Skip to content

Skip to table of contents

Muswaangano wa Basikwiiya Bbaibbele, ku Tacoma, Washington, U.S.A

Myaka Iili 100 Iyainda—1917

Myaka Iili 100 Iyainda—1917

MAGAZINI ya Ngazi Yamulindizi yamu Chingisi ya January 1, 1917 yakaamba kuti: “Twatalika mwaka mupya akati kamazwanga, mapenzi alimwi akujayana.” Masimpe, Nkondo Mpati, yalo mazuba aano iizyibidwe kuti ni Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse, yakazumanana mu Europe.

Nokuba kuti kuciindi eeco Basikwiiya Bbaibbele tiibakali kukamvwisya cakumaninina ikaambo Banakristo ncobateelede kutola lubazu munkondo, bunji bwabo bakali kusolekesya kutatila bulowa. Mucikozyanyo, mu England, Stanley Willis iwakajisi myaka iili 19 wakakanzide kutatola lubazu munkondo. Katanabetekwa akaambo kazintu nzyaakali kusyoma, wakaamba kuti: “Ndicibona kuti ncoolwe cipati kuzumizyigwa kupa bumboni oobu. Mupati Wabasikalumamba sunu mafwumofwumo wandaambila kuti bayoondaambila kusama yunifoomu yabusikalumamba, alimwi ikuti naa ndikakake, ndiyoobetekwa akwaangwa.”

Ciindi Stanley naakakaka, wakaangwa muntolongo. Nokuba boobo, wakazumanana kulanga zintu munzila yeelede. Nokwakainda myezi yobilo wakalemba kuti: “Kwiinda ‘mumuuya wanguzu’ ngotupegwa kuzwa ku Kasimpe, tulacikonzya kuliyumya . . . kuzintu bamwi nzyobabona kuti zilakatazya kapati.” Wakacibelesya kabotu ciindi naakali muntolongo alimwi wakalemba kuti: “Cilongezyo cipati ncondajana kwiinda mumasunko aaya ncoolwe cakuba aciindi cinji cakupaila, kuzinzibala kuyeeya alimwi akubala.”

Kakutanainda ciindi, cisi ca United States acalo cakatola lubazu mumazwanga. Kwiinda mumajwi ngaakaamba kumuswaangano wa United States Congress mu April 2, 1917, Mweendelezi wacisi Woodrow Wilson wakaambilizya kuti cisi cakwe ciyanda kutalika nkondo a Germany. Nokwakainda buyo mazuba one, cisi ca United States cakanjila munkondo. Tiilyakalampa, Banakristo mucisi ca United States bakalijana musunko lyakutola lubazu munkondo.

Kutegwa kujanike basikalumamba ibakali kuyandika cakufwambaana, mu May, cisi ca United States cakabikka mulawo uutegwa Selective Service Act. Nokwakainda buyo mwezi omwe, mulawo uutegwa Espionage Act wakabikkwa. Mulawo wakusaanguna wakapa kuti mfwulumende ya U.S. icikonzye kusala bamaalumi mboyakali kuyanda kubelesya munkondo, mpoonya mulawo wabili wakapa kuti ube mulandu kukaka kuya kunkondo. Kakutanainda ciindi, basinkondo bakasimpe bakatalika kubelesya milawo eeyi kupenzya babelesi ba Jehova basiluumuno.—Int. 94:20.

Mapenzi aakaboola munyika akaambo kankondo tanaakabagambya pe Basikwiiya Bbaibbele. Kwamyaka minji bakali kwaambilizya businsimi bwamu Bbaibbele ibwakali kwaamba bukkale buli boobu. Nokuba boobo, ibamwi bakagambwa akaambo kakukazyanya ikwakatalika naaba akati kabantu ba Jehova.

Kusunkwa Akupupululwa

Mu United States, mapenzi akatalika nokwakainda buyo ciindi cisyoonto kuzwa nobakafwa ba Charles Taze Russell. Kaambo kapati, kakali kujatikizya babelesi ba Jehova mbobakali kuyakweendelezyegwa. Mukwesu Russell wakalembya Zion’s Watch Tower Tract Society mumulawo mu 1884 alimwi wakabeleka kali pulezidenti wambunga eeyi kusikila naakafwa mu October 1916. Ciindi ba Joseph F. Rutherford nobakatalika kusololela, bamwi ibakajisi mpuwo kapati mumbunga, kubikkilizya abone ibakali mukabunga kabeendelezi, bakali kuyanda kuba anguzu zyakweendelezya.

Balupati-pati bone aaba, kubikkilizya abamwi ibali mbobabede, tiibakakkomana ambwaakali kweendelezya zintu Mukwesu Rutherford. Kaambo kamwi, kakali kujatikizya mulimo waba Paul S. L. Johnson, iwakali mulangizi weendeenda.

Mukwesu Russell katanafwa, wakali kuyanda kutuma ba Johnson ku England kabali mwiiminizi wambunga weendeenda. Ookuya, ba Johnson bakali kuyookambauka makani mabotu, kuswaya mbungano, alimwi akupa lipooti kujatikizya mulimo mucilawo eciya. Nobakasika okuya mu November 1916, bakwesu baku England bakabatambula amaanza obilo. Cuusisya ncakuti, bulemu mbobakali kupegwa bwakabapa kutalika kulisumpula, akutalika kuyeeya kuti mbobakeelede kubweza busena bwa Mukwesu Russell.

Kakunyina kuzumizyigwa, ba Johnson bakatanda bamwi bamukwasyi wa Bbeteli ku England ibakali kubakazya. Alimwi bakali kuyanda kuti kabeendelezya akkaunti yakubbanki yambunga yaku London, aciindi eeco Mukwesu Rutherford wakabalomba kuti bapiluke ku United States.

Ba Johnson bakapiluka ku Brooklyn, muciindi cakulibombya akutambula kululamikwa nkobakapegwa, cakwiinduluka-induluka bakasola koongelezya Mukwesu Rutherford kuti abazumizye kupiluka ku England kutegwa bakazumanane kubelekela nkuko. Naatakazwidilila makanze aabo, ba Johnson bakasola koongelezya kabunga kabeendelezi, akati kabo, bone bakaba kulubazu lwabo.

Kayeeya kuti baalumi aaba balasola kubweza mali aambunga mu United States, mbubwenya mbobakatiicite ba Johnson ku England, Mukwesu Rutherford wakabweza ntaamu akubagwisya mukabunga kabeendelezi. Kweelana amulawo waku United States aabo ibakali mukabunga kabeendelezi bakeelede kusalwa buya abasimbunga mwaka amwaka. Nokuba boobo, kumuswaangano wambunga waamwaka mu January 6, 1917, kwakasalwa buyo bantu botatwe kuba mukabunga kabeendelezi, ba Joseph F. Rutherford, ba Andrew N. Pierson, alimwi aba William E. Van Amburgh. Bakabweza cuuno capulezidenti, pulezidenti wabili, alimwi amulembi uulanga nkomwe yamali. Kunyina kusala kumbi ikwakacitwa kwazyuuno zyone zyakaceede mukabunga kabeendelezi. Ibaalumi ibakali muzyuuno eezyo, basikukazya bone, bakalisalidwe musyule kuba mukabunga kabeendelezi, alimwi cakali kuyeeyelwa kuti bayoozumanana muzyuuno eezyo buumi bwabo boonse. Pele, akaambo kakuti kunyina nobakasalwa alimwi lyamuswaangano waamwaka, eeci cakali kwaamba kuti tiibakali kuzumizyigwa amulawo kuba mukabunga kabeendelezi! Aboobo, mu July 1917, Mukwesu Rutherford wakabelesya nguzu nzyaakapedwe amulawo kusala baalumi basyomeka bone kubweza zyuuno zyone izyakanyina bantu mukabunga.

Mbubonya mbocakali kulangilwa, baalumi bone aaba ibakatandwa bakanyema kapati alimwi bakatalika kulwanina kuti bapilusyigwe alimwi muzyuuno zyabo. Pele bakaalilwa. Nokuba kuti Basikwiiya Bbaibbele bamwi bakaba kulubazu lwabo akutalisya mbunga zimbi, Basikwiiya Bbaibbele banji bakazumanana kusyomeka, alimwi baya bone ibakagwisyigwa kunyina nobakapiluka alimwi mukabunga kabeendelezi.

Kuyaambele Nokuba Kuti Kuli Mapenzi

Muciindi eeci, Mukwesu Rutherford abakwesu bambi a Bbeteli ibakali kusyomeka bakazumanana kubeleka mukutola ambele ziyandika zya Bwami. Mweelwe wabalangizi beendeenda, wakayungizyigwa kuzwa ku 69 kusika ku 93. Mweelwe wabapainiya baciindi coonse wakayungizyika kuzwa ku 372 kusika ku 461. Kuyungizya waawo, kwaciindi cakusaanguna bapainiya bakugwasyilizya bakatalika kusalwa. Mbungano zimbi zyakajisi basimilimo aaba basungu basika ku 100.

Mu July 17, 1917, kwakamwaigwa bbuku lipya lyakuti, The Finished Mystery. Kuzikusika kumamanino aamwaka, mabbuku aakumwaya akamana alimwi kwakoodwa mabbuku aambi aali 850,000 kuzwa kukkampani iyakali kupulinta mabbuku eesu. *

Kubambulula bweende bwamilimo a Bbeteli ikwakatalisyigwa a Mukwesu Russell mu 1916 kwakamanizyigwa mu 1917. Mu December mwaka ngomunya ooyu, Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti: “Kubambulula bweende bwamilimo yamuma ofesi . . . kwamanizyigwa alimwi lino zintu zyeenda mbuli mbozyeelede kweenda mumbunga iili yoonse yeendelezyegwa kabotu . . . Boonse babelekela mumaofesi balizyi kuti eeci ncoolwe ikutali ceelelo buya kubelekela muofesi.”

Mu September 1917, Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti: “Kuzwa mu January 1, mwezi amwezi kuli kuyungizyika [kwamabbuku aamwaigwa] tweezyanisya amwezi nguwenya ooyu mu 1916 . . . Eeci kulindiswe citondezya kuti Mwami ulaulongezya mulimo uucitwa kuno ku Brooklyn.”

Kusunkwa Akupupululwa Kwazumanana

Basikukazya bakagwisyigwa mumbunga, alimwi icakazwawo mukuvwoota ikwakacitwa mumbungano, alimwi icakamwaigwa mu Ngazi Yamulindizi, cakali kutondezya kuti bunji bwabakwesu bakali kulubazu lwa Mukwesu Rutherford alimwi abaalumi basyomeka a Bbeteli. Pele, kusunkwa kwabaalumi aaba tiikwakaningamana. Nokuba kuti mwaka wa 1918 wakatalika kabotu, akali kuyooba matalikilo aaciindi camudima mumakani aajatikizya mbunga yesu yamazuba aano.

^ munc. 18 Mabbuku eesu woonse akali kupulintwa amakkampani aamakwebo kusikila mu 1920.