Skip to content

Skip to table of contents

“Tuzoobonana muParadayizi!”

“Tuzoobonana muParadayizi!”

“Uyooba andime mu Paradaiso.”​—LK. 23:43, NW.

NYIMBO: 145, 139

1, 2. Ngaali maboneno bantu ngibalaawo atala aparadayizi?

CHAKALI chiindi chilizya. Bakamboni bakuKorea bakaliimvwi kabali kulangilila bakombinyina bazwa kuli zimwi zisi, nibakali kuzwa mu-ground, muswaangano wabbooma nwaakamana kuSeoul muKorea. Biingi bakali kubbabbayisya kabalikusompezya kuti, “Tuzoobonana muParadayizi!” Ubonaanga njiili paradayizi njibakali kwaamba?

2 Bantu bapandulula paradayizi munzila zisiyene-siyene. Bamwi baamba kuti paradayizi nkuyeeya zintu zibotu zitazoochitiki pe. Bamwi baamba kuti paradayizi nchiindi nibabotelwa loko anibakkutisikana. Muntu uufwaba kuti wajana chakulya chiingi, ulakonzya kwaamba kuti ulimuparadayizi. Umwi sikuswaya wamuma1900 naakabona busena bwakazwide maluba wakoompolola kati, “Njeeyi paradayizi!” Busena oobo buchaambwa kuti niParadayizi nikuba kuti munyaka amunyaka ngakwaba chaanda (snow) chilampa mamita aali 15. Paradayizi yambaanzi kulinduwe? Ulayilangilila na?

3. Bbayibbele litugwasya biyeni kuziba atala aparadayizi?

3 Bbayibbele litondeezya kuti kuli paradayizi yakaliwo chiindi, ayimwi iichili kunembo. Paradayizi yakatalika kwaambwa muBbayibbele. Bbayibbele litegwa Catholic Douay Version lyakasandululwa kuzwa muchiLatin, muli Matalikilo 2:8 lyaamba kuti: “Mwaami Leza wakapanga paradayizi mbotu kumatalikilo: oomo mwaakabikka [Adamu] ooyo ngwaakalenga.” (Ndiswe twalazika mabala aaya.) Malembe aachiHebbrayo aambuula atala ‘amuunda waEdeni.’ Bbala lyakuti Edeni lyaamba “Bubotu” alubo nisimpe kuti muunda ooyo wakali mubotu. Muunda ooyo wakali achakulya chiingi, wakali kweebeka alubo kwakali kubotezya kupona abanyama basiyene-siyene.—Matl. 1:29-31.

4. Nkamboonzi nitukonzya kwaamba kuti muunda waEdeni niparadayizi?

4 Bbala lyachiGrikki lyakuti pa·raʹdei·sos, lyakasandululwa kuti “muunda” muchiHebbrayo. Bbuku lyaCyclopaedia lyakalembwa aM’Clintock aStrong lipandulula kuti pa·raʹdei·sos: “Muunda mupati uutakwe zintu zichisa bantu alubo mbusena buli azintu zyiingi zibotu, ndusaka lwaminsamu, miingi iizyala michelo, iitililwa atulonga twamaanzi, mumbali mweendeenda nsya naakuti mbelele, eezi nzizyo zyakali kusika mumizeezo yabasikweendeenda maGrikki.”​—Kozyanisya amuli Matalikilo 2:15, 16.

5, 6. Paradayizi yakasweeka biyeni alubo nguuli mubuzyo uukonzya kuba?

5 Leza wakabikka Adamu aEva muparadayizi eeyo pesi teebakakkala kukabe kutamani. Nkamboonzi? Bakakachilwa kukkala mumo nkaambo teebakamuswiilila pe Leza. Eezi zyakapa kuti batakkali muParadayizi abana babo. (Matl. 3:23, 24) Nikuba kuti muparadayizi teemwakachili kukkala bantu pesi yakaliwo kusikila Zambangulwe lyamuchiindi chaNowa nilyakasika.

6 Bamwi balakonzya kulibuzya kuti, ‘Kuli muntu na uuzookkala muParadayizi aanyika?’ Ngaali makani aakonzya kutugwasya munkani eeyi? Kuti kuli aabulangilizi bwakuyoopona muparadayizi anzubo zyako, niinzi chikugwasya kuti usyome oobo? Ulakonzya na kupandulula kuti nkamboonzi nusyoma kuti Paradayizi izooba?

ZITONDEEZYO ZYAPARADAYIZI IILI KUNEMBO

7, 8. (a) Nchiichili chisyomezyo Leza nchaakaambila Abrahamu? (b) Kweelede kuti chisyomezyo chaLeza chakapa kuti Abrahamu ayeeyeenzi?

7 Nsandulo zyakasimpe tuzijana mubbuku lyakazulwidwa aMulengi wakapanga Paradayizi yakumatalikilo. Atulange-lange Leza nzyaakabuzya mweenzinyina Abrahamu. Leza wakabuzya Abrahamu kuti luzubo lwakwe lwakali kuyoovula mbuuli ‘museele wakunkomwe yalwizi.’ Alubo Jehova wakamusyomezya kuti: “Kwiinda mulunyungu lwako masi oonse aamunyika ayoolongezyegwa akaambo kakuti waswiilila jwi lyangu.” (Matl. 22:17, 18, NW) Leza wakazoochiindulula chisyomezyo eecho kumwana waAbrahamu amuzukulu wakwe.​—Bala Matalikilo 26:4; 28:14, NW.

8 MuBbayibbele, taakwe aatondeezya kuti Abrahamu wakali kuyeeya kuti bantu bayookkala muparadayizi kujulu. Nkinkaako, Leza nakaamba kuti “masi oonse aamunyika” ayoolongezegwa, kulakonzeka kuti Abrahamu wakali kuyeeya zilongezyo nzibayoojana bantu aanyika. Chisyomezyo eechi chakali kuzwa kuli Leza, nkinkaako chakali kuyoogwasya “masi oonse aamunyika.” Kuli zintu zyakazoochitika na kunembo kubakombi baLeza zyeendelana amakani aaya?

9, 10. Nziizili zimwi zisyomezyo zitugwasya kuti tulangilile zilongezyo zili kunembo?

9 Davida umwi waluzubo lwaAbrahamu wakaamba chiindi aawo ‘bantu babi’ ‘abantu bachita zibi’ nibayoonyonyoonwa. Niinzi chiyoochitika kubantu aabo? Wakati: “Sizibi takooyooba wo.” (Int. 37:1, 2, 10) Pesi “babombemyoyo bayoovuba nyika, bayookondwa muluumuno lunji.” Alubo Davida wakazulwidwa kwaamba ziyoochitika kunembo naakati: “Balulami bayookona nyika, bayookala alinjiyo lyoonse.” (Int. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Ubonaanga makani aaya akapa kuti bantu bakali kuyanda kuchita kuyanda kwaLeza balimvwe biyeni? Akali kuyoopa kuti babe aachoonzyo chakuti paradayizi iikozyenie amuunda waEdeni, izooboozegwa kuti kakuli kuti bantu baluleme luzutu mbabo bazoopona aanyika.

10 Mukuya kwachiindi, maIsrayeli biingi bakali kulyaamba kuti bakomba Jehova, bakamufutatila akuleka kusumpula bukombi bwakasimpe. Kuzwa waawo, Leza wakazumizya bantu bakuBbabbiloni kuti bazunde bakombi bakwe, banyonyoone muunzi wabo akuti biingi babatole kubuzike. (2 Mak. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Nikuba boobo, basinsimi baLeza bakaambilizya kuti, yaakwiinda minyaka iili 70, bantu bakwe bakali kuyoobweeda kulimbabo. Businsimi oobu bwakazuzikizigwa. Pesi kuli nzibwaamba kulindiswe. Twanoolanga-langa bumwi businsimi, utalubi kuti makanze eesu ngakubona paradayizi iili kunembo, iinooli aanyika.

11. Isaya 11:6-9 yakazuzikizigwa biyeni pesi nguuli mubuzyo uuba?

11 Bala Isaya 11:6-9. Leza wakaambilizya zyakali kuyoochitika kabelesya Isaya kuti bakombi bakwe bakali kuyoobweeda kulimbabo, teebakali kuyooswaana zyiimo ziyumu, zintu ziyoosya, banyama bayoosya naakuti bantu bali abuntu buli mbuuli bwabanyama. Bapati abaniini bakali kuyoolimvwa kabakwabilidwe. Makani aaya taakuyeezyi mbuzyakabede na zyiimo mumuunda waEdeni Leza ngwaakabambide? (Is. 51:3) Alubo businsimi bwaIsaya bwakaamba kuti nyika yoonse kutali chisi chamaIsrayeli luzutu, “iyoozula luzibo lwa-Jehova mbubonya mbuli maanzi mbwaazuzya lwizi.” Eezi ziyoochitika lili?

12. (a) Nziizili zilongezyo nzibakajana bantu bakazwa mubuzike kuBbabbiloni? (b) Niinzi chitondeezya kuti Isaya 35:5-10 iyoozuzikizigwa lubo?

12 Bala Isaya 35:5-10. Isaya wakaambilizya kuti bantu bakali kuyoozwa mubuzike teebakali kuyookongwa abanyama naakuti bantu. Nyika yabo yakali kuyoozyala michelo miingi akaambo kamaanzi miingi, mbuuli mumuunda waEdeni mbukwakabede. (Matl. 2:10-14; Jer. 31:12) Businsimi oobo bwakali kuyoozuzikizigwa munzila eeyi luzutu na? Taakwe bumboni butondeezya kuti bantu bakazwa mubuzike bakaponesegwa munzila yachigambyo. Muchikozyano, meso aaboofu taakabona pe. Nkinkaako, Leza wakali kutondeezya kuti kuponesegwa ooku kwakali kuzoochitika muchiindi chili kunembo.

13, 14. Bantu bakazwa mubuzike bakakubona biyeni kuzuzikizigwa kwamajwi aali muli Isaya 65:21-23 pesi ngaali majwi ayoozuzikizigwa kunembo? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo aachiiyo.)

13 Bala Isaya 65:21-23, NW. MaJuda teebakajana maanda mabotu naakuti myuunda yakalimidwe nikuba misaansa nibakazwa mubuzike. Pesi eezi zyakali kuyoochincha nkaambo Leza wakali kuyoobalongezya. Bakali kuyoobotelwa nkaambo bakali kuyooyaka maanda akukkala mulingawo! Bakali kuyoolima zilyo akulya amichelo njibakali kuyoolima.

14 Atubone amwi makani aayandikana aali mubusinsimi oobu. Chiyoosika na chiindi mazuba eesu nayooba “mbuli mazuba aacisamu”? Imwi minsamu ipona zyuulu zyaminyaka. Kuti bantu bakonzye kupona kwachiindi chilamfu oobo, beelede kuba aamibili iisimide. Kuti bantu bapona muzyiimo zyakaambwa aIsaya, chaamba kuti nzibalangilila zinooli zyazuzikizigwa. Inooli yaba paradayizi. Businsimi oobu bunooli bwazuzikizigwa!

Chisyomezyo Jesu nchakaamba chili atala aParadayizi chiyoozuzikizigwa biyeni? (Langa fuka 15 a16)

15. Nziizili zilongezyo zilembedwe mubbuku lyaIsaya?

15 Yeeyesesya atala azisyomezyo zili aajulu mbuzitondeezya paradayizi iinooli kunembo. Bantu munyika yoonse bayoolongezegwa aaLeza. Taakwe muntu uyooyoowa banyama alubo takukajaniki bantu bali aabuntu buli mbuuli bwabanyama. Boofu, bantu batamvwi kumatwi abalemene bayooponesegwa. Bantu bayooliyakila maanda aabo akulima chakulya chiyaka mubili. Bayoopona minyaka myiingi kwiinda minsamu. MuBbayibbele, tujana bumboni butondeezya kuti zintu eezi ziyoochitika kunembo. Nikuba boobo, bamwi balakonzya kwaamba kuti kubala businsimi oobu nkulikataazya nkaambo tabukazuzikizigwi pe. Iwe uzibona biyeni? Mbuubuli bumboni bukugwasya kusyoma kuti paradayizi yachoonzyo inooli aanyika kunembo? Muntu mupati kwiinda boonse wakaponede aanyika, wakaamba kaambo kapati katugwasya kuti tube aachoonzyo.

UYOOBA MUPARADAYIZI!

16, 17. Jesu wakali muchiimo chili biyeni nakaamba atala aParadayizi?

16 Nikuba kuti Jesu taakalikwe mulandu pe pesi wakapegwa chisubulo chakugankaminwa aachisamu aamwi azigwebenga zyakali maJuda zyakali kumabazu aakwe aabili. Kachitanafwa, chimwi chigwebenga chakabona kuti Jesu wakali mwaami mpawo chakamukumbila kuti: “Jesu, ukandiyeeye waakunjila mu Bwami bwako.” (Lk. 23:39-42, NW) Nsandulo yaJesu iili muli Luka 23:43 iiswaanizya buumi bwako bwakunembo. Bamwi basikulanga-langa makani aamuBbayibbele bamazubaano basandulula lugwalo oolu munzila iitobela: “Ncobeni ndakwaambila kuti, Sunu tunooli ayebo mu-Paradaiso.” Atulange-lange bbala lyakuti “sunu.” Jesu wakali kwambaanzi? Bantu bali amaboneno aasiyene-siyene.

17 Mumilaka myiingi mazubaano, makkoma alabelesegwa mukulemba kuti kamwi kaambo kamvwisisike. Pesi mumalembe aakusaanguna aachiGrikki, impa (punctuation) teezyakali kubelesegwa pe chiindi chiingi. Jesu wakali kwaamba kuti: “Ncobeni ndakwaambila kuti, Sunu tunooli ayebo mu-Paradaiso” na? naakuti wakali kwaamba kuti: “Ncobeni sunu ndikwaambila kuti, uyooba andime mu Paradaiso”? Basanduluzi balakonzya kubikka kkoma kweendelana anzibayeeya kuti Jesu nzizyo nzyaakali kwaamba. Alubo mumaBbayibbele aasiyene-siyene, kubelesedwe nzila iimwi akati kanzila eezi zibili.

18, 19. Niinzi chikonzya kutugwasya kumvwisisisya kuti Jesu wakali kwambaanzi?

18 Atuyeeye kuti Jesu wakabuzizye batobeli bakwe kuti: ‘Mwana waMuntu uzooba mumoyo wanyika mazuba aatatu sikati amansiku.’ Alubo wakati: “Mwana a-Muntu ulaabwa mumaanza aabantu, nkabela balamujaya, nekubaboobo uyoobuka kubuzuba bwatatu.” (Mt. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mk. 10:34) Mwaapostolo Petro, wakaamba kuti eezi zyakachitika choonzyo. (Inc. 10:39, 40) Nkinkaako, Jesu achigwebenga taakwe kuParadayizi nkubakaya pe mubuzuba mbubakafwa. Jesu wakali “kucikalilo cabafwa” naakuti Mukabanda kwamazuba, kusikila Leza naakamubusya.​—Inc. 2:31, 32. *

19 Zili aantanganana kuti chisyomezyo chaJesu kuchigwebenga chakali aamajwi aati: “Ncobeni sunu ndikwaambila kuti.” Nzila eeyi yakwaambuula yakali kubelesegwa nikuba muchiindi chaMusa. Wakati: “Aaya majwi ngondimulailila sunu ayelede kuba mumyoyo yanu.”​—Dt. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15, NW.

20. Niinzi chitugwasya kumvwisisisya nzyaakali kwaamba Jesu?

20 Umwi musanduluzi waBbayibbele wakuMiddle East, wakaamba majwi aatobela atala ansandulo yaJesu: “Chintu chiyanda kulangisisigwa mumakani aaya, ndibbala liti ‘sunu’ alubo ayelede kulembwa kuti, ‘Nchobeni sunu ndikwaambila kuti, uyooba andime muParadayizi.’ Chisyomezyo chakaambwa mubuzuba oobo pesi chakali kuyoozuzikizigwa mukuya kwachiindi. Eezi zitondeezya nzila njibakali kubelesya mukulemba bantu bakuEast Asia, iitondeezya kuti chisyomezyo chakachitwa mubuzuba bumwi akuti chiyoozuzikizigwa choonzyo.” Alubo kweendelana abumwi busanduluzi bwaSyriac bwamumwaanda wamunyaka wamusanu, bwaamba nsandulo yaJesu kuti: “Ameni, sunu ndikwaambila kuti uyooba andime muMuunda waEdeni.” Toonse tweelede kusungwaazigwa achisyomezyo eecho.

21. Nchiichili chilongezyo chakatajanwa achigwebenga alubo nkamboonzi?

21 Chigwebenga eecho chakali chaba aafwiifwi kufwa, teechakazi pe kuti Jesu wakali wabamba chizuminano abaapostolo bakwe basyomeka kuti bakali kuyoobaamwi muBwaami bwakujulu. (Lk. 22:29) Kuyungizya waawo, chigwebenga eecho teechakabbabbatizidwe pe. (Joh. 3:3-6, 12) Eezi zitugwasya kumvwisisisya kuti chisyomezyo Jesu nchakaamba yakali paradayizi yaanyika. Nikwakayinda minyaka kazichitikide eezi, mwaapostolo Pawulu wakaambuula atala achilengaano chamwaalumi “wakakwempelwa ku-Paradaiso.” (2 Kor. 12:1-4) Kusiyana achigwebenga eecho, Pawulu abamwi baapostolo basyomeka bakasalidwe kuti baye kujulu bakeendelezye aaJesu muBwaami. Nikuba boobo, Pawulu wakali kwaamba chintu chakali kuyoochitika kunembo chaamba, “paradayizi” iili kunembo. * Paradayizi eeyi inooli aanyika na? Uyoopona mumo na?

NZUKONZYA KULANGILILA

22, 23. Niinzi nchukonzya kulangilila?

22 Tatweelede kuluba kuti Davida wakaambilizya chiindi aawo ‘balulami nibayookona nyika.’ (Int. 37:29; 2 Pet. 3:13) Davida wakali kwaamba chiindi bantu aanyika nibayoopona kweendelana anzila zyaLeza ziluleme. Businsimi bujanika muli Isaya 65:22, bwaamba kuti: “Mazuba aabantu bangu ayooba mbuli mazuba aacisamu.” Majwi aaya atondeezya kuti bantu bayoopona kwaminyaka iili zyuulu. Ubonaanga ziyoochitika na eezi? Iiyi ziyoochitika, nkaambo kweendelana amajwi aali muli Ciyubunuzyo 21:1-4, Leza uyoobalongezya bantu. Alubo lugwalo oolu lusyomezya kuti “takukooyooba limbi lufu” kubantu banoobelekela Leza munyika yakwe mpya.

23 Makani aaya ali aantanganana. Adamu aEva bakasweekelwa Paradayizi mumuunda waEdeni pesi teeyakasweekela limwi pe. Bantu aanyika bayoolongezegwa mbuuli mbaakasyomezya Leza. Kazulwidwa aamuuya uusalala, Davida wakaamba kuti bantu babombede mumoyo abaluleme bayookona nyika akukkala aalinjiyo kukabe kutamani. Businsimi bujanika mubbuku lyaIsaya bupa kuti tuzilangilile aameso aasalala zisyomezyo zili kunembo. Ziyoozuzikizigwa lili? Ziyoozuzikizigwa aawo chisyomezyo Jesu nchakaamba kumuJuda wakali chigwebenga niziyoozuzikizigwa. Ulakonzya kuyoopona muParadayizi eeyo. Kuchiindi eecho, majwi aakambilwa Bakamboni bazwa kuli zimwi zisi kuKorea aakuti “Tuzoobonana muParadayizi,” ayoozuzikizigwa!

^ par 18 Profesa uutegwa C. Marvin Pate wakalemba kuti: “Kweendelana anzibasyoma bantu, bbala liti ‘sunu,’ lyaamba mbuzichitika zintu mubuzuba bumwi, bwama-awa aali 24. Buyumu-yumu bweetwa amakani aaya mbwakuti, zili aantanganana kuti taayendelani azimwi njiisyo zyamuBbayibbele zitondeezya kuti Jesu wakasaanguna ‘kuselukila’ mukabanda naakafwa (Mt. 12:40; Inc. 2:31; Rom. 10:7) naakazootanta kaya kujulu.”

^ par 21 Langa chiiyo chiti “Mibuzyo Yabasikubala” mumagazini eeyi.