Skip to content

Skip to table of contents

“Bwami Bwangu Tabuli Bwaansi Ano”

“Bwami Bwangu Tabuli Bwaansi Ano”

“Ncendakasikila ansi ano, kuti nkalungulule bwini.”—JOH. 18:37.

NYIMBO: 1574

1, 2. (a) Niinzi chitondeezya kuti bantu biingi tabajisini pe? (b) Njiili mibuzyo njitutalange-lange muchiiyo eechi?

MUCHIZI uukkala kuEurope wakaamba atala azyakachitika chiindi, wakati: “Kuzwa kandichili muniini, ndakali kubona bantu kabachitilana zintu zibi. Eezi zyakapa kuti nditabuyandi bweendelezi bwamuchisi chesu mpawo ndakasala kutobelezya zyakali kuchitwa abantu bapapila mfulumende. Kwaminyaka myiingi, ndakali kuyandana amuntu wakali kupapila mfulumende.” Umwi mukwesu wakuAfrica wakali kuyandisya zyakulwana. Wakati: “Ndakali kuyeeya kuti musyobo wesu ulisumpukide kwiinda imwi alubo eezi zyakapa kuti ndiliswaanizye akabunga kazyatwaambo twanyika. Twakayiisigwa kuti tujaye bantu bakali kutukazya katubelesya masumu, kuswaanizya abamusyobo wesu bakali kusumpula tubunga tumwi.” Muchizi uukkala kucentral Europe wakati: “Teendakali kubayanda pe bantu bazwa kuchisi chimbi nikuba bakali kunjila zikombelo zisiyene anchindakali kunjila.”

2 Bube mbubakalaabo bantu aaba batatu chiindi, butondeezya bube mbubali aabo bantu biingi mazubaano. Tubunga tuyanda kweendelezya tulikuvula, bantu biingi balikupapila mfulumende alubo mumasena miingi, bantu bakkala muzisi kutali kulimbabo, balikupenzegwa. Bbayibbele lyakaamba kuti kumazuba aamamanino kuyooba bantu “batanyoneki.” Biingi mbubabede. (2 Tim. 3:1, 3, NW) Kujana maKristu batondeezya biyeni kuti balijisini nikuba kuti munyika kuvulide bantu basalulana? Tulakonzya kwiiya zyiingi kwiinda mukulanga-langa mbaakachita Jesu mumwaanda wamunyaka wakusaanguna nikwakali lupyopyongano muli zyatwaambo twanyika. Atulange-lange mibuzyo iitatu iitobela: Nkamboonzi Jesu naakakaka kuliswaanizya abantu bakali kupapila mfulumende? Jesu wakatondeezya biyeni kuti bakombi baLeza tabeelede kutola lubazu mutwaambo twanyika? Alubo Jesu watondeezya biyeni kuti kulwana takuli kabotu?

JESU WAKALISWAANIZYA NA ABANTU BAKALI KUYANDA KULYEENDELEZYA?

3, 4. (a) MaJuda bamuchiindi chaJesu bakali kulangililaanzi? (b) Maboneno aaya akapa kuti basikwiiya baJesu bayeeyeenzi?

3 MaJuda biingi Jesu mbaakali kukambawukila, teebakachili kukuyanda pe kweendelezegwa amaRoma. MaJuda bakali kupapila, bakali kuyandisya zyakulwana bakasungilizya bamwi kuti babe mbuuli mbabo. Biingi babo bakatobela Judasi wakuGalilaya. Muchiindi eecho, wakali kulyaamba kuti ngumesiya alubo wakeena bantu biingi. Sikwiiya zyachiindi Josephus wakati, Judasi ooyu “wakasungwaazya bantu bakulimbabo kuti bapapile mfulumende yakuRoma akwaamba aabo bakali kuzumina kubbadala mutelo kuti mbayoofu.” MaRoma bakamujaya Judasi. (Inc. 5:37) MaJuda bakali kupapila bakayindilila kuchita zibi kuti bazuzikizye makanze aabo.

4 Kusiyana amaJuda bakali kuyandisya kulwana, bamwi maJuda bakali kulindila Mesiya wakali kuyoobagwasya mutwaambo twanyika. Bakali kuyeeyela kuti Mesiya aakuboneka, wakali kuyoobagwisya mujokwe lyamaRoma akubapa lwaangunuko. (Lk. 2:38; 3:15) MaJuda biingi bakali kuyeeyela kuti Mesiya wakali kuyoobikka bwaami aanyika muchisi chaIsrayeli. Nizyakachitika eezi maJuda bakali muli zimwi muzisi, bakali kuyoobweeda kulimbabo. Achiindi chimwi Johane Mubbabbatizi wakabuzya Jesu kuti: “Sa nduwe oyo uuza antela ngumbi ngutulangila?” (Mt. 11:2, 3) Kulakonzeka kuti Johane wakali kuyanda kuziba kuti amwi kuli umwi wakali kuyoozuzikizya nzibakali kulangilila maJuda. Nikuba basikwiiya babili bakabonana aJesu kali wabusigwa munzila kabaya kuEmawu, abalabo kuli nzibakali kulangilila kuli Mesiya zyakatayinazuzikizigwa. (Bala Luka 24:21.) Nikwakiinda chiindi chifwiifwi, baapostolo bakabuzya Jesu kuti: “Omwami, sena ulabweedezya bwami ku-Israyeli kuliceecino ciindi?”—Inc. 1:6.

5. (a) Nkamboonzi bantu bakuGalilaya nibakali kuyanda kuti Jesu abe mwaami wabo? (b) Jesu wakabagwasya biyeni kuti bazibe kasimpe?

5 Nzibakali kulangilila kuli Mesiya zyakapa kuti bantu bakuGalilaya bayande kuti Jesu abe mwaami wabo. Tulakonzya kubona kuti bakali kuyeeya kuti Jesu unooli mweendelezi mubotu nkaambo wakali kwaambuula kabotu, wakali kuponia bachiswa akusanina bantu. Naakamana kusanina baalumi basika ku5 000, Jesu wakaziziba nzibakali kuyeeya bantu. Bbayibbele lyaamba kuti: “Mpawo Jesu, mbwaakaziba kuti bali kuyanda kumutola cakumusungilizya kuti abe Mwami wabo, wakabweeda alimwi kudundu alike.” (Joh. 6:10-15) Mubuzuba bwakatobela, bamwi bakali mutala aLwizi lwakuGalilaya kulakonzeka kuti bakali bachincha mizeezo. Kuzwa waawo Jesu wakabuzya bantu kasimpe atala amakanze amulimu wakwe. Wakazidide kuzoogwasya bantu muzintu zyabukombi kutali zyakumubili. Wakababuzya kuti, ‘Mutabelekeli kulya kubola, pele kulya kukkalilila mane kubuumi butamani.’—Joh. 6:25-27.

6. Jesu wakatondeezya biyeni kuti taakali kutola lubazu mutwaambo twanyika? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo achiiyo.)

6 Naakali afwiifwi kujayigwa, Jesu wakaziba kuti bamwi basikwiiya bakwe bakali kulangilila kuti ulabikka bwaami bwakwe muJerusalemu. Wakabalulamika kwiinda mukubabuzya chikozyano chili atala amamayina. Chikozyano eechi chakali kutondeezya kuti Jesu waambwa kuti “umwi muntu, mwana wamwami,” wakali kuzooya kubusena buli kule kwachiindi chilamfu. (Lk. 19:11-13, 15) Nikuba beendelezi bakuRoma, Jesu wakababuzya kuti taakali kutola lubazu mutwaambo twanyika. Pontiyo Pilato wakabuzya Jesu kuti: “Sena nduwe Mwami waba-Juda?” (Joh. 18:33) Kulakonzeka kuti mweendelezi Pilato wakali kuyoowa kuti Jesu ulakonzya kupa kuti maJuda bapapile bweendelezi bwamaRoma. Jesu wakasandula kati: “Bwami bwangu tabuli bwaansi ano.” (Joh. 18:36) Taakatola lubazu mutwaambo twanyika nkaambo Bwaami bwakwe bwakali bwakujulu. Wakaambila Pilato kuti wakazide aanyika kuti ‘azoolungulule bwini.’—Bala Johane 18:37.

Ubikkila maanu kulupyopyongano luli munyika na naakuti kuBwaami bwaLeza? (Langa fuka 7)

7. Nkamboonzi nikutali kuuba kutantamuka muuya wakupapila mfulumende?

7 Kuba amaboneno aali mbuuli aJesu kuyootugwasya kuti tutantamuke nikuba zintu ziniini zitondeezya kuti tutola lubazu mutwaambo twanyika. Kuchita oobu teekuuba pe. Umwi mulangizi wabbazu wakati: “Bantu bamuchilawu chesu balikwiindilila kutondeezya kuti bayandisya kupapila mfulumende. Muuya wakusumpula chisi ulikuvula alubo bantu tabachisyomi kuti mfulumende ilakonzya kubagwasya. Chibotezya nchakuti bakwesu bali kusumpula Bwaami bwaLeza kwiinda mukuzumanana kukambawuka makani mabotu. Alubo basyoma kuti Leza nguzoomaninsya bubi amapenzi aali munyika.”

JESU WAKATONDEEZYA BIYENI KUTATOLA LUBAZU MUTWAAMBO TWANYIKA?

8. Pa chikozyano chitondeezya buyumu-yumu mbubakaswaana maJuda bamuchiindi chaJesu.

8 Kutalulama kupa kuti bantu batole lubazu mutwaambo twanyika. Muchiindi chaJesu, kubbadala mutelo kwakapa kuti bantu batole lubazu mutwaambo twanyika. Kupapila kwaJudasi wakuGalilaya waambwa kumatalikilo, kwakapa kuti maJuda boonse balembwe kuchitila kuti kababbadala mutelo kumaRoma. Bantu bakali munsi abweendelezi bwamaRoma Jesu mbaakali kukambawukila bakeelede kubbadala mutelo wazintu nzibakali aazyo mbuuli lubono, myuunda amaanda. Bumpelenge mbubakali kuchita basimutelo bwakapa kuti kubayumine bantu kubbadala mutelo. Kulakonzeka kuti basimutelo bakali kubbadala balupati-pati bamfulumende yakuRoma kuti bajane zyuuno akuti banote kwiinda mukubbida bantu. Mweendelezi wabasimutelo Zakkewu wakuJerikko wakalinotede nkaambo wakali kubbida bantu mali kwiinda mukubabbadalisya nyingi. (Lk. 19:2, 8) Wakali kuchita mbuuli basimutelo bamwi.

9, 10. (a) Jesu wakasunkwa biyeni abasinkondonyina kuti aliswaanizye mutwaambo twanyika? (b) Nsandulo yakwe ituyiisyaanzi? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo achiiyo.)

9 Basinkondonyina Jesu bakamusunka kwiinda mukumwaambila makani aakubbadala mutelo. Bakamubuzya atala akubbadala “mutelo” wadinari. (Bala Matayo 22:16-18.) MaJuda teebakali kuyanda pe kubbadala mutelo ooyu. Nkaambo wakali kubayeezya kuti bakali aansi abweendelezi bwamaRoma. ‘Basikwiiya baHerodi’ bakabuzya Jesu makani aaya, bakali kulangilila kuti Jesu ulaba amulandu wakupapila kuti wati bantu tabeelede kuubbadala mutelo ooyu. Kaansinga Jesu wakati kwakali kabotu kubbadala mutelo ooyu, basikwiiya bakwe teebakali kunoomutobela.

10 Jesu wakatondeezya kuti taakali kutola lubazu mutwaambo twanyika munkani eeyi. Wakati: “Amupe Kaisara zintu zya-Kaisara, akwa-Leza zintu zya-Leza.” (Mt. 22:21) Jesu wakalizi kuti basimutelo bakali kuchita bumpelenge. Pesi taakazumina pe kuti nkani eeyi imukachizye kubikkila maanu kumakani aayandikana. Nkaambo wakazi kuti Bwaami bwaLeza mbubo abulikke bukonzya kumana mapenzi. Nkinkaako, wakasiila batobeli bakwe chikozyano chibotu. Teebakeelede kutola lubazu mutwaambo twanyika nikuba zintu nizyakali kubeendela kabotu naakuti pe. Alubo maKristu bakasimpe basumpula Bwaami bwaLeza abululami bwakwe. Eezi zipa kuti tutaambuuli makani aasumpula zyatwaambo twanyika naakuti tutang’ung’uni akaambo kazimwi zintu zibi zichitwa abali mubweendelezi.—Mt. 6:33.

11. Tweelede kuchitaanzi kuti tutabi akusalulana mumoyo?

11 Bakamboni baJehova biingi bakali kuliswaanizya mutwaambo twanyika kabatanayiya kasimpe, bakaleka. Muchizi uukkala kuGreat Britain wakati: “Nindakayiya atala amaponeno aabantu kuyunivesiti ndakaba amuuya wakusalulana. Ndakali kuyanda kusumpula zyeelelo zyabantu basiya nkaambo twakali kulangilwaansi. Nikuba kuti chiindi chiingi ndakali kuzunda nitwakali kwaambuula atala akutajatwa kabotu kwabantu basiya pesi teendakali kubotelwa pe. Teendakazi pe kuti kusalulana ooku kwakali mumyoyo yabantu akuti kwakeelede kugwisigwa. Nindakasaanguna kwiiya Bbayibbele, ndakabona kuti ndakeelede kusaanguna kugwisya mizeezo eeyi mumoyo wangu. Ndakagwasigwa amuchizi mukuwa kuti ndizwidilile. Lino ndilipayona wachiindi choonse mumbungano yasign-language alubo ndileezya kukambawukila bantu bamisyobo yoonse.”

“BWEDEZYA IPANGA LYAKO MUCIKANDA CALYO”

12. Mbuubuli bumena Jesu mbwaakabuzya basikwiiya bakwe kuti babutantamuke?

12 Jesu kachili aanyika, zikombelo zyiingi zyakali kuliswaanizya mutwaambo twanyika. Bbuku litegwa Daily Life in Palestine at the Time of Christ (Maponeno Aabantu bakuPalestine Muchiindi chaJesu) lyakati, “tubunga twazikombelo zyamaJuda twakali kozyenie atubunga twazyatwaambo twanyika.” Nkinkaako Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Amucenjele kubumena bwaba-Farisi akubumena bwa-Heroda.” (Mk. 8:15) Nkinkaako, kwiinda mukwaamba kuti Herodi mumajwi aaya, kulakonzeka kuti Jesu wakali kwaamba batobeli baHerodi. BaFarisi bakali kuyanda kuti maJuda batabi aansi abweendelezi bwamaRoma. Makani aali muli Matayo atondeezya kuti Jesu wakabikkilizya abaSadusi naakali kwaambuula nkani eeyi. BaSadusi bakali kuyanda kujana zyuuno nkinkaako bakali kuyanda kuti maRoma bazumanane kweendelezya. Jesu wakachenjezya basikwiiya bakwe kuti batantamuke njiisyo naakuti bumena zyakali kusumpulwa atubunga ootu tutatu. (Mt. 16:6, 12) Chibotezya nchakuti, Jesu wakaamba makani aaya chiindi bantu nibakali kuyanda kuti abe mwaami.

13, 14. (a) Zikombelo atwaambo twanyika zikusumpula biyeni kulwana akutalulama? (b) Nkamboonzi kulwana nikutali kabotu nikuba kuti bantu kabatatujati kabotu? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo achiiyo.)

13 Kuti zikombelo zyaliswaanizya mutwaambo twanyika ngakwaba kulwana. Jesu wakayiisya basikwiiya bakwe kuti bakkale kabatatoli lubazu mutwaambo twanyika. Aaka nkiikamwi kaambo kakapa kuti bapayizi abaFarisi bayande kujaya Jesu. Bakali kuyoowa kabayeeya kuti bantu balaswiilila Jesu akuti balaleka kuba kulubazu lwabo. Bakaamba kuti: “Kuti twamuleka buyo, boonse balasyoma nguwe, abalo ba-Roma balasika kuzootunyanga busena bwesu amusyobo wesu.” (Joh. 11:48) Eezi nzizyo zyakapa kuti Mupayizi Mupati Kkefasi azumizye kuti Jesu ajayigwe.—Joh. 11:49-53; 18:14.

14 Kkefasi wakatuma basilumamba kuti bakasunge Jesu mansiku. Jesu wakalizi zyakali kuyoochitika nkinkaako muchilalilo chamamanino nchaakalya abaapostolo bakwe, wakababuzya kuti babweze mapanga. Mapanga aabili akali kuyoobagwasya kuti bayiye chiiyo chiyandikana. (Lk. 22:36-38) Mubusiku oobo, Petro wakabelesya panga kuti anenge umwi wakali munkamu eeyo. Kulakonzeka kuti wakabona kuti Jesu taakasungwa munzila yeelede. (Joh. 18:10) Pesi Jesu wakaambila Petro kuti: “Bwedezya ipanga lyako mucikanda calyo, nkaambo boonse babweza ipanga bazoovwinyaunwa kupanga.” (Mt. 26:52, 53) Chiiyo eechi chileendelana amajwi Jesu ngakaamba munkombyo busiku oobo aakuti batabi banyika. (Bala Johane 17:16.) Leza nguwe uukonzya kumaninsya kutalulama.

15, 16. (a) Jwi lyaLeza lyakabagwasya biyeni bamwi maKristu kuti batantamuke muuya wakutamvwanana? (b) Nguuli musiyano Jehova ngwabona nalanga mbubabede bantu mazubaano?

15 Muchizi ngutwaamba kumatalikilo uukkala kuEurope alakwe wakajana chimwi chiiyo. Wakati: “Ndakabona kuti kulwana takweeti luumuno pe. Bantu balwana abalabo ngabajayigwa. Alubo biingi bakkala kabanyema. Ndakabotelwa loko nindakayiya kuzwa muBbayibbele kuti Leza nguwe alikke uukonzya kupa kuti kube luumuno aanyika. Ndaba aminyaka iili 25 kandikambawuka mulumbe ooyu.” Mukwesu wakuAfrica wakasiya sumu lyakwe lyachiindi akubweza ‘panga lya-Muuya’ jwi lyaLeza chiindi nakambawuka mulumbe waluumuno kubantu bamisyobo yoonse mbayakilene aabo. (Ef. 6:17) Umwi muchizi kucentral Europe naakaba Kamboni waJehova wakakwatwa aawumwi mukwesu wamusyobo ngwaakatali kuyanda kumatalikilo. Boonse kabali batatu bakachincha maboneno aabo nkaambo bakali kuyanda kuba mbuuli Kristu.

16 Nisimpe kulayandikana kuti tuchinche maboneno eesu chimwi chiindi! Bbayibbele litondeezya kuti bantu bali mbuuli mayuwe aamulwizi aayuwaana nkaambo taabatami pe. (Is. 17:12; 57:20, 21; Ciy. 13:1) Nikuba kuti twaambo twanyika tupa kuti bantu baanzane akuti balwane pesi iswe tuli aluumuno alubo katujisini. Jehova ulabotelwa nabona mbubajisini bakombi bakwe nikuba kuti bantu bali munyika balasalulana.—Bala Zefaniya 3:17.

17. (a) Nziizili nzila zitatu zipa kuti tukkale katuli aluumuno? (b) Tuyoolanga-langaanzi muchiiyo chitobela?

17 Muchiiyo eechi, twayiya nzila zitatu zipa kuti tukkale katujisini: (1) Tusyoma kuti Bwaami bwaLeza mbubo buzoogwisya bubi aanyika, (2) tatutoli lubazu mutwaambo twanyika akuti (3) tatuchiti zintu zipa kuti bantu balwane. Pesi chimwi chiindi kujatana kwesu kunyonganisigwa aakusalulana. Muchiiyo chitobela, tuyooyiya mbutukonzya kuzunda penzi eeli mbuuli kwakachita maKristu bamumwaanda wamunyaka wakusaanguna.