1, 2. Kulangila kuli Jehova chambaanzi?

TULIKUPONA ‘muziindi zikataazya’ nkinkaako, buumi bulikuyuma buzuba abuzuba alubo nyika eeyi inooyabwiindilila kubija kusikila Jehova akayinyonyoone akupa kuti kukabe luumuno. (2 Tim. 3:1) Nkinkaako, tweelede kulibuzya kuti, ‘Nkuulini nkundilangide kuti ndijane lugwasyo?’ Tulakonzya kwaamba kuti, “Nkuuli Jehova” alubo njiinsandulo iilikabotu.

² Kulangila kuli Jehova chambaanzi? Alubo kujana twachita biyeni kuti meso eesu alange kuli nguwe nikuba kuti tuswaana buyumu-yumu? Muminyaka myiingi yakiinda, sintembawuzyo wakabona mbukuyandikana kuti meso eesu alange kuli Jehova kuti atugwasye nituli mubuyumu-yumu. (Bala Intembauzyo 123:1-4.) Kulangila kuli Jehova wakakukozyanisya amubelesi mbalangila kuli simalelaakwe. Wakali kwaambaanzi sintembawuzyo mumajwi aaya? Mubelesi talangilili kupegwa chakulya akukwabililwa asimalelaakwe luzutu pesi ulamuswiilila kuchitila kuti azibe nzyaamba akuzichita. Munzila  iikozyenie, andiswe tweelede kubala Jwi lwaLeza chiindi choonse kuti tuzibe ziyandwa aJehova akuzitobelezya. Kuchita oobo nkuko kuyoopa kuti Jehova atugwasye chiindi nituyanda lugwasyo.—Ef. 5:17.

3. Niinzi chikonzya kutunyongania kuti tutalangilili kuli Jehova?

³ Nikuba kuti tulizi mbukuyandikana kulangila kuli Jehova pesi zimwi zintu zilakonzya kutunyongania. Eezi nzizyo zyakachitika kuli Marta chiindi Jesu naakabaswayide. Wakanyonganisigwa ‘akuchita zintu zyiingi.’ (Lk. 10:40-42) Kuti zintu zili boobu zyakachitika kuli Marta nikuba kuti Jesu wakaliwo, tweelede kuziba kuti andiswe zilakonzya kutuchitikila. Nziizili zintu zikonzya kupa kuti meso eesu atalangili kuli Jehova? Muchiiyo eechi, tulabona zintu zichitwa abamwi mbuzikonzya kutunyongania. Alubo tulayiya mbutukonzya kukkala katulangilide kuli Jehova.

4. Nkamboonzi nitukonzya kugamba kuti Musa taakanjila muNyika Yachisyomezyo?

⁴ Musa wakali kulangila kuli Jehova kuti amuzulwide akumugwasya. Tubala kuti, ‘wakazumanana kuzyandamana mbuuli kuti wakali mubwene ooyo uutaboneki.’ (Bala BaHebrayo 11:24-27.) Bbayibbele lyaamba kuti “takunabwenekede musinsimi aumbi akati kaba-Israyeli uuli mbuli Musa, ngubakazibana a-Jehova busyu kubusyu.” (Dt. 34:10) Nikuba kuti Musa wakali mweenzinyina waJehova pesi wakasweekelwa chilongezyo chakunjila muNyika Yachisyomezyo. (My. 20:12) Niinzi chakapa kuti Musa alebwe?

5-7. Ndiilili penzi lyakaba maIsrayeli nibakazwa muEgepita alubo Musa wakachitaanzi?

⁵ Kakutanayinda mweezi iibili kuzwa chiindi maIsrayeli nibakazwa muEgepita, kwakaba limwi penzi pati kabatanasika kuChilundu chaSinayi. Bantu bakatalika kung’ung’una akaambo kakubulika kwamaanzi. Bakatalika kung’ung’una kuli Musa alubo bakamunyemena zyakuti Musa wakakwiilila Jehova kati: “Mbacitilenzi aba bantu? Baamba kundifusa mabwe.” (Kul. 17:4) Jehova wakasandula kwiinda mukulayilila Musa. Musa wakalayililwa kuti abweze nkoli yakwe akuuma bbwe lyakuHorebbu mpawo maanzi akali kuyoozwa kaabbobboma. Bbayibbele lyaamba kuti: “Elyo Musa wakacita mbubonya obo kumeso aabapati ba-Israyeli.” MaIsrayeli bakaajana maanzi mpawo penzi lyakamana.—Kul. 17:5, 6.

⁶ Bbayibbele litwaambila kuti busena oobo Musa ‘wakabuuzika kuti Masa aMeribba nkaambo maIsrayeli bakang’ung’una akuti bakasunka Jehova kabaamba kuti, Sa Jehova mpali akati kesu na pe?’ (Kul. 17:7) Mazina aaya aleelela nkaambo limwi lyaamba “Kusunka” limwi “Kukazyania.”

⁷ Jehova wakamvwa biyeni atala azyakachitika kuMeribba? Nzibakachita maIsrayeli, Jehova wakazibona kuti kwakali kupapila bweendelezi bwakwe kutali kupapila Musa. (Bala Intembauzyo 95:8, 9.) Eezi zitondeezya kuti maIsrayeli bakabisya. Nizyakachitika eezi, Musa wakachita kabotu nkaambo wakalangila kuli Jehova akutobelezya malayilile aakwe.

8. Ndiilili penzi lyakaba kumamanino alweendo lwaminyaka iili 40 munkanda?

⁸ Niinzi zyakazoochitika penzi likozyenie aleeli nilyakazooba muminyaka  iili 40 yakatobela maIsrayeli kabali baba afwiifwi kuzwa munkanda? MaIsrayeli bakasika lubo kubusena bwakawuzikwa kuti Meribba. Pesi busena oobu bwakali siyene abwakusaanguna nkaambo bwakali afwiifwi akuKkadesi iili afwiifwi akumugaano waNyika Yachisyomezyo. * MaIsrayeli bakang’ung’una lubo nkaambo bakabula maanzi. (My. 20:1-5) Achiindi eechi, Musa wakachita zisiyene ambaakachitide kumatalikilo.

9. Musa wakaambilwa kuti achiteenzi pesi wakachitaanzi? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo achiiyo.)

⁹ Musa wakachitaanzi bantu nibakapapila? Wakachita mbuuli mbaakachitide kusaanguna nkaambo wakalangila kuli Jehova kuti amugwasye. Pesi achiindi eechi Jehova taakamwaambila kuti awume bbwe. Musa wakabuzigwa kuti abweze nkoli yakwe, abunganie bantu kunembo abbwe mpawo awambule aabbwe naakuti ndomba. (My. 20:6-8) Musa taakaambuula abbwe pe. Pesi wakaambila nkamu yabantu bakabungene kanyemede kuti: “Amuswiilile nobasikunyontauka! Sa tumutuntumwide maanzi mundomba omu?” Mpawo wakawuma bbwe eelyo tubili, kutali kamwi.—My. 20:10, 11.

10. Jehova wakamvwa biyeni azyakachitwa aMusa?

¹⁰ Jehova wakamunyemena loko Musa. (Dt. 1:37; 3:26) Nkamboonzi Jehova naakanyema? Kuli zintu zyiingi zyakapa kuti anyeme. Mbuuli mbukwaambwa ajulu, kulakonzeka kuti Jehova wakanyemena Musa nkaambo wakakachilwa kutobelezya malayilile ngaakabuzigwa.

11. Nkamboonzi kuuma bbwe nkwaakachita Musa nikwakapa kuti kubonekaanga Jehova teenguwe pe wakachita chigambyo?

¹¹ Kuli kamwi kaambo kakapa kuti Jehova anyeme. Mabwe aajanika kuMeribba yakusaanguna mayumu loko. Maanzi taazwi pe mubbwe eeli nikuba kuti walyuumpuuta biyeni. Pesi mabwe aakuMeribba yachibili alisiyene amabwe aakuMeribba yakusaanguna. Mabwe aaya ali mbuuli mabwe mateteete ategwa limestone. Akaambo kakuti mabwe aaya mateteete, maanzi alakonzya kunywida akujanika kunsi amabwe aaya. Kuti bantu basya mubbwe eeli, maanzi alakonzya kujanika kunsi aalyo. Musa naakawuma bbwe eeli kutali kwaambuula aalyo, maIsrayeli bakayeeya kuti maanzi azwa aalikke na, kutali kuti Jehova nguwe wakachita chigambyo eechi? * Tatuzi kabotu pe.

12. Nkaakali kamwi kaambo kakapa kuti Jehova anyemene Musa aAroni?

¹² Kulakonzeka kuti kuli kamwi kaambo kakapa kuti Jehova anyemene Musa aAroni. Amumvwe Musa nzyakaambila bantu. Wakati: “Sa tumutuntumwide maanzi mundomba omu?” Chiindi Musa naakabelesya bbala lyakuti “tumutuntumwide,” kulakonzeka kuti wakali kwaamba nguwe aAroni. Majwi aaya, atondeezya kuti Musa taakalemeka Jehova kuti nguwe wakapede kuti maanzi atuntumuke. Lugwalo  lwaIntembauzyo 106:32, 33 lutondeezya kuti nzyaakachita Musa teezyakali kabotu. Lwaamba kuti: “Bakamukalazya kumaanzi aaku-Meriba nkabela Musa wakajana mapenzi nkaambo kabo, nkaambo bakakalazya moyo wakwe, lino wakaamba majwi aabubi.” * (My. 27:14) Nzyaakachita Musa zyakapa kuti Jehova atalemekwi. Jehova wakaambila Musa aAroni kuti: “Mwakanyontauka kumalailile aangu.” (My. 20:24) Ooku kwakali kubisya kupati loko!

13. Nkamboonzi chisubulo Jehova nchaakapa Musa nichakali kweelela?

¹³ Mbukunga Musa aAroni bakali kuzulwida bakombi baJehova, kuli zintu zyiingi zyakali kulangililwa kulimbabo. (Lk. 12:48) Muminyaka yakiinda, Jehova wakachita kuti maIsrayeli batanjili munyika yaKkenani nkaambo bakamupapila. (My. 14:26-30, 34) Munzila iikozyenie, zyakali kweelela kuti Jehova asubule Musa akaambo kakupapila nkwaakachita. Mbuuli bamwi basikupapila, Musa taakazumizigwa kunjila muNyika Yachisyomezyo.

14, 15. Niinzi chakapa kuti Musa apapile Jehova?

¹⁴ Niinzi chakapa kuti Musa apapile Jehova? Atubone lubo mbulwaamba lugwalo lwaIntembauzyo 106:32, 33 luti: “Bakamukalazya kumaanzi aaku-Meriba, nkabela Musa wakajana mapenzi nkaambo kabo, nkaambo bakakalazya moyo wakwe, lino wakaamba majwi aabubi.” Nikuba kuti maIsrayeli bakapapila Jehova pesi Musa nguwe wakanyema. Kutalinyona nkuko kwakapa kuti aambe majwi aakamunjizya mumapenzi.

¹⁵ Musa wakalekela zintu zichitwa abamwi kuti zimukachizye kulangila kuli Jehova. Musa wakachita kabotu kupenzi lyakusaanguna. (Kul. 7:6) Zilakonzeka kuti kukkala minyaka myiingi amaIsrayeli bakali kupapila kwakapa kuti akatale ambabo akuti abanyemene. Eezi zyaamba kuti Musa wakali kuyeeya atala ambaakali kulimvwa na kutali kuti alemeke Jehova?

16. Nkamboonzi nitweelede kuyeeyesesya atala azyakachitwa aMusa?

¹⁶ Kuti musinsimi wakali kusyomeka Musa wakanyonganisigwa akulebwa, andiswe zilakonzya kutuchitikila. Mbuuli Musa, andiswe twaba afwiifwi kunjila munyika mpya Jehova njaakatusyomezya. (2 Pet. 3:13) Taakwe uuyanda kusweekelwa achilongezyo eechi. Kuti tukachijane, tweelede kuzumanana kulangila kuli Jehova akuchita nzyayanda. (1 Joh. 2:17) Kubisya kwaMusa kutuyiisyaanzi?

17. Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tutanyemi?

¹⁷ Utanyemi pe. Nikuba kuti tulwana amapenzi aakozyenie chiindi achiindi, ‘tutalengwaani mukuchita kabotu, nkaambo kuchiindi cheelede tuyootebula kuti teetwalengwaana.’ (Gal. 6:9; 2 Tes. 3:13) Bantu nibatuchitila zintu zitunyemya, tulalinyona na kuti tutaambi majwi mabi? (Tus. 10:19; 17:27; Mt. 5:22) Kuti bamwi batubisizya, tweelede ‘kulekela bukali bwaLeza busena.’ (Bala BaRoma 12:17-21.) Kulangila kuli Jehova kuyoopa kuti tumulemeke kwiinda mukulekela bukali bwakwe akumulindila kuti akabweze ntaamu kuchiindi cheelede. Kubweedezya  chibi kutondeezya kuti tatumulemeki pe Jehova.

18. Niinzi nchitweelede kuyeeyesesya atala akutobela malayilile?

¹⁸ Tobela malayilile mapya. Tulaatobela na chakusyomeka malayilile mapya Jehova ngatupa? Kuchita oobo kuyoopa kuti tutachiti zintu mbuuli mbutwakali kuchita chiindi. Pesi tuyoowatobela chakufwambaana malayilile Jehova ngatupa kabelesya mbunga yakwe. (Heb. 13:17) Alubo tweelede kuchenjela kuti ‘tutayindilili makani aalembedwe.’ (1 Kor. 4:6) Kuchita oobu kutondeezya kuti meso eesu alangila kuli Jehova.

19. Kujana twachita biyeni kuti bweenzuma mbutulaabo aJehova butanyonganisigwi nikuba bamwi nibatuchitila zitali kabotu?

¹⁹ Utazumizyi zintu zichitwa abamwi kuti zinyonganie bweenzinyokwe aJehova. Kuti meso eesu alangila kuli Jehova chiindi choonse, tatukazumizyi zintu zichitwa abamwi kuti zinyonganie bweenzuma mbutulaabo anguwe. Eezi zilayandikana kapati kuti katuli amikuli mumbunga yaLeza mbuuli Musa. Nisimpe kuti umwi awumwi weelede ‘kubelekela lufutuko lwakwe chakuyoowa akuzyandamana’ pesi tweelede kuyeeya kuti Jehova tabelesyi nzila iimwi yakutubeteka. (Flp. 2:12) Kuba amikuli myiingi mumbunga kupa kuti tulangililwe kuchita zintu zyiingi. (Lk. 12:48) Kuti Jehova katumuyanda amoyo woonse, taakwe chintu chiyootulebya nikuba kutwaanzania muluyando lwakwe.—Int. 119:165; Rom. 8:37-39.

20. Tweelede kupeekezya kuchitaanzi?

²⁰ Mumazubaano aakataazya, meso eesu azumanane kulanga kuli ooyo ‘uukkede kujulu’ kuti tuchite kuyanda kwakwe. Tutazumizyi kuti bweenzuma mbutulaabo aJehova bunyonganisigwe azintu zichitwa abamwi. Chikozyano chaMusa chitondeezya mbukuyandikana kuchita oobo. Muchiindi chakunyonganisigwa azintu zichitwa abantu batamaninide, tweelede ‘kulanzya meso eesu kuli Jehova Leza kusikila akatufwide luzyalo.’—Int. 123:1, 2.