1. Jakkobo wakakomenena mumpuli iili biyeni?

JAKKOBO, mwanike waJesu wakakomenena mumpuli yakasimide mubukombi. * Bazyali bakwe Josefa aMariya bakali kumuyanda loko Jehova alubo bakali kuchita zyoonse nzibakonzya kuti bamubelekele. Chimwi chilongezyo nchakalaacho Jakkobo nchakuti mukulana wakwe wakali kuyooba Mesiya. Chakali chilongezyo chipati kuli Jakkobo kukomenena mumpuli iili boobu.

2. Niinzi zyakali kukonzya kupa kuti Jakkobo ayiye kuzwa kumukulanaakwe?

² Kuli zintu zyiingi zyakali kukonzya kupa kuti Jakkobo ayiye kuzwa kumukulanaakwe. (Mt. 13:55) Muchikozyano, Jesu wakalaazi kabotu Magwalo zyakuti chiindi naakali aaminyaka iili 12 wakaamba zintu zyakagambya baalu bamuJerusalemu bakayiide. (Lk. 2:46, 47) Kweelede kuti Jakkobo wakabelekaamwi aJesu mumulimu wakubeza. Kuti kakuli boobo, kweelede kuti wakamuziba kabotu mukulanaakwe. Nathan. H. Knorr wakali kukkala kaamba kuti: “Muntu umuziba kabotu kuti wabelekaawe.” * Alubo kweelede kuti Jakkobo wakabona kuti “Jesu wakali kuyaabukomena mubusongo aciimo, kayandwa kapati a Leza alimwi abantu.” (Lk. 2:52) Eezi zilakonzya kupa kuti tubonaanga Jakkobo nguwe wakasaanguna kuba sikwiiya waJesu. Pesi teembubo pe.

3. Jakkobo wakachitaanzi chiindi Jesu naakali kuchita mulimu wakwe waanyika?

 ³ Chiindi Jesu naakali kuchita mulimu wakwe waanyika, Jakkobo takwe naakaba sikwiiya wakwe pe. (Joh. 7:3-5) Kulakonzeka kuti Jakkobo wakali aakati kababbululu baJesu bakali kwaamba kuti: “[Jesu] wasondoka.” (Mk. 3:21) Alubo takwe bumboni butondeezya kuti Jakkobo wakalaamwi abanyina Mariya chiindi Jesu naakajayigwa aachisamu chakupenzezya.​—Joh. 19:25-27.

4. Tulayiyaanzi muchiiyo eechi?

⁴ Mukuya kwachiindi, Jakkobo wakazoosyoma muli Jesu alubo wakazooba mwaalu uusimide mumbungano yachiKristu. Muchiiyo eechi, tulalanga-langa zyiiyo zibili nzitwiiya kuzwa kuli Jakkobo. (1) Nkamboonzi nitweelede kuba bantu balibombya? (2) Nga tulachita biyeni kuti tube bayiisi balikabotu?

5. Jakkobo wakachitaanzi chiindi Jesu naakalibonia kulinguwe?

⁵ Jakkobo wakaba mutobeli waJesu liili? Chiindi Jesu naakabusigwa, “wakalibonya kuli Jakobo, mpoonya akubaapostolo boonse.” (1 Kor. 15:7) Kuzwa aachiindi eecho, Jakkobo wakaba sikwiiya waJesu. Jakkobo wakaliwo chiindi baapostolo nibakali mung’anda yamujulu kuJerusalemu kabalindila kutambula muuya uusalala. (Mil. 1:13, 14) Mukuya kwachiindi, Jakkobo wakazoobeleka kali umwi wabamukabunga keendelezya kamumwaanda wakusaanguna. (Mil. 15:6, 13-22; Gal. 2:9) Alubo kuyeeyelwa kuti munyaka wa62 C.E., kutanakkwana, Jakkobo wakazulwidwa kuti alembele maKristu bakusaanguna lugwalo. Lugwalo oolo lulatusungwaazya toonse mazubaano kazitakwe ndaba kuti tuli aabulangilizi bwakuyoopona kujulu na naakuti aanyika. (Jak. 1:1) Umwi sikulanga-langa makani aachiindi wamumwaanda wamunyaka wakusaanguna uutegwa Josephus wakaamba kuti Jakkobo wakajayigwa chiindi mupayizi mupati uutegwa Ananias mwana waAnnas naakalayilila kuti ajayigwe. Jakkobo wakazumanana kusyomeka kuli Jehova kusikila naakamaninsya buumi bwakwe bwaanyika.

6. Jakkobo wakasiyene biyeni abapati bazikombelo bamuchiindi chakwe?

⁶ Jakkobo wakali kulibombya. Nkamboonzi nitwaamba oobu? Atubone musiyano uuliwo aakati kazintu zyakachitwa aaJakkobo azyakachitwa aabapati bazikombelo. Jakkobo naakabona bumboni buli aantanganana bwakuti Jesu wakali Mwana waLeza, wakatondeezya kulibombya kwiinda mukumusyoma. Pesi  basilutwe babapayizi bamuJerusalemu teembubakachita pe. Muchikozyano, nikuba kuti teebakali kukonzya pe kukazya kuti Jesu wakabusya Lazaro pesi bakakaka kuti Jesu wakali watumwa aLeza alubo bakeezya kuyanda kumujeya kuswaanizya aLazaro. (Joh. 11:53; 12:9-11) Mukuya kwachiindi, Jesu naakazoobusigwa bakazuminana kuti basise makani aaya kubantu. (Mt. 28:11-15) Kulisumpula kwakapa kuti bapati bazikombelo aaba bamukake Mesiya.

7. Nkamboonzi nituteelede kulisumpula?

⁷ Twiiyaanzi? Tatweelede kulisumpula pe alubo tweelede kuzumina kuyiisigwa aJehova. Mbuli bulwazi mbubupa kuti moyo wamuntu uutabeleki kabotu, mbukubede akulisumpula, kulakonzya kupa kuti muntu aleke kuswiilila nzituyiisigwa aaJehova. BaFarisi bakali kulisumpula zyakuti bakakaka bumboni bwakali aantanganana bwakuti Jesu wakali kugwasigwa amuuya uusalala akuti wakali Mwana waLeza. (Joh. 12:37-40) Kulisumpula nkubi loko nkaambo kwakapa kuti basweekelwe aachilongezyo chakuyoojana buumi butamani. (Mt. 23:13, 33) Kulayandikana kuti tuzumizye Jwi lyaLeza amuuya uusalala kuti zichinche buntu bwesu, maboneno eesu anzila njitusalaayo. (Jak. 3:17) Jakkobo wakazumina kuyiisigwa aaJehova akaambo kakuti wakali kulibombya. Alubo mbuli mbututabone, kulibombya nkuko kwakapa kuti abe muyiisi uulikabotu.

8. Niinzi zitugwasya kuti tube bayiisi balikabotu?

⁸ Jakkobo taakalikwe lwiiyo lwaajulu pe. Kweelede kuti bayiisi bazikombelo bamuchiindi chakwe bakali kumubona mbuli kuti ‘taakayiide akuti wakali muntu-muntu buyo’ mbuli mbubakali kubona mwaapostolo Petro aJohane. (Mil. 4:13) Pesi Jakkobo wakayiya kuba muyiisi uulikabotu. Tulakonzya kuzibona eezi kuti twabala bbuku lyiitwa aazina lyakwe. Andiswe tulakonzya kuti tatuyiide zigambya pe, pesi tulakonzya kuba bayiisi balikabotu kuti katugwasigwa amuuya uusalala alwiiyo ndutujana kuzwa mumbunga yakwe. Lino atubone chikozyano nchaakatusiila Jakkobo azyiiyo nzitukonzya kujana.

9. Jakkobo wakali kuyiisya biyeni?

⁹ Jakkobo taakali kubelesya mabala mayumu naakuti bupanduluzi butamvwisisiki. Eezi  zyakali kupa kuti baswiilizi bakwe bazibe zintu nzibakeelede kuchita ambubakeelede kuzichita. Muchikozyano, wakayiisya munzila nguba chiindi naakali kuyiisya maKristu kuti bakeelede kulisimya nibakatali kujatwa kabotu. Wakalemba kuti: “Tubabona kuti balikkomene aabo ibaliyumya. Mulimvwide zyakuliyumya kwa Jobu alimwi mulibwene mbwaakamucitila Jehova kumamanino, kuti Jehova ulaalubomba kapati aluse.” (Jak. 5:11) Mwabona na kuti Jakkobo wakali kuyiisya kabelesya Magwalo? Wakabelesya Jwi lyaLeza kuti agwasye bantu mbaakali kuyiisya kuti bazibe kuti Jehova ulabalongezya chiindi choonse bantu basyomeka kulinguwe mbuli Jobu. Jakkobo wakabelesya mabala mawuba abupanduluzi buuba kuti agwasye baswiilizi kuti bamvwisisisye chiiyo eechi. Nzila njaakali kuyiisyaayo yakapa kuti bantu batembawule Jehova kutali nguwe.

10. Ngatulachitobelezya biyeni chikozyano chaJakkobo chiindi nituli kuyiisya?

¹⁰ Twiiyaanzi? Yiisya munzila nguba alubo belesya Jwi lyaLeza. Makanze eesu tayelede kuba aakuyanda kubonwa kuti tuzi zintu zyiingi biyeni pesi tweelede kugwasya bantu kuti babone kuti Jehova uuzi zintu zyiingi biyeni akuti uli aandaba ambabo. (Rom. 11:33) Tulakonzya kuchita oobo kwiinda mukukkala katubelesya Magwalo chiindi nituli kuyiisya. Muchikozyano, tweelede kugwasya bantu kuti bayiye kuzwa kuzikozyano zili muBbayibbele akubagwasya kuti babone nzila Jehova njazibonaayo zintu ambalimvwa kutali kubabuzya kuti twalikunoochita biyeni kaansinga twali mbabo. Kuti twachita oobo, bayooyanda kubelesya nzibayiya kuti babotezye Jehova kutali ndiswe.

11. Niinzi nzibakali kuchita bamwi maKristu bamuchiindi chaJakkobo alubo nduululi lulayo ndwaakabapa kuti abagwasye? (Jakobo 5:13-15)

¹¹ Jakkobo wakali kubona zintu mbuli mbuzibede. Lugwalo ndwaakalemba lutondeezya kuti Jakkobo wakalizizi zimwi zintu zitali kabotu zyakali kuchitwa aabakombinyina alubo wakabapa malayilile aali aantanganana atala ambubakeelede kubambulula. Muchikozyano, bamwi bakali kunonoka kutambula lulayo. (Jak. 1:22) Bamwi bakali kuyanda bantu banotede kwiinda bafwaba. (Jak. 2:1-3) Alubo bamwi kwakali kubayumina kwaambuula majwi aalikabotu. (Jak. 3:8-10) Nikuba kuti maKristu aaba bakali kuchita zintu zitali kabotu, Jakkobo taakaleka pe kubagwasya. Wakabapa lulayo luli aantanganana pesi kazichita munzila iitondeezya kuti wakali kubafwida luzyalo. Alubo wakasungwaazya aabo bakatali kuchita kabotu mubukombi kuti bayanduule lugwasyo kubaalu.​—Bala Jakobo 5:13-15.

12. Nga tulachita biyeni kuti tukkale katuli aamaboneno aalikabotu chiindi nitugwasya bantu mbitwiiyaabo?

¹² Twiiyaanzi? Bona zintu mbuli mbuzibede pesi baamaboneno aalikabotu atala abamwi. Kulakonzeka kuti bantu biingi mbitwiiyaabo Bbayibbele kulabayumina kuti babelesye zintu nzibayiya. (Jak. 4:1-4) Balakonzya kubweza chiindi kuti bagwisye buntu butali kabotu akuti babe aabuntu bwachiKristu. Mbuli Jakkobo, tulakonzya kutondeezya chibindi kwiinda mukubabuzya mpubeelede kubambulula. Alubo tweelede kukkala katuli aamaboneno aalikabotu, tusyome kuti Jehova uyookwela bantu balibombya kuti baze kulinguwe akuti uyoobagwasya kuti bachinche buumi bwabo.​—Jak. 4:10.

13. Niinzi nzyaakaamba Jakkobo muli Jakobo 3:2?

¹³ Jakkobo wakali kukkala kalibona munzila iilikabotu. Taakwe naakalibona kuti ulisumpukide kwiinda bamwi akaambo kamumpuli njaakakomenena naakuti akaambo kazilongezyo nzyaakalaazyo mumbungano. Pesi wakali kwaamba bakombinyina kuti: “Bakwesu nomuyandwa.” (Jak. 1:16, 19; 2:5) Alubo taakwe naakachita zintu zyakali kupa kuti bamwi  babonaanga ulimaninide. Pesi wakalibikkilizya chiindi naakaamba majwi aakuti: “Toonse tulalubizya ziindi zinji.”​—Bala Jakobo 3:2.

14. Nkamboonzi nitweelede kuzumina kuti andiswe tulabisya?

¹⁴ Twiiyaanzi? Tutalubi kuti toonse tulabisya. Tatweelede kubonaanga tulisumpukide kwiinda bantu mbitwiiyaabo Bbayibbele. Nkamboonzi? Kuti twachita zintu zipa kuti babonaanga tatubisyi pe zilakonzya kupa kuti babonaanga tabazookonzyi pe kuchita zintu ziyandwa aaLeza. Pesi kuti twababuzya kuti andiswe kwakali kutuyumina kutobelezya malayilile aali muBbayibbele alubo twabapandulwida kuti Jehova wakatugwasya biyeni kuti tuchinche buumi bwesu, zilakonzya kupa kuti babone kuti ambabo balakonzya kubelekela Jehova.

15. Jakkobo wakali kubelesya zikozyano zili biyeni? (Jakobo 3:2-6, 10-12)

¹⁵ Jakkobo wakabelesya zikozyano zyakali kubasika aamoyo bantu. Zilaantanganana kuti wakali kugwasigwa aamuuya uusalala. Alubo kulakonzeka kuti wakayiya zyiingi kuzwa mukulanga-langa zikozyano zyakali kubelesegwa amukulanaakwe Jesu. Zikozyano nzyaakabelesya Jakkobo mulugwalo lwakwe nzyuuba alubo zyiiyo zilamvwisisika.​—Bala Jakobo 3:2-6, 10-12.

16. Nkamboonzi nitweelede kubelesya zikozyano zibasika aamoyo bantu?

¹⁶ Twiiyaanzi? Belesya zikozyano zibasika aamoyo bantu. Kuti wabelesya zikozyano zimvwisisika, uyoogwasya bantu mbwiiyaabo kuti babone zintu nzimulikwiiya kazilikuchitika mumizeezo yabo alubo zilabagwasya kuti bajate kasimpe kamuBbayibbele kayandikana. Jesu wakabelesya zikozyano zibotu kwiinda bantu boonse alubo Jakkobo wakatobelezya chikozyano chakwe. Kwalino, atulange-lange chimwi chikozyano nchaakalemba Jakkobo alubo tubone kuti nkamboonzi nichili kabotu.

17. Nkamboonzi chikozyano chili muli Jakobo 1:22-25, nichigwasya?

¹⁷ Bala Jakobo 1:22-25. Kuli twaambo twiingi tutondeezya kuti chikozyano chaJakkobo chili atala agilazi chilagwasya. Jakkobo wakali kuyanda kuyiisya bantu chiiyo chiyandikana chakuti babelesye zintu nzibabala muJwi lyaLeza kutali kulibala luzutu. Wakasala chikozyano nchibakali kukonzya kumvwisisisya baswiilizi bakwe, chamuntu ulilanga mugilazi. Chikozyano eecho chakabagwasya biyeni? Chakabagwasya kubona kuti, kuti muntu walilanga mugilazi  mpawo wabona kuti kuli mpayeelede kubambulula pesi wasiya, mbufuba-fuba. Munzila iikozyenie, mbufuba-fuba kuti twabala Jwi lyaLeza mpawo twaleka kubambulula kuti kakuli kuli mputwabona kuti tweelede kubambulula.

18. Nziizili zintu zitatu nzitweelede kuchita chiindi nitubelesya zikozyano?

¹⁸ Chiindi nubelesya zikozyano, ulakonzya kutobelezya chikozyano chaJakkobo kwiinda mukuchita zintu zitatu. (1) Baachoonzyo chakuti chikozyano eecho chileendelana achiiyo nchuyanda kuti baswiilizi bachijate. (2) Belesya chikozyano nchibakonzya kumvwisisisya. (3) Bagwasye kubona chiiyo nchibajana muchikozyano eecho. Kuti kakukuyumina kujana zikozyano, ulakonzya kwiinka aaWatch Tower Publications Index. Ulakonzya kujana zikozyano zyiingi aansi aamutwe uuti “Zikozyano.” Utalubi kuti zikozyano zilikabotu zilakonzya kugwasya baswiilizi kuti bazimwvisisisye kabotu nzulikubayiisya mbuli microphone mbiipa kuti jwi lyamuntu limvwike kabotu kubaswiilizi. Nkinkaako, belesya chikozyano chiindi nuyanda kugwisya twaambo tuyandikana luzutu. Chintu chipa kuti tuyande kuyungizya luzibo lwesu lwakuyiisya nchakuti tuyanda kugwasya bantu biingi kuti baze mumpuli yaJehova iibotelwa kutali kuti tubatondeezye kuti tuli aaluzibo lwiingi biyeni.

19. Nga tulatondeezya biyeni kuti tulabayanda bakombima?

¹⁹ Nisimpe kuti teetwakaba aachilongezyo chakuba amukulana uumaninide pesi tuli aachilongezyo chakukomba Jehova katuli aakati kampuli mpati yabakombima. Tutondeezya kuti tulabayanda kwiinda mukuliswaanizya ambabo, kwiiya kuzwa kulimbabo akubelekaamwi ambabo mumulimu wakukambawuka awakuyiisya. Kuti twabeleka changuzu kuti tutobelezye chikozyano chaJakkobo kwiinda muzintu nzituchita, nzila njituyiisyaayo akuba aamaboneno aalikabotu, tuyoopa kuti Jehova alemekwe alubo tuyoogwasya bantu bali aamyoyo iibombede kuti baswene aafwiifwi aTaateesu ulikujulu siluyando.