Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 1

Ulasyoma Na Kuti Jwi lyaLeza “Nkasimpe”?

Ulasyoma Na Kuti Jwi lyaLeza “Nkasimpe”?

LUGWALO LWAMUNYAKA WA2023: “Ijwi lyako lyoonse mbolibede nkasimpe.”—INT. 119:160.

LWIIMBO 96 Bbuku lya Leza—Ndubono

ZITAYIIGWE a

1. Nkamboonzi bantu biingi nibatalisyomi pe Bbayibbili?

 AKAAMBO kakuti bantu biingi tabachisyomeki pe mazubaano, bamwi kulabayumina kusyoma muntu uuli woonse. Nga tabakwe choonzyo chakuti bantu mbibalemeka loko bali mbuli bazyapolitikisi, bazyasayensi, abasimabbizinesi balabayanda amoyo woonse. Mukuyungizya, kulabayumina kulemeka beendelezi bazikombelo balyaamba kuti maKkristu. Akaambo kakuti beendelezi aaba babelesya Bbayibbili, tazitugambyi pe kubona bantu biingi kakubayumina kusyoma kuti ndyachoonzyo.

2. Kweendelana alugwalo lwa Intembauzyo 119:160, tulibona biyeni Jwi lyaLeza?

2 Bakombi baLeza boonse balizi kuti Jehova ‘nguLeza wakasimpe’ akuti uyanda kuti zintu kazitweendela kabotu. (Int. 31:5; Is. 48:17) Iswe tulizi kuti “Ijwi [lyaLeza] lyoonse mbolibede nkasimpe.” (Bala Intembauzyo 119:160.) Tuzuminana aawumwi sikulanga-langa makani aamuBbayibbili wakalemba kuti: “Zintu zyoonse nzyaamba Leza tazikachili pe, zilachitika.” Akaambo kakuti tulamusyoma Leza, anzizyo zintu nzyaamba tulazisyoma.

3. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

3 Kujana twabagwasya biyeni bamwi kuti basyome Jwi lyaLeza? Atubone zintu zitatu zipa kuti tusyome Bbayibbili. Chakusaanguna, Bbayibbili talichinchide pe, chachibili, bupolofita buli mulindilyo bulasyomeka alubo chamamanino, Bbayibbili lilaamanguzu aakuchincha buumi bwabantu.

MULUMBE WAMUBBAYIBBILI TEEWAKACHINCHA PE

4. Niinzi zipa kuti bamwi babonaanga Bbayibbili lyakachinchwa?

4 Jehova Leza wakabelesya bantu basika ku40 kuti balembe mabbuku aapanga Bbayibbili. Nikuba oobo, malembe aachiindi woonse ngibakalemba tatuchikwaawo pe mazubaano. Mabbuku ngitulaawo mazubaano ngakukkopolola kuzwa kumabbuku aakusaanguna. Eezi zilakonzya kupa kuti bamwi balibuzye kuti, nzitubala muBbayibbili mazubaano zileendelana na azyakaliwo mumabbuku aakusaanguna? Kuli nwaakali walibuzya mubuzyo ooyu na?

Basikukkopolola Magwalo aachiHebberu bakali kubikkila maanu kumulimu wabo kuti mumakkopi aabo aaJwi lyaLeza balembe makani aachoonzyo (Langa fuka 5)

5. Niinzi nzibakali kuchita basikukkopolola Magwalo aachiHebberu? (Langa chifanikisyo chili aachivumbyo.)

5 Jehova wakalayilila kuti malembe aasalala akkopololwe kuchitila kuti mulumbe wakwe utalobi. Wakalayilila baami ba-Israyeli kuti babe aamakkopi aabo aaMulawu, alubo wakasala maLevi kuti bayiisye bantu Mulawu ooyo. (Dt. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) MaJuda nibakatolwa kubuzike kuBbabbiloni, basikukkopolola balaaluzibo bakasaanguna kukkopolola mabbuku miingi aaMagwalo aachiHebberu. (Ezr. 7:6, makani aamunsi.) Baalumi aaba bakali kubikkila maanu kapati. Muchiindi chifwiifwi biyo, bakali baabubala mabala kuswaanizya amabbii, kuchitila kuti kutabi bulewusi muzintu nzibakali kukkopolola. Akaambo kakuti basikukkopolola teebakamaninide pe, kuli tumwi tuntu tuniini biyo ntubakalubizya mumalembe aaBbayibbili. Nikuba oobo, tuntu ooto twakazoojatwa alubo twakabambululwa akaambo kakuti kwakali mabbuku miingi aakali akkopololwa. Twakajatwa biyeni tuntu ooto?

6. Bulewusi buli mumakkopi aaBbayibbili kujana bwajatwa biyeni?

6 Basyaabusongo bamazubaano bali aanzila zyakujata bulewusi bwakachitwa aabasikukkopolola malembe aaBbayibbili. Muchikozyano, atuteedi wapa bantu bali 100 mulimu wakuti bakkopolole amwi makani. Chiindi nibali kukkopa, umwi wabo wachita bulewusi mubbuku lyakwe. Nzila yakuti tuzibe zili nzizyo, nkweezyanisya bbuku lyakwe amabbuku aabamwi boonse. Munzila iikozyenie, kwiinda mukweezyanisya mabbuku miingi aamalembe aaBbayibbili, basyaabusongo nga bajata bulewusi bwakachitwa aasikukkopolola umwi.

7. Niinzi zitondeezya kuti basikukkopolola Bbayibbili bakali kubikkila maanu?

7 Bantu bakakkopolola makani aamuBbayibbili bakabeleka changuzu kuti bachite oobo chakusyomeka. Atubone chimwi chikozyano chikabikka aantanganana kaambo aaka. Kuli mabbuku aakukkopolola aachiindi loko aaMagwalo aachiHebberu amu1008 naakuti 1009 C.E. Mabbuku aaya ayitwa kuti Malembe aaLeningrad. Muminyaka miche biyo yayinda, kwakajanika amwi malembe aachiindi loko, aasaangunina Malembe aaLeningrad aminyaka iili 1 000. Bamwi balakonzya kulibuzya kuti, kukkopolola-kkopola kwakachitwa muminyaka iili 1 000, teekwakapa kuti zintu zili mumalembe achiindi zisiyane na azili muMalembe aaLeningrad? Peepe. Basyaabusongo bakali kweezyanisya malembe aachiindi aMalembe aLeningrad, bakajana kusiyana kuniini biyo kumabala aakabelesegwa, nikuba oobo, mabala aayo akali kwaamba chintu chimwi biyo, taakachincha mulumbe wazintu zyakali kwaambwa.

8. Nguuli musiyano uuliwo aakati kamakkopi aaMagwalo aachiKkristu aachiGrikki aamwi makkopi aamalembe aachiindi aakunyika?

8 MaKkristu bakusaanguna ambabo bakatobelezya zyakali kuchitwa aabasikukkopolola Magwalo aachiHebberu. Bakabeleka changuzu kuti bakkopolole mabbuku aali 27 aaMagwalo aachiKkristu aachiGrikki, ngibakali kubelesya kumiswaangano amumulimu wakukambawuka. Umwi syaabusongo naakali kwaambuula atala amusiyano uuliwo aakati kamalembe aaMagwalo aachiGrikki aamwi malembe aakunyika, wakaamba kuti: “Mazubaano, kuli malembe aaMagwalo aachiGrikki miingi loko kwiinda aamwi malembe aakunyika akalembwa kuchiindi eecho.” Bbuku litegwa Anatomy of the New Testament lyakaamba kuti: “Mulumbe ngutubala mazubaano mumaBbayibbili eesu, iwakasandululwa kuzwa kumalembe aaMagwalo aachiGrikki, nchintu chimwi biyo amulumbe ngubakalemba balembi bakusaanguna.”

9. Kweendelana alugwalo lwa Isaya 40:8, nga tulatyeni atala amulumbe wamuBbayibbili?

9 Kubikkila maanu kapati nkubakachita basikukkopolola biingi kwamyaanda yaminyaka kwakapa kuti mulumbe waBbayibbili nditulaalyo mazubaano utachinchi pe. b Kwaamba choonzyo, Jehova nguwe wakapa kuti mulumbe wakwe ubambwe akuti utachinchwi pe. (Bala Isaya 40:8.) Nikuba oobo, bamwi balakonzya kwaamba kuti, kutachincha kwaBbayibbili takwaambi kuti lyakazulwidwa aaLeza. Nkinkaako, lino atubone bukamboni butondeezya kuti Bbayibbili lyakazulwidwa aaLeza.

BUPOLOFITA BULI MUBBAYIBBILI BULASYOMEKA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Bumwi bupolofita buli muBbayibbili bwakazuzikizigwa chiindi, bumwi bulikuzuzikizigwa mazubaano (Langa fuka 10-11) d

10. Amba bupolofita bwakazuzikizigwa butondeezya kuti zyaambwa aalugwalo lwa 2 Petro 1:21 nzyachoonzyo. (Langa zifanikisyo.)

10 Bbayibbili lilaamakani miingi loko aabupolofita aakazuzikizigwa. Bumwi bupolofita bwakalembwa kakuchisyeede minyaka myiingi kuti buzuzikizigwe. Makani aachiindi apa bukamboni bwakuti bupolofita bwamuBbayibbili bwakazuzikizigwa. Eezi tazitugambyi pe nkaambo tulizi kuti mulembi wabupolofita buli muBbayibbili nguJehova. (Bala 2 Petro 1:21.) Atuyeeye bupolofita buli atala akunyonyoonwa kwamuunzi waBbabbiloni. Kuma778 kusika kuma732 B.C.E., mupolofita Isaya wakazulwidwa kulemba kuti muunzi uusimide waBbabbiloni wakali kuzoozundwa. Isaya wakaambilizya kuti Kkoresi nguwe wakali kuzoozunda muunzi waBbabbiloni akuti wakali kuzoowuzunda biyeni. (Is. 44:27–45:2) Alubo Isaya wakapolofita kuti muunzi waBbabbiloni wakali kuzoonyonyoonwa akuba tongo. (Is. 13:19, 20) Zintu zyakazoochitika mbuuli mbaakaamba Isaya. Muunzi waBbabbiloni wakazoozundwa amaMede amaPesiya mu539 B.C.E., alubo aandawu akali muunzi ooyu, kwakaba milwi biyo yamabwe.—Yebela kavidiyo katii, Bbayibbele Lyakaamba Mbuwakali Kuzoonyonyoonwa Muunzi waBbabbiloni mubbuku lyamufooni litii, Mbukonzya Kubotelwa Mubuumi Kukabe Kutamani! chiiyo 03 fuka 5.

11. Lugwalo lwa Daniele 2:41-43, lulikuzuzikigwa biyeni mazubaano?

11 Bupolofita bwamuBbayibbili teebwakazuzikigwa chiindi kupela, pesi nikuba mazuba aano bulikuzuzikizigwa. Muchikozyano, tulakonzya kuyeeya atala abupolofita bugambya bulikuzuzikizigwa mazubaano buli atala aBwaami Bwanyika bwaBritain a-America. (Bala Daniele 2:41-43.) Bupolofita bwakaambilizya kuti bwaami oobu “bunooli buyumu” mbuli nsimbi akuti “bunooli buteteete mbuli bulongo bupwaika buyo.” Eezi tulikuzibona mazubaano. Bwaami bwaBritain a-America bwakatondeezya kuti bulisimide mbuli nsimbi kwiinda mukuzunda muNkondo Zyanyika zibili amukuba aamanguzu mulizyankondo. Nikuba oobo, basizisinyina balikubukila bweendelezi oobu kwiinda mukulwanina zyeelelo zyababelesi, zyaluundu atubunga tulwanina lwaangunuko balikupa kuti bwaami oobu buteteete. Umwi syaabusongo muli zyapolitikisi wakaamba kuti: “Aakati kanyika zilyaamba kuti zili alwaangunuko lwakulisalila mweendelezi, taakwe nyika yaanzeene mulizyapolitikisi mbuli United States.” Anjiyo Britain iiswaanizidwe mubwaami oobu, ilaanzeene kumakani aakuti ngaali manyika aali muzisi zijisini zyaYuropu ngiyelede kumvwananaawo. Kwaanzaana kuli boobu, kulikupa kuti Bwaami bwaBritain a-America bukachilwe kubelesya manguzu ngibulaabo munzila iimaninide.

12. Kuzuzikizigwa kwabupolofita bwamuBbayibbili kupa kuti tube achoonzyo chanzi?

12 Bupolofita bwiingi bwamuBbayibbili bwakazuzikizigwa chiindi, bupa kuti tube achoonzyo chakuti zisyomezyo zyaLeza zili kunembo ziyoozuzikizigwa. Tulimvwa mbuli mbaakalimvwa sintembawuzyo ooyo wakaamba kuti: “Ndilombozya lufwutuko luzwa kulinduwe, nkaambo ndisyoma jwi lyako.” (Int. 119:81) Jehova wakatupa “buumi bwakumbele bubotu alimwi abulangizi” kabelesya Bbayibbili. (Jer. 29:11) Bulangilizi bwesu buzwa kuli Jehova kutali kubantu pe. Nkinkaako, atusimye lusyomo lwesu muJwi lyaLeza kwiinda mukuba bantu balibala akuyanduulisisya bupolofita buli mulindilyo.

MALAYILILE AAMUBBAYIBBILI ALIKUGWASYA BANTU BIINGI

13. Kweendelana alugwalo lwa Intembauzyo 119:66, 138, nkaakali kamwi kaambo kapa kuti tusyome Bbayibbili?

13 Chimwi chintu chipa kuti tusyome Bbayibbili, malayilile aalyo aalikugwasya bantu biingi. (Bala Intembauzyo 119:66, 138.) Muchikozyano, umwi mwaalumi amwanakazi wakwe bakali baba aafwiifwi kuti balekane, lino balikubotelwa nkaambo bakabelesya malayilile aamuBbayibbili. Bana babo balabotelwa akaambo kakuba aabazyali bakomba, bababikkila maanu alubo babayanda.—Ef. 5:22-29.

14. Amba chikozyano chitondeezya kuti Bbayibbili lili aamanguzu aakuchincha bantu.

14 Zimwi zigwebenga zyakachincha buumi bwazyo akaambo kakubelesya malayilile aamuBbayibbili. Amuyeeye zyakachitikila umwi musungwa uutegwa Jack. c Aakati kabasungwa bayoosya loko bakapedwe chisubulo chakujayigwa, taakwe wakali kusika aali Jack. Pesi bumwi buzuba Jack wakazoosika aakali kuchitwa chiiyo chaBbayibbili. Luzyalo ndwaakatondeezegwa aabakwesu bakali kuchitisya chiiyo chaBbayibbili lwakamusika aamoyo zyakuti anguwe wakasaanguna kwiiya Bbayibbili. Buntu bwakwe bwakachincha munzila iigambya, nkaambo wakali waabupona kweendelana anzyaakali kwiiya muBbayibbili. Jack wakazooba sikupupulula uutanabbabbatizigwa alubo wakabbabbatizigwa. Wakalisungweete kukambawukila basungwanyina makani mabotu aBwaami bwaLeza, alubo wakagwasya basungwa bane kuti babe Bakamboni. Chiindi nibwakasika buzuba bwakuti ajayigwe, Jack wakali wachincha choonzyo. Umwi loya wakwe wakaamba kuti: “Jack tachili nguwe pe ngundakazi minyaka iili 20 yayinda. Zintu nzyalikuyiisigwa aaBakamboni baJehova zyamuchincha choonzyo.” Nikuba kuti Jack wakazoojayigwa, zyakachitika mubuumi bwakwe zitondeezya kuti Jwi lyaLeza lilaamanguzu akuchincha bantu.—Is. 11:6-9.

Bbayibbili lilikuchincha bantu bamisyobo iisiyene-siyene (Langa fuka 15) e

15. Kubelesya malayilile aamuBbayibbili kutusiyanisya biyeni abamwi bantu mazubaano? (Langa chifanikisyo.)

15 Bantu baJehova balijisini nkaambo babelesya malayilile aazwa muBbayibbili. (Joh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Kujatana kwesu aluumuno ndutulaalo zilaboneka kuti twalanga mbubaanzeene bantu akaambo kapolitikisi akusalulana nkubachita akaambo kazikanda akuti ulinotede na naakuti ulafwaba. Umwi mulombe uutegwa Jean naakabona luumuno ndubalaalo Bakamboni baJehova, wakagamba loko. Jean wakakomenena muliimwi nyika mu-Africa. Nkondo niyakabuka munyika yabo, wakajoyina kamwi kabunga kamasoja pesi wakazoochijila kuliimwi nyika njibakayakilenaayo. Kali nkukooko, wakaswaana Bakamboni. Jean wakaamba kuti: “Bakamboni bakandiyiisya kuti bantu banjila chikombelo chachoonzyo tabaliswaanizyi pe mulizyapolitikisi pesi balayandana alubo balijisini.” Jean wakayinkilila kunembo kwaamba kuti: “Ndakali ndasala kubelesya buumi bwangu kuti ndilwanine nyika. Pesi nindakayiya Bbayibbili, ndakasala kuti ndibelesya buumi bwangu kubelekela Jehova.” Jean wakali wachincha choonzyo. Kwiinda kuti alwane bantu mbaakasiyene aabo, lino waabukambawukila muntu woonse ngwaswaana. Kuziba kuti Bbayibbili lili aamanguzu aakugwasya bantu bazwa kuzisi zyiingi, kupa kuti tusyome Jwi lyaLeza.

ZUMANANA KUSYOMA JWI LYALEZA LYAKASIMPE

16. Nkamboonzi nikuyandikana kuti tusimye lusyomo lwesu muJwi lyaLeza?

16 Mbukunga nyika eeyi ilikwiindilila kubija, kulakonzya kutuyumina kusyoma Jwi lyaLeza. Bantu balakonzya kupa kuti tuleke kusyoma Bbayibbili akuti tubonaanga Jehova teenguwe pe wakasala muzike uusyomeka alubo uuchenjede kuti azulwide bakombi bakwe mazubaano. Pesi kuti twakkala katuzi kuti Jwi lyaJehova ndyachoonzyo, tatukazumizyi zintu zili boobu kuti zipambanisye lusyomo lwesu. Tunookanzide “kutobela malailile [aaJehova] ciindi coonse, kusikila kumamanino.” (Int. 119:112) Tatukabi aabweeme bwakubuzya bamwi malayilile aajanika muBbayibbili akubagwasya kuti bapone kweendelana angawo. (Int. 119:46) Alubo tuyoolisimya “amoyo mulamfu akukondwa,” muzyiimo ziyumu loko ziswaanizya kupenzegwa.—Kol. 1:11; Int. 119:143, 157.

17. Lugwalo lwamunyaka lunootugwasya kuyeeyaanzi?

17 Tulamulumba kaka Jehova akutugwasya kuti tuzibe kasimpe. Kasimpe kalatuzyatika, kapa kuti buumi bwesu bube aamakanze munyika iinyongene. Kasimpe kapa kuti tube aabulangilizi bwakuti buumi buzoobota bwaakusanguna kweendelezya Bwaami bwaLeza. Lugwalo lwamunyaka wa2023, alutugwasye kuti tube aachoonzyo chakuti, “Ijwi [lyaLeza] lyoonse mbolibede nkasimpe.”—Int. 119:160.

LWIIMBO 94 Kulumba Akaambo ka Jwi lya Leza

a Lugwalo lwamunyaka wa2023 lunootugwasya kuti tube aalusyomo lusimide lutii: “Ijwi lyako lyoonse mbolibede nkasimpe.” (Int. 119:160) Kweelede kuti uzuminana amajwi aaya. Nikuba oobo, bantu biingi tabasyomi pe kuti Bbayibbili ndyachoonzyo akuti lilaamalayilile aakonzya kutugwasya. Muchiiyo eechi, tulabona zintu zitatu nzitukonzya kubelesya kuti tugwasye bantu balaamyoyo iibombede kuti basyome kuti Bbayibbili ndyachoonzyo akuti malayilile aalyo alagwasya.

b Kuti ujane amwi makani atala ambulyakabambwa Bbayibbili, yinka ajw.org, ulembe kuti, “Makani aamuBbayibbele Akachinchwa-chinchwa Na?

c Amwi mazina akachinchwa.

d BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Leza wakaambilizya kuti muunzi waBbabbiloni wakali kuzoonyonyoonwa.

e BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Zyakachitika, kwiinda kuti mulombe ooyu alwane bantu, Bbayibbili lyakamugwasya kuti abe aaluumuno abamwi akuti agwasye bamwi kuchita oobo.