Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Leza Uli mu Tempele Lyakwe Lisalala

Jehova Leza Uli mu Tempele Lyakwe Lisalala

Cibalo 8

Jehova Leza Uli mu Tempele Lyakwe Lisalala

Isaya 6:1-13

1, 2. (a) Ino ndilili Isaya naakatambula cilengaano catempele ncaakabona? (b) Ino nkaambo nzi Uziya ncaakaleka kugwasyigwa a Jehova?

“MUMWAKA ulya naakafwa mwami Uziya, ndakabona mwami Leza ulikede acuuno cabwami, ulisumpwidwe loko, nkabela malogwe aakwe akazuzya intempele.” (Isaya 6:1) Icaandaano 6 cabbuku lya Isaya citalika amajwi aaya aamusinsimi. Muumwaka wa 778 B.C.E.

2 Ibulelo bwa Uziya bwakazwidilila kapati bwalo ibwakatola myaka iili 52 kali mwami wa Juda. Akaambo kakuti wakali kucita “ziluleme mumeso aa-Jehova,” wakali kugwasyilizyigwa a Leza mumilimo yakwe yabusilumamba, yamayake alimwi ayabulimi. Pele ikuzwidilila kwakwe nkokwakazyi kumunyonyoona. Mukuya kwaciindi wakazyootalika kulisumpula icakuti “wakapapila Jehova Leza wakwe, wanjila muntempele ya-Jehova kuti atente tununkilizyo acipaililo catununkilizyo.” Uziya wakafwa kali sicinsenda akaambo kakulisumpula alimwi akaambo kakunyemena bapaizi ibakamusinsa akaambo kancaakacita. (2 Makani 26:3-22) Eeci nceciindi Isaya naakatalika mulimo wakwe wabusinsimi.

3. (a) Sena Isaya wamubona ncobeni Jehova? Amupandulule. (b) Ncinzi ncaabona Isaya alimwi ino nkaambo nzi?

3 Kunyina notwaambilwa mpaimvwi Isaya ciindi naabona cilengaano eeci. Pele cakutadooneka, ncaalibonena ameso aakwe aawa ncilengaano ikutali kumubona ncobeni Singuzuzyoonse nkaambo “takukwe muntu uwakabona Leza neciba ciindi comwe.” (Johane 1:18; Kulonga 33:20) Nokuba boobo, ncintu ciyoosya kapati ikubona Mulengi Jehova, nomuba mucilengaano. Uukkede acuuno cabwami cisumpukide calo ciiminina mulimo wakwe kali Mwami alimwi Mubetesi unooliko lyoonse, Mmweendelezi Wakujulu Aansi alimwi Ikuzwa mfwulumende yoonse yeelede! Malogwe aajansi lyakwe lilamfwu azuzya tempele. Isaya wapegwa mulimo wabusinsimi walo uyoosumpula bulelo bwa Jehova alimwi abululami. Ikutegwa alibambile, uyoopegwa cilengaano cabusalali bwa Leza.

4. (a) Ino nkaambo nzi ncobuli bwacikozyanyo buyo ibupanduluzi bwa Jehova ibubonwa muzilengaano alimwi bulembedwe mu Bbaibbele? (b) Ncinzi ncotwiiya mucilengaano ca Isaya ikujatikizya Jehova?

4 Mukwiindana azilengaano izyakaambwa a Ezekieli, Daniele alimwi Johane, Isaya kunyina naapandulula mbuli mbwalibonya Jehova mucilengaano cakwe. Alimwi izilengaano zyoonse eezyo zilaindana ikweelana azintu izibonwa mujulu. (Ezekieli 1:26-28; Daniele 7:9, 10; Ciyubunuzyo 4:2, 3) Nokuba boobo, imusyobo alimwi amakanze aazilengaano eezyi ayelede kubikkilwa maanu. Tabuli bupanduluzi bwini-bwini bwaciimo ca Jehova. Iliso lyanyama talikonzyi kubona cintu camuuya alimwi ibongo bwamuntunsi tabukonzyi kuzyiba zintu izili mubusena bukkala zilenge zyamuuya. Aboobo izilengaano zili muciimo icinga mulumbe ngozijisi ulakonzya kuteelelwa kubantunsi. (Amweezyanisye a Ciyubunuzyo 1:1.) Ibupanduluzi ibujatikizya mbwalibonya Jehova tabuyandiki pe mucilengaano ca Isaya. Eeci cilengaano cizyibya Isaya kuti Jehova uli mutempele lyakwe lisalala alimwi akuti ulasalala alimwi imbeta zyakwe zilasalala.

Iba Serafimu

5. (a) Ino baserafimu mbaani, alimwi ino ibbala eeli lyaamba nzi? (b) Ino nkaambo nzi baserafimu ncobalisisa kumeso akumaulu?

5 Amuswiilile! Isaya wazumanana ulaamba: “Ajulu lyakwe kwakaliimvwi baangelo baserafimu. Umwi aumwi kajisi mababa aali musanu alimwi, obile aakulivumba kubusyu, obile aakulivumba kumaulu, obile kaali aakuulusya.” (Isaya 6:2) Kubbuku lya Isaya caandaano 6 kulikke nkokwaambwa makani aaba serafimu mu Bbaibbele lyoonse. Aaba mbangelo ibabelekela Jehova ibajisi mikuli mipati alimwi ibalemekwa kapati nkaambo babelekela kucuuno ca Jehova cabwami kujulu. Balo balabeleka muzyuuno zyabo cakulibombya ikwiindana abwakacita Mwami Uziya sikulisumpula. Balalivwumba kumeso amababa obile akaambo kakuti bali kumbele lya Mweendelezi wakujulu; alimwi akaambo kakulemeka busena busalala balalivwumba kumaulu amababa aambi obile. Mbwaanga bali afwaafwi a Mweendelezi Wakujulu Aansi, aaba ba Serafimu boonse balalibombya ikutegwa batanyonganyi bulemu bwa Leza. Ibbala lyakuti “baserafimu” lyalo ilyaamba “basimulilo” naa “basikuumpa” lipa muzeezo wakuti balamunika, nokuba boobo balasisa busyu bwabo kumumuni wiinda kumweka alimwi abulemu bwa Jehova.

6. Mmuunzila nzi baserafimu ‘mobaimvwi’ atala lya Jehova?

6 Ibaserafimu babelesya mababa aabo aambi kuuluka alimwi akupeleemba naa ‘kwiima’ mumasena aabo atala aacuuno cabwami. (Amweezyanisye a Deuteronomo 31:15.) Professor Franz Delitzsch waamba boobu kujatikizya zyuuno zyabo: “Ibaserafimu teebakali kupeleembela atala lyamutwe lyayooyo iwakakkede acuuno cabwami, pele bakali kupeleembela atala lyajansi Lyakwe lyalo lyakazuzya ŋanda.” (Commentary on the Old Testament) Makani aaya alamvwika. ‘Baliimvwi’ atala lyacuuno ca Jehova ikutali kuti bajisi cuuno cipati kwiinda nguwe, pele kutegwa bamulinde, cakulibombya alimwi kabalibambilide kucita mulimo.

7. (a) Mmulimo nzi ngobazuzikizya baserafimu? (b) Ino nkaambo nzi baserafimu ncobaambilizya busalali bwa Leza ziindi zyotatwe?

7 Amuswiilile lino mbobaamba aaba baserafimu basicoolwe! “Umwi aumwi wakoongolola akwaambila mweenzinyina kuti, Ulasalala! Ulasalala! Ulasalala Jehova wamakamu! Nyika yoonse ilizwide bulemu bwakwe.” (Isaya 6:3) Imulimo wabo ngwakubona kwaamba kuti kusalala kwa Jehova kwaambilizyigwa alimwi akuti ibulemu bwakwe bwazuminwa mububumbo boonse kubikkilizya anyika. Ibulemu bwakwe bulabonwa muzintu nzyaakalenga alimwi lino-lino buyoobonwa abantu boonse bakkala munyika. (Myeelwe 14:21; Intembauzyo 19:1-3; Habakuku 2:14) Ikwaamba majwi aakuti “ulasalala! ulasalala! ulasalala,” ziindi zyotatwe takupi bumboni bwakuti Leza Mbutatu pe. Pele nkukankaizya kwaamba busalali bwa Leza ikwaambwa ziindi zyotatwe. (Amweezyanisye a Ciyubunuzyo 4:8.) Jehova ulasalalisya; takonzyi kweelanisyigwa aumbi pe.

8. Ncinzi cacitika nobaambilizya baserafimu?

8 Kulangilwa kuti kuli makamu aabaserafimu ibali munsi-munsi acuuno cabwami nokuba kuti mweelwe wabo tawaambidwe. Balabalana kwiindulula lwiimbo lubotu ilwaambilizya busalali abulemu bwa Leza. Ncinzi cicitika? Amuswiilile alimwi mbwayaabuzumanana Isaya: “Intalisyo zyazikunguzyo zyakazungaana kujwi lyayooyo iwakoongolola, ayalo iŋanda yakazula busi.” (Isaya 6:4) Ikanji-kanji mu Bbaibbele, ibusi naa ijoba ziiminina kubako kwa Leza. (Kulonga 19:18; 40:34, 35; 1 Bami 8:10, 11; Ciyubunuzyo 15:5-8) Ziiminina bulemu mbotutakonzyi kuswenena afwaafwi swebo tobantunsi.

Tayelede Pele Wasalazyigwa

9. (a) Ino cilengaano camujatikizya buti Isaya? (b) Ndwaandaano nzi luliko akati ka Isaya alimwi a Mwami Uziya?

9 Icilengaano eeci cacuuno ca Jehova cabwami camujatikizya kapati Isaya. Walemba kuti: “Ndakaamba kuti, Maawe mebo! Ndanyonyooka! Nkaambo ndi muntu uusofweede kumilomo, alimwi ndikede akati kabantu basofweede kumilomo, lino meso aangu alibwene Mwami Jehova wamakamu.” (Isaya 6:5) Elo kuli kwiindana kupati kaka akati ka Isaya alimwi a Mwami Uziya! Uziya wakaciinda kumbele cuuno cabapaizi bananikidwe alimwi wakanjila mubusena Busalala bwatempele icakutayoowa. Uziya taakwe naakabubona busyu bwa Jehova ibwakuzuminizya ncaakali kucita naa kupegwa mulimo umwi uulibedelede nokuba kuti wakazibona zibikkilo zyamalampi zyangolida, icipaililo cangolida alimwi atebule lyakubikkila “mikamu” iitondezya kubako kwa Leza. (1 Bami 7:48-50) Pele Isaya taakwe naakabasulaika bapaizi naa kwiide kunjila mutempele kakunyina kuzumizyigwa. Nokuba boobo, wabona cilengaano ca Jehova kali mutempele lyakwe lisalala alimwi wapegwa mulimo kuzwa kuli Leza lwakwe mwini. Nokuba kuti ibaserafimu tabalombozyi kulanga Mwami watempele uubikkidwe, Isaya walo wazumizyigwa mucilengaano kuti alange “Mwami Jehova wamakamu.”

10. Ino nkaambo nzi ncaayoowa Isaya naabona cilengaano?

10 Ilwaandaano ndwaabona akati kabusalali bwa Leza alimwi abusizibi bwakwe Isaya bwamupa kuti alibone kusofwaala kapati. Kayoowede kapati, wayeeya kuti ulafwa. (Kulonga 33:20) Wabamvwa baserafimu kabatembaula Leza amilomo iisalala, pele milomo yakwe ilisofweede alimwi yaindilila akaambo kabusofwaazi bwamilomo yabantu mbakkala ambabo alimwi mbateelela nobakanana. Jehova ulasalala, aboobo babelesi bakwe baleelede kubutondezya bube oobo. (1 Petro 1:15, 16) Isaya amunjila kapati makani aakulibona kuti ngusizibi akuti milomo yakwe tayeeleli pe kuba yamuntu sikwaambawida Mwami wabulemu alimwi uusalala nokuba kuti wasalwa kale kuti abe sikwaambawida Leza. Ino bali kujulu balo balacita buti?

11. (a) Ino umwi wabaserafimu wacita nzi, alimwi ciiminina nzi eeci ncaacita? (b) Ino ikuyeeya ncaamwaambila Isaya muserafimu inga kwatugwasya buti ciindi notulimvwa kuti tatweeleli katuli babelesi ba Leza?

11 Muciindi cakumutanda Isaya walo uujisi mulimo waansi kapati kuti azwe kumeso aa Jehova, ibaserafimu babweza ntaamu yakumugwasya. Icibalo caamba kuti: “Elyo kwakanduulukila umwi wabaserafimu, mujanza lyakwe kajisi ikala lyamulilo ndyaakabwezede alumano kuzwa kucipaililo. Wakalyaampya mulomo wangu, wandaambila kuti, Bona! Eci caampa milomo yako, lino milandu yako yamana, azyalo zibi zyako zyasalazigwa.” (Isaya 6:6, 7) Munzila yacikozyanyo, imulilo ulijisi nguzu zyakusalazya. Imuserafimu naagumika kkala lyamulilo kumilomo ya Isaya lyalo lyazwa mumulilo uusalala wakucipaililo, wamusyomezya kuti zibi zyakwe zyamana ikusikila aciimo cakukonzya kukkomaninwa a Leza alimwi akukonzya kutambula mulimo. Elo cilatukkazyika moyo kaka eeci! Aswebo tuli basizibi, aboobo tatweeleli pe kumusikila Leza. Pele twakanununwa acituuzyo ca Jesu, alimwi tulakonzya kumukkomanisya Leza akumusikila mumupailo.—2 Ba-Korinto 5:18, 21; 1 Johane 4:10.

12. Ino ncipaililo nzi ncaabona Isaya, alimwi ncinzi ncowacita mulilo ooyu?

12 Acimbi icituyeezya kuti eeci ncilengaano, ‘ncipaililo’ icaambwa. (Amweezyanisye a Ciyubunuzyo 8:3; 9:13.) Kwakali zipaililo zyobile mutempele lyamu Jerusalemu. Kumbele lyacisitilizyo ca Busena Busalalisya kwakali cipaililo cisyoonto cakuumpila tununkilizyo alimwi kumbele lyamanjililo aatempele kwakali cipaililo cipati cakutuulila icakali kuyaka mulilo ciindi coonse. (Levitiko 6:12, 13; 16:12, 13) Pele izipaililo eezyi zyaanyika zyakali kwiiminina zintu zipati. (Ba-Hebrayo 8:5; 9:23; 10:5-10) Iciindi tempele nolyakaabwa a Mwami Solomoni, imulilo wakazwa kujulu ngowakaumpa zituuzyo zyakali acipaililo. (2 Makani 7:1-3) Alimwi lino imulilo uuzwa kucipaililo cakasimpe cakujulu nguugwisya busofwaazi kumilomo ya Isaya.

13. Mmubuzyo nzi ngwaabuzya Jehova, alimwi nguni ngwaabikkilizya naamba kuti “kutwiinkila”?

13 Lino atuswiilile antoomwe a Isaya. “Ndakamvwa ijwi lya-Mwami lilabuzya kuti, Ino nguni ngunti tume? Nguni uukonzya kutwiinkila? Mpawo ndakaamba kuti, Mpendi! Unditume mebo!” (Isaya 6:8) Mbwaanga kwiina musinsimi uumbi muntunsi uuliko mucilengaano, cakutadooneka ooyu mubuzyo ngwaabuzya Jehova ngwakuti Isaya aingule. Cakutadooneka Isaya uli mukwiitwa kutegwa abe mutumwa wa Jehova. Pele ino nkaambo nzi Jehova ncaabuzyila kuti, “Nguni uukonzya kutwiinkila?” Ikucinca kuzwa kukwaamba kuti “ngunti tume” akwaamba kuti “kutwiinkila” citondezya kuti Jehova lino wabikkilizya muntu aumbi. Ino nguni ooyo? Sena tali Mwanaakwe simuzyalwaalikke walo wakazyooba mwaalumi Jesu Kristo? Mbombubo, Mmwanaakwe nguwenya ooyu Leza ngwaakaambilide kuti, “Atupange muntu mucinkozya cesu.” (Matalikilo 1:26; Tusimpi 8:30, 31) Inzya, ngocibeleka limwi a Jehova mubweendelezi bwakujulu Mmwanaakwe simuzyalwaalikke.—Johane 1:14.

14. Ino Isaya waingula buti kukwiita kwa Jehova, alimwi ncikozyanyo nzi ncatutondezya?

14 Isaya taayenkeenka pe kwiingula! Kakunyina kubikkila maanu kuti naa mulumbe wakali kunooli buti, waingula ndilyonya ulaamba: “Mpendi! Unditume mebo!” Alimwi kunyina anaabuzya mpindu njatiijane kwiinda mukuzumina mulimo ooyo. Imuuya wakwe wakulisungula ncikozyanyo cibotu kapati kubabelesi ba Leza sunu, balo bapedwe mulimo wakukambauka ‘makani mabotu aabwami munyika yoonse.’ (Matayo 24:14) Mbubwenya mbuli Isaya, balakakatila cakusyomeka kumulimo wabo akuzwidilila mukupa “citondezyo kumisyobo yoonse” nokuba kuti bantu tababaswiilili. Mbubwenya mbuli Isaya balazumanana calusyomo kabazyi kuti mulimo wabo weendelezyegwa amuntu uusumpukide kapati.

Imulimo wa Isaya

15, 16. (a) Ncinzi Isaya ncayandika kwaambila “bantu aba,” alimwi ino bayoocita buti? (b) Sena Isaya nguwaleta penzi lyapa kuti bantu aaba balilemeke munzila iili boobu? Amupandulule.

15 Lino Jehova waamba mulumbe Isaya ngwayelede kutola alimwi ancobayoocita bantu mbaambila: “Koya ukaambile bantu aba kuti, Kumvwa amumvwe pele mutaswiililisyi. Kubona amubone pele mutabonesyi. Neneesya moyo wabantu aba, lemezya matwi aabo akulamba kumeso aabo, kuti bataboni kumeso aabo nikuba kumvwisya kumatwi aabo nikuba kuswiililisya mumyoyo yabo, batasanduki akuponesegwa.” (Isaya 6:9, 10) Sena eeci caamba kuti Isaya weelede kudabaula buyo kwaambaula akutabelesya nzila zibotu alimwi akulesya bama Juda kweendelana a Jehova? Peepe! Aaba mbantu Isaya mbakkala limwi balo mbabona kuti mbamukowa wakwe ncobeni. Pele Jehova utondezya mbuli mbobayoolimvwa bantu akaambo kamulumbe wakwe, naucita buti cakusyomeka mulimo wakwe Isaya.

16 Ibantu mbabajisi mulandu. Isaya uyoobaambila cakwiinduluka-induluka, pele kunyina nobayoouzumina mulumbe wakwe nokuba kuumvwisya. Ibunji bwabo banooli basicinguni alimwi tabakateeleli pe mbuli kuti mboofu alimwi abasicuulutwi ncobeni. Kwiinda mukubainkila cakwiinduluka-induluka, Isaya uyoocita kuti “bantu aba” batondezye caantangalala kuti tabayandi pe kuswiilila. Bayootondezya kuti mizeezo alimwi amyoyo yabo tayuuzumini pe imulumbe wa Leza ngwabatolela Isaya. Elo ciimo eeci cilakozyanya kapati kaka aciimo cabantu sunu! Ibantu banji balakaka kuswiilila Bakamboni ba Jehova nobabakambaukila makani mabotu aa Bwami bwa Leza ibuboola.

17. Ino ncinzi ncayanda kuzyiba Isaya naabuzya kuti “kusikila ciindi nzi”?

17 Eeci camukatazya kapati Isaya, eelyo ulaamba: “Elyo ndakaamba kuti, Mane kusikila ciindi nzi, O Mwami? Wakavuwa kuti, Mane lumwi minzi iyoosaalwa akubula bakede mumo, aalo maanda ayoobula bantu, ayalo nyika iyoosaalwa cakugambya. Jehova uyoosakanya bantu kule, aalo masena aasaalidwe ayoovula mukati kanyika.” (Isaya 6:11, 12) Isaya naabuzya kuti, “kusikila ciindi nzi?” tayandi kuzyiba bulamfwu bwaciindi ncayootola ikukambaukila bantu aaba batateeleli pe. Pele ubuzya ciindi ncobayookkala bantu aaba muciimo eeci cibyaabi kumuuya alimwi abulamfwu bwaciindi nciliyoozumanana kutalemekwa izina lya Jehova anyika. (Amubone Intembauzyo 74:9-11.) Aboobo ino ciimo eeci cibyaabi ciyoozumanana kusikila lili?

18. Ino iciimo cibyaabi kumuuya cabantu ciyoozumanana kusikila lili, alimwi sena Isaya uyoopona mane kusikila ciindi nobuyoozuzikizyigwa cakumaninina businsimi bwakwe?

18 Pele ibwiinguzi bwa Jehova butondezya kuti eeci ciimo cibyaabi kumuuya cabantu aaba ciyoozumanana mane kusikila zikacitike zisubulo zyoonse zyaambidwe mucizuminano cakwe iziboola akaambo kakutamvwida Leza. (Levitiko 26:21-33; Deuteronomo 28:49-68) Icisi ciyoonyonyoonwa, ibantu bayoomwaisyigwa alimwi nyika iyooba matongo. Nokuba kuti Isaya uyoosinsima kwamyaka yiinda ku 40 akuzumanana mane kusikila kuciindi cabulelo bwamuzyukululwa wa Mwami Uziya wazina lya Hezekiya, Isaya takaponi pe mane kusikila ciindi nouyoonyonyoonwa munzi wa Jerusalemu antoomwe atempele lyawo kuli basilumamba bana Babuloni mu 607 B.C.E. Nokuba boobo, Isaya uyoozumanana amulimo wakwe cakusyomeka kusikila kukufwa kwakwe mumwaka wa 732 B.C.E. naa kakucisyeede myaka ambweni iili 125 kuti mapenzi aaya asikile cisi eeci.

19. Nokuba kuti cisi ciyoogonkwa mbuli cisamu, ncisyomezyo nzi Leza ncaambila Isaya?

19 Ilunyonyooko lwalo iluyoopa kuti cisi ca Juda ‘cisaalwe cakugambya’ luciboola, pele kuli bulangizi bumwi. (2 Bami 25:1-26) Jehova wasyomezya Isaya kuti: “Nekuba kuti cipanzi cakumi mucicili mulinjiyo, ciyootentwa alimwi, mbubonya mbuli mubanga na muzwamalowa mbuusyaalilwa cisindi kuciindi cakugonkwa. Lun[y]ungu lusalala ncecisiko caco.” (Isaya 6:13) Ee, “cipanzi cakumi . . . lun[y]ungu lusalala” luyoosyaala mbubwenya mbuli cisindi naa cisiko casamu pati ilyagonkwa. Icakutadooneka cisyomezyo eeci camukkazyika moyo Isaya, ibasyeede basalala bayoojanika akati kabantu mbocikkala limwi. Nokuba kuti icisi cilaumpwa ciindi aciindi mbubwenya mbuli cisamu icigonkwa kutegwa cibelesyegwe kunkuni, icisindi ciyandika kapati cacisamu cacikozyanyo ca Israyeli ciyoosyaala. Ciyooba lunyungu naa mwana uusalala kuli Jehova. Mukuya kwaciindi, ciyoosyuuka alimwi eelyo cisamu ciyookomena alimwi.—Amweezyanisye a Jobu 14:7-9; Daniele 4:26.

20. Ino cibeela camamanino cabusinsimi bwa Isaya cakazuzikizyigwa buti ciindi cakusaanguna?

20 Sena businsimi oobu bwakazuzikizyigwa? Inzya. Nokwakainda myaka iili 70 kuzwa ciindi nocakasaalwa cisi ca Juda, bamucaala basikuyoowa Leza ibasyoonto buyo bakapiluka kuzwa mubuzike ku Babuloni. Bakayakulula tempele amunzi alimwi bakabukulusya bukombi bwakasimpe munyika eeyi. Ikupilusyigwa kwabama Juda aaba kumunzi ngobakapegwa a Leza kwakapa kuti kube kuzuzikizyigwa kwabili kwabusinsimi oobu Jehova mbwaakaambila Isaya. Ino kwakali kuzyooba kuzuzikizyigwa kuli ooko?—Ezara 1:1-4.

Ikuzuzikizyigwa Kumbi

21-23. (a) Ino businsimi bwa Isaya bwakazuzikizyigwa kuli bani mumwaanda wamyaka wakusaanguna, alimwi muunzila nzi? (b) Ino mbaani bakali “lun[y]ungu lusalala” mumwaanda wamyaka wakusaanguna, alimwi lwakafwutulwa buti?

21 Imulimo wa Isaya wabusinsimi wakali kwiiminina mulimo ngwaakali kuzyoocita Mesiya, Jesu Kristo imyaka iitandila ku 800 yakali kumbele. (Isaya 8:18; 61:1, 2; Luka 4:16-21; Ba-Hebrayo 2:13, 14) Nokuba kuti Jesu wakali mupati kuli Isaya, awalo wakalilisungwide ikutumwa kuli Wisi wakujulu nkaambo wakati: “Mebo mpaawa, ndaboola, kuzoocita luyando lwako.”—Ba-Hebrayo 10:5-9; Intembauzyo 40:6-8.

22 Jesu wakaubeleka cakusyomeka mulimo wakwe ngwaakatumidwe alimwi wakacitikilwa zintu nzimunya zyakacitikila Isaya. Bama Juda bakuciindi ca Jesu kunyina nobakauzumina mulumbe camoyo omwe mbubwenya mbuli bantu mbaakali kukambaukila musinsimi Isaya. (Isaya 1:4) Jesu wakali kuzibelesya kapati zikozyanyo mumulimo wakwe. Eeci cakapa kuti basikwiiya bakwe babuzye kuti: “Ino nkaambonzi ulabaambila muzikozyano?” Jesu wakaingula kuti: “Inywe mwapegwa kuziba aasisidwe aa-Bwami bwakujulu, balo tabapegwi pe. Nkaambo kaako ndabaambila muzikozyano, nkaambo mukubona kwabo tababonesyi, amukumvwa kwabo tabamvwisyi. Nkabela mulimbabo kwacitwa ngaakaamba Isaya, kuti, Mukumvwa kwanu mulamvwa, nekubaboobo tamukoomvwisya, amukubona kwanu mulabona, nekubaboobo tamukoobonesya. Nkaambo myoyo yabantu aba yanenesya, nkabela matwi aabo taamvwisyi, nkabela meso aabo baafwinya, kuti bataboni ameso aabo, akutaswiilila amatwi aabo, akutamvwisya mumyoyo yabo, kuti batasanduki, kuti nzoobaponye.”—Matayo 13:10, 11, 13-15; Marko 4:10-12; Luka 8:9, 10.

23 Kwiinda mukuzubulula bbuku lya Isaya, Jesu wakali kutondezya kuti businsimi bwa Isaya bwakazuzikizyigwa kuciindi cakwe. Ibantu boonse bakajisi ciimo cikozyenyi acabama Juda bakuciindi ca Isaya. Bakalyoofwaazya alimwi akulicita kuba basicuulutwi kumulumbe wakwe, eelyo abalo bakanyonyoonwa. (Matayo 23:35-38; 24:1, 2) Eeci cakacitika ciindi basilumamba bana Roma nobakaboola mubweendelezi bwa Mupati wabasilumamba Tito kuzyoolwana munzi wa Jerusalemu mu 70 C.E. akunyonyoona munzi ooyo antoomwe atempele lyawo. Nokuba boobo, bamwi bakamuswiilila Jesu eelyo bakaba basikwiiya bakwe. Bantu aaba Jesu wakabaamba kuti ‘mbaasicoolwe.’ (Matayo 13:16-23, 51) Wakabaambilide kuti baakubona kuti “Jerusalemu wazinganwa mukati kempi,” bakeelede ‘kutalika kuccijila mumalundu.’ (Luka 21:20-22) Aboobo “lun[y]ungu lusalala” ilwakali kusyoma alimwi ilwakabambidwe kuba cisi cakumuuya, “ba-Israyeli ba-Leza,” lwakafwutulwa. *Ba-Galatiya 6:16.

24. Ino Paulo wakabubelesya buti businsimi bwa Isaya, alimwi ino eeci citondezya nzi?

24 Imwaapostolo Paulo wakaangwa ku Roma mu 60 C.E. Ooko wakacita bubambe bwakuswaangana “abakali bapati baba-Juda” antoomwe abamwi bamwi, eelyo ‘wakabalungulwida aa Bwami bwa Leza.’ Ibanji nobatakauzumina mulumbe wakwe, Paulo wakabapandulwida kuti bakali kuzuzikizya businsimi bwa Isaya. (Incito 28:17-27; Isaya 6:9, 10) Aboobo, basikwiiya ba Jesu bakacita mulimo iweelene awakacita Isaya.

25. Ino ncinzi ncobazyiba Bakamboni ba Leza basunu, alimwi ino bacita nzi?

25 Sunu, abalo Bakamboni ba Jehova balizyi kuti Jehova Leza uli mutempele lyakwe lisalala. (Malaki 3:1) Mbubwenya mbuli Isaya, balaamba kuti: “Mpendi! Unditume mebo!” Icabusungu balaambilizya mulumbe wakucenjezya uujatikizya mamanino aabukkale oobu bubyaabi aalangilwa. Pele mbubwenya mbwaakaamba Jesu, mbasyoonto buyo ibajula meso aabo amatwi kuti babone akumvwa akufwutulwa. (Matayo 7:13, 14) Balaacoolwe ncobeni ibazumina kuteelela amyoyo yabo yoonse kuti ‘baponesyegwe’!—Isaya 6:8, 10.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 23 Akaambo kabuzangi bwaba Juda, mumwaka wa 66 C.E. basilumamba bana Roma kabeendelezyegwa a Cestius Gallus bakauzinga munzi wa Jerusalemu akunjila mukati mane kusikila kubwaanda bwatempele. Mpoonya bakacileka, ikupa ciindi kuli basikwiiya ba Jesu kuti batijile kumalundu aa Pereya kabatanapiluka lwabili basilumamba bana Roma mu 70 C.E.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 94]

“Mpendi! Unditume mebo!”

[Cifwanikiso icili apeeji 97]

‘Limwi minzi ikasaalwe akubula bakkede mumo’