Skip to content

Skip to table of contents

Amusyome Jehova Ciindi Nomuli Mumapenzi

Amusyome Jehova Ciindi Nomuli Mumapenzi

Cibalo 9

Amusyome Jehova Ciindi Nomuli Mumapenzi

Isaya 7:1–8:18

1. Ino nkaambo nzi ncobayoogwasyigwa Banakristo sunu kwiinda mukulanga-langa cibalo 7 alimwi a 8 mubbuku lya Isaya?

MUCAANDAANO ca 7 alimwi a 8 mubbuku lya Isaya, twiiya zyabukkale bwaandeene. Isaya a Ahazi bakali kukkala mucisi cakalyaabide kuli Jehova, boonse bobile bakapedwe mulimo kuli Leza, umwi wakali musinsimi kakuli umwi wakali mwami wa Juda alimwi boonse bobile bakakongwa acintu comwe—ikusaalwa kwa Juda kuli basinkondo basinguzu kapati. Pele Isaya kunyina naakaba mukandu akaambo kalusyomo ndwaakajisi muli Jehova, kakuli Ahazi walo wakakanduka kapati. Ino nkaambo nzi ncobakaindanina boobu? Mbwaanga Banakristo abalo balizingulukidwe abasinkondo sunu, inga cabota kuti balanga-langa zibalo eezyi zyobile zya Isaya akubona ziiyo zili mumo.

Ikusala Cakucita

2, 3. Nkukosaula-kosaula kuli buti nkwaacita Isaya mumajwi aakwe aamatalikilo?

2 Mbubwenya bucita sikuzekaula walo uubikka myeengwe mipati-pati imumanina ceeco ncazekaula, Isaya watalika cibalo cakwe kwiinda mukubelesya twaambo tupati-pati itutondezya matalikilo alimwi amamanino aazintu nzyayanda kuluula: “Mumazuba aa-Ahazi mwana wa-Jotamu mwana wa-Uziya mwami wa-Juda, kwakasika Rezini mwami wa-Aramu a-Peka mwana wa-Remaliya mwami wa-Israyeli kuzoolwisya Jerusalemu, pele bakakacilwa kuuzunda.”—Isaya 7:1.

3 Muumwaanda wamyaka wa 8 B.C.E., Ahazi walya zina lyausyi Jotamu mubweendelezi bwa Juda. Rezini mwami wa Aramu alimwi a Peka mwami wabwami bwakunyika bwa Israyeli balwana Juda, eelyo basikalumamba babo balwana cabukali anguzu. Ndilyonya balauzinguluka munzi wa Jerusalemu wini. Nokuba boobo, tabakoozwidilila kuusaala pe. (2 Bami 16:5, 6; 2 Makani 28:5-8) Ino nkaambo nzi? Aaka kaambo tulakazyiba kabotu kumbele.

4. Ino nkaambo nzi Ahazi abantu bakwe ncobayoowa kapati?

4 Kumatalikilo aankondo, “luzubo lwa Davida lwakaambilwa kuti, Ba-Aramu balitangene mulongo aba-Efraimu. Nkabela moyo wakwe amyoyo yabantu bakwe yakakankama mbubonya mbuli misamu yamusokwe mbiizungaana nuunga muuwo.” (Isaya 7:2) Ee, camuyoosya Ahazi abantu bakwe ikumvwa kuti bana Aramu abana Israyeli basangana akuba nkamu yomwe alimwi akuti basikalumamba babo bayaka zilabba zyabo munyika ya Efraimu (Israyeli). Mumazuba obile buyo naa otatwe balasika mu Jerusalemu!

5. Ino muunzila nzi bantu ba Leza sunu mobakozyenye a Isaya?

5 Jehova waambila Isaya kuti: “Koya ukacinge Ahazi, uwe a-Searijasubu mwanaako, kumagolelo aamufolo waziba lyakujulu kumugwagwa wamuunda wabasikusanzya.” (Isaya 7:3) Amwaayeeyele buyo makani aayo! Aciindi mwami nayelede kuyandaula musinsimi wa Jehova akulomba busolozi, eno imusinsimi nguuyaabuyandaula mwami! Nokuba boobo, Isaya wamvwida Jehova, eelyo waunka. Mbubwenya buyo amazuba aano ibantu ba Jehova balalisungula ikuyandaula bantu ibayoowa akaambo kamapenzi aali munyika eeyi. (Matayo 24:6, 14) Cilakkomanisya kapati kubona kuti mwaka amwaka myaanda yazyuulu zyabantu balabweza ntaamu akaambo kabakambausi aaba bamakani mabotu akujatisya kuboko kwa Jehova ikukwabilila!

6. (a) Ino mmulumbe nzi uukkazyika moyo ngwaambilwa Mwami Ahazi kumusinsimi? (b) Mbukkale nzi ibuliko sunu?

6 Isaya wamujana mwami Ahazi anze buyo aabulambo bwa Jerusalemu, kalanga-langa mifwolo iileta meenda mukati kamunzi ikulibambila lumamba. Isaya wamwaambila mulumbe wazwa kuli Jehova ategwa: “Cenjela! Umuna! Utayoowi! Moyo wako utawizuki nkaambo kazeezi zifumpu zyobile zyazisisi zisunta. Utayoowi bukali bwa-Rezini abwaba-Aramu abwamwana wa-Remaliya.” (Isaya 7:4) Musyule basinkondo nobakasaala Juda, ibukali bwabo bwakali mbuli mulilo. Pele lino bali buyo mbuli “zifumpu zyobile zyazisisi zisunta.” Ahazi tayelede kuyoowa Mwami Rezini wa Aramu naa Mwami Peka wa Israyeli imwana wa Remaliya pe. Cilikozyenye asunu. Ikwamyaanda yamyaka, ibasololi ba Bukombi bwanyika babapenzya Banakristo beni-beni amapenzi aali mbuli mulilo. Nokuba boobo, lino Bukombi bwanyika buli mbuli cisisi ciyanda kumana. Imamanino aambubo ali afwaafwi kapati.

7. Ino nkaambo nzi izina lya Isaya alimwi alya mwanaakwe ncaapa bulangizi?

7 Kuciindi ca Ahazi, imulumbe wa Isaya alimwi abupanduluzi bwazina lyakwe antoomwe alya mwanaakwe zyakali kubapa bulangizi aabo bakali kusyoma Jehova. Ee, Juda uli mumapenzi, pele izina lya Isaya ilyaamba kuti “Lufwutuko lwa Jehova” litondezya kuti Jehova uyoobafwutula. Jehova waambila Isaya kuti baunke amwanaakwe Searijasubu walo uulaazina lipandulula kuti “Kuyoopiluka Buyo Basyeede.” Nociba ciindi bwami bwa Juda nobuyoowa, icalubomba Leza uyoopilusya basyeede kunyika yabo.

Taili Nkondo Yaakati Kamasi Buyo

8. Ino nkaambo nzi ikulwana Jerusalemu ncokutali buyo nkondo yaakati kamasi?

8 Ikwiinda muli Isaya, Jehova wayubulula ncobakanza kucita basinkondonyina Juda. Nceeci ncobakanza kucita: “Katuya, tukalwisye cisi ca-Juda, tukacisaale akucipwaya, elyo tuyoobika mwami umbi mukati kaco, nkukuti mwana wa-Tabeeli.” (Isaya 7:5, 6) Iba Aramu abana Israyeli bakanza kuzunda Juda alimwi bayanda kuzwisya Ahazi mwana wa Davida akubikka mweendelezi ngobayanda balo. Icakutadooneka ooku kulwana Jerusalemu tayicili nkondo buyo yaakati kamasi. Yaba nkondo akati ka Saatani alimwi a Jehova. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti Jehova Leza wakabamba cizuminano a Mwami Davida, kamusyomezya kuti ibana bakwe bayooyendelezya bantu ba Jehova. (2 Samuele 7:11, 16) Elo inga wazunda kaka Saatani ikuti wacikonzya ikubikka zyalani lyabami limbi muzwa bami bakkala acuuno cabwami mu Jerusalemu! Mane inga wakonzya kunyonganya makanze aa Jehova aakuti mumulongo wa Davida momwakali kuyoozwa mwami uuyoolela kukabe kutamani, “Mwami waluumuno.”—Isaya 9:6, 7.

Izisyomezyo zya Jehova zya Luyando

9. Nzisyomezyo nzi izyeelede kumupa busicamba Ahazi antoomwe a Banakristo sunu?

9 Sena ayoozwidilila makanze aa Aramu alimwi a Israyeli? Peepe. Jehova waamba kuti: “Makani taakooyoocitwa obo pe. Taakooyooba.” (Isaya 7:7) Ikwiinda muli Isaya, Jehova waamba kuti ikusaala Jerusalemu ooku takukazwidilili pe, pele “myaka iili makumi aali musanu alimwi aisanu niitana kumana, ba-Efraimu balapwayigwa, tabakooyooba limbi cisi.” (Isaya 7:8) Ee, niitanamana myaka iili makumi aali cisambomwi aisanu Israyeli uyooleka kuba cisi cabantu. * Eeci cisyomezyo cijisi ciindi cigaminide ceelede kumupa busicamba Ahazi. Munzila njiyonya, ibantu ba Leza balayumizyigwa akaambo kakuzyiba kuti iciindi casyaalila nyika ya Saatani caceya kapati.

10. (a) Ino Banakristo beni-beni sunu inga bamwiiya buti Jehova? (b) Ino Jehova wamwaambila kucita nzi Ahazi?

10 Ambweni kubusyu kwa Ahazi kulibonya kuti tanaasyoma mbwaanga Jehova ikwiinda muli Isaya waamba kuti: “Na mwakaka kuzumina, ncobeni tamukooyooimisigwa.” Ikwiinda mulubomba lwakwe, Jehova “wakaambila Ahazi lwabili.” (Isaya 7:9, 10) Elo taciliboteli kaka cikozyanyo eeci! Mazuba aano, nokuba kuti bantu banji tabautambuli kufwambaana mulumbe wa Bwami, cilakonzya kubota ikumwiiya Jehova kwiinda ‘mukwaambaula alimwi’ ciindi notuswaya cakwiinduluka-induluka. Mpoonya Jehova waambila Ahazi kuti: “Kokumbila citondezyo kuli-Jehova Leza wako. Kokumbila citondezyo camubulondo bwamaanzi niciba cakujulu kujulu.” (Isaya 7:11) Ahazi ulakonzya kulomba citondezyo, aboobo Jehova uyoomupa ncico ikusinizya kuti uyookwabilila ŋanda ya Davida.

11. Ino ncisyomezyo nzi cijanika mukaambo ka Jehova ikakuti “Leza wako”?

11 Amubone kuti Jehova waamba kuti, ‘kumbila citondezyo kuli Leza wako.’ Jehova ngusiluse kapati. Ahazi ulijisi kale mpuwo yakuti ukomba baleza bakubeja alimwi akutobela micito iisesemya yabantu batamuzyi Leza. (2 Bami 16:3, 4) Nokuba boobo, alimwi nokuba kuti Ahazi watondezya kale ciimo cabukandu, Jehova uciliita kuti ngu Leza wa Ahazi. Eeci citusyomezya kuti Jehova tafwambaani pe kusulaika bantu. Ulilisungwide ikugwasya baabo balubizya naa aabo ibajisi lusyomo luyaabuceya. Sena cisyomezyo eeci caluyando lwa Leza ciyoopa kuti Ahazi aluzumine lugwasyo lwa Jehova?

Ikuzwa Kukudooneka Watalika Kutamvwa

12. (a) Ino nciimo cakulisumpula cili buti ncaaba ancico Ahazi? (b) Muciindi cakuti asyome Jehova, nkuukuli nkwaagama Ahazi kutegwa agwasyigwe?

12 Icakulisumpula Ahazi waingula ategwa: “Nsikookumbil[a] pe. Nsikoosunkisya Jehova.” (Isaya 7:12) Aawa Ahazi tali mukutobela majwi aali mumulawo aakuti: “Mutasunki Jehova Leza wanu.” (Deuteronomo 6:16) Myaanda yamyaka iili mbwiibede kumbele, Jesu wakazubulula mulawo nguwenya ooyo ciindi Saatani naakamusunka. (Matayo 4:7) Pele mukaambo aaka kajatikizya Ahazi, Jehova umwaambila kuti apilukile kubukombi bwakasimpe alimwi wamwaambila kuti ulaluyumya lusyomo lwakwe kwiinda mukumutondezya citondezyo. Pele Ahazi wasala kujana bukwabilizi kumbi. Kulangilwa kuti eeci nceciindi mwami naatuma mweelwe mupati wamali kucisi ca Asuri ikutegwa agwasyigwe kulwana basinkondonyina bakunyika. (2 Bami 16:7, 8) Aciindi aawa basikalumamba ba Aramu alimwi a Israyeli baizinguluka Jerusalemu alimwi lumamba lwatalika.

13. Nkucinca kuli buti nkotubona mukapango ka 13, alimwi ino kupandulula nzi?

13 Kayeeyede kubula lusyomo kwamwami, Isaya wati: “Amuswiilile nuluzubo lwa-Davida. Sa kukataazya bantu takumulami? Sa mulayanda kukataazya Leza wangu alakwe?” (Isaya 7:13) Ee, ikulisumpula kucitwa lyoonse kulakonzya kumulemya Jehova. Alimwi amubone kuti lino imusinsimi waamba kuti “Leza wangu” ikutali kuti “Leza wako.” Kulayoosya kucinca ooku! Ahazi naakaka Jehova akusyoma cisi ca Asuri, wasweekelwa coolwe cakuba acilongwe alimwi a Leza. Kutabi notubisya cilongwe cesu a Leza kwiinda mukuubya-ubya zyamu Magwalo nzyotusyoma ikutegwa tujane bubotu bumwi bwaaciindi buyo cisyoonto.

Citondezyo ca Imanueli

14. Muunzila nzi Jehova mwaatondezya kusyomeka kujatikizya cizuminano cakwe a Davida?

14 Jehova wazumanana kusyomeka kujatikizya cizuminano cakwe a Davida. Icitondezyo cakapegwa alimwi ciyoopegwa alimwi! Isaya wazumanana ategwa: “Mwami mwini ulamupa citondezyo. Amubone! Musimbi uyoomita, uyoozyala mwana mulombe, uyoomuulika izina lya-Imanueli. Uyoolya buci amabisi naazookula akuziba kukaka bubi akusala bubotu. Nkaambo naacitana kuziba kukaka bubi akusala bubotu, nyika njoyoowa bami bayo bobile iyoosaalwa.”—Isaya 7:14-16.

15. Ino mmibuzyo nzi yobile yiingulwa abusinsimi bujatikizya Imanueli?

15 Ngaaya makani mabotu kuli baabo ibayoowa kuti basikusaala bayooumana mulongo wabami wa Davida. Izina lyakuti “Imanueli” lyaamba kuti “Leza Uli Aswe.” Leza ucimubikkila maanu Juda alimwi kunyina nayoozumizya kuti cizuminano cakwe a Davida cinyonyoonwe. Kunze lyaboobo, Ahazi abantu bakwe baambilwa ncayoocita Jehova alimwi aciindi nayoocita boobo. Imwana mulombe Imanueli katanazyiba kukaka bubi akusala bubotu eezi zisi zyabasinkondonyina ziyoonyonyoonwa. Alimwi eeci cacitika mbubonya!

16. Ino nkaambo nzi Jehova ncaatakamuyubulula Imanueli kumazuba aa Ahazi?

16 Ibbaibbele talyaambi pe kuti naa Imanueli mmwanaani. Pele mbwaanga ooyu mulombe Imanueli weelede kuyooba citondezyo alimwi Isaya kumbele waamba kuti walo abana bakwe bakali mbuli “zitondezyo,” ooyu Imanueli ulakonzya kuba mwana wamusinsimi. (Isaya 8:18) Ambweni Jehova taamuyubulula mubwini Imanueli kumazuba aa Ahazi ikutegwa imazyalani aaboola kumbele atanyonganizyigwi ikuzyiba Imanueli Mupati. Ino nguni ooyo?

17. (a) Ino Imanueli Mupati nguni, alimwi ino kuzyalwa kwakwe kwakali kwiiminina nzi? (b) Ino nkaambo nzi bantu ba Leza sunu ncobakonzya koongoloda kuti, “Leza uli aswe”?

17 Kunze lyabbuku lya Isaya, izina lya Imanueli lijanika buyo ciindi comwe mu Bbaibbele kuli Matayo 1:23. Jehova wakasololela Matayo kuti abelesye businsimi bwakuzyalwa kwa Imanueli kukuzyalwa kwa Jesu, Simulyazina weelede kucuuno ca Davida. (Matayo 1:18-23) Ikuzyalwa kwa Imanueli wakusaanguna cakali citondezyo cakuti Leza tanaakaisulide pe ŋanda ya Davida. Mbubwenya buyo ikuzyalwa kwa Jesu, Imanueli Mupati cakali citondezyo cakuti Leza tanaakabasulide pe bantunsi naa cizuminano ca Bwami ncaakabambide aŋanda ya Davida. (Luka 1:31-33) Mbwaanga imwiiminizi mupati wa Jehova wakali akati kabantunsi lino, Matayo wakali kukonzya kwaamba kuti ‘Leza uli andiswe.’ Sunu Jesu ulalela kali Mwami wakujulu alimwi uli ambungano yakwe anyika. (Matayo 28:20) Cakutadooneka bantu ba Leza balijisi kaambo kambi kakoongoloda cabusicamba kuti: “Leza uli aswe!”

Zintu Azimbi Zicitika Akaambo Kakutasyomeka

18. (a) Ino nkaambo nzi majwi ngaamba Isaya ncaabayoosya baswiilizi bakwe? (b) Ino zintu ziyoocinca buti lino-lino?

18 Nokuba kuti majwi ngaamba lino alakkazyika moyo, ikaambo katobela nkaamba Isaya kabayoosya baswiilizi bakwe: “Jehova uyoosisya kulinduwe akubantu bako akuluzubo lwauso mazuba aatana kusika kuzwa kuciindi eciya cisi ca-Efraimu nicakaandaanisigwa acisi ca-Juda. Uyoosisya mwami wa-Asuri.” (Isaya 7:17) Ee, mapenzi alaboola alimwi uuleta mapenzi aaya mmwami wa Asuri. Kulangilwa kuti icintu cimupa kubula ŋonzi Ahazi abantu bakwe nkuyeeya makani aakuti bana Asuri basilunya kapati mbabayootalika kweendelezya. Ahazi wayeeya kuti ikuba acilongwe abana Asuri kulakonzya kupa kuti batamulwani bana Israyeli aba Aramu. Imwami wa Asuri uyootondezya kuti wacizumina cilongwe eeci kwiinda mukulwana Israyeli a Aramu kumbele. (2 Bami 16:9) Kulibonya kuti aaka nkakaambo Peka alimwi a Rezini ncobayoocilekela kusaala Jerusalemu. Aboobo ciyoosalala kuti bana Aramu alimwi a Israyeli bakakilwa kuzunda Jerusalemu. (Isaya 7:1) Nokuba boobo, lino Isaya waambila baswiilizi bakwe bagambidwe kuti Asuri ngobalangila kuti uyoobakwabilila, nguuyooba sikubadyaaminina!—Amweezyanisye a Tusimpi 29:25.

19. Ino makani aaya aaciindi ajisi kucenjezya nzi ku Banakristo sunu?

19 Aaya makani aakacitika ncobeni alabacenjezya Banakristo sunu. Izintu zyatuyumina, tulakonzya kweenwa kuubya-ubya njiisyo zya Bunakristo akukaka bukwabilizi bwa Jehova. Ooku nkulezya kuyeeya alimwi ncilijazyo mbubwenya mbwatondezya Isaya mumajwi aakwe aatobela. Imusinsimi wazumanana kupandulula ncokuyoocita kusaala kwabana Asuri kunyika alimwi akubantu bali mumo.

20. Ino “luuka” “anzuki” mbaani, alimwi ncinzi ncobayoocita?

20 Isaya waandaanya kwaambilizya kwakwe muzibeela zyone, cimwi acimwi kacisinsima iciyoocitika “mubuzuba obo”—nkokuti ibuzuba Asuri nayoolwana Juda. “Mubuzuba obo Jehova uyoosibila luuka luli kumagolelo aamilonga ya-Egepita anzuki zili mucisi ca-Asuri. Nkabela zyoonse ziyoosika, ziyookala muminkuni iitakwe bantu amumpako zyamandomba amumaunga amumani oonse.” (Isaya 7:18, 19) Basikalumamba ba Egepita alimwi a Asuri balo bali mbuli luuka anzuki bayoobikkila maanu ku Nyika Yakasyomezyegwa. Ooku kusaala takukabi kwaaciindi buyo cisyoonto. “Luuka” “anzuki” ziyookkala akulya zibeela zyoonse zyanyika.

21. Mmuunzila nzi mwami wa Asuri mmwayooba mbuli lunyoolo?

21 Isaya wazumanana ategwa: “Mubuzuba obo Mwami uyoosakuzya lunyoolo lubbadelelwa luli mutala lyamulonga, nkukuti mwami wa-Asuri, mutwe aboya bwamumaulu. Acalo cilezu coonse luyoocimana.” (Isaya 7:20) Lino kwaambwa buyo Asuri walo uuli ngowiinda kuyoosya. Ahazi wabbadela mwami wa Asuri kuti ‘anyoole’ Aramu a Israyeli. Nokuba boobo oolu “lunyoolo lubbadelelwa” luli kucooko camulonga Firate luyooinda ‘kumutwe’ wa Juda akumunyoola munkulu mane akuzwisya cilezu!

22. Nzikozyanyo nzi nzyaabelesya Isaya ikutondezya zintu ziyoocitika akaambo kakusaala kwabana Asuri ikuli afwaafwi?

22 Ino ncinzi ciyoocitika? “Mubuzuba obo muntu uyooembela impwizi yaŋombe ambelele zyobile. Nkabela nkaambo kamukupa munji nguzikamwa uyoolya mabisi. Nkaambo boonse bantu bacisyeede munyika bayoolya mabisi abuci.” (Isaya 7:21, 22) Ibana Asuri ‘baakunyoola’ nyika, kunooli buyo bantu basyoonto basyeede cakuti banyama basyoonto buyo mbabayooyandika kuligwa akukamwa mukupa. Kunyina cimbi cinooligwa pe kunze lya “mabisi abuci,” kunoonyina waini, cinkwa naa zyakulya zimbi. Ikusinizya kusaala ooku, Isaya waindulula ziindi zyotatwe ikwaamba kuti inyika yakali mbotu alimwi iizyala micelo, lino inoovwulide maunga amitubetube. Aabo beendeenda mumunzi ooyo banooyandika kweenda a “mivwi abuta” zyakulikwabilizya kubanyama bamusokwe ibaide kweendeenda muzisaka. Imyuunda iikukwidwe iyooba yakweembelela ŋombe akulyataulwa ambelele. (Isaya 7:23-25) Oobu businsimi bwatalika kuzuzikizyigwa kumazuba aa Ahazi.—2 Makani 28:20.

Ikusinsima Kuluzi

23. (a) Ncinzi ncaambilwa kucita lino Isaya? (b) Ino citondezyo cili abbwe casinizyigwa buti?

23 Lino Isaya watalika kwaamba zintu zili mukucitika ono. Kaucisaalwa munzi wa Jerusalemu abana Aramu alimwi aba Israyeli, Isaya waluula kuti: “Jehova wakandaambila kuti, Ulibwezele ibbwe ipati lyakulembela, ukalembye alindilyo cilembyo camuntu. Lemba kuti, Eci ncica-Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo. Nkabela njoolibwezela bakamboni basyomesi, Uriya mupaizi a-Zekariya mwana wa-Jeberekiya.” (Isaya 8:1, 2) Isaya walomba baalumi bobile bamumunzi balemekwa kuti babe bakamboni kumakani ngaalemba abbwe lipati ikutegwa kumbele bakakonzye kwaamba kuti aaya makani ngamasimpe. Nokuba boobo, eeci citondezyo ceelede kusinizyigwa acitondezyo cabili.

24. Ino citondezyo ca Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo ceelede kubajatikizya buti bantu ba Juda?

24 Isaya waamba kuti: “Elyo nindakaswanaana amukamusinsimi, wakaminta, wazyala mwana mulombe. Nkabela Jehova wakandaambila kuti, Umuulike izina lya-Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo. Nkaambo mwana natana kuba aluzibo lwakwaamba kuti ‘Ta’ a-‘Ma,’ imbono zya-Damasko abuvubi bwa-Samariya zyoonse ziyootolwa kumwami wa-Asuri.” (Isaya 8:3, 4) Ibbwe lipati alimwi amwana muvwanda nzitondezyo zyakuti Asuri uyoonyonyoona basikudyaaminina Juda lino-lino, nkokuti ba Aramu alimwi a Israyeli. Ino kucili kulamfwu buti? Imwana musankwa katana kucikonzya kwaamba majwi aakusaanguna bana banji ngobasaanguna aakuti “Ta” alimwi a “Ma.” Ikusinsima kugaminide kuli boobu kweelede kupa kuti bantu babe alusyomo muli Jehova. Kulubazu lumwi kulakonzya kupa kuti bamwi batalike kufwubaazya Isaya abana bakwe. Kufwumbwa naa zintu zilaba buti, imajwi aa Isaya ngamasimpe.—2 Bami 17:1-6.

25. Nkukozyanya kuli buti kuliko akati kamazuba aa Isaya aciindi casunu?

25 Ibanakristo balakonzya kwiiya kukucenjezya nkwaakayindulula-indulula Isaya. Imwaapostolo Paulo wakatondezya kuti mumakani aaya aaciindi, Isaya wakali kwiiminina Jesu Kristo eelyo bana bakwe bakali kwiiminina basikwiiya ba Jesu bananike. (Ba-Hebrayo 2:10-13) Ikwiinda muli basikumutobela bananike bali anyika, Jesu wali kubayeezya Banakristo beni-beni mbuli mbokuyandika ‘kulinda’ mumazuba aano aamapenzi. (Luka 21:34-36) Aciindi mpoonya, aabo basikukazya bateempwi balacenjezyegwa kujatikizya lunyonyooko luboola nokuba kuti ikucenjezya kuli boobu takubikkilwi maanu kanjikanji. (2 Petro 3:3, 4) Ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwaaciindi cibikkidwe mumazuba aa Isaya kutusyomezya kuti acalo ciindi ncabikkide Leza kujatikizya ciindi cesu “ncobeni cilaza, tacikooyoocedelelwa pe.”—Habakuku 2:3.

“Maanzi” Aanyonyoona

26, 27. (a) Nzintu nzi nzyaasinsima Isaya? (b) Ino majwi aa Isaya atondezya nzi kubabelesi ba Jehova sunu?

26 Isaya wazumanana ancenjezyo zyakwe ulaamba: “Bantu aba mbubakaka maanzi aa-Siloamu aaenda caluumuno, alimwi babika myoyo yabo ku-Rezini akumwana wa-Remaliya, lino amubone! Mwami ulabapazizya maanzi aamulonga, amaanzi manji aali anguzu, nkukuti mwami wa-Asuri abulemu bwakwe boonse. Ulapayila mafolo aawo oonse akusotoka myuuma yawo yoonse, ulaya bufuta mane kusikila kucisi ca-Juda. Ulapaya akufutisya, ulatana kunsingo. Kutandabala kwamababa aakwe kuyoozuzya nyika yako yoonse, O Imanueli.”—Isaya 8:5-8.

27 “Bantu aba,” ibwami bwakunyika bwa Israyeli bakaka cizuminano ca Jehova a Davida. (2 Bami 17:16-18) Balo cizuminano ca Jehova bacibwene kuti ncuuba-uba mbubwenya mbuli maanzi aayenda caluumuno aa Siloamu, imuzwa maanzi aabelesyegwa mu Jerusalemu. Balasekelela akaambo kankondo njobakalwana Juda. Pele tabakalekwi buyo kakunyina kusubulwa akaambo kalunyansyo oolu. Jehova uyoozumizya bana Asuri ‘kupayila’ Aramu alimwi a Israyeli mbubwenya mbwayoozumizya basitwaambo twacisi sunu kuti bapayile bweendelezi boonse bwabukombi bwakubeja. (Ciyubunuzyo 17:16; amweezyanisye a Daniele 9:26.) Mpoonya Isaya ulaamba, ikufwuta ‘kwamaanzi’ kunooya buya mane “kusikila kucisi ca-Juda” kufwutisya ‘akutaana kunsingo’ ku Jerusalemu kwalo nkwayendelezezya mutwe (mwami) wa Juda. * Akwalo kuciindi cesu basikunyonyoona bukombi bwakubeja, basikubandika twaambo twacisi bayoobalwana babelesi ba Jehova, ikubazinguluka akubataana “kunsingo.” (Ezekieli 38:2, 10-16) Ino ncinzi ciyootobela? Ino ncinzi cakacitika kuciindi ca Isaya? Sena bana Asuri banjila mumunzi akunyonyoona bantu ba Leza boonse? Peepe. Leza uli ambabo.

Mutayoowi—“Leza Uli Aswe”!

28. Nokuba kuti basinkondonyina bali mukusolekesya, ncinzi Jehova ncaasyomezya Juda?

28 Isaya wacenjezya kuti: “Amupyopyongane, nubantu [bakazya bantu bali mucizuminano a Leza]—pele mulapwayigwa. Amuswiilile, nyoonse numuzwa kule. Amulyaange kucibuno—pele mulapwayigwa. Amulyaange kucibuno—pele mulapwayigwa. Amubuzyanye makani [amubelesye busongo]. Pele makanze aanu ayooloba. Amwaambe majwi. Pele majwi aanu taakooyooba pe, nkaambo Leza uli aswe.” (Isaya 8:9, 10) Imyaka iili mbwiibede kumbele, mubulelo bwamwana wa Ahazi uusyomeka Hezekiya, aaya majwi akazuzikizyigwa. Ibana Asuri nobakali kuyanda kulwana Jerusalemu, imungelo wa Jehova wakajaya bana Asuri ibali 185,000. Icakutadooneka Leza uli abantu bakwe amulongo wabwami wa Davida. (Isaya 37:33-37) Munkondo ya Harmagedoni iiboola, Jehova uyootuma Imanueli Mupati kuti apwayaule basinkondonyina akufwutula baabo ibamusyoma.—Intembauzyo 2:2, 9, 12.

29. (a) Ino baandeene buti bama Juda bakuciindi ca Ahazi alimwi abaabo bakumazuba aa Hezekiya? (b) Nkaambo nzi babelesi ba Jehova sunu ncobatabambi zilongwe ambunga zyabasizikombelo naa zyabasitwaambo twacisi?

29 Mukwiindana abama Juda bakuciindi ca Hezekiya, ibantu bakali kupona kuciindi ca Ahazi teebakajisi lusyomo lwakuti Jehova ulakonzya kubakwabilila. Bakali kusyoma kuti kuswaangana naa ‘kuvwaana’ abana Asuri ncilikwabilizyo canguzu kapati kubana Aramu aba Israyeli. Nokuba boobo, “ijanza” lya Jehova lyakulwaizya Isaya kuti asinganye “nzila yabantu aba” naa cilengwa cabo cidumide. Wacenjezya ulaamba: “Mutayoowi ncibayoowa balo, nikuba kukankama nkaambo kaco. Jehova wamakamu ngumweelede kusalazya, Nguwe ngumweelede kuyoowa akukankama kubusyu bwakwe.” (Isaya 8:11-13) Akaambo kakuyeeya makani aaya, babelesi ba Jehova sunu tabajatani pe naa kusyoma mbunga zyazikombelo alimwi azyatwaambo twacisi. Ibabelesi ba Jehova balazisyoma nguzu zyakwe zyakubakwabilila. Kayi ikuti ‘Jehova katugwasya, ino muntu inga watucitilanzi?’—Intembauzyo 118:6.

30. Ncinzi ciyoobacitikila aabo ibatamusyomi Jehova?

30 Isaya wainduluka kwaamba kuti Jehova uyooba “macijilo aasalala,” sikukwabilila baabo ibamusyoma. Kulubazu lumwi aabo bamukaka “bayooleb[w]a alinguwe, bayoowa akupwayigwa, bayooteegwa akujatwa”—imaciti osanwe aatadoonekwi acaambila limwi iciyoocitika kuli baabo ibatamusyomi Jehova. (Isaya 8:14, 15) Mbubwenya buyo, mumwaanda wamyaka wakusaanguna, aabo bakamukaka Jesu bakalebwa akuwa. (Luka 20:17, 18) Imapenzi ngawonya aali boobu ngobalangila abalo aabo ibakakilwa kupa bulemu ku Mwami wakujulu uubikkidwe, Jesu.—Intembauzyo 2:5-9.

31. Mbuti Banakristo sunu mbobakonzya kutobela cikozyanyo ca Isaya antoomwe abaabo batobela nzyayiisya?

31 Tabali boonse bakalebwa kuciindi ca Isaya. Isaya waamba kuti: “Anga bukamboni, namatizya mulao, akati kabasikwiiya bangu. Elyo njoolindila Jehova uusisila luzubo lwa-Jakobo busyu bwakwe. Njoomulangila.” (Isaya 8:16, 17) Isaya abaabo batobela nzyayiisya tabakausiyi pe Mulawo wa Leza. Balazumanana kusyoma Jehova nokuba kuti ibeenzinyina balakaka kucita boobo, eelyo Jehova ulabusisa busyu bwakwe kuli mbabo. Atutobele cikozyanyo cabaabo basyoma Jehova akuba amakanze mbuli ngobajisi aakukakatila kubukombi busalala!—Daniele 12:4, 9; Matayo 24:45; amweezyanisye a Ba-Hebrayo 6:11, 12.

“Zitondezyo” ‘Amaleele’

32. (a) Ino sunu mbaani babeleka kabali ‘zitondezyo amaleele’? (b) Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kwaandaana anyika?

32 Lino Isaya waambilizya kuti: “Amubone! Mebo abana Jehova mbaakandipa twaba zitondezyo amalele mucisi ca-Israyeli. Aya makani azwa kuli-Jehova wamakamu uukede mucilundu ca-Ziyoni.” (Isaya 8:18) Inzya, Isaya, Searijasubu alimwi a Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo nzitondezyo zyamakanze aa Jehova kujatikizya Juda. Mbubwenya buyo, sunu Jesu abana bakwabo bananike balabeleka kabali zitondezyo. (Ba-Hebrayo 2:11-13) Alimwi mumulimo wabo balasanganwa a “inkamu impati” ya “mbelele zimwi.” (Ciyubunuzyo 7:9, 14; Johane 10:16) Ee, icitondezyo cikonzya buyo kugwasya ikuti kacaandeene azintu zicizingulukide. Munzila njiyonya, Ibanakristo balakonzya kuzuzikizya mulimo wabo kabali zitondezyo lilikke nobaandaana anyika eeyi kwiinda mukusyoma Jehova cakumaninina alimwi akukambauka makanze aakwe cabusicamba.

33. (a) Ncinzi ncobakanzide kucita Banakristo beni-beni? (b) Nkaambo nzi ncobayookonzya kwiima nji Banakristo beni-beni?

33 Aboobo toonse atutobele zyeelelo zya Leza ikutali zyanyika eeyi. Atuzumanane cakutayoowa katuli zitondezyo, ikuya kumbele mumulimo wakapegwa Isaya Mupati, Jesu Kristo: “[Wa]kukambauka makani aamwaka uutambulika . . . abuzuba bwakuliya inkoto bwa-Leza wesu.” (Isaya 61:1, 2; Luka 4:17-21) Ee, imaanzi aabana Asuri aakupayila nyika yoonse—mane naataana munsingo zyesu—Banakristo beni-beni tabakatolwi pe. Tuyooima nji nkaambo “Leza uli aswe.”

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 9 Ikuti kamuyanda makani aambi kujatikizya kuzuzikizyigwa kwabusinsimi oobu, amulange mu Insight on the Scriptures, Bbuku 1, apeeji 62 a 758, ilyakamwayigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 27 Asuri alimwi ukozyanisyigwa amuyuni uujisi mababa ‘aazuzya nyika yako yoonse.’ Aboobo kufwumbwa nkoyisika nyika, basikalumamba bana Asuri bayoosika.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 103]

Isaya wakatolelezya Searijasubu naakaamba mulumbe wa Jehova kuli Ahazi

[Cifwanikiso icili apeeji 111]

Ino nkaambo nzi Isaya ncaakalemba kuti Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo aabbwe lipati?