Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Leza Wamufwida Luzyalo Uusyeede

Jehova Leza Wamufwida Luzyalo Uusyeede

Cibalo 6

Jehova Leza Wamufwida Luzyalo Uusyeede

Isaya 4:2-6

1, 2. Ncinzi ncaasinsima musinsimi Isaya ikujatikizya Juda a Jerusalemu?

IMVULA yaguwo pati yawa mubusena bukkede bantu banji kapati. Iguwo, imvula alimwi akupaya kwamaanzi zyanyonyoona maanda, izisyango alimwi abantu bafwa. Pele mbuyalekela buyo mvula yaguwo eeyi kwaba luumuno. Nciindi cakubambulula alimwi akuyakulula kuli baabo bafwutuka.

2 Imusinsimi Isaya wasinsima cintu icikozyenye aceeci ikujatikizya Juda a Jerusalemu. Imakumbi aamvula yalubeta lwa Leza ali mukuboola cakuyoosya—alimwi cilalimvwisya ncaali mukuboolela! Imulandu wacisi wakomenesya. Ibeendelezi alimwi abalelwa boonse bajatikizyigwa mumicito iitaluleme alimwi abujayi munyika yoonse mboizulwa. Ikwiinda muli Isaya, Jehova wayubununa mulandu wa Juda alimwi wacenjezya kuti uyoobeteka cisi eeci camilandu. (Isaya 3:25) Inyika ya Juda iyoosyaala kaili tongo akaambo kamvula yaguwo eeyo. Imuzeezo ooyo weelede kuti wamupa kuusa Isaya.

3. Ino mmakani mabotu nzi aali mumulumbe uulembedwe kuli Isaya 4:2-6?

3 Pele kuli makani mabotu! Imvula yalubeta lwa Jehova iiluleme iyooinda, pele ibasyeede bayoofwutuka. Ee, ilubeta lwa Jehova kuli Juda luyoocitwa calubomba! Imulumbe wa Isaya wakasololelwa amuuya uulembedwe kuli Isaya 4:2-6 waamba zyaciindi eeco cakulongezyegwa. Ibukkale bwalubeta ibupandulwidwe kuli Isaya 2:6–4:1 bwacinca lino akuba nyika mpya imbotu kapati iijisi bantu babotu mbuli kuti ndizuba lyapasula kuzwa mumakumbi.

4. Nkaambo nzi ncotweelede kubandika businsimi bwa Isaya ibujatikizya kubukulusyigwa kwabasyeede?

4 Ibusinsimi bwa Isaya ibujatikizya kubukulusyigwa kwabasyeede alimwi aluumuno ndobayoojana kumbele bulazuzikizyigwa akuciindi cesu ecino—citegwa “kumamanino aaciindi.” (Isaya 2:2-4) Atubandike mulumbe ooyu lino waaciindi ceelede nkaambo kunze lyakuba abupanduluzi bwabusinsimi, ulatuyiisya amakani aalubomba lwa Jehova alimwi ambwakonzya kucitilwa calubomba umwi aumwi wesu.

‘Ikusyuuka kwa Jehova’

5, 6. (a) Mbuti mbwacipandulula Isaya ciindi caluumuno iciyooba aakwiinda mapenzi? (b) Ino bbala lyakuti “mutabi” lyaamba nzi alimwi ino eeci caamba nzi kujatikizya cisi ca Juda?

5 Lino Isaya wacinca ŋambawido yakwe, yaba yalubomba nkaambo ulibwene kuti kuyooba luumuno aakwiinda mapenzi. Walemba ategwa: “Mubuzuba obo kuyooba mutabi wa-Jehova uuli abweebesi abulemu, nkabela micelo yanyika iyooba abubotu abweebesi kulibaabo ba-Israyeli ibalobokede.”—Isaya 4:2.

6 Awa Isaya waamba makani aakubukulusyigwa. Icciti lya Chihebrayo ilyakasandululwa kuti “mutabi” lyaamba ‘ceeco cisyuuka, ntembwani.’ Liliswaangene kapati akusumpuka, ikuvwula alimwi azilongezyo zizwa kuli Jehova. Aboobo Isaya wapa bupanduluzi bulimvwisya kabotu bwakuti ikusaalwa ikulangilwa takukazumanani kusikila kutamani. Kwiinda mukulongezyegwa a Jehova, inyika ya Juda yalo yakali mbotu kapati iyooba amicelo iitaambiki alimwi. *Levitiko 26:3-5.

7. Ino mbuti mutabi wa Jehova mbouyooba ‘wabweebesi alimwi abubotu’?

7 Isaya ulapandulula munzila iimvwugwa kabotu ikwaamba kucinca kupati ikuyoocitika kumbele aamazuba. Imutabi wa Jehova uyooba ‘abweebesi alimwi abulemu.’ Ibbala lyakuti “bweebesi” lituyeezya bubotu bwa Nyika Yakasyomezyegwa Jehova njaakapede bana Israyeli myaanda yamyaka iili mbwiibede musyule. Yakali mbotu kapati cakuti yakali kwaambwa kuti ninyika “imbotu kwiinda nyika zyoonse.” (Ezekieli 20:6) Aboobo majwi aa Isaya asyomezya bantu kuti inyika ya Juda iyoobukulusyigwa kubulemu alimwi abubotu mboyakajisi kaindi. Masimpe iyooba mbuli bbwe liyandika kapati anyika.

8. Mbaani banooliko kutegwa bakkomanine bubotu bwanyika, alimwi ino Isaya upandulula kuti balimvwa buti?

8 Pele ino mbaani banooliko kutegwa bakkomanine bubotu oobu bwanyika eeyi? Isaya wakalemba kuti mbabaabo “ba-Israyeli balobokede.” Inzya bamwi bayoofwutuka lunyonyooko lwamasampu ilwakasinsimwa musyule. (Isaya 3:25, 26) Ibasyeede akati kabasikufwutuka bayoopilukila ku Juda kuti bakatole lubazu mukubukulusya nyika eeyi. Kuli baaba ibayoopilukila nkokuti ‘ibalobokede,’ imicelo yanyika yabo iyooba ‘abubotu abweebesi kulimbabo.’ (Isaya 4:2) Imasampu aakusaalwa kwabo ayoobapa coolwe cakuba alukkomano alimwi.

9. (a) Ncinzi cakacitika mu 537 B.C.E. mukuzuzikizya majwi aa Isaya? (b) Ino nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti aabo “balobokede” balabikkilizya abaabo ibakazyalilwa mubuzike? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

9 Ikweelana amajwi aakaamba Isaya, imvula yalubeta yakasika ncobeni mu 607 B.C.E. iciindi bana Babuloni nobakanyonyoona Jerusalemu akujaya bana Israyeli banji kapati. Nolwatakali luzyalo lwa Leza nokwakabula naba omwe uufwutuka, pele bamwi bakafwutuka eelyo bakatolwa buzike ku Babuloni. (Nehemiya 9:31) Mukuya kwaciindi Juda wakasyaala kali tongo. (2 Makani 36:17-21) Mpoonya mu 537 B.C.E., Leza siluzyalo wakazumizya “balobokede” kuti bapilukile ku Juda ikutegwa bakabukulusye bukombi bwakasimpe. * (Ezara 1:1-4; 2:1) Ikweempwa kwini-kwini nkobakacita aaba baange kulaambwa munzila iikondelezya kubbuku lya Intembauzyo 137 lyalo lilangilwa kuti lyakalembwa kuciindi cabuzike oobo naa nokwakainda buyo ciindi cisyoonto kuzwa nobwakamana. Nobakapiluka ku Juda bakali kulima alimwi akusyanga zisyango munyika eeyo. Amweezyeezye buyo mbobakalimvwa nobakabona kuti Leza wakulongezya ikusoleka kwabo akupa kuti nyika yabo isyuuke akuba mbuli “muunda wa-Edeni”!—Ezekieli 36:34-36.

10, 11. (a) Ino muunzila nzi Basikwiiya Bbaibbele mobakali mubuzike kuli “BABULONI MUPATI” kumatalikilo kwamwaanda wamyaka wa 20? (b) Ino wakabalongezya buti Jehova ibasyeede akati kaba Israyeli bakumuuya?

10 Ikubukulusyigwa kukozyenye akooku kwacitika akuciindi cesu. Kumatalikilo aamwaanda wamyaka wa 20, Basikwiiya Bbaibbele, ikweelana ambubakali kwiitwa Bakamboni ba Jehova kuciindi eeco, bakaba mubuzike munzila yakumuuya kuli “BABULONI MUPATI” walo uuli mbulelo bwanyika bwabukombi bwakubeja. (Ciyubunuzyo 17:5) Basikwiiya Bbaibbele bakacilisofweede mumizeezo alimwi amumicito imwi yabuna Babuloni nokuba kuti bakalizyikakide njiisyo zinji zyabukombi bwakubeja. Akaambo kakukazyigwa ikwakali kucitwa abasololi bazikombelo, bamwi mane bakaangwa buya. Inyika yabo yakumuuya—iciimo cabo cabukombi naa cakumuuya cakaba tongo.

11 Pele Jehova wakabafwida luzyalo aaba basyeede akati kaba Israyeli bakumuuya kumatalikilo aamupeyo mu 1919. (Ba-Galatiya 6:16) Wakakubona kweempwa kwabo alimwi akuyandisisya kumukomba munzila yakasimpe, aboobo wakacita kuti baangululwe muntolongo alimwi ikapati mubuzike bwakumuuya. Aaba “balobokede” bakapilusyigwa kuciimo cabo cakumuuya ncobakapegwa a Leza, ncaakacita kuti cisyuuke kapati. Eeci ciimo cakumuuya catondezya bube ibukwelelezya, ibubotu bwalo ibwakulwaizya tuulunzuma twabantu ibayoowa Leza kuti basangane basyeede aaba mubukombi bwakasimpe.

12. Muunzila nzi majwi aa Isaya mbwaatondezya mboluli lunji luzyalo ndwajisi Jehova kubantu bakwe?

12 Aawa imajwi aa Isaya atondezya mboluli lunji luzyalo lwa Leza kubantu bakwe. Jehova wakalijisi luzyalo kuli baabo basyeede ibakeempwa nokuba kuti cisi coonse caba Israyeli cakamufwutatila Jehova. Tulakonzya kuumbulizyigwa akaambo kakuzyiba kuti nobaba baabo ibalubizya kapati balakonzya kupilukila kuli Jehova kabasyomede kuti ulakonzya kubalekelela. Aabo ibeempwa tabeelede kulimvwa kuti Jehova takonzyi kubafwida luzyalo nkaambo walo kunyina nakaka moyo uuside. (Intembauzyo 51:17) Ibbaibbele lilatusyomezya kuti: “Jehova ngusibuuya, ngusiluse, ulamuka kukalala, ulizwide luzyalo. Mbuli muntu mbwafwida bana bakwe luzyalo, alakwe Jehova ulabafwida luzyalo abo bamuyoowa.” (Intembauzyo 103:8, 13) Ee, ooyu Leza siluzyalo boobu tuyandika kumutembaula!

Ibasyeede Basalala Kuli Jehova

13. Ino Isaya ubapandulula buti basyeede ibayootondezyegwa luzyalo kuli Jehova kweelana ambokulembedwe kuli Isaya 4:3?

13 Twabazyiba kale ibasyeede mbayoofwida luzyalo Jehova, pele lino Isaya wabapandulula kabotu-kabotu. Walemba ategwa: “Oyo uusyeede mu-Ziyoni ayooyo uucikede mu-Jerusalemu uyooambwa kuti ulasalala, nkukuti boonse balembedwe mbuli baumi mu-Jerusalemu.”—Isaya 4:3.

14. Ino mbaani ‘basyeede’ alimwi abaabo ‘bacikkede,’ alimwi nkaambo nzi ncayoobafwida luzyalo Jehova?

14 Ino mbaani ‘basyeede’ alimwi abaabo ‘bacikkede’? Aaba mbaabo balobokede ibaambwa mukapango kamusyule—iba Juda baange ibayoozumizyigwa kupilukila ku Juda. Lino Isaya watondezya ncayoobafwida luzyalo Jehova, nkaambo kakuti ‘banoosalala kulinguwe.’ Ikusalala caamba “kusumbula munzila yabukombi naa kubula kampenda; ikusetekana.” Ikusalala cijatikizya kusumbula naa kubula kampenda mukwaambaula alimwi amumicito, ikutobela zyeelelo zya Jehova kujatikizya zintu ziluzi alimwi iziluleme. Inzya Jehova uyoobafwida luzyalo aabo ‘ibasalala kulinguwe’ eelyo uyoobazumizya kuti bapilukile ‘kumunzi uusalala’ iwa Jerusalemu.—Nehemiya 11:1.

15. (a) Ncilengwa nzi ncokatuyeezya kaambo kakuti ‘balembedwe mbuli baumi mu Jerusalemu’? (b) Ino nkucenjezya nzi kupati ikwaambwa mumajwi aa Isaya?

15 Sena aaba basyeede basyomeka bayookkalilila kumunzi ooko? Isaya wasyomezya kuti ‘bayoolembwa mbuli baumi mu Jerusalemu.’ Eeci cituyeezya cilengwa cabana Juda cakuyobola mabbuku aalembedwe mazina aamikwasyi amisyobo yabana Israyeli. (Nehemiya 7:5) Ikulembwa mubbuku cakali kwaamba kuti muntu mmuumi nkaambo izina lyakali kumwaigwa kuti muntu wafwa. Tulabala kujatikizya bbuku lyamazina lyacikozyanyo muzibeela zimwi zya Bbaibbele ilijisi mazina aabaabo mbayoopa buumi Jehova. Pele kuli zyeelelo buya zyeelede kutobelwa ikutegwa imazina kaalembedwe mubbuku eeli nkaambo kayi Jehova ulakonzya ‘kwaaziminganya’ mazina aaya. (Kulonga 32:32, 33; Intembauzyo 69:28) Aboobo imajwi aa Isaya atupa ncenjezyo mpati kapati yakwaamba kuti aaba basikupiluka bayoozumanana kupona munyika yabo yakabukulusyigwa lilikke kuti bazumanana kusalala mumeso aa Leza.

16. (a) Ncinzi ncaakali kuyanda Jehova kuli baabo mbaakazumizya kupilukila ku Juda mu 537 B.C.E.? (b) Nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti iluzyalo lwa Jehova ndwaakafwida bananike basyeede alimwi ‘ambelele zimwi’ tiilwaba lwabuyo?

16 Mu 537 B.C.E., aabo basyeede ibakapilukila ku Jerusalemu bakacita oobo kabajisi makanze mabotu aakubukulusya bukombi busalala. Kunyina pe muntu iwakazumizyigwa kupilukila akati kabaabo bakasofweede amicito iitali yabuna Leza naa iwakali abukkale butasalali mbwaakasinganizyide Isaya. (Isaya 1:15-17) Balikke aabo Jehova mbaakabona kuti balasalala mbabakeelede kupilukila ku Juda. (Isaya 35:8) Mbubwenya buyo, ikuzwa mu 1919 ibananike basyeede nobakaangululwa mubuzike bwakumuuya balo lino ibasanganwa atuulunzuma twa “mbelele zimwi” ibajisi bulangizi bwakupona anyika kusikila kutamani, basolekesya ikuba bantu basalala mumeso aa Leza. (Johane 10:16) Bazileka njiisyo alimwi azilengwa zyabana Babuloni. Uumwi aumwi wabo ulasolekesya ikutobela zyeelelo zya Leza zyabukkale busumpukide. (1 Petro 1:14-16) Iluzyalo lwa Jehova kuli mbabo tiilwaba lwabuyo pe.

17. Ino mmazina aabani ngalemba Jehova “mubbuku lyabuumi” alimwi ncinzi ncotweelede kukanza kucita?

17 Amuyeeye kuti Jehova wakababona aabo bakali mu Israyeli ibakali kusalala akuti ‘wakalemba mazina aabo kuti mbaumi.’ Mbubwenya buyo asunu, Jehova ulakubona kusoleka kwesu notuzumanana kuba bantu basalala mumizeezo alimwi akumubili ‘mbotutuula mibili yesu kaili cipaizyo cuumi, cisalala, ciyandisi kuli-Leza.’ (Ba-Roma 12:1) Aboobo boonse ibapona buumi buli boobo balilembedwe “mubbuku lyabuumi” lya Leza, ibbuku lyacikozyanyo ilijisi mazina aabaabo ibalangilwa kuyootambula buumi butamani, kujulu naa anyika. (Ba-Filipi 4:3; Malaki 3:16) Aboobo atusolekesye ikuba bantu basalala mumeso aa Leza nkaambo lilikke twacita boobo mazina eesu naakonzya kuzumanana kuba “mubbuku” eelyo libotu.—Ciyubunuzyo 3:5.

Icisyomezyo Cakulanganizyigwa Caluyando

18, 19. Ikweelana abbuku lya Isaya 4:4, 5, nkusalazya kwamusyobo nzi nkwayoocita Jehova, alimwi ino kuyoocitwa buti?

18 Mpoonya eno Isaya watondezya mbobayoosalala basimunzi ooyu wakabukulusyigwa alimwi azilongezyo nzyobalangila. Ulaamba: “Jehova naazoomana kusanzya itombe lyabana basimbi ba-Ziyoni akusalazya bulowa bwa-Jerusalemu mukati kawo kumuuya wakubeteka awakutenta. Elyo Jehova uyoolenga ajulu lyazikalilo zyoonse zyacilundu ca-Ziyoni ambungano zyakwe zyoonse ijoba ciindi casikati abusi amabangabanga aamulilo uubeka-beka ciindi camasiku, nkaambo bulemu boonse buyooba atente lyakuvumbya.”—Isaya 4:4, 5.

19 Musyule Isaya wakasinganizyide “bana basimbi ba-Ziyoni” ibakajisi bukkale busofweede ibwakasisidwe munkaya zyabo zyeebeka. Alimwi wakayubulula mulandu wabujayi wabantu boonse akubakulwaizya kuti balisalazye. (Isaya 1:15, 16; 3:16-23) Nokuba boobo aawa ulangila ciindi Leza lwakwe ‘nayoosanzya busofwaazi’ naa bukkale bubyaabi alimwi ‘akusanzya bulowa.’ (Izaya 4:4, BT) Ino kusalazya ooku kuyoocitwa buti? Nkwiinda ‘mumuuya wakubeteka awakutenta.’ Ilunyonyooko luboola lwakunyonyoona Jerusalemu alimwi akutolwa buzike ku Babuloni ziyooba lubeta lwa Leza alimwi abukali kucisi eeco cisofweede. Aabo basyeede ibayoofwutuka mapenzi aaya akupilukila kwabo banooli baabo babombesyedwe alimwi basalazyidwe. Nkakaambo kaako ncobanoosalala kuli Jehova akufwidwa luzyalo.—Amweezyanisye a Malaki 3:2, 3.

20. (a) Ino majwi aakuti “ijoba,” “busi” alimwi a “mabangabanga aamulilo” atuyeezya nzi? (b) Nkaambo nzi baange basalazyidwe ncobatakayandiki kuyoowa?

20 Ikwiinda muli Isaya, Jehova wasyomezya kuti aaba basyeede basalazyidwe uyoobalanganya caluyando. Imajwi aakuti “ijoba,” “busi” alimwi “amabangabanga aamulilo” zituyeezya mbwaakabalanganya bana Israyeli Jehova nobakazwa mu Egepita. ‘Musumpululu wajoba awamulilo’ wakali kubakwabilila kubana Egepita ibakali kubatandila; alimwi wakabasololela munkanda. (Kulonga 13:21, 22; 14:19, 20, 24) Jehova naakalitondezya kucilundu ca Sinai, icilundu coonse “cakali kuuntumuka busi.” (Kulonga 19:18) Aboobo ibaange basalazyidwe tabeelede kuyoowa pe. Jehova uyooba Mukwabilizi wabo. Unooli ambabo nobabungana mumaandaabo naa nobaswaangana antoomwe mumiswaangano iisalala.

21, 22. (a) Ino kanji-kanji ncinzi ncolyakali kuyakilwa tente naa katungu? (b) Mbulangizi nzi ibubikkilidwe basyeede basalazyidwe?

21 Isaya wamanizya bupanduluzi bwakwe bujatikizya bukwabilizi buzwa kuli Leza kwiinda mukwaamba zyabuumi bwabuzuba abuzuba. Walemba ategwa: “Kuyooba itente lyakuvuna kunkasaalo ciindi casikati alyakuvuna alyakuyubila ciindi caguwo acamvula.” (Isaya 4:6) Ikanji-kanji kwakali kuyakwa itente naa katungu mumuunda wamasaansa naa mumuunda buyo kabuli busena buyandika kapati bwakuyusila zuba ciindi cacilimo alimwi akulikwabilila kumpeyo amvwula ciindi camainza.—Amweezyanisye a Jona 4:5.

22 Ibasyeede basalazyidwe bayoobona kuti Jehova nguubakwabilila alimwi mmayubilo aabo baakuumpwa azuba lyakutundululwa alimwi amvula yakukazyigwa. (Intembauzyo 91:1, 2; 121:5) Aboobo kuli bulangizi bubotu mbobabikkilidwe: Ikuti naa bazileka njiisyo alimwi amicito iitasalali yabana Babuloni akulibombya kukusalazya kwalubeta lwa Jehova alimwi akusolekesya kuzumanana kabasalede, bayookwabililwa mbuli kuti bali ‘mutente’ lyabukwabilizi bwa Leza.

23. Ino nkaambo nzi Jehova ncaabalongezya bananike basyeede alimwi abeenzinyina?

23 Amubone kwaamba kuti iciboola kusaanguna nkusalazyigwa mpoonya nokutobela zilongezyo. Aaya makani ngamasimpe akumazubeesu. Mu 1919 ibananike basyeede bakazumina kusalazyigwa, eelyo Jehova ‘wakasanzya’ busofwaazi bwabo. Ikuzwa kuciindi eeco “inkamu impati” yambelele zimwi abalo bazumina kuti Jehova abasalazye. (Ciyubunuzyo 7:9) Mbubasalazyigwa, Jehova wabalanganya caluyando akubalongezya basyeede antoomwe abeenzinyina. Kunyina naabakwabilila munzila yamaleele kuzuba lyakutundululwa naa imvula yakukazyigwa kuti zitabaminyi. Pele ulabakwabilila mbuli kuti wayaka ‘tente lyakulikwabilila kunkasaalo akumvwula yaguwo.’ Munzila nzi?

24. Ncinzi citondezya kuti Jehova wailongezya mbunga yabantu bakwe yoonse?

24 Amulange-lange kaambo aaka: Ibunji bwamfwulumende zyanguzu musyule oomu zyasoleka ikukasya mulimo wakukambauka wa Bakamboni ba Jehova naa kusoleka kubanyonyoona boonse. Pele Bakamboni tiibazungaana pe alimwi bazumanana kukambauka kakunyina kuyozya! Ino nkaambo nzi masi aaya aanguzu ncaakakilwa kulesya mulimo ooyo uucitwa akakamu kabantu basyoonto buyo alimwi ibalibonya kuti tabakwabilidwe? Nkaambo kakuti Jehova wabikka babelesi bakwe basalazyidwe ‘mutente’ lyabukwabilizi litakonzyi kumwaigwa amuntunsi!

25. Ino caamba nzi kuli umwi aumwi wesu ikuti Jehova Mmukwabilizi wesu?

25 Ino mbuti kujatikizya umwi aumwi wesu? Ikuba a Jehova kali Mukwabilizi wesu tacaambi kuti tunoopona kakunyina mapenzi mubukkale oobu. Ibanakristo basyomeka banji balacitikilwa mapenzi aakatazya kapati mbuli nzala, intenda zilicitikila, inkondo, kuciswa alimwi alufwu. Twacitikilwa mapenzi aali boobu tutanoolubi pe kuti Leza uli andiswe. Ulatukwabilila munzila yakumuuya akutupa zintu nzyotuyandika—noziba “inguzu zigambya” kuti tukonzye kuliyumya cakusyomeka mumasunko. (2 Ba-Korinto 4:7) Tatweelede kuyoowa pe akaambo kakuti ulitukwabilide. Kayi kufwumbwa buyo kuti katusolekesya kuba bantu basalala mumeso aakwe, kunyina cintu “cikonzya kutwaandaanya kuluyando lwa-Leza.”—Ba-Roma 8:38, 39.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Basikwiiya bamwi baamba kuti ikaambo kakuti “mutabi wa-Jehova” kalabelesyegwa kwaamba Mesiya iwakali kuyooboola Jerusalemu nowakali kuyoozwa akubukulusyigwa. Ibusanduluzi bwaci Aramu kaambo aaka bukaamba kuti: “Mesiya [Kristo] wa Jehova.” Icikkomanisya ncakuti icciti ndilyonya lya Chihebrayo lyakuti (tseʹmach) wakazyoolibelesya Jeremiya kumbele naakali kwaamba Mesiya kuti ‘mmutabi uululeme’ ngwaakabusizya Davida.—Jeremiya 23:5; 33:15.

^ munc. 9 “Balobokede” bakali kubikkilizya abamwi ibakazyalilwa mubuzike. Aaba baambwa kuti “balobokede” akaambo kakuti nobatakazyalwa pe ikuti bazyali babo nobatakafwutuka mulunyonyooko.—Ezara 9:13-15; Amweezyanisye Ba-Hebrayo 7:9-10.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 62]

Imvula yaguwo yalubeta lwa Jehova iyoosikila Juda