akutanda myuuya mibi. (Mk. 4:37-39; Lk. 8:2) Zilawumbulizya kuziba kuti Jehova wakapa Mwanaakwe manguzu aakuchita zintu zyoonse eezi.

7-8. (a) Zigambyo zyakachitwa aaJesu zipa kuti tube aachoonzyo chanzi? (b) Nchiichili chigambyo nchulangilila kuzoobona kachili kuchitika munyika mpya?

⁷ Chachitatu, tuli aachoonzyo chakuti zisyomezyo nzitwakasyomezegwa zizoozuzikizigwa  nibwazooyendelezya Bwaami bwaLeza. Zigambyo nzyaakachita Jesu naakali aanyika zitondeezya zintu nzyatazoochite naazoosaanguna kweendelezya nyika kali Mwaami waBwaami bwaLeza. Tatunoochiswi pe nkaambo uzoogwisya malwazi woonse azintu zyoonse zikataazya bantu. (Is. 33:24; 35:5, 6; Chi. 21:3, 4) Nzala iyoomana alubo tatuchikaswaani mapenzi aayetwa aamapenzi aalichitikila. (Is. 25:6; Mk. 4:41) Tuzoobotelwa loko nitutakabone babbululu besu kabalikubusigwa kuzwa “mutubanda twakuyeezya.” (Joh. 5:28, 29) Nchiichili chigambyo nchuyanda kuzoobona kachili kuzuzikizigwa munyika mpya?

⁸ Jesu naakali kuchita zigambyo wakali kutondeezya buntu buyandikana loko mbutweelede kutobelezya andiswe, kulibombya akubafwida luzyalo bamwi. Atulange-lange zikozyano zibili. Tulasaanguna aachigambyo nchaakachita Jesu kupobwe lyamuchado lyakachitilwa kuKkana.

9. Niinzi Jesu nchaakachita kupobwe lyamuchado? (Johane 2:6-10)

⁹ Bala Johane 2:6-10. Wayini niyakamana aamuchado, Jesu kuli nzyaakali kulangililwa kuti achite na? Peepe. Taakwe bupolofita bwaamba kuti Mesiya wakali kuzoochita chigambyo chakuchincha maanzi kuti abe wayini. Pesi yeeya kuti nga ulamvwa biyeni kuti aamuchado wako chakulya chamana? Jesu wakabafwida nsoni bampuli, kapati basikuchada. Taakali kuyanda pe kuti babe aabweeme. Mbuli  mbutwabona kumasaangunino aachiiyo eechi, Jesu wakachita chigambyo chakuchincha malita aamaanzi aasika ku390 kuti abe wayini iinona. Kweelede kuti Jesu wakachincha maanzi kuti abe wayini nyingi akaambo kakuti wakali kuyanda kuti wayini yakali kuzoosyaala basikuchada bazooyibelesye muchiindi chili kunembo. Amwi wakali kuyanda kuti basikuchada bazooyiwuzye kuti bazoojane mali yakuponaayo. Kweelede kuti basikuchada bakalumba loko akubagwasya nkwaakachita Jesu.

10. Ngaali amwi malayilile aayandikana aalembedwe muli Johane chaandaano 2? (Langa chifanikisyo.)

¹⁰ Atubone makani aayandikana loko aajanika muli Johane chaandaano 2. Jesu teenguwe pe wakatila maanzi munongo. Pesi wakalayilila babelesi kuti batile maanzi aakali kuyandikana munongo. (Vesi 6, 7) Naakachincha maanzi kuti abe wayini, Jesu teenguwe pe wakatola wayini eeyo kumweendelezi wamuchado. Pesi wakatuma babelesi kuti bayitole. (Vesi 8) Alubo Jesu taakwe naakabweza nkomeki yawayini mpawo wayimikila kunembo aabantu bakali aamuchado kalikulisumpula akwaamba kuti, ‘Amulabile mumvwe mbiinona wayini njindapanga.’

11. Twiiyaanzi kuzwa kuchigambyo chakachitwa aaJesu?

¹¹ Twiiyaanzi kuchigambyo chakachitwa aaJesu chakuchincha maanzi kuti abe wayini? Twiiya atala akulibombya. Jesu taakalisumpula pe atala achigambyo nchaakachita alubo taakwe naakalisumpula pe akaambo kazintu nzyaakali kukonzya kuchita. Pesi wakali kulibombya akupa kuti Wisi alemekwe. (Joh. 5:19, 30; 8:28) Andiswe kuti twatobelezya Jesu kwiinda mukuba bantu balibombya, tatukalisumpuli pe akaambo kazintu nzitukonzya kuchita. Kufumbwa zintu nzituchitila Jehova tatweelede kulisumpula pe, pesi atulidunde akaambo kakuti tuli aachilongezyo chakukomba Jehova akumubelekela. (Jer. 9:23, 24) Tweelede kupa Jehova bulemu bumweelede nkaambo taakwe nchitukonzya kuchita pe kuti teetwagwasigwa aanguwe.—1 Kor. 1:26-31.

12. Njiili imwi nzila mutukonzya kutobelezya chikozyano chaJesu chakulibombya? Wamba chikozyano.

¹² Atubone imwi nzila mutukonzya kutobelezya chikozyano chaJesu chakulibombya. Atuteedi umwi mwaalu wamaninsya chiindi chakwe chiingi kali kugwasya mubelesi wambungano kuti akonzye kupa nkani yakwe yakusaanguna yabantu boonse. Mukwesu ooyo uuchikula wazoopa nkani yakwe munzila iinywisya maanzi. Niyamana miswaangano, umwi waza kumwaalu ooyo mpawo wati, ‘Mukwesu ndaba wapa nkani mbotu loko, wayimvwa biyeni?’ Mwaalu ooyo weelede kwaamba kuti na: ‘Iiyi yali kunoneezya ndime ndakabeleka changuzu kuti izwe mbubobiya.’ Naakuti weelede kwaamba kuti: ‘Iiyi yalikunoneezya, bachikula aaba balikupa kuti tubotelwe, balikuchita kabotu.’ Kuti katulibombya tatuyandi kuti tulisumpule akaambo kakuti twakagwasya bamwi bantu kuti bachite zintu zilikabotu. Pesi tunookkutisikana akuziba kuti Jehova ulazibona nzituchita alubo uzibona kaziyandikana loko. (Kozyanisya a Mateyo 6:2-4; Heb. 13:16) Jehova ulabotelwa kuti twatobelezya Jesu kwiinda mukulibombya.—1 Pet. 5:6.

13. Jesu wakabonaanzi naakasika aafwiifwi amuunzi waNayini alubo wakachitaanzi? (Lukka 7:11-15)

¹³ Bala Lukka 7:11-15. Atuyeeyele zyakachitika chiindi Jesu naakali kuchita mulimu wakwe waanyika. Wakayinka kuNayini mumuunzi waGalili aafwiifwi akuSunemu, ooko mupolofita Elisha nkwaakabusya mwana mulombe wawumwi mwanakazi muminyaka iili 900 yakali yayinda. (2 Bam. 4:32-37) Jesu naakasika aafwiifwi ageedi lyamuunzi,  wakabona bantu kabalikuzwa kabanyampwide chidumbu. Eechi chakali chiimo chiwusisya loko nkaambo mukamufu wakali wafwidwa aamwanaakwe wakali uumwi kupela. Pesi mukamufu ooyo taakali aalikke pe, kwakali nkamu yabantu yakali kumuumbulizya. Jesu wakayimikizya bantu bakanyampwide chidumbu mpawo wakachita chigambyo chipati loko chakubusya mwana mulombe wamukamufu. Eechi chakali chigambyo chakwe chakusaanguna chilembedwe muMabbuku aaMakani Mabotu chakubusya muntu uufwide aakati kazigambyo zitatu nzyaakachita.

14. Ngaali amwi makani aalembedwe muli Lukka chaandaano 7? (Langa chifanikisyo.)

¹⁴ Atubone amwi makani aayandikana aajanika muli Lukka chaandaano 7. Mwabona na kuti Jesu ‘wakabona’ mwanakazi wakali kulila mpawo ‘wakamufwida luzyalo’? (Vesi 13) Amwi Jesu wakamubona mwanakazi ooyo kali kulila chiindi naakali kweenda aafwiifwi achidumbu chamwanaakwe mpawo wakamweetelela. Jesu taakamanina aakumweetelela kupela pesi wakachita chimwi chintu kuti atondeezye kuti wakali kumufwida luzyalo mwanakazi ooyo. Jesu wakaambuulawe mwanakazi ooyo, amwi ajwi libombede kati: “Utalili pe.” Mpawo wakachita chimwi chintu kuti amugwasye. Wakamubusya mwana ooyo wakafwide mpawo “wakamupa kuli banyina.”—Vesi 14, 15.

15. Twiiyaanzi kuzwa kuchigambyo chaJesu?

¹⁵ Twiiyaanzi kuchigambyo chaJesu chakubusya mwana mulombe wamukamufu? Twiiya mbutweelede kubatondeezya luzyalo bantu bakafwidwa aababbululu babo. Nikuba kuti tatukonzyi pe kubusya bantu bafwide mbuli Jesu, pesi tulakonzya kubatondeezya luzyalo kwiinda mukuba bantu balangisisya. Tulakonzya kubweza ntaamu chakufwambaana, kwiinda mukwaamba zimwi naakuti kuchita chintu chitondeezya kuti tulikubagwasya naakuti kubawumbulizya. d (Tus. 17:17; 2 Kor. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) Nikuba majwi mache naakuti tuntu tuniini tulakonzya kusungwaazya naakuti kuumbulizya muntu.

16. Mbuli mbukutondeezedwe muchifanikisyo, twiiyaanzi kumwanakazi wakafwidwa aamwanaakwe musimbi?

 ¹⁶ Atubone chimwi chikozyano. Muminyaka miche yayinda, chiindi nibakali kwiimba kumiswaangano yambungano, umwi Muchizi wakabona umwi mwanakazi kali kulila. Lwiimbo lwakali kwiimbwa lwakali kwaambuula atala akubusigwa kwabantu bafwide. Teekwakalinayinda chiindi chilamfu pe mwanakazi ooyu kali wafwidwa aamwanaakwe musimbi. Akaambo kakuti wakalichizi chiimo chamwanakazi ooyu, muchizi ooyo wakayinka wakumbata mwanakazi ooyo mpawo bakayimbaamwi kusika lwiimbo lwamana. Mukuya kwachiindi, mwanakazi ooyo wakazoowamba kuti: “Ndakabona kuti bakwesu abachizi balandiyanda.” Wakabotelwa akaambo kakuti wakayinka kumiswaangano. Mwanakazi ooyo wakazoowamba kuti: “Kumiswaangano yambungano nkuko nkutujana lugwasyo ndutuyandikana.” Tulakonzya kuba aachoonzyo chakuti Jehova ulazibona niziba zintu ziniini nzitubachitila aabo bali mubuumba alubo bakataazikene “mumizeezo.”—Int. 34:18.

17. Twayiyaanzi muchiiyo eechi?

¹⁷ Makani aajanika muMabbuku aaMakani Mabotu aali atala azigambyo zyakachitwa aaJesu, alakonzya kutusungwaazya loko. Atuyiisya kuti Jehova aJesu batuyanda loko, Jesu ulaamanguzu aakumaninsya mapenzi ngibaswaana bantu akupa kuti tube aachoonzyo chakuti zisyomezyo zyoonse zyaBwaami bwaLeza zizoozuzikizigwa lino-lino. Chiindi nitulanga-langa makani aaya, tulakonzya kuyeeyesesya atala ambutukonzya kutobelezya Jesu. Nuwanoobala kuli aawulikke naakuti kamulikuchita Kukomba kwaMpuli ulakonzya kulibikkila pulogilamu yakuti ulange-lange atala azimwi zigambyo zyakachitwa aaJesu. Bona zyiiyo nzukonzya kwiiya mpawo uzibuzye bamwi. Kuti wachita oobo, uzoojana makani miingi alubo aasungwaazya bamwi.—Rom. 1:11, 12.

18. Tuzoolanga-langaanzi muchiiyo chitobela?

¹⁸ Kali waba aafwiifwi kumaninsya mulimu wakwe waanyika, Jesu wakachita chigambyo chamamanino chakubusya bantu bakafwide, muzigambyo zitatu nzyaakachita. Pesi eechi chakalisiyene azimwi zigambyo nkaambo wakabusya mweenzinyina, muzyiimo zisiyene azimwi. Twiiyaanzi kuzwa kuchigambyo eechi? Alubo chilusimya biyeni lusyomo lwesu mubulangilizi bwabubuke? Mibuzyo eeyi izoosandulwa muchiiyo chitobela.