Skip to content

Skip to table of contents

Ikukulwaizigwaa Mutumwa Uuzwa Kuli Leza

Ikukulwaizigwaa Mutumwa Uuzwa Kuli Leza

Cibalo 12

Ikukulwaizigwaa Mutumwa Uuzwa Kuli Leza

1. Ino Daniele wakalongezegwa buti akaambo kakuyandisisya kubona kuzuzikizigwa kwamakanze aa Jehova?

DANIELE wakalumbulwa kapati akaambo kakuyandisisya kwakwe kuti abone kuzuzikizigwa kwamakanze aa Jehova. Wakapegwa businsimi bugambya bwansondo zili 70 kujatikizya ciindi cakulibonya kwa Mesiya. Alimwi Daniele wakabaa coolwe cakubona basyeede basyomeka akati kabantu bakwe kabapiluka kumunzi wabo. Eco cakacitika mu 537 B.C.E. kumamanino ‘aamwaka mutaanzi wabwami bwa-Koresi mwami wa-Persia.’—Ezara 1:1-4.

2, 3. Nkaambo nzi Daniele ncaatakakonzya kupilukila kunyika ya Juda abama Juda basyeede?

2 Daniele tanaakali akati kabaabo bakapilukila kucisi ca Juda. Nocakamukatazya kapati kweenda akaambo kakuti wakalicembeede. Nokuba boobo, kwakacili mulimo umbi Leza ngwaakali kuyanda kuti acite mu Babuloni. Imyaka yobile yakainda. Mpoonya cibalo citwaambila kuti: “Mumwaka watatu wabwami bwa-Koresi mwami wa-Persia, makani akayubunwidwa Daniele, ngonguwe iwakapegwa izina lya-Belitsazara. Ayo makani akali aakusinizya, makani aankondo impati, alimwi wakaswiilila makani akumvwisya cilengano.”—Daniele 10:1.

3 “Mwaka watatu wabwami bwa-Koresi” ulakonzya kweendelana amwaka wa 536/535 B.C.E. Imyaka yiinda ku 80 yakaliindide kuzwa ciindi Daniele naakaletwa mu Babuloni antoomwe abasilunyungu lwabwami alimwi abakubusi ba Juda ibana babantu basumpukide. (Daniele 1:3) Ikuti naa wakali mukubusi naakasika mu Babuloni, lino weelede kuti uli mumyaka yakwe yakuzyalwa iitandila ku 100. Wakabaampuwo mbotu kaka akaambo kamulimo ngwaakacita cakusyomeka!

4. Nokuba kuti Daniele wakalicembeede, mulimo nzi mupati ngwaakali kunoocibeleka mububambe bwa Jehova?

4 Pele, nokuba kuti wakalicembeede, imulimo wa Daniele mububambe bwa Jehova tiiwakaninga mana pe. Ikwiinda mulinguwe, Leza wakali kuyooambilizya mulumbe wabusinsimi iwakali kunoojatikizya mazubaa kumbele. Bwakali kuyooba businsimi bujatikizya ciindi cesu cino acakumbele. Ikutegwa agwasye Daniele kucita mulimo oyu, Jehova wakacibona kuti cileelede kumugwasilila, ikumuyumya-yumya kujatikizya mulimo wakali kumbele.

ICAKALI KUPA KULIBILIKA

5. Makani nzi aalangilwa kuti ngaakamulibilisya Daniele?

5 Nokuba kuti Daniele tanaakapilukila kunyika ya Juda abama Juda basyeede, wakakuyandisisya kapati kumvwa izyakali kutola busena kumunzi wakwe mubotu. Ikweelana amakani ngaakamvwa, Daniele wakaziba kuti zintu tiizyakali kweenda kabotu pe okuya. Icipaililo cakayakululwa alimwi intalisyo yatempele yakabikkwa mu Jerusalemu. (Ezara caandaano 3) Pele masi aakali munsi-munsi akali kukasya kuti ucitwe mulimo oyo wakuyakulula alimwi bakali kukanza kupenzya bama Juda bakapiluka. (Ezara 4:1-5) Ee, eco nocakapa kuti Daniele alibilike kujatikizya zintu zinji.

6. Nkaambo nzi ciimo cakali mu Jerusalemu ncocakamukatazya Daniele?

6 Daniele wakali buzyi businsimi bwa Jeremiya. (Daniele 9:2) Wakalizi kuti ikuyakululwa kwatempele mu Jerusalemu alimwi akupilusigwa kwabukombi bwakasimpe zyakaliswaangene kapati amakanze a Jehova kujatikizya bantu bakwe akuti zyoonse ezi zyakeelede kucitika katanalibonya Mesiya wakasyomezyedwe. Atwaambe kuti, Daniele wakalaacoolwe kapati kutambula businsimi bwa “nsondo zili makumi aali musanu ansondo zyobile” kuzwa kuli Jehova. Ikuzwa kubusinsimi obu, wakaziba kuti Mesiya wakali kulangilwa kuboola kwaakwiinda “nsondo” zili 69 kuzwa kuciindi camulazyo wakubusya awakuyakulula Jerusalemu. (Daniele 9:24-27) Nokuba boobo, akaambo kakubija kwaciimo ca Jerusalemu alimwi akumuka kuyakululwa kwatempele, tacikatazyi kubona ncaakatyompelwa Daniele.

7. Ncinzi ncaakacita Daniele kwansondo zyotatwe?

7 Icibalo caamba kuti: “Mumazuba ayo mebo nde-Daniele ndakali kulila insondo zyotatwe zizwide. Teendakali kulya zilyo zinono pe. Katakwe nyama naba waini iwakanjila mukanwa lyangu, alimwi nsikwe nendakalinanika, mane insondo zyotatwe zyakamaninina.” (Daniele 10:2, 3) “Insondo zyotatwe” naa mazuba aali 21 aakulila akuliimya kulya cakali ciindi cilamfwu kapati. Cilangilwa kuti cakamana “mubuzuba bwamakumi obile aane bwamwezi mutaanzi.” (Daniele 10:4) Aboobo, iciindi ncaakaliimya kulya Daniele cakali kubikkilizya aca Pobwe lya Kwiindilila ilyakali kucitwa mubuzuba bwakkumi amazuba one bwamwezi wakusaanguna, Nisani alimwi apobwe lyakali kutobela ilyamazuba aali ciloba lyacinkwa citakwe bumena.

8. Mpaaciindi cili musyule Daniele naakabuyandaula cakusinizya busolozi bwa Jehova, alimwi ncinzi cakacitika?

8 Icintu cikozyanya aceeci cakamucitikila Daniele musyule. Kuciindi eco wakali katazidwe kujatikizya kuzuzikizigwa kwabusinsimi bwa Jehova bwakali kwaamba kusaalwa kwa Jerusalemu kwamyaka iili 70. Ino ncinzi ncaakacita Daniele kuciindi eco? Daniele wakati: “Ndakalanzya busyu bwangu ku-Mwami Leza kukumuyandaula azikombyo azikumbizyo cakuliimya kulya acakusama zisani zyamasaka akulibubula mutwe.” Jehova wakaingula mupailo wa Daniele kwiinda mukumutumina mungelo Gabriyeli kajisi mulumbe iwakamukulwaizya kapati. (Daniele 9:3, 21, 22) Sena Jehova wakeelede kucita mbubonya alino akukulwaizya Daniele calo ncaakali kuyandika kapati?

ICILENGAANO CIYOOSYA

9, 10. (a) Nkuli nkwaakabede Daniele naakabona cilengaano? (b) Amupandulule ncaakabona Daniele mucilengaano?

9 Daniele tanaatyompwa pe. Wazumanana kutwaambila catobela kaamba kuti: “Nendakaimvwi ankomwe yamulonga mupati, nkokuti Hidekeli, ndakatambya meso aangu, nkabela ndakabona umwi muntu uusamine masani aatuba, uuangide kucibunu lukumba lwangolida ya-Ufazi.” (Daniele 10:4, 5) Imulonga wa Hidekeli wakali akati kamilonga yone mipati-pati yakali kutalikila mumuunda wa Edeni. (Matalikilo 2:10-14) Mu Persia Yansiku, Hidekeli wakali kwiitwa kuti Tigra, kwalo kwakazwa zina lya Cigiliki lyakuti Tigrisi. Icibeela cakali akati kamulonga wa Hidekeli alimwi awa Firate cakali kwiitwa kuti Mesopotamiya nkokwaamba kuti “Inyika iili Akati Kamilonga.” Eci cisinizya kuti Daniele naakatambula cilengaano eci wakacili mucisi ca Babuloni nokuba kuti ambweni tanaakali mumunzi wa Babuloni.

10 Elo cakali kuyoosya kaka cilengaano eci ncaakatambula Daniele! Aino oyu ngwaakabona naakatambya meso aakwe tali muntu-muntu buyo pe. Daniele wakapandulula boobu: “Mubili wakwe kuuli mbuli ibbwe lyaberulo, busyu bwakwe kabuli mbuli lulabo, meso aakwe kaakozyene amalampi aamulilo, maboko aakwe amaulu aakwe kaanyengema mbuli mukuba uusyobwedwe, ajwi lyamwaambo wakwe kalili mbuli ijwi lyamakamu.”—Daniele 10:6.

11. Ino cilengaano cakamujatikizya buti Daniele abantu mbaakali ambabo?

11 Daniele wakaamba kuti, nokuba kuti cilengaano eci cakali kumweka, ‘bantu mbendakali abo teebakacibona pe.’ Akaambo kakakaambo katazibidwe, “bakasikilwa kukankama kupati, bakacija kuyooyuba.” Aboobo Daniele wakacaala alikke kunkomwe yamulonga. “Cilenga[a]no eci cipati” cakali kuyoosya kapati cakuti wakati: “Katakwe inguzu zyakasyaala mulindime abuniini. Busyu bwangu bwakabalangala bwakasanduka cakuyoosya, anguzu zyangu zyakandimanina.”—Daniele 10:7, 8.

12, 13. Ncinzi citondezyegwaa mutumwa (a) kwiinda munsamino yakwe? (b) mbuli mbwalibonya?

12 Atulange-lange mutumwa oyu wakamuyoosya boobu Daniele. ‘Wakasamine masani aatuba, kucibuno wakalyaangide lukumba lwangolida ya Ufazi.’ Mu Israyeli yansiku, efodi yamupaizi mupati alimwi acakusama caakaango antoomwe amasani aabapaizi bambi zyakali zyamasani aatuba aalukidwe kabotu alimwi akali kubotezyegwaa ngolida. (Kulonga 28:4-8; 39:27-29) Aboobo izyakusama zyamutumwa zitondezya kusalala alimwi abulemu bwacuuno cakwe.

13 Alimwi Daniele wakayoowa akaambo kambwaakali kulibonya mutumwa—ikumweka kwamubili wakwe iwakali mbuli bbwe liyandisi, imumuni uutowa wabusyu bwakwe, inguzu zyakali mumeso akwe alimwi akumweka kwamaboko azituta zyakwe. Noliba jwi lyakwe lyakali kuyoosya. Zyoonse ezi zitondezya kuti tanaakali muntu-muntu buyo. Oyu “muntu uusamine masani aatuba” wakali mungelo wakajisi cuuno caatala walo wakali kubelekela kubusyu bwa Jehova busalala kwalo nkwaakazwa naakaleta mulumbe. *

“MUNTU UUYANDWA LOKO” WAYUMIZIGWA-YUMIZIGWA

14. Ndugwasyo nzi ndwaakali kuyandika Daniele kutegwa atambule mulumbe wamungelo?

14 Imulumbe ngwaakali kuyanda kwaamba mungelo wa Jehova kuli Daniele wakali mulemu alimwi wakali kukatazya. Katanautambula Daniele, wakali kuyandika kugwasigwa kuti aleke kuyoowa. Akaambo kakuziba kaambo aka, imungelo wakagwasya Daniele akumukulwaizya. Atumutobelezye Daniele mbwayabuluula kujatikizya cakacitika.

15. Ncinzi ncaakacita mungelo ikutegwa agwasye Daniele?

15 “Mvwe buyo ijwi lyakwaamba kwakwe, ndakafwida muŋonzi cakuvwundama ansi.” Ambweni kuyoowa alimwi akulibilika nkokwakapa kuti alebukilwe Daniele. Ino mungelo wakacita nzi kutegwa amugwasye? Daniele wakaamba kuti, “Mpawo ijanza lyakandiguma, lyandibusya aamazwi aangu amaanza aangu.” Kunze lyaboobo, imungelo wakakulwaizya musinsimi amajwi aya akuti: “O Daniele, muntu uuyandwa loko, swiilila majwi ngendi mukukwaambila. Ima kabotu, nkaambo ciindi ecino ndatumwa kulinduwe.” Ijanza elyo alimwi amajwi aaumbulizya akayumya-yumya Daniele. Nokuba kuti wakali “kukankama,” Daniele ‘wakaima.’—Daniele 10:9-11.

16. (a) Ncinzi citondezya kuti Jehova ulaiingula kufwambaana mipailo yababelesi bakwe? (b) Nkaambo nzi ncaakamukila mungelo kuzyoogwasya Daniele? (Amubikkilizye azili mukabbokesi) (c) Mulumbe nzi mungelo ngwaakali kuyanda kwaambila Daniele?

16 Imungelo wakaamba kuti ncaakalondede buya nkuyumya-yumya Daniele. Imungelo wakati: “Utayoowi, Daniele, nkaambo kuzwa kubuzuba butaanzi, nowakabika moyo wako kukumvwisya makani, akulibombya kubusyu bwa-Leza wako, majwi aako akali kumvwigwa. Lino ndasika nkaambo kamajwi aako.” Mpoonya mungelo wakapandulula ncaakamukila. Wakati: “Mwami wacisi ca-Persia wakasi yande kundikasya mazuba aali makumi obile abuzuba bomwe, pele Mikayeli umwi wabasilutwe bapati wakeza kuzoondigwasya, aboobo ndakamusiya nkukonya oko abami ba-Persia.” Ikwiinda mukugwasigwaa Mikayeli, imungelo wakakonzya kuzuzikizya mulimo wakwe, ikuboola kuli Daniele ikuleta mulumbe oyu wakali kuyandika kufwambaana wakuti: “Ndeza kukuzibya makani aayoocitwa kubantu bako kumazuba aakumamanino. Nkaambo cilengano ncamazuba aacili kule.”—Daniele 10:12-14.

17, 18. Ino Daniele wakagwasigwa buti kwaciindi cabili, alimwi eci cakapa kuti akonzye kucita nzi?

17 Muciindi cakuti Daniele akkomane kuti ulatambula mulumbe mubotu boobu, kulibonya kuti izintu nzyaakamvwa zyakamujatikizya kapati. Icibalo eci caamba kuti: “Amane kundaambila majwi aali boobo, ndakawida ansi cakuvundama, ndaba syataambi.” Pele oyu mungelo mutumwa wakalilibambilide kumugwasya—kwaciindi cabili. Daniele wakati: “Lino umwi uuli mbuli muntu waansi wakandaampa kumilomo, nkabela mpawo ndakabbanuna mulomo wangu akwaamba.” *Daniele 10:15, 16a.

18 Daniele wakayumizigwa imungelo naakamujata kumilomo yakwe. (Amweezyanisye Isaya 6:7.) Naakatalika kwaambaula Daniele, wakakonzya kupandulwida mungelo imapenzi ngaakajisi. Daniele wakati: “O Mwami wangu, nkaambo kacilengano ndajatwa mause, anguzu zyangu zyandimanina. Lino mebo ndemulanda wamwami wangu nkaambaule buti ayebo mwami wangu? Nkaambo ciindi ecino ndabulilwa inguzu, akuyooya kwandikacila.”—Daniele 10:16b, 17.

19. Ino Daniele wakagwasigwa buti kwaciindi catatu, alimwi ncinzi cakacitika?

19 Daniele tanaakatoongauka nokuba kulilekelela. Wakali kwaamba buyo mapenzi akwe elyo mungelo wakamumvwa. Aboobo kwaciindi catatu, Daniele wakagwasigwaa mutumwa mungelo. Imusinsimi wakaamba kuti: “Kwakandaampa aumwi uuli mbuli muntu waansi, wandiyumya.” Oyu mungelo wakaamba majwi aya aaumbulizya naakamana kumwaampa ategwa: “Utayoowi, O muntu uuyandwa loko, koba aluumuno, koyuma akuba mukozu.” Oko kwaampwa alimwi amajwi aayumya-yumya nzyaakali kuyandika Daniele. Ncinzi cakacitika? Daniele wakaamba kuti: “Amane kundaambila, ndakaba anguzu, ndati, Mbubo, mwami wangu aambe, nkaambo wandipa inguzu.” Lino Daniele wakalibambila kucita mulimo umbi muyumu.—Daniele 10:18, 19.

20. Nkaambo nzi ncokwakali kuyandikila kuti mungelo asolekesye kutegwa acite mulimo wakwe?

20 Naakamuyumya Daniele akumugwasya kuba anguzu alimwi kumubili akumizeezo, imungelo wakacaamba alimwi ncaakaunkila. Wakati: “Sa ulizi ncendazida kulinduwe? Lino ndapiluka kuyoolwisya mwami wa-Persia. Ndazwa buyo, mwami waba-Helene uyoosika. Pele njookulwiida cilembedwe mubbuku lyalusinizyo. Taakwe naba omwe uundigwasya kulwisya aba, cita Mikayeli mwami wanu.”—Daniele 10:20, 21.

21, 22. (a) Ikuzwa kucintu cakamucitikila Daniele, ncinzi ncotukonzya kwiiya kujatikizya nzila mbwayendelezya babelesi bakwe Jehova? (b) Ino Daniele wakayumizigwa kucita nzi lino?

21 Ulaaluyando kaka Jehova alimwi ulabikkila maanu! Lyoonse weendelezya babelesi bakwe kweelana anzintu nzyobakonzya azyeezyo nzyobatakonzyi. Kulubazu lumwi ulabapa milimo kweelana azintu nzyazi kuti balakonzya kuzicita nokuba kuti zimwi ziindi balakonzya kulimvwa kuti tabeeleli pe. Kulubazu lumbi uliyandide kubaswiilila mpoonya akubapa zyeezyo ziyandika kuti zibagwasye kucita milimo yabo. Atumwiiye lyoonse Taateesu wakujulu Jehova kwiinda mukukulwaizya akuyumya-yumya bakombima caluyando.—Ba-Hebrayo 10:24.

22 Imulumbe uumbulizya wamungelo wakamukulwaizya kapati Daniele. Nokuba kuti wakalicembeede, Daniele wakayumizigwa lino alimwi wakalilibambide kutambula akulemba businsimi bumbi bubotu ibutugwasya.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 13 Nokuba kuti mungelo oyu taambidwe zina, kulibonya kuti ngonguwenya iwakali ajwi lyakali kulailila Gabriyeli kuti agwasye Daniele kumvwisya cilengaano ncaakazwide akubona. (Amweezyanisye Daniele 8:2, 15, 16 a Da 12:7, 8.) Kunze lyaboobo, ibbuku lya Daniele 10:13 litondezya kuti Mikayeli “umwi wabasilutwe bapati” wakaboola kuzyoomugwasya mungelo oyu. Aboobo, oyu mungelo uutaambidwe zina weelede kuti ulaacoolwe cakubelekela antoomwe a Gabriyeli alimwi a Mikayeli.

^ munc. 17 Nokuba kuti imungelo nguwenya iwakali kwaambaulaa Daniele ulakonzya nguwakajata milomo yakwe akumubusya, inzila mbuli mbukalembedwe kaambo aka itondezya kuti kulalangilwa kuti imungelo umbi ambweni Gabriyeli nguwakacita obo. Nokuba boobo, Daniele wakayumizigwa-yumizigwaa mutumwa imungelo.

NCINZI NCOMWAYIYA?

• Nkaambo nzi mungelo wa Jehova ncaakamukila kuboola kuzyoogwasya Daniele mu 536/535 B.C.E.?

• Ino nsamino alimwi ambwaakali kulibonya mungelo mutumwa wa Leza zyakali kutondezya nzi?

• Ndugwasyo nzi ndwaakali kuyandika Daniele, alimwi muunzila nzi mungelo mwaakalupa ziindi zyotatwe?

• Mulumbe nzi mungelo ngwaakali kuyanda kwaambila Daniele?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Kabbokesi kali apeeji 204, 205]

Sena Mbangelo naa Madaimona Aayendelezya?

NZINJI nzyotukonzya kwiiya kujatikizya bangelo izyaambwa kubbuku lya Daniele. Lilatwaambila kujatikizya mulimo ngobabeleka mukuzuzikizya jwi lya Jehova alimwi akusoleka nkobasoleka ikubeleka milimo yabo.

Imungelo wa Leza naakali kuunka kuyakwaambaula a Daniele, wakaamba kuti wakasinkilwa a “mwami wacisi ca-Persia.” Naakamana kuzundana anguwe kwamazuba aali 21, oyu mungelo mutumwa wakazumanana kweenda naakagwasigwa a “Mikayeli umwi wabasilutwe bapati.” Imungelo wakaamba akuti wakeelede k ulwana sinkondonyina oyo alimwi “[a]mwami waba-Helene” kuti kacikonzyeka. (Daniele 10:13, 20) Ticali cintu cuuba-uba pe nokuba kumungelo! Ino ono oyu mwami wa Persia awaba Helene bakali bani?

Ikusaanguna tubona kuti Mikayeli wakali kwiitwa kuti “umwi wabasilutwe bapati” alimwi akuti “mwami wanu.” Mpoonya Mikayeli wakaambwa kuti ngu “silutwe mupati uulanga bantu [ba Daniele].” (Daniele 10:21; 12:1) Aka kaambo kaamba Mikayeli kuti ngomungelo wakatumwaa Jehova kuti asololele bana Israyeli munkanda.—Kulonga 23:20-23; 32:34; 33:2.

Acimbi icigwasilizya kaambo aka majwi aasikwiiya Juda aakuti “Mikayelo angelo simutwe, naakali kuzumanana a-Saatani akukazyanya mutunta wa-Musa.” (Juda 9) Icuuno ca Mikayeli, inguzu alimwi abweendelezi zyakapa kuti abe ncobeni “angelo simutwe,” nkokwaamba kuti “imupati wabangelo.” Eci cuuno cisumpukide kapati cikonzya kweelela buyo Jesu Kristo alikke, Mwanaa Leza katana boola anyika alimwi akazwide kale.—1 Ba-Tesalonika 4:16; Ciyubunuzyo 12:7-9.

Sena eci caamba kuti Jehova wakasala bangelo kuti beendelezye amuzisi mbuli ca Persia alimwi acaba Giliki? Jesu Kristo, Mwanaa Leza wakaamba caantangalala kuti: “Mwami wenyika . . . taakwe ncajisi kulindime.” Alimwi Jesu wakaamba kuti: “Bwami bwangu tabuli bwaansi ano . . . bwami bwangu tabuli bwakokuno.” (Johane 14:30; 18:36) Imwaapostolo Johane wakaamba kuti “nyika yoonse iikede muzibi.” (1 Johane 5:19) Cilasalala kuti imasi aamunyika kunyina naakali kusololelwa naa kweendelezyegwaa Leza naa Kristo alimwi alino tacicitiki eco pe. Nokuba kuti Jehova ulaazumizya “maami aacisi” kuti kaaliko akweendelezya mfwulumende zyaanyika, kunyina natuma bangelo kuti baayendelezye. (Ba-Roma 13:1-7) Naa kuli ‘bami’ naa “beendelezi” ibaayendelezya, balakonzya babikkwaa “mwami wenyika,” Saatani Diabolosi. Beelede kuti kabali madaimona aayendelezya ikutali bangelo. Nkokuti kuli madaimona aatalibonyi naa ‘bami’ ibagwasilizya beendelezi balibonya aboobo ikutamvwana kwamasi takujatikizyi bantunsi buyo pe.

[Cifwanikiso icili apeeji 199]

[Cifwanikiso icili apeeji 207]