Skip to content

Skip to table of contents

“Kwiinda Zyoonse Amusungwaale Kuyandana”

“Kwiinda Zyoonse Amusungwaale Kuyandana”

“Kwiinda Zyoonse Amusungwaale Kuyandana”

“Lino mamanino aazintu zyoonse ali afwaafwi. . . . Kwiinda zyoonse amusungwaale kuyandana.”—1 PETRO 4:7, 8.

JESU wakalizyi kuti imawoola masyoonto ngaakacili kunooli abaapostolo bakwe akali kuyandika kapati. Wakalicizyi cakali kuyoobacitikila kumbele. Bakajisi mulimo mupati ngobakeelede kucita, pele bakali kuyoosulwa akupenzyegwa mbubwenya mbuli nguwe. (Johane 15:18-20) Kwaziindi zili mbozibede kabali antoomwe ibuzuba bwamamanino oobo masiku, wakabayeezya mbocakali kuyandika ‘kuyandana.’—Johane 13:34, 35; 15:12, 13, 17.

2 Imwaapostolo Petro iwakaliko buzuba oobo masiku, wakaciteelela mbocakali kuyandika. Kakwiindide myaka iili mbwiibede, mukulemba nkwaakacita kakusyeede buyo ciindi cisyoonto kuti Jerusalemu inyonyoonwe, Petro wakakankaizya mboluyandika luyando. Wakalaya Banakristo kuti: “Lino mamanino aazintu zyoonse ali afwaafwi. . . . Kwiinda zyoonse amusungwaale kuyandana.” (1 Petro 4:7, 8) Majwi aa Petro alayandika kapati kuli baabo bakkala “kumazuba aakumamanino” aabukkale bwanyika oobu. (2 Timoteo 3:1) Ino ‘kusungwaala kuyandana’ caamba nzi? Nkaambo nzi ncokuyandika kuti tube aluyando luli boobo kuli bamwi? Alimwi ino mbuti mbotunga twatondezya kuti tulilujisi?

‘Kusungwaala Kuyandana’—Ino Caamba Nzi?

3 Bamwi bayeeya kuti luyando nkulimvwa ikuliboolela munzila yacilengwaleza. Pele Petro tanaakali kwaamba luyando luli loonse pe; wakali kwaamba luyando lusumpukide kapati. Ibbala lyakuti “luyando” kuli 1 Petro 4:8 lisanduludwe kubbala lya Cigiliki lyakuti a·gaʹpe. Ibbala eelyo lyaamba luyando lwini-lwini ilweendelezyegwa anjiisyo. Ibbuku limwi lyaamba kuti: “Luyando lwa agape luleelela kuti kalucitwa akaambo kakuti taluli buyo mbwalimvwa muntu, pele mmakanze aasololela muntu kucita zintu munzila imwi.” Akaambo kakuti tujisi kampenda nkotwakakona kakuliyanda, tuyandika ziibalusyo zyakuti tutondezyanye luyando, ikulutondezya munzila zilaililwa munjiisyo zizwa kuli Leza.—Matalikilo 8:21; Ba-Roma 5:12.

4 Eeci tacaambi kuti tweelede kuyandana cakwiinzya buyo mulawo. Luyando lwa a·gaʹpe lulasangaalizya akutondezya mbwalimvwa muntu. Petro wakaamba kuti tweelede ‘kusungwaala [mubwini, “kuladamuna”] kuyandana.’ * (Kingdom Interlinear) Nokuba boobo, iluyando luli boobo luyandika kubelekela. Ikujatikizya bbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti “amusungwaale,” sikwiiya umwi waamba kuti: “Lipa muzeezo wasikulunduka uuladamuna milambi yakwe mukusoleka kwamamanino nkwacita anguzu zyakwe zyoonse kumagolelo kwamuzundano.”

5 Aboobo luyando lwesu talweelede kutondezyegwa buyo zintu nozitakatazyi kucita naa kulutondezya buyo kubantu basyoonto basalidwe. Luyando lwa Bunakristo luyandika “kuladamuna” moyo wesu, nkokuti ikulutondezya neliba leelyo nocikatazya kucita boobo. (2 Ba-Korinto 6:11-13) Cilasalala kuti oolu ndoluyando ndotweelede kuba andulo akubelekela, mbubwenya sikulunduka mbwabeleka canguzu lyoonse akubelekela kuyaambele mukulunduka kwakwe. Cilayandika kapati kuti tuyandane boobo. Nkaambo nzi? Nkaambo katwaambo totatwe.

Nkaambo nzi Ncotweelede Kuyandana?

6 Ikakusaanguna, “nkaambo kakuti luyando ndulwa-Leza.” (1 Johane 4:7) Jehova, Ikuzwa bube oobu buyandika nguwakasaanguna kutuyanda. Imwaapostolo Johane waamba kuti: “Luyando lwa-Leza lwamulindiswe lwakaboneka boobu, nkaambo Leza wakatuma Mwanaakwe simuzyalwa-alike munyika, kuti tujane buumi kumaanza aakwe.” (1 Johane 4:9) Mwana a Leza ‘wakatumwa’ kwiinda mukuba muntunsi, iwakacita mulimo wakwe alimwi akufwa acisamu cakupenzezya—eezyi zyoonse zyakacitika “kuti tujane buumi.” Ino tweelede kulimvwa buti kunzila eeyi iisumpukide yaluyando lwa Leza? Johane waamba kuti: “Kuti Leza wakatuyanda boobo, aswebo tuleelede kuyandana umwi aumwi.” (1 Johane 4:11) Amubikkile maanu kuti Johane wakalemba kuti, “Kuti Leza wakatuyanda boobo,”—ikutali buyo nywebo nyolikke pele swebo. Ikaambo kapati kalisalede: Ikuti Leza kabayanda bakombima, nkokuti aswebo tuleelede kubayanda.

7 Ikaambo kabili, cilayandika kapati kuti tuyandane ikwaambisya lino ikutegwa tugwasye bakwesu babulide akaambo kakuti “mamanino aazintu zyoonse ali afwaafwi.” (1 Petro 4:7) Tupona ‘kuziindi zikatazya.’ (2 Timoteo 3:1) Zintu zyamunyika, ntenda zyacilengwaleza alimwi akukazyigwa kutuletela mapenzi. Mubukkale bukatazya, tweelede kugwasyanya kapati. Ikusungwaala kuyandana kuyootukamantanya akutukulwaizya ‘kugwasyanya.’—1 Ba-Korinto 12:25, 26.

8 Ikaambo katatu, tweelede kuyandana akaambo kakuti tatuyandi ‘kupa Saatani busena’ bwakuti atweendelezye. (Ba-Efeso 4:27) Saatani ulakubelesya kapati kutalondoka kwabasyomima—ikukompama kwabo akulubizya—kazili zilebyo kulindiswe. Sena kaambo kabi naa cintu ncotuyoocitilwa ciyootupa kucileka kuyanzana ambungano? (Tusimpi 12:18) Tatukacileki pe ikuti katusungweede kuyandana! Iluyando luli boobo lutugwasya kubamba luumuno alimwi akukamantana mukubelekela Leza “camoyo woonse.”—Zefaniya 3:9.

Mbomukonzya Kutondezya Kuti Mulabayanda Bamwi

9 Ikutondezya luyando kweelede kutalikila mumukwasyi. Jesu wakaamba kuti basikumutobela beni-beni bakali kuyoozyibwa aluyando ndobajisi akati kabo. (Johane 13:34, 35) Luyando lweelede kubonwa amumukwasyi akati kabanabukwetene alimwi aakati kabazyali abana babo ikutali buyo mumbungano. Tatweelede buyo kulimvwa kuti tulabayanda banamukwasyi; tweelede kulutondezya munzila zigwasya.

10 Ino mbuti banabukwetene mbobakonzya kutondezyanya luyando? Imulumi uumuyanda cancobeni mukaintu wakwe ulamuzyibya kwiinda mukumwaambila alimwi amuzintu nzyacita—kubuleya anobali buyo bobile—kuti ulamukkomanina kapati. Ulamubala kuti mmuntu awalo alimwi ulakubikkila maanu kuyeeya kwakwe ambwalimvwa. (1 Petro 3:7) Nzyayanda mukaintu uzibikka mubusena butaanzi kuli zyakwe, alimwi ulacita kusikila mpagolela kumulanganya muzintu nzyayandika kumubili, kumuuya alimwi amumizeezo. (Ba-Efeso 5:25, 28) Imukaintu uumuyanda ncobeni mulumi wakwe ‘ulamulemya,’ neliba leelyo zimwi ziindi natazuzikizyi nzyayanda. (Ba-Efeso 5:22, 33) Ulamugwasyilizya mulumi wakwe alimwi ulalibombya kulinguwe, talombi zintu zitakonzyeki pele ubelekela amwi anguwe mukubikkila maanu kuzintu zyakumuuya.—Matalikilo 2:18; Matayo 6:33.

11 Nobazyali, ino mbuti mbomunga mwatondezya luyando kubana banu? Ikulisungula kubeleka canguzu kutegwa mujane nzyobayandika kumubili ncitondezyo caluyando lwanu. (1 Timoteo 5:8) Pele bana tabayandiki buyo zyakulya, zyakusama alimwi aŋanda yakoona. Ikutegwa baakukomena bakamuyande akumubelekela Leza wakasimpe, bayandika kuyiisya kumuuya. (Tusimpi 22:6) Eeci cijatikizya kuba aciindi eelyo mukwasyi nowiiya Bbaibbele, kutola lubazu mumulimo alimwi akujanika kumiswaangano ya Bunakristo. (Deuteronomo 6:4-7) Ikutegwa kamuzicita lyoonse zintu eezyi kuyandika kulyaaba cini-cini, ikapati mumazuba aano aakatazya. Ikubikkila maanu nkomucita alimwi akusoleka kulanganya ziyandika zyabana banu kumuuya nzitondezyo zyaluyando, nkaambo mukucita boobo mutondezya kuti mulabikkila maanu kubukkale bwabo bwakumbele butamani.—Johane 17:3.

12 Cilayandika kapati alimwi kuti bazyali kabatondezya luyando kwiinda mukulanganya zili kumoyo nzyobayandika bana babo. Bana balafwambaana kunyonganizyigwa; aboobo myoyo yabo yabwana iyandika kusyomezyegwa kuti mulabayanda. Amubaambile kuti mulabayanda alimwi amulutondezye luyando oolo, nkaambo zitondezyo zibasyomezya kuti balayandwa akuti balijisi mpindu. Amubalumbaizye camoyo woonse, nkaambo kucita boobo kubazyibya kuti mulakubona akukukkomanina kusoleka kwabo. Amubalaye muluyando, nkaambo ikululamika kuli boobo kubagwasya kubona kuti mulabikkila maanu mbomuyanda kuti bakomene. (Ba-Efeso 6:4) Izitondezyo zibotu zyoonse eezyi zyaluyando zigwasya kuyaka mukwasyi walukkomano, uukamantene alimwi uulibambilide kukazya mapenzi aakumazuba aano aakumamanino.

13 Luyando lutukulwaizya kutakubikkila maanu kulubizya kwabamwi. Amuyeeye kuti naakali kulailila babali bakwe kuti ‘basungwaale kuyandana,’ Petro wakapa kaambo ncocakali kuyandika kapati eeci naakati: “Nkaambo luyando ndoluvumba zibi zinjizinji.” (1 Petro 4:8) ‘Kuvwumba’ zibi tacaambi ‘kusisa’ zibi pe. Zibi zipati zyeelede kwaambwa akulanganizyigwa abaabo bajisi mukuli ooyu mumbungano. (Levitiko 5:1; Tusimpi 29:24) Inga kwaba kubula luyando kapati—alimwi mane akuteendelana amagwalo ikulekela basizibi kuzumanana kupenzya naa kunyonganya batakwe milandu.—1 Ba-Korinto 5:9-13.

14 Iziindi zinji, ikulubizya kwabasyomima takukwe makani pe. Toonse tulalubizya mukukanana amumicito zimwi ziindi, eelyo tulakonzya kutyompyanya alimwi mane akubisyizyanya. (Jakobo 3:2) Sena tweelede kukuzyibya buleya kulubizya kwabamwi? Ikucita boobo inga kwaile kuletela kuzwangana mumbungano. (Ba-Efeso 4:1-3) Ikuti katweendelezyegwa aluyando, ‘tatukalengeleli kaambo’ kumukombima. (Intembauzyo 50:20) Mbubwenya bulongo bwakuziluluzya amutuba mbozivwumba tubeela twabwaanda tutali kabotu, alwalo luyando luvwumba tumpenda twabamwi.—Tusimpi 17:9.

15 Luyando luyootupa kugwasya baabo bayandika kugwasya. Ibukkale mumazuba aakumamanino mbobuya bwiindila kubija, kunooli ziindi eelyo basyomima nobanooyandika lugwasyo lwazintu zyakumubili. (1 Johane 3:17, 18) Mucikozyanyo, sena kuli umwi mumbungano yesu uupengede kapati mumakani aamali naa wagusyigwa mulimo? Ambweni inga twamugwasya munzila yakumubili kweelana abukkale bwesu. (Tusimpi 3:27, 28; Jakobo 2:14-17) Sena ŋanda yamukamufwu uucembeede iyandika kubambulula? Nkokuti atucite ziyandika kutegwa tugwasyilizye mumilimo imwi.—Jakobo 1:27.

16 Ikutondezya luyando nkotucita kuli bamwi takuyiili buyo kuli baabo ibakkala munsi-munsi andiswe. Zimwi ziindi tulakonzya kumvwa makani aajatikizya babelesi ba Leza bamumasi aambi ibakanyonyoodwa zintu aguwo, kuzungaana kwanyika naa mazwanga aamucisi. Inga kabayandika zyakulya, zyakusama azintu zimbi. Tacikwe makani naa mbamubala uumbi naa musyobo. Tujisi ‘luyando kubabunyina boonse.’ (1 Petro 2:17) Aboobo, mbubwenya mbuli mbungano zyamumwaanda wamyaka wakusaanguna, tulilisungwide kugwasyilizya mububambe bubikkidwe bwakugwasya baabo bacitikilwa ntenda. (Incito 11:27-30; Ba-Roma 15:26) Notutondezya luyando munzila zili boobo, tuyumya caanzyo citukamantanya kumazuba aano aakumamanino.—Ba-Kolose 3:14.

17 Luyando lutukulwaizya kwaambila bambi makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Amulange-lange cikozyanyo ca Jesu. Ino nkaambo nzi ncaakali kukambauka akuyiisya? “Wakabafwida luzyalo” bantu akaambo kabukkale bwabo bwakumuuya ibwakali kweetezya. (Marko 6:34) Bakalilekelezyedwe alimwi akweenwa abeembezi babukombi bakubeja ibakeelede kubayiisya makani aakumuuya aakasimpe akubapa bulangizi. Aboobo akaambo kakukulwaizyigwa aluyando lwini-lwini alimwi aluzyalo, Jesu wakaumbulizya bantu a “Makani Mabotu aa-Bwami bwa-Leza.”—Luka 4:16-21, 43.

18 Asunu mbubwenya, ibantu banji balilekelezyedwe kumuuya, baleenedwe alimwi banyina bulangizi. Ikuti mbubwena mbuli Jesu twabikkila maanu kuzintu zyakumuuya nzyobayandika aabo ibatana kumuzyiba Leza mwini-mwini, iluyando aluzyalo ziyootukulwaizya kubaambila makani mabotu aa Bwami bwa Leza. (Matayo 6:9, 10; 24:14) Akaambo kakuti ciindi cicisyeede nciniini, kunyina limbi nokwakali kuyandika kubindaana kukambauka mulumbe ooyu uufwutula mbuli lino.—1 Timoteo 4:16.

“Mamanino Aazintu Zyoonse Ali Afwaafwi”

19 Kamuyeeyede kuti Petro wakatalika lulayo lwakwe lwakuyandana amajwi aakuti: “Mamanino aazintu zyoonse ali afwaafwi.” (1 Petro 4:7) Lino-lino inyika eeyi mbyaabi ilanjililwa mubusena anyika ya Leza mpya yabululami. (2 Petro 3:13) Aboobo ecino tacili ciindi cakulengaana pe. Jesu wakatucenjezya kuti: “Amukalilangisye, kuti ambweni myoyo yanu ilalengaala nkaambo kabulyatu, abukolwi, amakataazyo aabuumi buno, abuzuba obuya nobuyoomutilimuna mbuli kooze.”—Luka 21:34, 35.

20 Aboobo, ‘kutulangila’ lyoonse, ikupakamana kujatikizya ciindi ncotupona. (Matayo 24:42) Atukucenjelele lyoonse kutepaula kwa Saatani ikunga kwatunyonganya. Tutalekeli nyika eeyi yalunya, iinyina luyando kutulesya kutondezya bamwi luyando. Kwiinda zyoonse, lyoonse katuyumya cilongwe cesu a Leza mwini-mwini Jehova, mwini Bwami bwabu Mesiya lino-lino ibuyoozuzikizya makanze aakwe mabotu kujatikizya nyika eeyi.—Ciyubunuzyo 21:4, 5.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Kuli 1 Petro 4:8, ima Bbaibbele aambi aamba kuti tweelede kuyandana “camoyo woonse,” “kapati,” naa “cakutalengaana.”

MIBUZYO YACIIYO

• Ndulayo nzi naakali kulaya ndwaakapa basikwiiya bakwe Jesu, alimwi ino ncinzi citondezya kuti Petro wakalumvwisya? (Munc. 1-2)

• Ino ‘kusungwaala kuyandana’ caamba nzi? (Munc. 3-5)

• Nkaambo nzi ncotweelede kuyandana? (Munc. 6-8)

• Mbuti mbomunga mwatondezya kuti mulabayanda bamwi? (Munc. 9-18)

• Ino nkaambo nzi cino ncocitali ciindi cakulengaana, alimwi ino tweelede kukanza kucita nzi? (Munc. 19-20)

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Imukwasyi uukamantene ulilibambilide kabotu kuzunda mapenzi aakumazuba aano aakumamanino

[Cifwanikiso icili apeeji 30]

Luyando lutukulwaizya kugwasya baabo ibayandika lugwasyo

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Ikwaambila bamwi makani mabotu aa Bwami bwa Leza ncitondezyo caluyando