1. Nkamboonzi nikutachigambyi kubona bantu kabatachisyomani pe munyika?

 BANTU beendelezegwa aaSaatani tabazi pe kuti ngwani ngubeelede kusyoma. Akaambo kakuti bakkala kabanyemesegwa aazintu zichitwa aabasimabbizinesi, bazyapolitikisi abapati bazikombelo. Eezi ngazyapa kuti baleke kusyoma beenzinyina, basimayakilane babo nikuba bamumpuli zyabo. Eezi tazitugambyi pe. Nkaambo Bbayibbili lyakaambilizya kuti: “Kumazuba aakumamanino . . . , bantu bazooba . . . batasyomeki, . . . basikubejelezya, . . . basikuuzya bamwi.” Mulaamwi majwi, bantu bakali kuyootondeezya buntu buli mbuli bwaSaatani bwakutasyoma bamwi.—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. (a) Ngwani ngutweelede kusyoma chakumaninina? (b) Njiili mibuzyo bamwi njibakonzya kubaayo?

² Nikuba oobo, mbukunga tuli maKristu, tulizi kuti tweelede kusyoma Jehova chakumaninina. (Jer. 17:7, 8) Tulaachoonzyo chakuti ulatuyanda akuti ‘tabalekelezyi pe’ beenzinyina. (Int. 9:10) Alubo tulakonzya kusyoma Kkristu Jesu akaambo kakuti wakatufwida. (1 Pet. 3:18) Alubo, mbuli mbutwakayiya kuzwa kuzintu zyakatuchitikila mubuumi, twakabona kuti Bbayibbili lilakonzya kutusimya. (2 Tim. 3:16, 17) Tulaachoonzyo chakuti tulakonzya kusyoma Jehova, Jesu aBbayibbili. Pesi bamwi balakonzya kulibuzya kuti, tweelede kubasyoma na bakwesu abachizi? Ikuti kakuli kuti iiyi, nkamboonzi nitweelede kubasyoma?

3. Nchiichili chilongezyo chipati nchitulaacho? (Marko 10:29, 30)

³ Jehova wakatusala kuti tube mpuli yabakombi bakwe bamunyika yoonse. Nchilongezyo chipati loko kuba mumpuli eeyi alubo kugwasya ndiswe. (Bala Marko 10:29, 30.) Munyika yoonse, tulaabakwesu abachizi bayanda Jehova mbuli mbutumuyanda.  Alubo bakwesu abachizi aaba babeleka changuzu kuti bapone kweendelana azyeelelo zyaLeza. Tulakonzya kusiyana milaka, maponeno anzila njituzwaataayo, pesi kuti twaswaanana kakusaanguna katatuzibene pe nga tuli mpuli iimwi iijisini. Kwiinda zyoonse, chitubotezya loko nkubaamwi abakombima kuti tutembawule akukomba Taateesu siluyando wakujulu.—Int. 133:1.

4. Nkamboonzi nikuyandikana kuti tugwasigwe aabakwesu abachizi?

⁴ Lino nchiichiindi chakuti tujatane aabakwesu abachizi. Akaambo kakuti, chimwi chiindi balatugwasya kuti tunyampule mikuli yesu. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Alubo batusungwaazya kuti tubaazyakuchita zyiingi mukubelekela Jehova akuti tukkale katusimide mubukombi. (1 Tes. 5:11; Heb. 10:23-25) Mubonaanga nikuli kuuba na kuti tulwane aaSaatani Dyabbulosi abaabo bali kubbazu lyakwe, kaansinga tatugwasigwi aabakwesu abachizi? Lino-lino Saatani abaabo mbayendelezyaabo bazoolwana bakombi baLeza. Pesi tuyoobona mbubatugwasya bakwesu abachizi muchiindi eecho nayootulwana.

5. Niinzi chikonzya kupa kuti bamwi baleke kusyoma bakwesu abachizi?

⁵ Bamwi kulabayumina kusyoma bakwesu abachizi. Amwi bachita oobo akaambo kakuti umwi mukombinyina wakapupulula nsiswa naakuti wakakachilwa kuzuzikizya nzibakasyomezyenie. Naakuti bamwi kulabayumina akaambo kakuti umwi mumbungano wakaambuula naakuti kuchita zintu zibachisa loko. Zintu zili boobu, zilakonzya kupa kuti tutabasyomi pe bakwesu. Pesi niinzi chikonzya kutugwasya kuti tusyome bakombima?

6. Luyando lutugwasya biyeni kuti tubasyome bamwi? (1 Bakorinto 13:4-8)

⁶ Luyando ndulo lupa kuti tusyome bamwi. Lugwalo lwa Bakkorinte bakusaanguna chaandaano 13 lupandulula luyando mbulukonzya  kutugwasya kuti tusyome naakuti tubasyome lubo bamwi. (Bala 1 Bakorinto 13:4-8.) Muchikozyano, vesi 4 yaamba kuti “luyando luli aamoyo mulamfu alubo luli aaluzyalo.” Jehova ututondeezya moyo mulamfu nikuba kuti nga twamubisizya. Andiswe tuyanda kuba aamoyo mulamfu kubakwesu kuti baambuula naakuti kuchita zintu zitunyemya. Vesi 5 iyungizya kuti: “[Luyando] talufwambaani kunyema, talubambi zintu zibi.” Tatweelede kubamba “zintu zibi” zyakuti tuzilembe biya mumizeezo kuti mukwesu ooyu wakatubisizya tungane kuchitila kuti tuzoomuyeezye lubo. Mukambausi 7:9 yaamba kuti tatweelede ‘kufwambaana kunyema pe.’ Nkinkaako, kuleelela kuti tubelesye majwi aali muli Baefeso 4:26 atii: “Kuti mwanyema mutabisyi pe, mutabbizyi zuba kamunyemede.”

7. Malayilile aali muli Matayo 7:1-5, kujana atugwasya biyeni kuti tusyome bakombima?

⁷ Imwi nzila iikonzya kutugwasya kuti tusyome bakwesu abachizi nkubabona mbuli mbababona Jehova. Leza ulabayanda alubo tabikkili maanu kukubisya kwabo. Andiswe mbutweelede kuchita. (Int. 130:3) Kwiinda kuti tubikkile maanu kukubisya kwabakwesu, tweelede kubeleka changuzu kuti tulange buntu bubotu mbubalaabo akweezya kubona kubeleka changuzu nkubachita kuti bachite zintu zilikabotu. (Bala Matayo 7:1-5.) Akaambo kakuti luyando “lusyoma zintu zyoonse,” nkinkaako, tusala kubasyoma bakwesu. (1 Kor. 13:7) Majwi aaya taawambi kuti tweelede kuchita chisyome-syome luzutu kumuntu woonse, pesi tweelede kusyoma aabo batondeezya kuti balasyomeka. *

8. Niinzi zikonzya kutugwasya kuti tusyome bakwesu?

⁸ Kuti umwi muntu atusyome, ziyanda kubeleka changuzu alubo kutola chiindi. Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tusyome bakombima? Tweelede kubaziba kabotu. Twaambuule aabo kumiswaangano yambungano. Tubambe kuzwaamwi mumulimu wakukambawuka. Tweelede kubatondeezya moyo mulamfu akubapa mweenya wakuti babone kuti tulabasyoma. Kumasaangunino, tulakonzya kusala zintu nzitukonzya kubuzya muntu ngutuchisaanguna-saanguna kuziba zilaatala abuumi bwesu. Chiindi nituyobumvwanana loko amuntu ooyo, tulakonzya kusaanguna kumubuzya mbutulimvwa. (Lk. 16:10) Pesi, niinzi nzitweelede kuchita kuti mukwesu wapupulula nsiswa? Tatweelede kufwambaanina kumuyumbila kumbali pe pesi tweelede kuziba mputugolela kunkani zyakwaambuula kulinguwe. Alubo tatweelede kuzumizya zintu zyakachitwa aawumwi kuti zitukachizye kusyoma bakombima. Munkani eeyi, tulabona zikozyano zyabamwi bakombi baJehova bachiindi basyomeka bakazumanana kusyoma bamwi nikuba kuti umwi muntu wakabachitila zintu zitali kabotu.

9. (a) Niinzi zitondeezya kuti Hana wakazumanana kusyoma mabambe aaJehova nikuba kuti bayiminini baLeza bakali kubisya? (b) Chikozyano chaHana chakuyiisyaanzi atala akusyoma mabambe aaJehova? (Langa chifanikisyo.)

⁹ Kuli nwaakali wanyema na akaambo kazintu zyakachitwa aamukwesu uuli aamukuli mumbungano? Kuti kakuli boobo, ulakonzya kugwasigwa loko achikozyano chaHana. Aachiindi eecho, muntu wakazibidwe loko muzintu zyabukombi muIsrayeli wakali Mupayizi Mupati Eli. Pesi mpuli yaEli teeyakali chikozyano chilikabotu pe. Bana bakwe, bakali aazyakuchita kutente lyakukombela pesi bakali kuchita zintu zifwisya bweeme, bakali kulijata munzila iitali kabotu. Pesi wisi taakwe nzyaakachita pe kuti abalulamike. Jehova taakamunyanzya pe Eli chilongezyo nchaakalaacho. Nikuba oobo, Hana taakwe  naakakaka pe kutobelezya mabambe aaJehova kwiinda mukuleka kukomba kutempele nikuba kuti Eli wakachili mupayizi mupati. Chiindi Eli naakabona Hana kalikukomba kawuside loko, Eli wakafwambaana kujinsya kwaamba kuti Hana ulikoledwe. Pesi taakalanga twaambo toonse pe twakaswaanizidwe, wakamujata munzila iitali kabotu Hana nikuba kuti bbala lyashota mubuumba. (1 Sam. 1:12-16) Nikuba oobo, Hana wakachita chikonke chakuti, naakali kuzooba aamwana wakali kuyoomutola kutente lyakukombela kuti akabeleke nkuko kali aansi aabweendelezi bwaEli. (1 Sam. 1:11) Bana baEli bakazoolulamikwa na? Iiyi, Jehova wakabweza ntaamu aachiindi chakwe cheelede. (1 Sam. 4:17) Mukuya kwachiindi, Leza wakazoopa Hana mwana mulombe uutegwa Samiyele.—1 Sam. 1:17-20.

10. Niinzi chitondeezya kuti Davida taakaleka pe kusyoma bamwi nikuba kuti umwi wabeenzinyina wakamusweesya?

¹⁰ Kuli nwaakali wasweesegwa aamweenzinyokwe na? Kuti kakuli boobo, tuyanda kulanga-langa zyakachitikila Mwaami Davida. Ahitofeli wakali umwi wabeenzinyina baDavida. Pesi chiindi Abbisalomu mwana waDavida naakayanda kubweza chuuno chabwaami chawisi, Ahitofeli wakaba kubbazu lyaAbbusalomu. Kweelede zyakamuchisa loko Davida akaambo kakuti mwana wakwe amweenzinyina bakali bamupapila. Nikuba oobo, nzyaakachita Ahitofeli teezyakapa kuti Davida aleke kusyoma bamwi. Wakazumanana kusyoma mweenzinyina wakali kusyomeka Hushayi. Hushayi wakakaka kuba kubbazu lyaAbbusalomu. Kwakali twaambo tubotu twakapa kuti Davida asyome Hushayi. Hushayi wakatondeezya kuti mweenzinyina wachoonzyo kuli Davida nkaambo wakalipeda kubikka buumi bwakwe mupenzi kuti avune Davida.—2 Sam. 17:1-16.

11. Umwi wababelesi baNabbala wakatondeezya biyeni kuti ulabasyoma bamwi?

¹¹ Lino atubone chimwi chikozyano lubo. Eechi nchamubelesi waNabbala. Davida abaalumi bakwe bakakwabilila babelesi bawumwi muIsrayeli uutegwa Nabbala. Mukuya kwachiindi, Davida wakazookumbila Nabbala mwaalumi wakanotede loko kuti abape chakulya abaalumi mbaakalaabo nikuba kufumbwa chakulya nchaakali kukonzya kubapa. Chiindi Nabbala naakakaka kugwasya Davida, Davida wakanyema loko zyakuti wakayanda kujaya  baalumi boonse bakali kubeleka mung’anda yaNabbala. Umwi mubelesi wakabuzya mwanakazi waNabbala, Abbigayeli. Akaambo kakuti wakali wamumpuli yaNabbala, mubelesi ooyu wakalizi kuti wakali kunoofutuka kuti makani aaya waabuzya Abbigayeli. Kwiinda kuti achije, mubelesi ooyu wakasyoma Abbigayeli kuti ulabambulula chiimo eechi. Kulakonzeka kuti mubelesi ooyu wakamusyoma Abbigayeli akaambo kakuti Abbigayeli wakazibikene kuti wakali musongo. Alino kumusyoma nkwaakachita teekwakaba kwabuyo pe. Abbigayeli wakatondeezya chibindi kwiinda mukugwasya Davida kuti atachiti zintu zitali kabotu nzyaakali kuyanda kuchita. (1 Sam. 25:2-35) Abbigayeli wakasyoma kuti Davida wakali kuyoosala munzila iilikabotu kunkani eeyi.

12. Jesu wakatondeezya biyeni kuti wakali kubasyoma basikwiiya bakwe nikuba kuti teebakamaninide pe?

¹² Jesu wakatondeezya kuti ulabasyoma basikwiiya bakwe nikuba kuti chimwi chiindi bakali kukachilwa kuchita zimwi zintu. (Joh. 15:15, 16) Chiindi Jakkobo aJohane nibakakumbila zyuuno zyaajulu muBwaami, Jesu taakwe naakayeeya kuti bakali kukomba Jehova akaambo kakuti bayanda kujana zimwi zintu naakuti kubagwisya kuti babe baapostoli. (Mk. 10:35-40) Mukuya kwachiindi, boonse basikwiiya baJesu bakamuchija mubusiku naakasungwa. (Mt. 26:56) Nikuba oobo, Jesu taakaleka pe kubasyoma nkaambo wakalizi kuti tabamaninide pe, pesi “wakabayanda kusikila kumamanino.” (Joh. 13:1) Chiindi Jesu naakabusigwa, wakapa baapostolo bakwe basyomeka bali 11 mulimu mupati uuyandikana loko, wakazulwida mumulimu wakugwasya bantu kuti babe basikwiiya akulangania mbelele zyakwe ziyandikana. (Mt. 28:19, 20; Joh. 21:15-17) Jesu wakali aatwaambo tubotu twakali kupa kuti asyome baapostoli bakwe nkaambo boonse bakazumanana kusyomeka kusikila kumamanino aabuumi bwabo bwaanyika. Kwaamba choonzyo, Hana, Davida, mubelesi waNabbala, Abbigayeli aJesu, bakatusiila chikozyano chibotu loko chakuti tusyome bantu batamaninide.

13. Niinzi zikonzya kupa kuti tuleke kusyoma bamwi?

¹³ Kuli nwaakali wabuzya umwi mukwesu na nsiswa mpawo wazooyimvwida kuli bambi bantu? Eezi zilachisa. Umwi muchizi wakabuzya umwi mwaalu atala amakani aansiswa. Mubuzuba bwakatobela, mwanakazi wamwaalu ooyo wakafoonena muchizi ooyo kayanda kumusungwaazya. Zilaantanganana kuti mukwesu ooyo wakabuzya mwanakazaakwe makani aansiswa. Eezi zyakapa kuti muchizi ooyo atachimusyomi pe mwaalu ooyo. Pesi muchizi ooyo wakazooyanduula lugwasyo. Wakaambuula aamwaalu uumbi mpawo mwaalu ooyo wakagwasya muchizi ooyo kuti ataleki pe kusyoma bamwi baalu.

14. Niinzi chakagwasya umwi mukwesu kuti abasyome lubo bamwi?

¹⁴ Umwi mukwesu wakali wabaachiindi chilamfu katamvwanani abaalu babili alubo wakali kubonaanga tachizoofwi wabasyoma pe. Nikuba oobo, wakasaanguna kuyeeya atala amajwi akaambwa aawumwi mukwesu ngwaakali kulemeka loko. Majwi aayo aalaanguzu ngakuti: “Sinkondoma nguSaatani kutali bakombima.” Kuzwa waawo, mukwesu ooyo wakaayeeyesesya majwi aaya mpawo wakakomba akubamba kuti akabe aaluumuno abaalu aabo babili mbaakatali kumvwananaabo.

15. Nkamboonzi kumusyoma lubo muntu nikukonzya kutola chiindi? Amba chikozyano.

¹⁵ Wakasweekelwa aachilongezyo na? Kuti kakuli boobo, zilachisa. Grete abanyina bakali Bakamboni basyomeka muNazi Germany chiindi mulimu wesu nwaakakasigwa kuma1930. Grete wakali aachilongezyo chakutayipa makkopi aaNgaziyakulinda. Pesi chiindi bakwesu nibakaziba kuti wisi taakali kukayanda pe kasimpe, bakamubwezela chilongezyo eecho, kabayoowela  kuti chimwi chiindi wisi ulakonzya kuzoowuzya bamumbungano kuli basikubakazya. Sunko eeli teelyakagolela mpawaawa pe kuli Grete. Munkondo Yanyika Yoonse Yabili, bakwesu teebakali kumupa pe Grete abanyina makkopi aaNgaziyakulinda alubo teebakali kubaambuuzya pe kuti baswaanana munzila. Eezi zyakabachisa loko zyakuti zyakabatolela chiindi kuti babalekelele bakwesu aaba akubasyoma lubo. Mukuya kwachiindi, Grete wakabona kuti Jehova wakabalekelela bakwesu aabo nkinkaako, anguwe wakasala kubalekelela. *

16. Nkamboonzi nikuyandikana kuti tuzunde zintu zikonzya kupa kuti tuleke kubasyoma bamwi?

¹⁶ Kuti kuli wakali waswaanana aachiimo chili boobu chimana manguzu, belekela kuti ubasyome lubo bamwi. Zilakonzya kutola chiindi pesi unooli wabelekela ziliwo. Muchikozyano, kuti walya chakulya chipambanikide ulakonzya kubikkila maanu loko kuli chakulya nchutanoolye. Nikuba oobo, kupambanika kwachakulya chimwi, takupi kuti ulekelaato pe kulya. Munzila iikozyenie, kupambanisigwa aamuntu uumwi wamumbungano takupi kuti tulekelaato pe kusyoma bakwesu abachizi boonse nkaambo tulizi kuti bakazyalwa kabali aachibi. Kuti twabasyoma lubo bamwi, zilapa kuti tubotelwe alubo tulakonzya kugwasya bamwi mumbungano kuti batabayeeyeli zibi pe bamwi.

17. Nkamboonzi kusyomeka nikuyandikana alubo tuyoolanga-langaanzi muchiiyo chitobela?

¹⁷ Bantu beendelezegwa aaSaatani tabasyomani pe. Pesi luyando ndutulaalo aakati kabakombima bali munyika yoonse lupa kuti tubasyome. Kusyoma bakombima kupa kuti tubotelwe akuti tujatane lino. Alubo kuyootukwabilila muziindi ziyumu nzitulangilila kunembo. Niinzi nzweelede kuchita kuti kuchinyemede akaambo kakuti umwi wakabbulula nsiswa yako? Yezya kubona zintu mbuli mbazibona Jehova, belesya malayilile aamuBbayibbili, bayande loko bakombinyokwe alubo yiya kuzwa kuzikozyano zyamuBbayibbili. Machise ngitumvwa kuti bamwi babbulula nsiswa yesu alakonzya kumana alubo tulakonzya kubasyoma lubo bamwi. Kuti twachita oobo, tulajana beenzuma biingi loko bakakatila ‘kwiinda banokwesu.’ (Tus. 18:24) Nikuba oobo, kusyomana takweelede kulemenena kubbazu limwi pe. Muchiiyo chitobela, tuyoobona chikonzya kupa kuti bakwesu batusyome andiswe.