1. Nkamboonzi toonse nituyanda busongo buzwa kuli Leza? (Tusimpi 4:7)

 KULI nwaakali kuyanda kusala kuchita chimwi chintu na? Kulakonzeka kuti wakakomba kuli Jehova kumukumbila kuti akupe busongo nkaambo wakalizi kuti bulakonzya kukugwasya. (Jak. 1:5) Mwaami Solomoni wakalemba kuti: “Busongo ncintu ciyandika kapati.” (Bala Tusimpi 4:7.) Solomoni taakali kwaamba busongo buzwa kubantu pe pesi wakali kwaamba busongo buzwa kuli Jehova Leza. (Tus. 2:6) Busongo buzwa kuli Leza bulakonzya na kutugwasya kumapenzi ngituswaananaawo mazubaano? Iiyi bulakonzya kutugwasya. Tulazibona eezi muchiiyo eechi.

2. Njiili imwi nzila iikonzya kutugwasya kuti tube aabusongo bwachoonzyo?

² Imwi nzila iikonzya kutugwasya kuti tube aabusongo, nkwiiya akuyeeyesesya atala azintu zyakali kuyiisigwa aabaalumi babili bakali kulemekwa akaambo kabusongo mbubakalaabo. Tulasaanguna kwiiya atala aSolomoni. Bbayibbele lyaamba kuti: “Leza wakapa Solomoni busongo, bupampu butaambiki.” (1 Bam. 4:29) Alubo tuzooyiya atala aJesu. Jesu wakali aabusongo kwiinda bantu boonse. (Mt. 12:42) lsaya naakapolofita atala aJesu wakati: “Muuya wa Jehova uyookkala alinguwe, imuuya wabusongo awamaano.”—Is. 11:2.

3. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

³ Leza wakapa Solomoni aJesu busongo bugambya zyakuti bakakonzya kwaamba malayilile aakonzya kutugwasya toonse mazubaano. Muchiiyo eechi, tulabona malayilile ngibakaamba aali atala amaboneno ngitweelede kubaawo atala amali, mulimu ambutulibona.

4. Solomoni aJesu bakasiyene biyeni kuzintu zyakumubili?

⁴ Solomoni wakanotede loko alubo wakali kupona buumi bulikabotu kali aamuunzi mubotu. (1 Bam. 10:7, 14, 15) Jesu wakali aazintu ziche alubo taakalikwe muunzi pe. (Mt. 8:20) Pesi boonse baalumi aaba kabali babili bakali aamaboneno aalikabotu atala azintu zyakumubili nkaambo busongo bwabo bwakali kuzwa kuli Jehova Leza.

5. Ngaali maboneno ngaakalaawo Solomoni atala amali?

⁵ Solomoni wakaamba kuti mali ‘ilakwabilila.’ (Muk. 7:12) Mali itugwasya kuti tuule zintu ziyandikana zyakuponaazyo azimwi nzituyanda. Nikuba kuti Solomoni wakalinotede pesi wakabona kuti kuli zimwi ziyandikana loko kwiinda mali. Muchikozyano, wakaamba kuti: “Izina libotu [naakuti “mpuwo mbotu,” makani aamunsi.] lyeelede kusalwa kwiinda lubono lunji.” (Tus. 22:1) Solomoni wakabona kuti bantu bayandisya mali tababotelwi pe azintu nzibalaazyo. (Muk. 5:10, 12) Alubo wakachenjezya bantu kuti tabeelede kubikka mali pe mubusena bwakusaanguna nkaambo sunu balakonzya kubaayo pesi juunza ilabuka kayitawo pe.—Tus. 23:4, 5.

6. Ngaali maboneno ngaakalaawo Jesu atala azintu zyakumubili? (Matayo 6:31-33)

⁶ Jesu wakali aamaboneno aalikabotu atala azintu zyakumubili. Wakali kubotelwa akulya akunywa. (Lk. 19:2, 6, 7) Naakachita chigambyo chakwe chakusaanguna, wakapanga wayini mbotu loko. (Joh. 2:10, 11) Alubo mubuzuba mbwaakafwa, wakazweete chigogo chidula. (Joh. 19:23, 24) Pesi Jesu taakwe naakabikka zintu zyakumubili mubusena bwakusaanguna. Wakabuzya batobeli bakwe kuti: “Taakwe uukonzya kubelekela basimalelo bobilo . . . Tamukonzyi kubelekela Leza alimwi a Lubono.” (Mt. 6:24) Jesu wakayiisya kuti, kuti twabikka Bwaami mubusena bwakusaanguna Jehova uyooba aachoonzyo chakuti twajana zintu nzituyanda.—Bala Matayo 6:31-33.

7. Umwi mukwesu wakagwasigwa biyeni akaambo kakuba aamaboneno aalikabotu atala amali?

⁷ Bakwesu abachizi biingi bakagwasigwa loko nibakabelesya malayilile aazwa kuli  Jehova ali atala amali. Muchikozyano, umwi mukwesu uutakwete uutegwa Daniel wakaamba kuti: “Nindakachili muniini ndakasala kuti kandibikka zintu zyabukombi mubusena bwakusaanguna mubuumi bwangu.” Akaambo kakuti Daniel wakali kupona buumi buuba, wakakonzya kubelesya chiindi chakwe aluzibo ndwaakalaalo kugwasilizya chiindi nikwakali kuchitika mapenzi aalichitikila alubo wakabeleka kuBbeteli. Wakayungizya kuti: “Tandilisoli pe akusala nkundakachita. Kaansinga ndakabikka mali mubusena bwakusaanguna mubuumi bwangu nikuli ndili aamali nyingi loko. Pesi kaansinga ndakachita oobo, nikuli tandikwe beenzuma balikabotu bali mbuli mbindilaabo lino. Alubo nikuli tandili kujana kubotelwa kwachoonzyo pe nkundilaako lino akaambo kakubikka Bwaami mubusena bwakusaanguna. Nikuba kuti mali yavula biyeni, tayikonzyi pe kweelana aazilongezyo nzyaakandipa Jehova.” Zilaantanganana kuti tulagwasigwa kuti twabikka zintu zyabukombi mubusena bwakusaanguna kwiinda mali.

8. Tuzizi biyeni kuti Solomoni wakali aamaboneno aalikabotu atala amulimu? (Mukambausi 5:18, 19)

⁸ Solomoni wakaamba kuti kubotelwa nkutujana kuzwa kumilimu njituchita “ncipego ca Leza.” (Bala Mukambausi 5:18, 19.) Wakalemba kuti: “Mulimo uuli woonse uubelekwa canguzu ujanya mpindu.” (Tus. 14:23) Solomoni wakalizizi nzyaakali kwaamba nkaambo anguwe wakali kubeleka changuzu. Wakayaka maanda, wakabyala misaansa, wakalima myuunda alubo wakayaka malambwa kuswaanizya amyuunzi mibotu. (1 Bam. 9:19; Muk. 2:4-6) Mulimu ooyu wakali muyumu pesi zilaantanganana kuti Solomoni wakakkutisikana amulimu ngwaakachita. Alubo wakalizi kuti mulimu ooyu awulikke teewakali kupa kuti ajane kubotelwa kwachoonzyo pe. Nkinkaako, wakachita azintu zyabukombi. Muchikozyano, wakazulwida mumulimu wakuyaka tempele lyaJehova bbotu lyakayakwa muminyaka iili 7. (1 Bam. 6:38; 9:1) Naakamana kuchita milimu yoonse eeyi yabukombi ayakumubili, Solomoni wakabona kuti milimu yabukombi ilayandikana kwiinda milimu yakumubili. Wakalemba kuti: “Zintu zyoonse zyamvwugwa, mamanino aamakani ngakuti: Koyoowa Leza mwini-mwini akutobela milawo yakwe.”—Muk. 12:13.

9. Jesu wakatondeezya biyeni kuti taakali kubikka mulimu wakumubili mubusena bwakusaanguna?

⁹ Jesu wakali kubeleka changuzu kumilimu njaakali kuchita. Naakali aanyika kachili muniini wakali mubezi. (Mk. 6:3) Zilaantanganana kuti bazyali bakwe bakalumba loko akaambo kakugwasilizya nkwaakali kuchita kuti bajane ziyandikana zyakumubili. Mbukunga Jesu wakalimaninide, kweelede kuti bantu bakali kuziyanda loko zintu zyakwe nzyaakali kupanga. Alubo kweelede kuti Jesu wakali kubotelwa amulimu ngwaakali kuchita. Nikuba kuti Jesu wakali kubeleka changuzu mumulimu wakwe pesi wakali kulipa chiindi chakuchita zintu zyabukombi. (Joh. 7:15) Mukuya kwachiindi, akaambo kakuti wakali musungu mumulimu wakukambawuka wakabuzya baswiilizi bakwe kuti: “Mutabelekeli cakulya cinyonyooka, pele amubelekele cakulya cikkalilila akupa buumi butamani.” (Joh. 6:27) Alubo muNkambawuko yakwe yakuChilundu, Jesu wakaamba kuti: “Amuliyobwede lubono kujulu.”—Mt. 6:20.

10. Mbuubuli buyumu-yumu mbubaswaananaabo bamwi kumilimu?

¹⁰ Busongo buzwa kuli Leza butugwasya kuti tube aamaboneno aalikabotu atala amulimu. MaKristu bayiisigwa kuti ‘babeleke mulimo  canguzu . . . , bacite mulimo mubotu.” (Ef. 4:28) Bantu mbitubelekela balakonzya kubona kuti tulasyomeka akuti tubeleka changuzu alubo balakonzya kutubuzya kuti bawubona kuuyandikana mulimu ngutubachitila. Akaambo kazeezi, tulakonzya kusaanguna kubeleka kwama-awa mayingi katuyanda kuti muntu ngutubelekela abe aamaboneno aali kabotu atala aBakamboni baJehova. Pesi tulakonzya kusaanguna kubula chiindi chakuti tubaamwi ampuli zyesu akuchita zintu zyabukombi. Kuti kwaba boobo, tweelede kuchincha tubikke zintu ziyandikana mubusena bwakusaanguna.

11. Umwi mukwesu wakayiyaanzi atala akuba aamaboneno aalikabotu atala amulimu?

¹¹ Umwi mukwesu wachiniini uutegwa William wakayiya kuzwa kuchikozyano chawumwi mukwesu ngwaakali kubelekela. Wakayiya kuti kulayandikana kuba aamaboneno aalikabotu atala amulimu. William wakaamba kuti: “Mukwesu ooyu uli aamaboneno aalikabotu atala amulimu. Ubeleka changuzu alubo bantu bawula zintu zyakwe balamulumbayizya akaambo kakuti uuchita kabotu mulimu wakwe. Kuti wachayisya, ulasiya zyamulimu kuti akajane chiindi chakubaamwi ampuli yakwe akuchita zintu zyabukombi. Mukwesu ooyu nguumwi wabantu babotelwa loko mbindizi.” *

12. Solomoni wakatondeezya biyeni kuti wakali kulibona munzila iilikabotu alubo niinzi nzyaakazoochita?

¹² Naakali mukombi waJehova uusyomeka, Solomoni wakali kulibona munzila iilikabotu. Naakachili muniini, wakalizi kuti kwakali zintu nzyaakatali kukonzya alubo wakakumbila Jehova kuti amugwasye. (1 Bam. 3:7-9) Kachisaanguna-saanguna kweendelezya, Solomoni wakalaazi mapenzi aakonzya kuba kuti muntu walisumpula. Wakalemba kuti: “Kulisumpula kusololela kulunyonyooko, alimwi muuya wakulitukumuna nguupa kuwa.” (Tus. 16:18) Chuusisya nchakuti,  mukuya kwachiindi Solomoni wakazookachilwa kubelesya malayilile ngaakaamba. Naakali Mwaami, wakalisumpula mpawo wakaleka kutobelezya milawu yaLeza. Muchikozyano, umwi mulawu wakali kwaamba kuti mwaami wachiHebbrayo “tayelede kukwata bamakaintu banji kutegwa moyo wakwe utaleyi.” (Dt. 17:17) Solomoni takawuswiilila pe mulawu ooyu alubo wakakwata banakazi bali 700 abamwi banakazi bali 300, biingi babanakazi bakwe bakali kukomba baleza bakubeja. (1 Bam. 11:1-3) Kulakonzeka kuti Solomoni wakali kubonaanga nzyaakachita teezyakali kukonzya pe kumunjizya mumapenzi. Kufumbwa mbaakayeeya, mukuya kwachiindi wakazootebula nzyakabyala akaambo kakutaswiilila Jehova.—1 Bam. 11:9-13.

13. Kuyeeyesesya atala anzila njaakali kulibonaayo Jesu kutugwasya biyeni?

¹³ Jesu wakali kulibona munzila iilikabotu chiindi choonse alubo wakali kulibombya. Katanaza aanyika, wakachita milimu myiingi kabelekaamwi aJehova. Bbayibbele lyaamba kuti: “Kwiinda mulinguwe zintu zimbi zyoonse zyakalengwa kujulu alimwi aanyika.” (Kol. 1:16) Jesu naakabbabbatizigwa, kweelede kuti wakayeeya zintu nzyaakali kuchita kalaamwi aWisi. (Mt. 3:16; Joh. 17:5) Pesi luzibo ndwaakalaalo teelwakapa kuti alisumpule pe. Taakwe naakali kulibona kasumpukide loko kwiinda bamwi. Wakabuzya basikwiiya bakwe kuti wakaza aanyika “ikutali kuzoobelekelwa, pele kuzoobeleka akupa buumi bwakwe kuti bube cinunuzyo cakununuzya banji.” (Mt. 20:28) Alubo Jesu wakaamba kuti taakali kukonzya pe kuchita kufumbwa chintu kali aalikke pesi wakali kugwasigwa aaWisi. (Joh. 5:19) Eezi zitondeezya kuti Jesu wakali kulibombya. Nchikozyano chibotu nchitweelede kutobelezya toonse.

14. Twiiyaanzi kuzwa kuli Jesu atala akulibona munzila iilikabotu?

¹⁴ Jesu wakayiisya batobeli bakwe kuti kabalibona munzila iilikabotu. Aali chimwi chiindi, wakababuzya majwi aasungwaazya aakuti: “Masusu aakumutwe wanu alibalidwe oonse.” (Mt. 10:30) Majwi aaya alatuumbulizya andiswe, ikapati kuti katubonaanga tatugwasyi  pe. Alubo majwi aaya atondeezya kuti Taateesu wakujulu ulatuyanda alubo utubona katuyandikana. Kuti Jehova kali wakatukwela kuti tube bakombi bakwe akuti kabona kuti tuleelela kuti tuzoopone munyika mpya, tatweelede kubonaanga taakabona kabotu pe.

15. (a) lmwi Ngaziyakulinda yakaamba kuti tweelede kulibona munzila iili biyeni? (b) Mbuli mbukutondeezedwe muchifanikisyo chili aapeji 24, nziizili zilongezyo nzitusweekelwa kuti twalibona munzila iiyindilide?

¹⁵ Imwi Ngaziyakulinda niyakali kwaambuula atala akuti tweelede kulibona munzila iilikabotu, yakati: “Tatweelede kulibona munzila iiyindilile naakuti kulibona kuti tatugwasyi pe pesi tweelede kulibona munzila iilikabotu iipa kuti tubone kuti kuli zintu nzitukonzya anzitutakonzyi pe. Umwi muKristu wakaamba kuti: ‘Tandili muntu mubi alubo tandili muntu uuchita zintu zibotu kwiinda bamwi. Kuli nzindikonzya anzinditakonzyi pe. Alubo muntu woonse mbubo mbabede.’” * Eezi zitugwasya kubona kuti, kulibona munzila iilikabotu kulagwasya.

16. Nkamboonzi Jehova natupa malayilile aatugwasya kuti tube aabusongo?

¹⁶ Jehova ubelesya Jwi lyakwe kuti atugwasye kuti tube aabusongo. Ulatuyanda alubo uyanda kuti tubotelwe. (Is. 48:17, 18) Kuti twabikka zintu ziyandwa aaJehova mubusena bwakusaanguna, ngatwasala kabotu alubo kuchita oobo kupa kuti tubotelwe. Alubo tatukaswaanani aamapenzi alikuswaanwa aabaabo babikka mali amulimu mubusena bwakusaanguna naakuti abaabo balibona munzila iiyindilide. Toonse atukanze kuti tube aabusongo buzwa kuli Leza akuti tupe kuti Jehova abotelwe.—Tus. 23:15.