CHIIYO 50
Lusyomo Amilimu Zipa Kuti Muntu Abe Mululami
‘Tobelezya lusyomo ndwaakalaalo taateesu Abbrahamu katanapalulwa.’—ROM. 4:12.
LWIIMBO 119 Tweelede Kuba Alusyomo
ZITAYIIGWE a
1. Kuti twayeeya atala alusyomo lwa-Abbrahamu, nguuli mubuzyo ngutukonzya kulibuzya?
NIKUBA kuti bantu biingi bakamvwa atala a-Abbrahamu pesi bazi zintu ziche loko atala anguwe. Nikuba oobo, kulakonzeka kuti uzi zyiingi atala a-Abbrahamu. Muchikozyano, ulizi kuti Abbrahamu wakaambwa kuti ‘nguwisi wabantu boonse bali aalusyomo.’ (Rom. 4:11) Nikuba oobo, ulakonzya kulibuzya kuti, ‘Ndilakonzya na kutobelezya Abbrahamu akuba aalusyomo mbuli nguwe?’ Iiyi, ulakonzya.
2. Nkamboonzi nikuyandikana kwiiya atala achikozyano cha-Abbrahamu? (Jakkobo 2:22, 23)
2 Imwi nzila iikonzya kutugwasya kuti tube aalusyomo mbuli Abbrahamu nkwiiya atala achikozyano chakwe. Abbrahamu wakachita zyoonse nzyaakalayililwa aaLeza. Wakalongela kunyika yakali kule, kakkala mumatente kwaminyaka myiingi alubo wakali walipeda kuti apayizye mwanaakwe Izakka ngwaakali kuyandisya loko. Zyoonse eezi zitondeezya kuti Abbrahamu wakali aalusyomo lusimide. Lusyomo lwa-Abbrahamu lwakapa kuti atambulike kuli Leza akuti abe mweenzinyina. (Bala Jakkobo 2:22, 23.) Jehova uyanda kuti toonse kuswaanizya anduwe tutambulike kulinguwe akuti tube beenzinyina. Akaambo kakaambo aaka, Jehova wakazulwida balembi baBbayibbili, Pawulu aJakkobo kuti balembe atala achikozyano cha-Abbrahamu. Lino atulange-lange atala achikozyano cha-Abbrahamu mbuli mbukulembedwe muli Baroma chaandaano 4 aJakkobo chaandaano 2. Zyaandaano eezi kazili zibili zyaambuula atala akaambo kayandikana kali atala a-Abbrahamu.
3. Pawulu aJakkobo bakabelesya majwi aazwa mulugwalo luli?
3 Mumagwalo aabo ngibakalemba, Pawulu aJakkobo bakabelesya majwi aali muli Matalikilo 15:6 aakuti: “[Abbrahamu] wakasyoma Jehova, eelyo Leza wakamubona kuti mululami.” Kuti muntu aambwe kuti uliluleme zyaamba kuti ulatambulika kuli Leza akuti Leza umubona katakwe mulandu pe. Zilabotezya kaka kuti muntu uulaachibi aambwe kuti uliluleme akuti takwe mulandu pe! Kweelede kuti anduwe ulayanda kuti Leza akubone kuti tukwe mulandu pe. Alino zilakonzya kuchitika. Lino atubone kuti nkamboonzi Leza naakaamba Abbrahamu kuti uliluleme anzitukonzya kuchita andiswe kuti tube balulami.
LUSYOMO LULAYANDIKANA KUTI TUBE BALULAMI
4. Niinzi chikachizya bantu kuti babe balulami?
4 Mulugwalo ndwaakalembela maKkristu bakuRoma, Pawulu wakaamba kuti bantu boonse bakabisya. (Rom. 3:23) Nkinkaako, zichitika biyeni kuti muntu aambwe kuti uliluleme naakuti takwe kabata akuti ulatambulika kuli Leza? Pawulu wakabelesya chikozyano cha-Abbrahamu kuti agwasye maKkristu boonse kuti bajane nsandulo yamubuzyo ooyu.
5. Niinzi chakapa kuti Jehova aambe kuti Abbrahamu mululami? (Baroma 4:2-4)
5 Jehova wakaamba Abbrahamu kuti uliluleme chiindi naakali kukkala munyika yaKkenani. Nkamboonzi Jehova naakaamba Abbrahamu kuti uliluleme? Wakaamba oobo akaambo kakuti Abbrahamu wakali kuswiilila mulawu waMozesi na? Teembubo pe. (Rom. 4:13) Mulawu wakazoopegwa kuma-Israyeli kakuchisyeede minyaka iili 400 kuzwa Leza naakaamba Abbrahamu kuti uliluleme. Nkinkaako, nkamboonzi Jehova naakaamba kuti Abbrahamu uliluleme? Luzyalo lupati lwaJehova lwakapa kuti aambe Abbrahamu kuti uliluleme nkaambo wakali aalusyomo.—Bala Baroma 4:2-4.
6. Nkamboonzi Jehova nakonzya kwaamba kuti muntu uubisya uliluleme?
6 Pawulu wakayinkilila kunembo kwaamba kuti, kuti muntu wasyoma muli Leza, ‘ubonwa kuti uliluleme.’ (Rom. 4:5) Alubo Pawulu wakayungizya kuti: “Mbuli mbaamba Davida atala akubotelwa kwamuntu ooyo Leza ngwabona kuti uliluleme kutali aakaambo kamilimu, kati: ‘Balabotelwa aabo bali aamilandu yalekelelwa alubo bali aazibi zyavumbwa; ulabotelwa muntu uuli aazibi Jehova nzyatazooyeeyi lubo pe.’” (Rom. 4:6-8; Int. 32:1, 2) Leza ulazilekelela naakuti kuzivumba zibi zyabaabo basyoma mulinguwe. Ulabalekelela chakumaninina alubo ngatachiziyeeyi lubo pe zibi zyabo. Ubona bantu aabo kuti tabakwe mulandu pe akuti baliluleme akaambo kalusyomo lwabo.
7. Niinzi chakapa kuti bakombi baJehova basyomeka baambwe kuti baliluleme?
7 Nikuba kuti Abbrahamu, Davida abamwi bakombi baLeza bakaambwa kuti baliluleme, pesi bakachili aachibi. Pesi akaambo kalusyomo lwabo, Leza wakababona kabatakwe kabata, ikapati naakabeezyanisya aabantu bakatalikwe bweenzinyina bulikabotu anguwe. (Ef. 2:12) Mbuli mbaakazibikka aantanganana Pawulu mulugwalo lwakwe, lusyomo lupa kuti tube abweenzinyina busimide aLeza. Eezi nzizyo zyakachitika kuli Abbrahamu aDavida alubo nzizyo zikonzya kuchitika akulindiswe.
LUSYOMO AMILIMU ZYEENDELANA BIYENI?
8-9. Ngaali maboneno aatali kabotu bamwi ngibalaawo atala azintu zyakalembwa aaPawulu aJakkobo alubo nkamboonzi?
8 Bapati bazikombelo bali aamaboneno aasiyene atala alusyomo ambiiyandikana milimu. Bamwi bapati bazikombelo bayiisya kuti weelede kusyoma muMwaami Jesu Kkristu kuti ukonzye kufutulwa. Bamwi baamba kuti, “Tambula Jesu kuti ufutulwe.” Alubo bamwi ngababelesya majwi akaambwa aaPawulu aakuti, ‘Leza ubona kuti uliluleme kutali aakaambo kamilimu.’ (Rom. 4:6) Nikuba oobo, bamwi baamba kuti ulakonzya kulifutula kuti wayinka kundawu zisalala naakuti kuchita milimu mibotu. Balakonzya kwaamba oobo kababelesya majwi aajanika muli Jakkobo 2:24 aakuti: “Muntu uzoowambwa kuti uliluleme kwiinda mumilimu, kutali kwiinda mulusyomo alulikke.”
9 Akaambo kakusiyana kwazintu nzibasyoma, bamwi bapati bazikombelo bakaamba kuti Pawulu aJakkobo teebakali kuzuminana pe kunkani yalusyomo amilimu. Bamwi bapati bazikombelo baamba kuti Pawulu wakali kusyoma kuti muntu ulakonzya kwaambwa kuti uliluleme akaambo kakuba aalusyomo kupela kakutakwe milimu, pesi Jakkobo wakayiisya kuti milimu ilayandikana kuti muntu atambulike kuli Leza. Umwi pulofesa wazyachikombelo wakaamba kuti: “Jakkobo taakamvwisisisya pe kuti nkamboonzi Pawulu naakasimya kaambo kakuti muntu ulakonzya kwaambwa kuti uliluleme akaambo kalusyomo kupela alubo Jakkobo taakabuzumina pe bupanduluzi bwaPawulu.” Pesi Jehova nguwe wakazulwida Pawulu aJakkobo kuti balembe atala azintu nzibakalemba. (2 Tim. 3:16) Nkinkaako, kuli nzila iikonzya kutugwasya kuti tubone mbuzyeendelana zintu nzibakalemba balembi aaba. Tulakonzya kwiibona nzila eeyo kuti twalanga-langa makani aazyungulukide mumagwalo ngibakalemba.
10. Njiili ‘milimu’ Pawulu njaakali kwaamba mulugwalo ndwaakalemba? (Baroma 3:21, 28) (Langa chifanikisyo.)
10 Njiili ‘milimu’ njaakali kwaamba Pawulu muli Baroma chaandaano 3 a4? Pawulu wakali kwaambuula atala ‘amilimu yamulawu,’ nkukwaamba Mulawu waMozesi wakapegwa aachilundu chaSinayi. (Bala Baroma 3:21, 28.) Kweelede kuti muchiindi nchaakapona Pawulu, bamwi maKkristu bachiJuda kwakali kubayumina kumvwisisisya kuti Mulawu waMozesi amilimu yamulawu teeyakachili kubeleka pe. Nkinkaako, Pawulu wakabelesya chikozyano cha-Abbrahamu kuti atondeezye kuti ‘milimu yamulawu’ teenjiyo pe yakali kupa kuti muntu aambwe kuti uliluleme, pesi kuba aalusyomo nkuko kupa kuti aambwe kuti mululami. Eezi zilasungwaazya nkaambo kuziba zintu eezi kutupa choonzyo chakuti zilakonzeka kuti tube aabweenzuma bulikabotu aLeza. Eezi zyaamba kuti, kuti twaba aalusyomo muli Leza amuli Kkristu, tulakonzya kutambulika kuli Leza.
11. Njiili ‘milimu’ njaakali kwaamba Jakkobo?
11 Kuli lumwi lubazu, ‘milimu’ yakaambwa muli Jakkobo chaandaano 2 teenjiyo pe ‘milimu yamulawu’ yakaambwa aaPawulu. Jakkobo wakali kwaamba milimu iichitwa aamuKkristu buzuba abuzuba. Milimu eeyi itondeezya kuti muKkristu ulaalusyomo lwachoonzyo na muli Leza naakuti pe. Atubone zikozyano zibili zitobela nzyaakaamba Jakkobo.
12. Jakkobo wakapandulula kuti lusyomo amilimu zyeendelana biyeni? (Langa chifanikisyo.)
12 Muchikozyano chakwe chakusaanguna, Jakkobo wakaamba mbukuyandikana kuti maKkristu batasaluuli bamwi. Wakabelesya chikozyano chamuntu wakali kuyanda muntu uunotede pesi kamulangila aansi muntu uufwaba. Jakkobo wakaamba kuti muntu ooyo ulakonzya kwaamba kuti ulaalusyomo pesi milimu yakwe ilaali? (Jak. 2:1-5, 9) Muchikozyano chachibili, Jakkobo wakaamba muntu uubona ‘mukwesu naakuti muchizi katakwe zyakuzwaata achakulya’ pesi katamugwasyi pe. Muntu ooyo ulakonzya kwaamba kuti ulaalusyomo pesi ngatakwe milimu pe, nkinkaako lusyomo lutakwe milimu talugwasyi pe. Mbuli mbaakaamba Jakkobo, “lusyomo alulikke lutakwe milimu lulifwide.”—Jak. 2:14-17.
13. Nchiichili chikozyano nchaakabelesya Jakkobo chitondeezya mbukuyandikana kuba aalusyomo luli aamilimu? (Jakkobo 2:25, 26)
13 Jakkobo wakaamba kuti Rahabbu nchikozyano chibotu chamuntu wakali aalusyomo luli aamilimu. (Bala Jakkobo 2:25, 26.) Rahabbu wakamvwa atala aJehova alubo wakabona mbaakagwasya ma-Israyeli. (Jos. 2:9-11) Wakatondeezya lusyomo muli Leza kwiinda mumilimu, wakazitondeezya eezi chiindi naakakwabilila basikulanga-langa nyika bachi-Israyeli babili chiindi buumi bwabo nibwakali mungoozi. Eezi zyakapa kuti mwanakazi ooyu wakatali wachi-Israyeli alubo wakatamaninide aambwe kuti uliluleme mbuli Abbrahamu. Chikozyano chakwe chitondeezya mbukuyandikana kuba aalusyomo luli aamilimu.
14. Nkamboonzi nitukonzya kwaamba kuti zintu zyakalembwa aaJakkobo aPawulu tazikazyani pe?
14 Balembi aaba babili baBbayibbili, Pawulu aJakkobo bakabelesya nzila zisiyene chiindi nibakali kwaambuula atala ankani yalusyomo amilimu. Pawulu wakali kubuzya maKkristu bachiJuda kuti kuchita milimu yakali kwaambwa muMulawu waMozesi teenkuko pe kwakali kuzoopa kuti batambulike kuli Jehova, mpawo Jakkobo wakali kusimya kaambo kakuti maKkristu boonse beelede kutondeezya lusyomo kwiinda muzintu zibotu nzibachitila bamwi.
15. Amba zimwi nzila mutukonzya kutondeezya kuti tuli aalusyomo kwiinda mumilimu. (Langa chifanikisyo.)
15 Jehova takaamba kuti, kuti katuyanda kuba balulami tweelede kuchita zyoonse nzyaakali kuchita Abbrahamu. Pesi tulakonzya kutondeezya kuti tuli aalusyomo kwiinda mumilimu munzila zisiyene-siyene. Tulakonzya kutambula bapya mumbungano, kugwasya bakwesu abachizi bayanda lugwasyo akubachitila milimu mibotu bamumpuli. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Joh. 3:18) Alubo mulimu mubotu wakukambawukila bamwi makani mabotu chabusungu uupa bukamboni bwakuti tulaalusyomo. (1 Tim. 4:16) Toonse tulakonzya kutondeezya kwiinda mumilimu kuti tulaalusyomo lwakuti zisyomezyo zyaJehova zizoozuzikizigwa akuti nzila zyakwe zilagwasya. Kuti twachita oobo, tulaba aachoonzyo chakuti Leza ulatwaamba kuti tuliluleme akuti tuli beenzinyina.
BULANGILIZI BULAYANDIKANA KUTI TUBE AALUSYOMO
16. Bulangilizi bwakamugwasya biyeni Abbrahamu kuti abe aalusyomo?
16 Muli Baroma chaandaano 4, tujana chimwi chiiyo chiyandikana atala a-Abbrahamu. Chiiyo eechi chili atala ambubuyandikana bulangilizi. Jehova wakasyomezya kuti kwiinda muli Abbrahamu, ‘zisi zyiingi’ zyakali kuyoolongezegwa. Yeeya kuti chisyomezyo eechi chakapa kuti Abbrahamu alimvwe biyeni! (Matl. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17) Nikuba oobo, Abbrahamu naakali waba aaminyaka iili 100 aSara naakali waba aaminyaka iili 90, chisyomezyo chakuti wakali kuzooba aamwana teechakayinazuzikizigwa pe. Kweendelana amaboneno aabantu, kwakali kubonekaanga tazichiti pe kuti Abbrahamu aSara babe aamwana. Eeli lyakali sunko kuli Abbrahamu. Pesi “akaambo kabulangilizi, wakali aalusyomo lwakuti uzooba wisi wazisi zyiingi.” (Rom. 4:18, 19) Zintu nzyaakali kulangilila Abbrahamu zyakazoozuzikizigwa. Wakazooba aamwana ngwakali kulangilila kwaminyaka myiingi uutegwa Izakka.—Rom. 4:20-22.
17. Tuzizi biyeni kuti tulakonzya kuba balulami akuba beenzinyina baLeza?
17 Tulakonzya kutambulika kuli Leza akwaambwa kuti tuli balulami akuba beenzinyina mbuli Abbrahamu. Eezi wakazyaamba Pawulu mulugwalo lwakwe naakati: “Majwi aakuti ‘wakabonwa kuti,’ taakalembelwa nguwe kupela, pesi alatuswaanizya andiswe nituzoobonwa kuti tuliluleme nkaambo tulamusyoma Ooyo wakabusya Jesu Mwaami.” (Rom. 4:23, 24) Mbuli Abbrahamu, tweelede kuba aalusyomo amilimu mpawo abulangilizi. Pawulu wakazooyinkilila kunembo kwaambuula atala abulangilizi muli Baroma chaandaano 5, tuzooyiya atala abulangilizi oobu muchiiyo chitobela.
LWIIMBO 28 Ikumvwana a Jehova
a Tuyanda kuti tutambulike kuli Leza akuti atwaambe kuti tuli balulami. Muchiiyo eechi, tulalanga-langa kuti zikonzeka biyeni kwiinda mukubelesya zintu zyakalembwa aaPawulu aJakkobo akuti lusyomo amilimu zitugwasya biyeni kuti tutambulike kuli Jehova.
b BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Pawulu wakasungwaazya maKkristu bachiJuda kuti babikkile maanu kulusyomo kutali ‘kumilimu yamulawu’ mbuli kuzwaata chigogo chili aabusumyo bwabbuluu, kusekelela Pasika akutobelezya chiyanza zyakusamba kumaboko.
c BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: Jakkobo wakasungwaazya bakombinyina kuti batondeezye lusyomo kwiinda mukuchitila bamwi zintu zibotu mbuli kugwasya bantu bafwaba.