1. Muunzilaanzi maKkristu mubakozyenie aamunsamu? (Langa chifanikisyo.)

 KULI kasimpi kaamba kuti, “Samu tete talibuli kuyuunia.” Pesi minsamu yakayuma ilatyoka chiindi nikuli guwo. Andiswe tweelede kuzumina kuchincha chiindi nitwaswaana zyiimo ziyumu kuchitila kuti twiinkilile kunembo kubelekela Jehova katubotelwa. Nga tulazichita biyeni? Tweelede kutondeezya kuti tuli bantu bamvwisisisya kwiinda mukuzumina kuchincha chiindi zyiimo zyesu nizyachincha akulemeka maboneno aabamwi kuswaanizya azintu nzibasala.

2. Mbuubuli buntu bukonzya kutugwasya kuti tuzumine kuchincha chiindi zyiimo zyesu nizyachincha alubo tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

² Akaambo kakuti tuli bakombi baJehova, kulayandikana kuti tube bantu bamvwisisisya. Alubo kulayandikana kuti tube bantu balibombya alubo bali aaluzyalo. Muchiiyo eechi, tulabona buntu oobu mbubwakagwasya bamwi maKkristu kuti bazumine kuchincha chiindi zyiimo zyabo nizyakachincha. Alubo tulabona buntu oobu mbubukonzya kutugwasya andiswe. Pesi atusaangune kubona mbutukonzya kuba bantu bamvwisisisya kwiinda mukulanga-langa chikozyano chimaninide chaJehova aJesu.

3. Tuzizi biyeni kuti Jehova ulamvwisisisya?

³ Jehova waambwa kuti “Nindomba” nkaambo tasunzuki pe. (Dt. 32:4) Nikuba oobo, Jehova ulazumina kuchincha. Chiindi zintu nizichincha munyika, Jehova ulamvwisisisya alubo ulazumina kuchincha. Muzyiimo eezyo, nga wachita zintu zipa kuti makanze aakwe azoozuzikizigwe. Jehova wakalenga bantu muchikozyano chakwe, eezi zipa kuti kabakonzya kuchincha chiindi zintu nizyachincha mubuumi bwabo. MuBbayibbili, muli malayilile aatugwasya kuti tusale kabotu kufumbwa kuti twaswaana  zyiimo zilibiyeni. Chikozyano chaJehova amalayilile ngaakatupa atondeezya kuti Jehova ulazumina kuchincha nikuba kuti waambwa kuti “Nindomba.”

4. Amba chikozyano chitondeezya kuti Jehova ulamvwisisisya. (Levitiko 5:7, 11)

⁴ Nzila zyaJehova zilimaninide alubo zitondeezya kuti ulamvwisisisya. Tamanikizyi bantu pe kuti bachite zintu nzibatakonzyi. Muchikozyano, Jehova wakatondeezya kuti ulamvwisisisya kuzintu nzyaakali kuyanda kuti ma-Israyeli bachite. Taakali kuyanda kuti ma-Israyeli banotede abafwaba baze aachipayizyo chikozyenie. Pesi wakali kuzumina kuti mu-Israyeli umwi awumwi ape chipayizyo cheendelana aachiimo chakwe.—Bala Levitiko 5:7, 11.

5. Amba zikozyano zitondeezya kuti Jehova ulalibombya akuti uli aaluzyalo.

⁵ Jehova ulalibombya alubo ulaaluzyalo, eezi zitondeezya kuti ulamvwisisisya. Muchikozyano, Jehova wakatondeezya kuti ulalibombya chiindi naakali kuyanda kunyonyoona bantu bakuSodoma. Kabelesya ngilozi, Jehova wakabuzya Loti kuti achijile kundawu yakali aazilundu. Loti wakali kuyoowa kwiinka kundawu eeyo. Nkinkaako, wakakumbila kuti we ampuli yakwe bachijile kuZowari. Zowari wakali muunzi muniini wakali kuyanda kunyonyoonwaamwi aSodoma. Jehova wakali kukonzya kubuzya Loti kuti nzindaamba tandichinchi pe, chita nzindakubuzya. Pesi teembakachita pe, wakazumizya Loti kuti achijile kuZowari alubo muunzi ooyo teewakazoonyonyoonwa pe. (Matl. 19:18-22) Mukuya kwachiindi, Jehova wakatondeezya kuti wakabafwida luzyalo bantu bakuNinivi. Wakatuma mupolofita Jona kuti aambilizye kuti bantu babi bamumuunzi ooyu bakali kuzoonyonyoonwa chakufwambaana akuti muunzi ooyu wakali kuzoonyonyoonwa. Pesi bantu bakuNinivi nibakasanduka, Jehova wakabafwida luzyalo alubo muunzi ooyo teewakazoonyonyoonwa pe.—Jon. 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Amba zikozyano zitondeezya kuti Jesu ulamvwisisisya mbuli Wisi.

⁶ Jesu ulamvwisisisya mbuli Wisi. Wakatumwa aanyika kuti azookambawukile ‘mbelele zisweekede zyamung’anda ya-Israyeli.’ Pesi wakatondeezya kuti ulamvwisisisya naakali kuchita mulimu ooyu. Aali chimwi chiindi, umwi mwanakazi wakatali mu-Israyeli wakakombelezya Jesu kuti asilike mwanaakwe musimbi wakali ‘aadimoni limoombya loko.’ Jesu wakamufwida luzyalo mwanakazi ooyu kwiinda mukuchita zintu nzyaakakumbila. (Mt. 15:21-28) Ncheechi chimwi chikozyano, Jesu kachisaanguna mulimu wakwe wakaamba kuti: “Kufumbwa muntu uundikaka . . . , andime ndizoomukaka.” (Mt. 10:33) Pesi Jesu taakamukaka pe Petro nikuba kuti Petro wakamukaka kwaziindi zitatu. Jesu wakalizi kuti Petro wakali walisola akaambo kazintu nzyaakachita alubo wakalizi kuti Petro wakali kusyomeka. Jesu naakabusigwa, wakalibonia kuli Petro alubo kulakonzeka kuti wakamubuzya kuti wakali wamulekelela akuti wakali kumuyanda loko.—Lk. 24:33, 34.

7. Kweendelana alugwalo lwa Bafilipi 4:5, tuyanda kuti bamwi batubone biyeni?

⁷ Twabona kuti Jehova Leza aJesu Kkristu balamvwisisisya. Aniswe tuli bantu bamvwisisisya  na? Jehova ulangilila kuti tube bantu bamvwisisisya. (Bala Bafilipi 4:5.) Tweelede kutondeezya kuti tuli bantu bamvwisisisya kwiinda munzila njituchitaayo zintu. Tulakonzya kulibuzya kuti: ‘Bantu bandizi kuti ndili muntu uumvwisisisya na naakuti ndili muyumu mutwe? Ndili muntu uuyanda kuti zintu zichitwe kweendelana anzila njindiyeeya kuti njiyo njizyeelede kuchitwaayo na? Naakuti ndilabaswiilila na bamwi akuzumina kuti zintu zichitwe kweendelana amaboneno aabo?’ Kuti twaba bantu bamvwisisisya, kulatuubila kuti tutobelezye chikozyano chaJehova aJesu. Lino atubone zyiimo zibili mukuyandikana kuti tube bantu bamvwisisisya. Eezi ziswaanizya zyiimo zyesu nizyachincha mubuumi achiindi bamwi nibali aamaboneno aasiyene anibasala zintu zisiyene anzitusala.

8. Niinzi zikonzya kutugwasya kuti tube bantu bamvwisisisya chiindi zyiimo nizyachincha? (Langa makani aamunsi.)

⁸ Kulayandikana kuti tube bantu bamvwisisisya chiindi zyiimo nizyachincha. Kuchincha ooko kulakonzya kutweetela buyumu-yumu mbututayeeyeli pe. Tulakonzya kuba aabulwazi buyanda kuti tufwambaane kusilikwa. Kubula mali akuchincha kwamfulumende ankuko kulakonzya kutweetela buyumu-yumu. (Muk. 9:11; 1 Kor. 7:31) Kulakonzya kutuyumina kuti twakumbilwa aambunga kuti tukaakubelekele kuliimwi ndawu naakuti tuchite mulimu uusiyene angutwalikuchita. Kufumbwa chiimo nchitwaswaana, tulakonzya kuzwidilila kuti twachita zintu zili 4 zitobela: (1) kutambula chiimo nchitwaswaana, (2) kuyeeya atala azintu zilikunembo kutali zintu nzitwakali kuchita chiindi, (3) kubikkila maanu kuzintu zibotu (4) akugwasya bamwi. b Lino atubone bamwi bakwesu abachizi mbubakagwasigwa akuchita zintu eezi zili 4.

9. Niinzi zyakagwasya umwi mukwesu amwanakazi wakwe kuti balisimye kubuyumu-yumu mbubakaswaana kabatayeeyeli pe?

⁹ Tambula chiimo nchwaaswaana. Emanuele aFrancesca bakakumbilwa kuti bakabeleke kabali mamishinali kuliimwi nyika. Nibakali kusaanguna kwiiya mulaka akuzibana aabakwesu abachizi bamumbungano yabo mpimpawo mpubwakasaanguna bulwazi bwakkorona alubo teebakachili kukonzya pe kuti baswaanane aabakombinyina. Kakutanayinda chiindi, bayina aaFrancesca bakafwa. Francesca wakali kuyanda kuti abweede kulimbabo kuchitila kuti akabaamwi abamumpuli yakwe pesi taakakonzya pe kubweeda akaambo kakkorona. Niinzi zyakamugwasya kuti alisimye kubuyumu-yumu oobo? Chakusaanguna, Emanuele aFrancesca bakakomba kuli Jehova kabakumbila busongo kuti bakonzye kulisimya buzuba bumwi abumwi. Jehova wakasandula nkombyo zyabo kwiinda mukubapa zyakulya zyamubukombi. Muchikozyano, bakasungwaazigwa loko awumwi mukwesu wakazwa muvidiyo. Mukwesu wakaamba majwi aakuti: “Kuti twafwambaana kuzibila kuzyiimo zipya, tulafwambaana kubotelwa alubo zilatugwasya kuti tuchibelesye kabotu chiimo nchitulaacho.” c Chachibili, bakasala kuti bayungizye mulimu wabo wakukambawuka kababelesya mafooni alubo bakasaanguna zyiiyo zyaBbayibbili. Chachitatu, bakazumina kusungwaazigwa akugwasigwa aabakombinyina bankubakalongela. Umwi muchizi wakali kubasendela meseji yakali aavesi yamuBbayibbili buzuba abuzuba kwamunyaka. Kuti andiswe twachitambula chiimo chipya nchitwaswaana, zilatugwasya kuti tuchite zyoonse nzitukonzya katubotelwa.

10. Umwi muchizi wakachita biyeni chiindi buumi nibwakamuchinchila?

 ¹⁰ Langa zintu zilikunembo alubo ubikkile maanu kuzintu zibotu. Umwi muchizi wakuRomania uukkala kuJapan uutegwa Christina wakamana manguzu chiindi mbungano yaChikuwa njaakali kunjilaayo niyakajalwa. Pesi taakakkala kayeeya atala azintu zyakachitika. Wakasala kunjila aambungano yachiJapanese kuchitila kuti ajane chiindi chiingi chakuti akambawuke mumulaka ooyo. Muchizi Christina wakakumbila uumwi mwanakazi ngwaakali kubelekaawe chiindi kuti amugwasye kwiiya chiJapanese. Mwanakazi ooyo wakazumina kumuyiisya alubo wakabelesya Bbayibbili akabbuku kaMbukonzya Kubotelwa Mubuumi Kukabe Kutamani! Muchizi Christina wakazookonzya kwaambuula chiJapanese alubo mwanakazi wakamuyiisya wakazooyanda kuziba zyiingi atala aBbayibbili. Kuti twalanga zintu zilikunembo akubikkila maanu kuzintu zibotu, tulajana zilongezyo nzitutayeeli pe kuti zyiimo zyesu zyachincha.

11. Niinzi zyakagwasya imwi mpuli yakaba aapenzi lyakubula mali?

¹¹ Gwasya bamwi. Umwi mukwesu amwanakazi wakwe bakkala kunyika mulimu wesu nkuukasidwe bakaba aapenzi lyamali chiindi zintu nizyakasaanguna kuyuma munyika yabo. Niinzi zyakabagwasya kuti balisimye? Chakusaanguna, bakawubya buumi bwabo. Chachibili, bakasala kuti bagwasye bamwi kwiinda mukukkala kabajisikini mumulimu wakukambawuka kutali kuti babikkile maanu kumapenzi ngibakali kuswaana. (Mil. 20:35) Mukwesu wakaamba kuti: “Kukkala katujisikini mumulimu wakukambawuka kutugwasya kuti tutakkali katuyeeya atala amapenzi eesu alubo kutugwasya kuti tujane chiindi chiingi chakuchita kuyanda kwaLeza.” Kuti zyiimo zyesu zyachincha, tweelede kuyeeya mbukuyandikana kugwasya bamwi kapati chiindi nituchita mulimu wesu wakukambawuka.

12. Kujana chatugwasya biyeni chikozyano chamwaapostoli Pawulu kuti tuchinche-chinche chiindi nituli mumulimu wakukambawuka?

¹² Kulayandikana kuti tube bantu bachincha-chincha nituli mumulimu wakukambawuka. Tuswaanana aabantu basyoma zintu zisiyene-siyene, bali aamaboneno aasiyene-siyene alubo bali aamaponeno aasiyene-siyene. Mwaapostoli Pawulu wakali kuchincha-chincha alubo tulakonzya kwiiya kuzwa kuchikozyano chakwe. Jesu wakasala Pawulu kuti abe “mwaapostoli kubantu bazisi.” (Rom. 11:13) Naakali kuchita mulimu ooyu, Pawulu wakali kukambawukila maJuda, maGrikki, bantu bayiide loko, bantu bakatayiide loko, balupati-pati bamfulumende abaami. Kuti akonzye kubasika aamoyo bantu boonse aaba, Pawulu wakaba “zintu zyoonse kubantu bamisyobo yoonse.” (1 Kor. 9:19-23) Wakayeeyesesya atala aziyanza zyabo, maponeno aabo azintu nzibakali kusyoma. Eezi zyakamugwasya kuti achinche-chinche akuti aambuule zintu zyakali kumusika aamoyo muntu umwi awumwi. Andiswe tulakonzya kuzwidilila mumulimu wakukambawuka kuti twaba bantu bachincha-chincha akuti tweezya kuziba zintu zigwasya umwi awumwi ngutukambawukila.

13. Niinzi nzitweelede kuchenjelela zyaambidwe muli 1 Bakkorinte 8:9?

¹³ Kuba bantu bamvwisisisya kutugwasya kuti tulemeke maboneno aabamwi. Muchikozyano, bamwi bachizi bayandisya kulibotya-botya kumeso. Bamwi maKkristu basala kunywa bukande pesi kabatakolwi pe. MaKkristu boonse bali aachiyandisyo chakuba aamibili iisimide pesi basala nzila zisiyene-siyene zyakulangania mibili yabo. Kuti twabonaanga maboneno eesu ngawo kupela aalikabotu akuti tweezya kupa kuti bamwi bakwesu abachizi bachite zintu nzituchita, zilakonzya kubalebya akupa kuti kube tubunga. Tatuyandi pe kuti zintu zili boobu zichitike. (Bala 1 Bakkorinte 8:9; 10:23, 24)  Atubone zikozyano zibili zitondeezya mbutukonzya kubelesya malayilile aali muBbayibbili aatugwasya kuti tube aamaboneno aalikabotu akuti tube aaluumuno abamwi.

14. Ngaali malayilile aamuBbayibbili aatugwasya kuti tusale kabotu kunzila nzila njituzwataayo anjitubambaayo masusu?

¹⁴ Nzila njituzwataayo anjitubambaayo masusu. Jehova tatubuzyi kuti tweelede kuzwaataanzi pesi utupede malayilile aatugwasya munkani eeyi. Tweelede kuzwaata munzila iilemeka Leza, iitondeezya kuti tuli bantu bamvwisisisya, balibombya alubo “bali aamizeezo iilikabotu.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Nkinkaako, tatuyandi kuti tuzwaate munzila iipa kuti bantu kabanootulanga akuyeeya zintu zitali kabotu atala andiswe. Malayilile aali muBbayibbili alakonzya kugwasya baalu kuti batabikki milawu iili atala anzila njituzwataayo anjitubambaayo masusu. Muchikozyano, baalu bakuli iimwi mbungano bakali kuyanda kugwasya bamwi bakwesu bachikula bakali bagela masusu mbuli zyakali kuchitwa aabachikula biingi bakatali Bakamboni. Baalu aaba bakali kuyoobagwasya biyeni bachikula aaba kabatababikkili mulawu? Mulangizi wabbazu wakabuzya baalu kuti babagwasye kwiinda mukubabuzya kuti: “Kuti kamuli kupa nkani kumiswaangano mpawo baswiilizi babikkila maanu kunzila njimuzweetaayo anjimubambaayo masusu zyaamba kuti mweelede kubambulula.” Eezi zyakagwasya bachikula aaba kuti bazibe nzibakeelede kuchita. Alubo baalu taakwe nibakababikkila mulawu pe. d

15. Njiili milawu amalayilile aali muBbayibbili aatugwasya chiindi nitusala nzila zyabusilisi? (Baroma 14:5)

¹⁵ Kusala nzila njituyanda kuti katusilikwaayo. MuKkristu umwi awumwi weelede kusala nzila njayanda kuti kasilikwaayo. (Gal. 6:5) MuBbayibbili muli milawu miche iili aantanganana njayelede kuswiilila muKkristu chiindi nasala nzila njayanda kusilikwaayo. Milawu eeyi iswaanizya kutabikkwa ganzi akutantamuka zyamizimu. (Mil. 15:20; Gal. 5:19, 20) Nikuba  oobo, muKkristu umwi awumwi ulaangunukide kusala nzila yabusilisi njayanda. Bamwi basala kuyanduula busilisi kuzwa mubantu bamuchilawu luzutu. Alubo bamwi ngabasala nzila zisiyene zyakusilikwaazyo. Kufumbwa maboneno ngitubaawo atala ayimwi nzila yabusilisi, tweelede kulemeka cheelelo nchibalaacho bakwesu abachizi chakulisalila nzila yabusilisi njibabona kuti ilikabotu. Munkani eeyi, tweelede kukkala katuyeeya makani aatobela: (1) Bwaami bwaLeza mbubo abulikke buzoomaninsya malwazi woonse chakumaninina. (Is. 33:24) (2) MuKkristu umwi awumwi weelede ‘kuba aachoonzyo’ chakuti wasala nzila yabusilisi iimugwasya lwakwe. (Bala Baroma 14:5.) (3) Tatweelede kubeteka bamwi naakuti kuchita zintu zikonzya kubalebya. (Rom. 14:13) (4) MaKkristu beelede kutondeezya luyando alubo beelede kuziba kuti kujatana kwambungano nkuko kuyandikana loko kwiinda maboneno ngibalaawo atala azintu nzibasala. (Rom. 14:15, 19, 20) Kuti twakkala katuyeeya makani aaya, tunoomvwanana loko abakwesu abachizi alubo mumbungano mulaba luumuno.

16. Mwaalu nga ulatondeezya biyeni kuti ulamvwisisisya chiindi nibasala zimwi zintu abamwi baalu? (Langa chifanikisyo.)

¹⁶ Baalu beelede kuba chikozyano chibotu chakuba bantu bamvwisisisya. (1 Tim. 3:2, 3) Muchikozyano, mwaalu tayelede kulangilila kuti bamwi baalu batobele maboneno aakwe chiindi choonse akaambo kakuti wakomena kwiinda bamwi baalu. Pesi weelede kuziba kuti muuya uusalala ulakonzya kupa kuti kufumbwa mwaalu uuli mukabunga aambe zintu zikonzya kubagwasya kuti basale kabotu. Kuti baalu biingi bazuminana aazintu zyasalwa alubo kakutakwe malayilile aamuBbayibbili ngibatyola, mwaalu weelede kutondeezya kuti ulamvwisisisya kwiinda mukuzuminana aazintu eezyo zyasalwa nikuba kuti ulaanzila njabonaanga ilikabotu.

17. Kumvwisisisya kutugwasya biyeni?

¹⁷ MaKkristu bajana zilongezyo zyiingi akaambo kakumvwisisisya. Kuba bantu bamvwisisisya kupa kuti tumvwanane aabakombima. Alubo kupa kuti mumbungano mube luumuno. Tukomba Jehova katulaamwi abakombima katujisini nikuba kuti tuli aamaponeno aasiyene-siyene. Kwiinda zyoonse, tulabotelwa kuziba kuti tutobelezya Leza wesu uumvwisisisya Jehova.