Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 40

Chaambaanzi Kweempwa Kwachoonzyo?

Chaambaanzi Kweempwa Kwachoonzyo?

“Ndakaboolela kwiita basizibi kuti beempwe.”—LK. 5:32.

LWIIMBO 36 Atukwabilile Myoyo Yesu

ZITAYIIGWE *

1-2. Nguuli musiyano wakaliwo aakati kaAhabbu aManase alubo njiili mibuzyo njitutasandule?

LINO atubone zikozyano zyabaami babili bakapona chiindi. Umwi wakeendelezya bwaami bwamisyobo ili 10 yamaIsrayeli alubo umwi wakeendelezya bwaami bwamisyobo iibili yamaJuda. Nikuba kuti bakapona muchiindi chisiyene pesi bakachita zintu zyiingi zikozyenie. Boonse bakapapila Jehova alubo bakapa kuti bantu babisizye Leza. Boonse bakali kukomba zibumbwa alubo bakajaya bantu. Nikuba boobo, baalumi aaba kuli mpubakalisiyene. Umwi wakachita zibi kwabuumi bwakwe boonse pesi umwi wakeempwa mpawo wakalekelelwa zibi zyakwe. Mbaani aaba?

2 Umwi nguAhabbu mwaami waIsrayeli alubo umwi nguManase mwaami waJuda. Musiyano uuli aakati kabo utuyiisya zintu zyiingi atala akweempwa. (Mil. 17:30; Rom. 3:23) Kweempwa niinzi? Muntu nga ulatondeezya biyeni kuti weempwa? Tuyanda kuziba nsandulo zyamibuzyo eeyi nkaambo tuyanda kuti Jehova atulekelele kuti twabisya. Nkinkaako, tulalanga-langa atala azikozyano zyabaami babili alubo tulabona kuti nzibakachita zituyiisyaanzi. Kumamanino, tulalanga-langa nzyakayiisya Jesu atala akweempwa.

TWIIYAANZI KUZWA KUCHIKOZYANO CHAMWAAMI AHABBU?

3. Ahabbu wakali mwaami uulibiyeni?

3 Ahabbu wakali mwaami wachi7 wabwaami bwamisyobo iili 10 yamaIsrayeli. Wakakwete Jezebbeli mwana wamwaami wakuSidoni. Sidoni chakali chisi chakanotede. Lukwatano lwabo lwakali kukonzya kweeta bunoti muchisi chaIsrayeli. Pesi teembukwakaba pe, lwakapa kuti maIsrayeli bayungizye kubisizya Jehova. Mbukunga Jezebbeli wakali kukomba Bbaala, wakayunga Ahabbu kuti azumizye bantu kuti bachite zintu zisesemya ziswaanizya kuchita bwaamu mutempele akupayizya bana. Chiindi Jezebbeli naakali namalelo, bapolofita baJehova bakali mumapenzi alubo biingi babo bakajayigwa akaambo kanguwe. (1 Bam. 18:13) “Mumeso aa Jehova [Ahabbu wakabisya] kwiinda boonse ibakamusaangunina.” (1 Bam. 16:30) Jehova wakalizibwene zyoonse nzyaakali kuchita Ahabbu amwanakazi wakwe. Pesi akaambo kakuti uli aaluse, Jehova wakatuma mupolofita Eliya kuti akagwasye bantu kuti baleke zintu zibi nzibakali kuchita katanabweza ntaamu. Pesi Ahabbu aJezebbeli bakasinka zigwilinti mumatwi.

4. Jehova wakali kuyoomusubula biyeni Ahabbu alubo Ahabbu wakachitaanzi?

4 Chakazoosika chiindi chakuti Jehova abweze ntaamu. Wakatuma Eliya kuti akabuzye Ahabbu aJezebbeli kuti wakali kuyoobasubula. Bantu boonse bamung’anda yaAhabbu bakali kuyoojayigwa. Majwi akaambwa aaEliya akapa kuti Ahabbu akataazikane loko mpawo kumamanino ‘wakazolibombya.’—1 Bam. 21:19-29.

Akaambo kakuti Mwaami Ahabbu takeempwa chachoonzyo pe, wakalayilila kuti mupolofita waLeza abikkwe mujele (Langa fuka 5-6) *

5-6. Niinzi zitondeezya kuti Ahabbu takatondeezya kweempwa kwachoonzyo pe?

5 Nikuba kuti aachiindi eechi Ahabbu wakalibombya pesi nzyaakazoochita kunembo zyakatondeezya kuti taakeempwa chachoonzyo pe. Taakwe naakakasya bantu kuti baleke kukomba Bbaala. Alubo taakwe naakasungwaazya bantu kuti bakombe Jehova. Kuli zimwi zintu nzyaakachita Ahabbu zitondeezya kuti takeempwa chachoonzyo pe.

6 Mukuya kwachiindi, Ahabbu wakakumbila Mwaami waJuda Jehosafati kuti akamugwasye kulwana bantu bakuSiriya. Mbukunga Mwaami Jehosafati wakali kusyoma Jehova, wakaamba kuti bakakubuzye makani kumupolofita waJehova aali atala azintu nzibakeelede kuchita kabatanayinka kunkondo. Pesi Ahabbu takazuminana aanzizyo pe. Wakaamba kuti: “Kucili mwaalumi omwe ngotukonzya kubuzya kujatikizya Jehova; pele mebo [ndilamuzonda] nkaambo kunyina nasinsima zibotu kujatikizya ndime, pele usinsima zibi zyalo.” Nikuba boobo, bakazoobuzya makani kumupolofita Mikkaya. Nzyaakaamba Ahabbu zyakali zyachoonzyo nkaambo Mikkaya wakazoowamba makani mabi atala anguwe. Ahabbu wakeelede kutondeezya kweempwa kwachoonzyo alubo wakeelede kukumbila Jehova kuti amulekelele pesi teembakachita pe. Wakalayilila kuti mupolofita waJehova abikkwe mujele. (1 Bam. 22:7-9, 23, 27) Nikuba kuti Ahabbu wakazwidilila kupa kuti mupolofita waJehova abikkwe mujele, pesi taakalikwe nguzu zyakulesya bupolofita kuti buzuzikizigwe. Ahabbu wakazoojayigwa kunkondo.—1 Bam. 22:34-38.

7. Jehova wakali kumubona biyeni Ahabbu?

7 Chiindi Ahabbu naakafwa, Jehova wakazootondeezya mbaakali kumubona mwaalumi ooyu. Mwaami Jehosafati naakazwa kunkondo, Jehova wakatuma mupolofita Jehu kuti akabuzye Jehosafati kuti kugwasya Ahabbu nkwaakachita teekwakali kabotu pe. Jehu wakati: “Sena weelede kugwasya basizibi alimwi akuyanda baabo [bamuzonda] Jehova?” (2 Mak. 19:1, 2) Amuyeeye atala azeezi, kaansinga Ahabbu wakeempwa chachoonzyo nikuli mupolofita Jehu taakaamba kuti Ahabbu mwaalumi mubi uuzonda Jehova. Nikuba kuti kumasaangunino Ahabbu wakalisola pesi takeempwa chachoonzyo pe.

8. Chikozyano chaAhabbu chituyiisyaanzi?

8 Twiiyaanzi kuzwa kuchikozyano chaAhabbu? Eliya naakabuzya Ahabbu kuti Jehova wakali kuyoomusubula abamung’anda yakwe, Ahabbu wakalibombya. Wakachita kabotu. Pesi nzyaakazoochita kunembo nzizyo zitondeezya kuti Ahabbu taakatondeezya kweempwa kwachoonzyo pe. Kweempwa kuswaanizya zintu zyiingi kutali kulisola luzutu. Lino atubone chimwi chikozyano chitatugwasye kubona kuti kweempwa kwachoonzyo kuswaanizyaanzi.

TWIIYAANZI KUZWA KUCHIKOZYANO CHAMWAAMI MANASE?

9. Manase wakali mwaami uulibiyeni?

9 Nikwakayinda minyaka iisika ku200 kuzwa muchiindi chaAhabbu, Manase wakazooba mwaami waJuda. Kulakonzeka kuti zibi nzyaakachita zyakali zyiingi kwiinda zyaAhabbu. Bbayibbele lyaamba kuti: “Wakacita zibi zinji mumeso aa Jehova akumunyemya.” (2 Mak. 33:1-9) Manase wakayakila baleza bakubeja zipayililo alubo wakabikka chisamu chibezedwe chamusemu wakukomba mutempele lyaJehova. Kweelede kuti chisamu eecho chakali kwiiminina leza wakubeja wachanakazi. Wakali kuchita masalamusi, kusonda abulozi. Alubo “wakatila bulowa bunji kapati.” Wakajaya bantu biingi alubo “wakaumpa bana bakwe mumulilo” chiindi naakali kubapayizya kubaleza bakubeja.—2 Bam. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Jehova wakamululamika biyeni Manase alubo Manase wakachitaanzi?

10 Mbuli Ahabbu, Manase takaswiilila bapolofita baJehova bakali kumuchenjezya. Kumamanino, ‘Jehova wakaletela [maJuda] basilutwe bampi zyabasikalumamba zyamwami wa Asuri, eelyo bakamujata Manase angobyo akumwaanga nketani zyamukuba kumane bakamutola ku Babuloni.’ Manase naakali kuBbabbiloni, wakasaanguna kuyeeya atala azibi nzyaakachita alubo “wakazumanana kulibombya kapati kubusyu bwa Leza wabamausyi.” Kuli zimwi zyiingi nzyaakachita. “Wakakombelezya Jehova Leza wakwe kuti amufwide luzyalo.” Manase “wakazumanana kupayila kuli Leza.” Mwaalumi ooyu mubi wakasaanguna kuchincha. Wakasaanguna kubona Jehova mbuli “Leza wakwe” alubo wakali kukkala kakomba kuli nguwe.—2 Mak. 33:10-13.

Akaambo kakuti Mwaami Manase wakeempwa chachoonzyo, wakagwisya baleza bakubeja (Langa fuka 11) *

11. Kweendelana alugwalo lwa 2 Makani 33:15, 16, Manase wakatondeezya biyeni kuti wakali weempwa chachoonzyo?

11 Mukuya kwachiindi, Jehova wakazoozisandula nkombyo zyaManase. Wakabona zintu nzyaakali kukombela Manase kuti zyakali kutondeezya kuti wakali wachincha chachoonzyo. Jehova wakamuswiilila Manase chiindi naakali kukumbila lulekelelo alubo wakazoomuzumizya kuti abe mwaami lubo. Manase wakabelesya mweenya ooyu kuti atondeezye kuti wakali weempwa chachoonzyo. Wakachita zintu nzyaakatachita pe Ahabbu. Wakachincha buntu bwakwe. Wakagwisya baleza bakubeja mpawo wakasungwaazya bantu kuti bakombe Jehova. (Bala 2 Makani 33:15, 16.) Kwaamba choonzyo, eezi zyakali kuyanda chibindi alusyomo nkaambo kwaminyaka myiingi Manase taakali chikozyano chibotu pe kumpuli yakwe, kubalupati-pati bakwe akubantu mbaakali kweendelezya. Pesi kumamanino, Manase wakasaanguna kubambulula zintu zibi nzyaakali wachita. Alubo kweelede kuti wakaba chikozyano chilikabotu kumuzukulu wakwe Josiya nkaambo Josiya wakali mwaami uulikabotu.​—2 Bam. 22:1, 2.

12. Twiiyaanzi kuzwa kuchikozyano chaManase?

12 Twiiyaanzi kuzwa kuchikozyano chaManase? Manase wakalibombya. Alubo kuli zyiingi nzyaakachita. Wakakomba kuli Jehova kakumbila kuti amufwide luse. Wakasiya michito yakwe mibi. Wakabeleka changuzu kuti abambulule zintu zitali kabotu nzyaakali wachita mpawo wakasaanguna kukomba Jehova alubo wakagwasya bamwi kuti ambabo bakombe Jehova. Chikozyano chaManase chilabagwasya bantu bakachita zibi zipati. Zyakachitika kuli Manase zitondeezya kuti Jehova “Leza ulilibambilide kulekelela” zibi. (Int. 86:5) Jehova ulabalekelela aabo beempwa chachoonzyo.

13. Niinzi chimwi chintu chiyandikana nchayelede kuchita muntu chitondeezya kuti weempwa? Aamba chikozyano.

13 Nikuba kuti Manase wakalisola akaambo kazintu zibi nzyaakachita pesi kuli zimwi zyiingi nzyaakachita. Eezi zituyiisya zyiingi atala akweempwa kwachoonzyo. Muchikozyano, atuteedi wayinka kuli chimwi chintoolo kuti ukawule chinkwa mpawo sikuuzya wakupa fulawa kutali chinkwa. Ulabotelwa na? Peepe. Ani kuti sikuuzya wakubuzya kuti fulawa njiyo iiyandikana loko chiindi nulikubbeka chinkwa, ulabotelwa na? Peepe. Munzila iikozyenie, Jehova uyanda kuti sizibi ayempwe. Kuti sizibi walisola akaambo kazintu zibi nzyaakachita zilikabotu nkaambo kulisola nchiimwi chintu chiyandikana chitondeezya kuti muntu weempwa. Pesi nga kuchili zimwi nzyayelede kuchita. Nziizili zintu eezyo? Chikozyano chaJesu chituyiisya zimwi nzyayelede kuchita sikubisya.

MBUTUKONZYA KUZIBA KUTI MUNTU WATONDEEZYA KWEEMPWA KWACHOONZYO

Akaambo kakuti mwana mulombe wakalisola akaambo kazintu zibi nzyaakachita, wakeenda musinzo mulamfu kabweeda kulimbabo (Langa fuka 14-15) *

14. Nchiichili chimwi chintu chiyandikana nchaakachita mwana mulombe chitondeezya kuti wakali weempwa?

14 Muli Luka 15:11-32, Jesu wakaamba chikozyano chili atala mwana mulombe wakasweekede. Mwana mulombe ooyu wakapapila wisi akuzwa aamuunzi mpawo wakayinka “kucisi cakali kulamfwu.” Naakali nkuko, wakasaanguna kupona buumi bwakutalijata. Buumi nibwakamuyumina, wakasaanguna kuyeeyesesya atala azintu zibi nzyaakali wachita. Wakayeeya kuti naakali kukkala aawisi takwe naakali kulya kalula pe. Jesu wakaamba kuti mwana mulombe ooyu “wakaliyeeya” naakuti wakalisola. Wakasala kuti abweede kuli mbabo kuti akakumbile lulekelelo kuli wisi. Kulisola nkwaakachita kwakali kuyandikana. Pesi kwakali kutondeezya kuti wakali weempwa chachoonzyo na? Peepe. Kuli zimwi nzyaakeelede kuchita.

15. Niinzi nzyaakachita mwana mulombe uli muchikozyano chaJesu zitondeezya kuti wakeempwa chachoonzyo?

15 Kuli zimwi nzyaakachita mwana mulombe zyakali kutondeezya kuti wakali weempwa chachoonzyo. Wakeenda musinzo mulamfu kabweeda kuli mbabo. Naakasika, wakabuzya wisi kuti: “Taata, ndabisizya julu alimwi andinywe. Tandiceeleli pe kwiitwa kuti ndili mwanaanu.” (Lk. 15:21) Majwi ngaakaamba akali kutondeezya kuti wakali kuyanda kubambulula bweenzinyina aJehova. Alubo wakabona kuti kusala nkwaakali wachita kwakamuchisa wisi. Wakalipeda kubeleka changuzu kuti achite zintu zibotezya wisi alubo wakalipeda kuba umwi wababelesi bawisi. (Lk. 15:19) Lwaano oolu lulakonzya kubagwasya loko baalu chiindi nibayanda kubona kuti sikubisya wakeempwa na chachoonzyo.

16. Nkamboonzi nikukonzya kubayumina baalu kuti bakonzye kubona kuti umwi muntu wakeempwa na chachoonzyo naakuti pe?

16 Teekuba pe kuti baalu bakonzye kubona kuti muntu wakachita chibi chipati wakeempwa na chachoonzyo naakuti pe. Nkamboonzi? Nkaambo baalu tabakonzyi pe kubona zili mumoyo wamuntu, nkinkaako zintu nzyaachita muntu nzizyo zibagwasya kubona kuti muntu ooyo wakeempwa na chachoonzyo. Chimwi chiindi, kulakonzeka kuti muntu ooyo wakachita chibi chipati zyakuti kulakonzya kubayumina baalu kuti bazumine kuti wakachincha na choonzyo naakuti pe.

17. (a) Aamba chikozyano chitondeezya kuti kulisola takwaambi kuti muntu weempwa chachoonzyo. (b) Kweendelana alugwalo lwa 2 Bakorinto 7:11, niinzi nzyayelede kuchita sikubisya zitondeezya kuti weempwa chachoonzyo?

17 Atubone chikozyano chikonzya kutugwasya kumvwisisisya kuti baalu kulakonzya kubayumina kubona kuti muntu wakachita chibi chipati wakeempwa na choonzyo. Atuteedi mukwesu wakali kuchita bwaamu kwaminyaka myiingi. Mukwesu ooyu wakali kusisa chibi chakwe kumwanakazi wakwe, kubeenzinyina akubaalu. Kumamanino zyakazoozibinkana. Baalu nibakamubuzya kuti bali aabumboni atala azintu nzyaakachita, wakazumina alubo wakalisola. Kulisola nkwaakachita kutondeezya kuti wakali weempwa na chachoonzyo? Peepe. Baalu bakabeteka nkani yakwe bakali kuyanda kubona zimwi zintu zitondeezya kuti wakali weempwa chachoonzyo kutali kulisola luzutu. Nkamboonzi? Nkaambo mukwesu ooyu taakachita chibi chipati kamwi luzutu pesi kwaziindi zyiingi. Alubo kamwi kaambo nkakuti teenguwe pe wakiinka kubaalu pesi bamwi bakaziziba mbabo bakiinka kuyoobabuzya. Nkinkaako, baalu bakali kuyanda bumboni butondeezya kuti mukwesu ooyu wakachincha na choonzyo kwiinda muzintu nzyayeeya, nzyaachita anzila njalijataayo. (Bala 2 Bakorinto 7:11.) Kulakonzya kubweza chiindi chilamfu kuti mukwesu ooyu achinche maponeno aakwe. Mukwesu ooyu ulakonzya kugwisigwa mumbungano kusikila watondeezya kuti weempwa chachoonzyo.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Niinzi nzyayelede kuchita muntu wakagwisigwa mumbungano zitondeezya kuti wakeempwa chachoonzyo alubo niinzi zikonzya kuchitika kuti wachita oobo?

18 Kuti muntu wakachita chibi chipati atondeezye kuti wakeempwa chachoonzyo, weelede kunjila miswaangano chiindi choonse, kukkala kakomba akubala Bbayibbele mbuli mbaakabuzigwa aabaalu. Alubo weelede kutantamuka zintu zikonzya kupa kuti achite zibi nzyaakali kuchita chiindi. Kuti wabeleka changuzu kuti abambulule bweenzinyina aJehova, Jehova uyoomulekelela alubo baalu bayoomubweedezya mumbungano. Chiindi baalu nibayanda kubona kuti sikubisya wakeempwa na chachoonzyo, balizi kuti nkani nzibabeteka tazifanani pe akuti tabeelede kubeteka munzila yalunya.

19. Kweempwa kwachoonzyo kuswaanizyaanzi? (Ezekieli 33:14-16)

19 Mbuli mbutwabona, kweempwa kwachoonzyo kuswaanizya zintu zyiingi kutali kulisola luzutu. Zintu eezi ziswaanizya kuchincha nzila muntu njayeeyaayo, njachitaayo zimwi zintu anzila njalijataayo. Eezi zyaamba kuti weelede kusiya michito mibi alubo weelede kuswiilila milawu yaJehova. (Bala Ezekieli 33:14-16.) Chintu chipati nchayelede kuchita sikubisya nkubambulula bweenzinyina aJehova.

WAKABOOLELA KWIITA BASIZIBI KUTI BEEMPWE

20-21. Nga tulamugwasya biyeni muntu wakachita chibi chipati?

20 Jesu naakali kupandulula atala awumwi mulimu uuyandikana ngwakazida aanyika wakati: “Ndakaboolela kwiita basizibi kuti beempwe.” (Lk 5:32) Ngimakanze ngitweelede kubaawo andiswe. Atuteedi twaziba kuti mweenzuma wachita chibi chipati, tweelede kuchitaanzi?

21 Kuti twasisa chibi chipati chakachitwa aamweenzuma, ngatulikupa kuti atabi abweenzinyina bulikabotu aJehova. Kuchita zintu zili boobu takugwasyi pe nkaambo Jehova nga ulizibwene. (Tus. 5:21, 22; 28:13) Ulakonzya kugwasya mweenzinyokwe kwiinda mukumubuzya kuti makanze aabaalu ngakumugwasya. Kuti wakaka, weelede kubuzya baalu atala achibi nchaakachita. Kuchita oobu kutondeezya kuti uyanda kumugwasya akuti atasweekelwi abweenzinyina mbwalaabo aJehova.

22. Tuyoolanga-langaanzi muchiiyo chitobela?

22 Atuteedi umwi muntu wakachita chibi chipati alubo wakachichita kwaziindi zyiingi mpawo baalu basala kumugwisya mumbungano, zyaamba kuti teebamutondeezya luse na? Muchiiyo chitobela, tuyoolanga-langa Jehova mbatondeezya luse kwiinda mukululamika basizibi ambutukonzya kumutobelezya.

LWIIMBO 103 Beembezi Nzipego Mubantu

^ par 5 Kweempwa kwachoonzyo kuswaanizya zintu zyiingi kutali kulisola luzutu akaambo kachibi nchitwakachita. Muchiiyo eechi, tulalanga-langa kuti kweempwa kwachoonzyo chaambaanzi katubelesya chikozyano chaMwaami Ahabbu, Mwaami Manase amwana mulombe wakasweekede uli muchikozyano chaJesu. Kumamanino, tulalanga-langa zintu zyeelede kuchitwa aabaalu kuti babone kuti sikubisya weempwa na chachoonzyo.

^ par 60 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mwaami Ahabbu ulikulayilila balindi kuti bakabikke Mikkaya mujele.

^ par 62 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mwaami Manase ulikulayilila babelesi bakwe kuti banyonyoone zibumbwa nzyaakabikkide mutempele.

^ par 64 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mwana mulombe wakasweekede wakatala nkaambo weenda musinzo mulamfu. Lino ulikubotelwa chiindi nabona kuli mbabo kachili kule.