Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Wasampaula Basikulisumpula

Jehova Wasampaula Basikulisumpula

Cibalo 5

Jehova Wasampaula Basikulisumpula

Isaya 2:6–4:1

1, 2. Ino nkaambo nzi imulumbe wabusinsimi bwa Isaya ngwaakaambila bama Juda bakuciindi cakwe ncouyandika kapati kulindiswe?

AKAAMBO kakusesemwa aciimo ca Jerusalemu alimwi a Juda, imusinsimi Isaya lino waambila Jehova Leza kuti: “Wabaleka bantu bako baluzubo lwa-Jakobo.” (Isaya 2:6a) Ino ncinzi camunyemya Leza calo capa kuti abakake bantu mbaakalisalila mwini kuti babe “musyobo wakwe uuyandika”?—Deuteronomo 14:2.

2 Ikusinganya bama Juda bakuciindi cakwe nkwaakacita Isaya kulayandika kapati kulindiswe sunu. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti iciimo cijisi Bukombi bwanyika sunu cilakozyanya kapati acakajisi bantu bakuciindi ca Isaya, eelyo alwalo lubeta ndwacita Jehova lulakozyanya. Ikubikkila maanu kuzintu nzyaambilizya Isaya kuyootugwasya kuziteelela kabotu zintu nzyasinganya Leza alimwi ciyootugwasya kapati kutantamuka micito njatazumizyi. Aboobo lino cakuyandisisya atulange-lange ijwi lya Jehova lyabusinsimi ililembedwe kuli Isaya 2:6–4:1.

Balakotama Cakulisumpula

3. Mmulandu nzi ngwaazumina Isaya uucita bantu bakwe?

3 Kazuminizya kulubizya kwabantu bakwe, Isaya wati: “Bazula ziyanza zyakujwe, alimwi mbasondi mbuli ba-Filisti, alimwi balatanga mulongo abana babeenzu.” (Isaya 2:6b) Imyaka iitandila ku 800 musyule, Jehova wakalailide bantu bakwe ulaamba: “Mutalisofwaazyi azintu ezi zyoonse, nkaambo zintu ezi zyoonse nzezizyo nzibakalisofwaazya bamasi mbentanda kubusyu bwanu.” (Levitiko 18:24) Jehova wakasinikizya Balamu kuti aambe majwi aaya kujatikizya baabo mbaakasala kuti babe musyobo wakwe uuyandika aakuti: “Kuzwa atala lyamandomba ndamubona, kuzwa kuzilundu ndamweebela. Ndabona musyobo uukala aulike uutavwelene abamasi.” (Myeelwe 23:9, 12) Pele ikuzyoosika kuciindi ca Isaya, ibantu mbaakasala Jehova batobela zilengwa zisesemya zyamasi aabazingulukide, eelyo “bazula ziyanza zyakujwe.” Batalika ‘kusonda mbuli ba Filisti’ muciindi cakusyoma Jehova ajwi lyakwe. Muciindi cakulyaandaanya kuli bamasi, inyika izwide zilongwe ‘abana babeenzu’ balo bali mbebayiisya bantu ba Leza iziyanza zicitwa abantu batakombi Leza.

4. Muciindi cakubapa kuti bamulumbe Jehova, ino bama Juda bajatikizyigwa buti abuvwubi bwabo alimwi anguzu zyabusilumamba?

4 Akaambo kabuvwubi alimwi anguzu zyabusilumamba mbocijisi cisi ca Juda mubweendelezi bwa Mwami Uziya, Isaya ulaamba: “Nyika yabo ilizwide insiliva angolida; zintu zyabo ziyandisi tazibaliki. Nyika yabo ilizwide mabbiza, azyalo inkalaki zyabo tazibaliki.” (Isaya 2:7) Sena bantu aba balamulumba Jehova akaambo kabuvwubi alimwi anguzu zyabo zyabusilumamba? (2 Makani 26:1, 6-15) Peepe! Pele babikkila buyo maanu kubuvwubi bwabo eelyo balamufwutatila Jehova Leza iwakabapa mbubo. Ino ncinzi cacitika akaambo kakucita boobo? “Nyika yabo ilizwide zikozyano zyamituni; balakomba milimo yamaanza aabo beni azintu minwe yabo beni nziyakapanga. Muntu mutengwana ulakotama, alakwe mupati ulalibombya. Nkaambo kako utabalubi (utabalekeleli pe, BT).” (Isaya 2:8, 9) Balamufwutatila Leza akutalika kukomba mituni.

5. Ino nkaambo nzi ikukotamina mituni ncoitali nzila yakulicesya?

5 Ikukotama kulakonzya kutondezya kulicesya. Pele ikukotamina zintu zitaponi tacigwasyi pe eelyo cipa kuti sikukomba mituni ‘alitole ansi’ akusampuka. Ino mbuti Jehova mbwakonzya kulekelela cibi cili boobu? Ino basikukomba mituni aaba bayoocita nzi aakubabeteka Jehova?

‘Basikulisumpula Bayoobombesyegwa’

6, 7. (a) Ncinzi cicitikila basikulisumpula mubuzuba bwalubeta bwa Jehova? (b) Ino mpaazintu nzi abantu Jehova mpaatondezya bukali bwakwe, alimwi ino nkaambo nzi?

6 Isaya wazumanana ulaamba: “Njila mukati kamandomba, koyuba mulusuko, kuzwa kukuyoowegwa kwa-Jehova abulemu bwabupati bwakwe.” (Isaya 2:10) Pele kunyina ibbwe iliyoobakwabilila alimwi kunyina civwumbyo icikonzya kubasisa kubusyu bwa Jehova Singuzuzyoonse. Aakuboola kubeteka, “kulisumpula kwamuntu kuyoobombesegwa, akulilemeka kwabantu kuyoosisigwa ansi. Jehova alike nguuyoolemekwa mubuzuba obo.”—Isaya 2:11.

7 “Buzuba bwa-Jehova” bulaboola. Eeco ciyooba ciindi cakuti atondezye bukali bwakwe Leza ku “misamu yoonse yakedari yaku-Lebano iisumpulwa, amibanga yaku-basani, azilundu zyoonse zilamfu, atulundu toonse tusumpulwa, amaanda oonse malamfu, amalambo oonse aabikilwa zilwisyo, amaato oonse aaku Tarisi, azikozyano zyoonse zyeebesi, zyoonse buyo ziyoosikilwa buzuba.” (Isaya 2:12-16) Ee, imbunga ili yoonse yakabikkwa amuntu kuti alijanine bulemu alimwi amuntu uli woonse uutakombi Leza uyoobikkilwa maanu mubuzuba bwabukali bwa Jehova. Aboobo, “kulisumpula kwabantu kuyoobombesegwa, akulilemeka kwabantu balya maila kuyoosisigwa ansi. Jehova alike nguuyoolemekwa mubuzuba obo.”—Isaya 2:17.

8. Ino buzuba bwalubeta ibwakasinsimwa bwakausikila buti munzi wa Jerusalemu mu 607 B.C.E.?

8 Ibuzuba bwalubeta ibwakasinsimwa bwasikila bana Juda mu 607 B.C.E. ciindi Mwami wa Babuloni Nebukadinezara naanyonyoona Jerusalemu. Basimunzi baubona munzi wabo kauyaka mulilo, maanda aanguwo aayebeka amwaigwa, ibwaanda bwawo bupati bwakolomonwa. Itempele lya Jehova lyaba citantaala buyo. ‘Mubuzuba bwa Jehova wamakamu’ kunyina lubono naa inkalaki ziyoobagwasya pe. Ino mbuti kujatikizya mituni yabo? Cacitika mbubwenya mbwaasinsima Isaya kuti: “Zikozyano zyamituni ziyoomaninina.” (Isaya 2:18) Bama Juda, ibabikkilizya basilutwe alimwi abaalumi basinguzu batolwa buzike ku Babuloni. Jerusalemu ulaba tongo kwamyaka iili 70.

9. Ino muunzila nzi iciimo ca Bukombi bwanyika mocikozyenye acamunzi wa Jerusalemu alimwi a Juda wakuciindi ca Isaya?

9 Cilakozyanya kaka ciimo ca Bukombi bwanyika alimwi acamunzi wa Jerusalemu a Juda wakuciindi ca Isaya! Ee, Bukombi bwanyika bwaba abulongwe bwini-bwini amasi aamunyika. Bulaigwasyilizya kapati mbunga ya United Nations alimwi iŋanda yambubo izwide mituni alimwi azilengwa ziteendelani amagwalo. Basibukombi bwanyika mbaasikuyandisya lubono alimwi basyoma munguzu zyabusilumamba. Alimwi sena basololi babo tabababoni kuti mbantu bateelede kusangana abantu buyo akaambo kakubapa mazina aatala alimwi aabulemu? Ikulisumpula kwa Bukombi bwanyika kuyoomaninina cakutadooneka. Pele ino ndilili nociyoocitika eeco?

“Buzuba bwa-Jehova” Ibulangilwa

10. Ino baapostolo Paulo alimwi a Petro baamba buzuba nzi kuti ‘mbobuzuba bwa Jehova’?

10 Imagwalo aamba zya “buzuba bwa-Jehova” bwalo bunooli bupati kapati ikwiinda buzuba bwalubeta bwakasikila Jerusalemu wansiku alimwi a Juda. Ikwiinda mukusololelwa amuuya, imwaapostolo Paulo wakaswaanganya “buzuba bwa-Jehova” ibulangilwa kukubako kwa Mwami uubikkidwe Jesu Kristo. (2 Ba-Tesalonika 2:1, 2) Petro wakaamba kuti buzuba oobo buliswaangene ‘ajulu ipya anyika impya mwalo imuyookkala bululami.’ (2 Petro 3:10-13) Oobu mbobuzuba Jehova nayoonyonyoona bukkale oobu bubyaabi boonse kubikkilizya a Bukombi bwanyika.

11. (a) Ino ‘nguni uuyoobukonzya buzuba bwa Jehova’ ibuboola? (b) Ino Jehova inga twamucita buti kuba macijilo eesu?

11 Imusinsimi Joeli waamba kuti: “Maawe! Buzuba bulaca! Buzuba bwa-Jehova buli afwaafwi. Buleza mbuli lunyonyooko kuzwa kujanza lya-Singuzuzyoonse.” Sena imakani aajatikizya lukwabililo kuciindi eeco ciyoosya tacili cintu ceelede kupa umwi aumwi wesu kubikkila maanu akaambo kakuswena munsi ‘kwabuzuba’ oobo? Joeli wabuzya kuti: “Nguni uunga ulabukonzya?” Waingula ulaamba: “Jehova ngemacijilo aabantu bakwe.” (Joeli 1:15; 2:11; 3:16) Sena Jehova Leza uyooba macijilo kuli baabo balisumpula alimwi ibasyoma mubuvwubi, lusumpuko mumakani aabusilumamba alimwi amuli baleza babambwa abantu? Peepe naaceya! Leza wakaleka kubagwasya nobaba bantu bakwe mbaakasalide ciindi nobakalilemeka munzila iili boobu. Cilayandika kapati kaka kuti boonse babelesi ba Leza ‘bayandaule bululami, bayandaule lubombo’ akulilingaula cakusinizya kujatikizya mpobabikkide bukombi bwa Jehova mubukkale bwabo!—Zefaniya 2:2, 3.

Kuli “Basimalukwe Abasimudima”

12, 13. Ino nkaambo nzi ncoceelela ikwaamba kuti basikukomba mituni basowela baleza babo kuli “basimalukwe abasimudima” mubuzuba bwa Jehova?

12 Ino basikukomba mituni bayooilanga buti mituni yabo mubuzuba bupati bwa Jehova? Isaya ulaingula ategwa: “Bantu bayoonjila mumampangala aamumandomba amumalyango aamunyika nkaambo kakuyoowa Jehova abulemu bwabupati bwakwe naazoobuka kukutikimuna nyika. Mubuzuba obo muntu uyoosowa zikozyano zyakwe zyansiliva azikozyano zyakwe zyangolida . . . Ulazisowela basimalukwe abasimudima, kuti anjile mumalindi aamumandomba amumalyango aamumabwe, nkaambo kakuyoowa Jehova abulemu bwabupati bwakwe naazoobuka kukutikimuna nyika. Amuleke kusyoma muntu uuyooya mumansyono aakwe. Ulagwasya nzi?”—Isaya 2:19-22.

13 Basimalukwe naa basikoswe bakkala mubwina eelyo basimudima naa tumpafwa tukkala mumpako zyamabwe imuli mudima kapati. Kunze lyaboobo, abusena aakkede basimudima banji inga kuli kanunko kabyaabi alimwi imafwumba ambabo alavwula kapati. Cileelela kapati ikusowela mituni mubusena buli boobu. Yeelela buyo kusowelwa mubusena busiya mbi alimwi ibutasumbuli pe. Balo bantu bayoosola kuyubila mumpako zyamampangala alimwi amuŋanzi zyamabwe mubuzuba bwa Jehova bwalubeta. Aboobo imamanino aamituni eeyo alimwi aabasikwiikomba ngamwi. Imituni iitaponi kunyina noyakabafwutula basikwiikomba naa kufwutula munzi wa Jerusalemu ciindi nowakanyonyoonwa a Nebukadinezara mu 607 B.C.E. mbubwenya bwakaamba businsimi bwa Isaya.

14. Ino bantu ibajisi mizeezo yanyika ncinzi ncobayoocita mubuzuba bwalubeta lwa Jehova ibuboola bwakunyonyoona bwami bwanyika bwabukombi bwakubeja?

14 Ino ncinzi ncobayoocita bantu mubuzuba bwalubeta lwa Jehova bwalo ibuboolela Bukombi bwanyika antoomwe azibeela zimbi zyabwami bwanyika bwabukombi bwakubeja? Akaambo kabukkale bwanyonyooka kapati nyika yoonse, ibanji balangilwa kuti bayoozyiba kuti imituni yabo njabuyo. Balakonzya kuyandaula macijilo alimwi abukwabilizi mumbungano zyanyika zyalo zitali zyakumuuya ambweni mbuli United Nations “cinyama cisalala tyu” icaambidwe kubbuku lya Ciyubunuzyo caandaano 17. ‘Imeja aali kkumi’ aacinyama eeco cacikozyanyo ngaayoonyonyoona Babuloni Mupati, ibwami bwanyika bwabukombi bwakubeja mwalo Bukombi bwanyika mobuli cibeela cipati.—Ciyubunuzyo 17:3, 8-12, 16, 17.

15. Ino Jehova ‘uyoolemekwa buti alikke’ mubuzuba bwalubeta lwakwe?

15 Nokuba kuti ikunyonyoonwa alimwi akuumpwa kwa Babuloni Mupati mmulimo umwi uucitwa cakugaminina ameja aacikozyanyo aali kkumi, mubwini, oolo ndubeta lwa Jehova. Ikujatikizya Babuloni Mupati, ibbuku lya Ciyubunuzyo 18:8 lyaamba kuti: “Nkaambo kaako zipenzyo zyakwe zilamusikila mubuzuba bomwe buyo, lufu akulila anzala. Ncobeni uyooumpisigwa amulilo, nkaambo ngusinguzu Mwami Leza Mubetesi wakwe.” Aboobo Jehova Leza Singuzuzyoonse nguulumbaizyigwa kujatikizya lwaanguluko lwabantu kuzwa kubudyaaminizi bwabukombi bwakubeja. Mbubwenya mbwaamba Isaya, ‘Jehova alikke nguuyoolemekwa mubuzuba oobo. Nkaambo mbuzuba bwa Jehova wamakamu.’—Isaya 2:11b, 12a.

‘Basololi Bamutozya Kumbi’

16. (a) Ino ncinzi cikonzya kupa kuti kube “bulelo abulilu” akati kabantu? (b) Muunzila nzi mobayoopenga bantu ba Isaya bwaakuzwisyigwa “bulelo abulilu” akati kabo?

16 Ikutegwa bantu bakkalikile beelede kuba “abulelo abulilu” mbuli cakulya ameenda alimwi iciinda kuyandika nkuba abasololi basyomeka balo bakonzya kusololela bantu akubamba mulawo uujatikizya bukkale bubotu. Nokuba boobo, ikujatikizya Israyeli wansiku Isaya wakasinsima kuti: “Amubone! Jehova Mwami wamakamu ulagwisya mu-Jerusalemu amucisi ca-Juda bulelo abulilu boonse. Ulagwisya bulilu boonse bwansima abwamaanzi. Ulagwisya mupati asilumamba, mubetesi amusinsimi amusondi amudala, silutwe wankamu yabantu bali makumi osanwe amuntu mulemu, mubuli ayooyo uucenjede kukufula ayooyo uubwene kulowa, boonse buyo.” (Isaya 3:1-3) Ibana basankwa bayooba basilutwe akweendelezya munzila iitasyomeki. Tabali basololi balikke ibayoodyaaminina bantu pele “bantu bayoopenzegwa, umwi aumwi kumuntunyina, . . . Mwanike uyoolisumpula kumupati, alakwe musampusi uyoolisumpula kumulemu.” (Isaya 3:4, 5) Ibanike ‘balalisumpula’ kubapati kwiinda mukutabalemeka. Ibukkale bunooli bubyaabi kapati cakuti bantu banooambila baabo ibateeleli kuba basololi kuti: “Uwe nojisi zyakusama, koba mweendelezi wesu, cisi eci cipilingene cibe mumaanza aako.” (Isaya 3:6) Pele aabo ibalombwa bayookaka akwaamba kuti tabajisi nguzu zyakubambulula nyika eeyi yanyonyoonwa naa lubono lwakuti bacikonzye kubeleka mulimo ooyo. Bayooamba kuti: “Nsikooyooba musiliki pe, nkaambo muŋanda yangu tamukwe ncinjisi, niciba cilyo niziba zyakusama. Tamukonzyi kundibika mebo kuti mbe mweendelezi wabantu aba.”—Isaya 3:7.

17. (a) Ino mmuunzila nzi mulandu wa Jerusalemu a Juda muwakali “mbuli Sodoma”? (b) Mbaani mbapa mulandu Isaya akaambo kaciimo cabantu bakwe?

17 Isaya wazumanana ategwa: “Jerusalemu ulisaalidwe, acalo cisi ca-Juda cawa, nkaambo majwi aabo ancito zyabo zyoonse zilabisizya Jehova, zilakalazya meso aakwe aabulemu. Kusalaula kwabo nkokubapa mulandu. Azibi zyabo balazikanana mbuli Sodoma, tabazisisi pe. Maawe kulimbabo! Baliboozezya bulumbu bwabubi.” (Isaya 3:8, 9) Ibantu ba Leza bazangila Leza wakasimpe mumajwi alimwi amumicito. Kusalaula kwabo munzila yakutalisenda alimwi yakuteempwa kutondezya milandu yabo yalo iisesemya mbubwenya mbuli ya Sodoma. Banjide mucizuminano a Jehova Leza, pele kunyina nayoocinca zyeelelo zyakwe kujatikizya mbabo. “Baluleme . . . balalijanina bubotu, nkaambo bayoolya micelo yamilimo yabo. Maawe kulisizibi! Ulalijanina bubi, nkaambo bulumbu bweelede bwamaanza aakwe buyoomucitilwa. Bantu bangu, mwanike ngumwami wabo, abanakazi mbobaendelezya. Nubantu bangu, basikweenzya bako balakuleesya, balabisizya inzila yakweenda kwako.”—Isaya 3:10-12.

18. (a) Ndubeta nzi Jehova ndwacitila baalu alimwi abasilutwe bakuciindi ca Isaya? (b) Ncinzi ncotwiiya kulubeta ndwacita Jehova kubaalu alimwi abasilutwe?

18 Jehova ‘wabeteka’ baalu alimwi abasilutwe ibamu Juda ulaamba: “Ndinywe mwakabisizya muunda wamasaansa. Imbono zisaalidwe zyabatengwana zili mumaanda aanu. Mwaba anzi? Nkaambonzi mulapwaya bantu bangu akuziya masyu aabatengwana?” (Isaya 3:13-15) Muciindi cakubelekela kusumpula bukkale bwabantu, ibasololi baide kujatikizyigwa mumicito yabumpelenge. Tabazibelesyi kabotu nguzu zyabo zyabusololi kwiinda mukulibotezya beni akudyaaminina bapengede. Pele aaba basololi beelede kwiingula kuli Jehova wamakamu akaambo kakudyaaminina bapengede. Nincenjezyo kapati kaka eeyi kuli baabo bali muzyuuno zyabusololi sunu! Ababikkile maanu lyoonse kuti batazibelesyi bubyaabi nguzu zyabo.

19. Nkudyaaminina kuli buti alimwi akupenzya nkobwacita Bukombi bwanyika?

19 Bukombi bwanyika, ikapati basololi alimwi abalupati-pati bajana zintu zinji izyeelede kuba zyabantu buyo balo mbobadyaaminina cakutaleka kusikila sunu munzila yabumpelenge. Alimwi bwabauma akubapenzya bantu ba Leza alimwi bwalisampaula kapati izina lya Jehova. Jehova ncobeni uyoobubeteka muciindi cakwe ceelede.

“Mucibaka Cabweebesi Muyooba Caando”

20. Nkaambo nzi Isaya ncaabasinganizyila bana “basimbi ba-Ziyoni”?

20 Imusinsimi Isaya wagama kuli bamakaintu bamu Zioni naa Jerusalemu lino mbwaamanizya kusinganya milandu yabasololi. Kulibonya kuti akaambo kakutobela nsamino yanyika, “basimbi ba-Ziyoni” basama “mifuko”—inkaya zyakumaulu izicokola-cokola. Bamakaintu balazifwiinsya caali ntaamu zyabo eelyo baya “busyansyaila” ikutegwa batalike kweenda munzila iikonzya kwaambwa kuti nkunankaila kwabusimbi. Sena kuli cilubide kujatikizya bukkale buli boobu? Nciimo cijisi bamakaintu aaba. Isaya waamba kuti: Bana basimbi ba-Ziyoni balisumpula, alimwi baleenda ansingo ziimvwi ameso aalanga-langa.” (Isaya 3:16) Ikulisumpula kuli boobu takukonzyi kubula cisubulo pe.

21. Ino lubeta lwa Jehova ndwacita kumunzi wa Jerusalemu lwabajatikizya buti bamakaintu bana Juda?

21 Aboobo aaba “bana basimbi ba-Ziyoni” bayoosweekelwa zintu zyabo zyoonse abweebesi boonse mbobalisumpwida ciindi nyika yabo yaakusikilwa lubeta lwa Jehova. Isaya wasinsima ategwa: “Mwami Leza uyoosubula bakaintu bamu Ziyoni azilonda ziyoobakkala akatwikkilo, mitwe yabo iyookuluka. Mubuzuba oobo Mwami uyoobanyanga zyakulisakatizya, mbuli nkaya, misini, tuwenge, ankaya zyakumaboko. Uyootola zisani nzyobalivumba kumeso zingundu, mifuko, mpimpi, nweenwe, tusita, zisani zyabo zyoonse zyandeketela, majansi, zibaki zilamfu, ankomo.” (Izaya 3:17-22, BT) Elo zyabija kaka zintu!

22. Kunze lyakusweekelwa nkaya, ncinzi cimbi ncobasweekelwa bamakaintu bamu Jerusalemu?

22 Ooyu mulumbe wabusinsimi ulazumanana ategwa: “Mucibaka camisamu iinunka kabotu muyooba bubozi, mucibaka calutambo muyooba loozi, mucibaka camasusu aabambidwe kabotu muyooba lubala, mucibaka cazyakusama zyeebesi muyooba kuzwaata masaka, mucibaka cabweebesi muyooba caando.” (Isaya 3:24) Mu 607 B.C.E. bamakaintu bamu Jerusalemu baleka kuba bavwubi, pele baba bacete lino. Ilwaanguluko lwabo lwamana eelyo batambula “caando” cabuzike.

“Uyoosaalwa”

23. Ncinzi ncaambilizya Isaya ikujatikizya Jerusalemu?

23 Lino kaambila munzi wa Jerusalemu, Isaya waamba kuti: “Baalumi bako bayoowisigwa ipanga, abasilumamba bako bayoojayigwa munkondo. Milyango yakwe iyoolila akoomoka, nkabela uyoosaalwa akukala ansi.” (Isaya 3:25, 26) Ibaalumi bamu Jerusalemu bayoojayigwa munkondo kubikkilizya abasinguzu bakwe. Imunzi woonse uyookolomonwa ansi. Ciyooba ciindi ‘cakulila akoomoka kumilyango yakwe.’ Jerusalemu “uyoosaalwa” akuba tongo.

24. Ncinzi cacitika kuli bamakaintu bamu Jerusalemu akaambo kakujayigwa kwabaalumi munkondo?

24 Ikujayigwa kwabaalumi munkondo kuyoobajatikizya kapati bamakaintu bamu Jerusalemu. Mukumanizya cibeela eeci cabbuku lyabusinsimi, Isaya wasinsima kuti: “Mubuzuba obo banakazi bali musanu ababili bayoojata mwaalumi omwe. Bayooamba kuti, tulalya cilyo cesu tubeni akusama zyakusama zyesu tubeni, pele tuulikwe izina lyako kuti tutasampaulwi.” (Isaya 4:1) Ikuceya kwabaalumi ibakonzya kukwata liyooba penzi lipati cakuti bamakaintu bali mbubabede bayoonamatila mwaalumi omwe kuti kabayitwa azina lyakwe naa kuti abakwate—nkokwaamba kuti bazyibwe kuti mbaamakaintu bakwe aboobo batasampaulwi kuti mbaanabutema. Imulawo wa Musa wakali kwaamba kuti mwaalumi weelede kupa mukaintu wakwe izyakulya azyakusama. (Kulonga 21:10) Aboobo bamakaintu aaba balilisungwide kwaangulula mwaalumi kumulimo ngwapedwe kwiinda mukuzumina kwaamba kuti ‘banoolijanina zyakulya akulisamika beni.’ Bwabayumina buumi kaka “bana basimbi ba-Ziyoni” balo bakali kulisumpula!

25. Ncinzi ncobalangila basikulisumpula?

25 Jehova ulabasampaula ibalisumpula. Mu 607 B.C.E., ‘wakubombya’ ncobeni kulisumpula kwabantu bakwe basalidwe alimwi “akulilemeka” kwabo ‘wakusisya ansi.’ Ibanakristo bakasimpe batalubi pe kuti “Leza ulabakazya basikulisumpula, pele batete-myoyo ulabapa luzyalo.”—Jakobo 4:6.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 50]

Imituni, buvwubi alimwi anguzu zyabusilumamba zyakakilwa kufwutula munzi wa Jerusalemu mubuzuba bwalubeta lwa Jehova

[Cifwanikiso icili apeeji 55]

‘Mubuzuba bwa Jehova,’ ibwami bwanyika bwabukombi bwakubeja buyoonyonyoonwa