Skip to content

Skip to table of contents

Ma-Israyeli Bachiindi Bakalwana Nkondo—Aniswe?

Ma-Israyeli Bachiindi Bakalwana Nkondo—Aniswe?

UMWI mupati wamasoja aachiNazi wakaluvukila Bakamboni baJehova muchiindi chaNkondo Yanyika Yoonse Yabili kati: “Kuti umwi akati kanu wakaka kulwana France naakuti England, moonse mulajayigwa.” Bakwesu teebakazungaana pe akaambo kamajwi aayo kuswaanizya amasoja aakayimvwi kumbali lyabo kaajisi zilwanisyo ziyoosya. Eezi zitondeezya kuti bakwesu bakali aachibindi. Chikozyano chabo chitondeezya maboneno ngibalaawo Bakamboni baJehova mazubaano. Tabatoli lubazu pe munkondo zyanyika eeyi. Nikuba kuti bakongwa aalufu, tabatoli lubazu mulizyapolitikisi.

Nikuba oobo, teeboonse pe balyaamba kuti maKkristu bazuminana aamuzeezo ooyu. Bantu biingi basyoma kuti muKkristu weelede kulwanina nyika yakwe. Nga balibuzya kuti, ‘Kuti kakuli kuti ma-Israyeli bakali bantu baLeza alubo bakali kulwana nkondo, niinzi biya chinga chilakachizya muKkristu kulwana nkondo mazubaano?’ Kujana wawusandula biyeni mubuzyo ooyu? Ulakonzya kupandulula musiyano uuliwo akati kama-Israyeli abantu baLeza mazubaano. Atubone zintu zili 5 zipa kuti kube musiyano ooyu.

1. BANTU BALEZA BAKALI CHISI CHIMWI

Chiindi, Jehova wakabunganizya ma-Israyeli kuti babe chisi chimwi. Chisi eecho wakachiita kuti, “bantu bangu bayandisi akati kabantu boonse.” (Kul. 19:5) Mukuyungizya, Leza wakabapa nyika yabo yakuti bakkale abalikke. Nkinkaako, chiindi Leza naakabuzya ma-Israyeli kuti baye kunkondo kuyoolwana zimwi zisi, teebakali kuya kuyoojaya bakombinyina. *

Mazubaano, bakombi baLeza bakasimpe bazwa “kuzisi zyoonse akumisyobo yoonse akubantu boonse akumilaka yoonse.” (Chi. 7:9) Nkinkaako, kuti bantu baLeza batola lubazu muli zyankondo, balakonzya kulwana chabo-chabo akujaya bakombinyina.

2. JEHOVA NGUWE WAKALI KULAYILILA MA-ISRAYELI KUTI BAYE KUNKONDO

Chiindi, Jehova nguwe wakali kulayilila ma-Israyeli kuti baye kunkondo. Muchikozyano, Leza wakalayilila ma-Israyeli kuti banyonyoone maKkenani, aabo bakazibidwe aakukomba madimoni, kuchita michito yakutalijata iisesemya akupayizya bana mumulilo. Jehova wakalayilila kuti bantu aabo bagwisigwe Munyika Yachisyomezyo, nkaambo bakali kuzooyunga bantu bakwe. (Lev. 18:24, 25) Ma-Israyeli naakakkala Munyika Yachisyomezyo, chimwi chiindi Leza wakali kubazumizya kuti baye kunkondo, kutegwa balikwabilile kuli basinkondonyina bakali kubadyaaminina. (2 Sam. 5:17-25) Nikuba oobo, Jehova taakwe naakapa ma-Israyeli mvumo yakuti balisalile kuya kunkondo abalikke. Chiindi nibakali kulisalila kuya kunkondo aabalikke, chiindi chiingi zintu teezyakali kweenda kabotu pe.—My. 14:41-45; 2 Mak. 35:20-24.

Mazubaano, taakwe muntu Jehova ngwazumizya kuti aye kunkondo. Bantu nga bayinka kunkondo kuchitila kuti bajane nzibayanda kutali ziyandwa aaLeza. Zimwi zintu zipa kuti baye kunkondo, nzyakuti chimwi chiindi nga bayanda kukomezya nyika yabo, kujana mali naakuti kumvwana manguzu. Ani bantu baamba kuti nga baya kunkondo kuti bakalwanine zina lyaLeza, bakwabilile bukombi naakuti balwane basinkondonyina baLeza, tweelede kubabona biyeni? Jehova nguwe uutakakwabilile bakombi bakwe bakasimpe akunyonyoona basinkondonyina munkondo iili kunembo yaArmagedoni. (Chi. 16:14, 16) Aabo batazoobelesegwe kulwana nkondo eeyo, masoja aaLeza aakujulu, kutali bakombi baLeza baanyika.—Chi. 19:11-15.

3. MA-ISRAYELI TEEBAKALI KUJAYA BANTU BAKALI KUSYOMA JEHOVA

Mazubaano kuchili chisi nchachilwanina na Leza mbuli mbaakachita kuma-Israyeli kuJerikko?

Chiindi, ma-Israyeli bakali kubafwida luzyalo bantu bakali aalusyomo muli Leza. Ma-Israyeli bakali kujaya biyo bantu Jehova mbaakali kwaamba kuti beelede kujayigwa. Amuyeeye zikozyano eezi zibili: Jehova wakalayilila kuti muunzi woonse waJerikko unyonyoonwe. Nikuba oobo, ma-Israyeli teebakamujaya pe Rahabbu abamumpuli yakwe nkaambo wakali aalusyomo. (Jos. 2:9-16; 6:16, 17) Anguwo muunzi waGibbiyoni wakafutulwa woonse, akaambo kakuti bantu bamumuunzi ooyo bakali kumuyoowa Leza.—Jos. 9:3-9, 17-19.

Mazubaano, zisi zinga zyayinka kunkondo taakwe nguzisala pe, zilakukula nibaba bakombi baLeza. Chimwi chiindi, bantu batakwe mulandu nga bajayigwa kunkondo eezi.

4. MA-ISRAYELI BAKALI KUTOBELA MILAWU YALEZA KUNKONDO

Chiindi, Jehova wakali kuyanda kuti ma-Israyeli batobelezye milawu yakwe kunkondo. Muchikozyano, aali chimwi chiindi Leza wakali kuyanda kuti basaangune “kwaambilizya cizuminano caluumuno” kumuunzi ngubakali kuyanda kulwana. (Dt. 20:10) Jehova wakali kuyanda kuti masoja aachi-Israyeli abe aabusanambi alubo alijate mumakkeempu aabo. (Dt. 23:9-14) Nikuba kuti masoja aazimwi zisi akali kuvuzya kuvumpila banakazi bamyuunzi njibakali bazunda, Jehova wakalayilila masoja aachi-Israyeli kuti atazichiti pe eezyo. Kuti kakuli kuti bakali kuyanda kukwata banakazi bamyuunzi njibakali bazunda bakeelede kuzoozichita kakuli kwayinda mweezi kuzwa nibazunda myuunzi eeyo.—Dt. 21:10-13.

Mazubaano, nyika zyiingi zyakasayina zizuminano zilaamilawu iitondeezya mbuzyeelede kweendelezegwa nkondo. Nikuba kuti milawu eeyo yakabambilwa kukwabilila basimyuunzi, pesi chiwusisya nchakuti chiindi chiingi milawu eeyo titobelezegwi.

5. LEZA WAKALWANINA BANTU BAKWE

Nkondo zilwanwa mazubaano, zilabasiya na bantu basyomeka mbuli mbaakasiigwa Rahabbu ampuli yakwe kuJerikko munkondo yaJehova?

Chiindi, Jehova wakalwanina ma-Israyeli, alubo wakali kubagwasya kuti bazunde kwiinda mukubachitila zigambyo. Muchikozyano, amuyeeye Jehova mbaakagwasya ma-Israyeli kuti bazunde muunzi waJerikko. Ma-Israyeli bakatobelezya nzibakabuzigwa aaJehova, mpawo bakoongolola “loongololo lwankondo, mpoonya bulambo bwamunzi bwakawa cakumaninina.” (Jos. 6:20) Jehova wakaagwasya lubo ma-Israyeli kuti azunde ma-Amori. Wakaagwasya biyeni? “Wakabalosyela mabwe mapati aacivwulamabwe . . . Aabo ibakajaigwa acivwulamabwe bakali banji kwiinda baabo bana Israyeli mbobakajaya apanga.”—Jos. 10:6-11.

Mazubaano, taachikwe chisi nchachilwanina pe Jehova. Bwaami bwakwe “teebwanyika eeyi pe” naba Jesu Mwaami waBwaami oobo teewanyika pe. (Joh. 18:36) Pesi Saatani ngunguwe weendelezya mfulumende zyabantu. Nkondo nzitubwene zilookumana bantu, zitondeezya moyo mubi ngwalaawo Saatani.—Lk. 4:5, 6; 1 Joh. 5:19.

MAKKRISTU BAKASIMPE BAYANDA LUUMUNO

Mbuli mbutwabona, mbuzilookulwanwa nkondo mazubaano ambuzyakali kulwanwa muchiindi chama-Israyeli zisiyene kule loko. Nikuba oobo, kusiyana ooku teenkuko pe akulikke kupa kuti maKkristu bachoonzyo batatoli lubazu muli zyankondo. Kuli tumwi twaambo. Muchikozyano, Leza wakaambilizya kuti kumazuba aakumamanino, aabo bakayiisigwa aaJehova “tabakaiyi limbi nkondo pe,” nikuba kutola lubazu mulinjiyo. (Is. 2:2-4) Mukuyungizya, Kkristu wakaamba kuti basikwiiya bakwe teebakali kuyooba “banyika.” Eezi zyaamba kuti teebakali kuzootola lubazu mulizyapolitikisi naakuti kuliswaanizya munkondo zyanyika.—Joh. 15:19.

Kuli zimwi zintu Kkristu nzyaakayiisya batobeli bakwe. Wakabayiisya kuti batantamuke zintu zikonzya kupa kuti banyeme, babe aabukali naakuti babusye nkondo. (Mt. 5:21, 22) Alubo batobeli bakwe wakabayiisya kuti babe bantu “bapa kuti kube luumuno” akuti bayande basinkondonyina.—Mt. 5:9, 44.

Niinzi nzyayelede kuchita umwi awumwi wesu? Nikuba kuti tatukwe muzeezo wakuyanda kuya kunkondo, pesi mumyoyo yesu tamukwe kakuzondana na kakonzya kupa kuti tutamvwanani aabamwi naakuti kuti kube kwaanzana mumbungano? Umwi awumwi wesu weelede kulilanga-langa kuti abone kuti taakwe muuya uuli boobo na mulinguwe.—Jak. 4:1, 11.

Kwiinda kuti tutole lubazu munkondo zyazisi, tulayandana alubo tupa kuti kube luumuno akati kesu. (Joh. 13:34, 35) Nituchilinda buzuba bwaJehova, bwakuti amane nkondo zyoonse mane kukabe kutamani, atukanze kutatola lubazu munkondo zyanyika.

^ Nisimpe kuti chimwi chiindi ma-Israyeli bakali kulwana chabo-chabo, nikuba boobo nkondo zili boobu teezyali kumubotezya pe Jehova. (1 Bam. 12:24) Chimwi chiindi, Leza wakali kuzizumizya nkondo zili boobu kuti zichitike amwi akaambo kakuti umwi musyobo wakali wachita chibi chipati naakuti wakali waleka kumukomba.—Bab. 20:3-35; 2 Mak. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.