Skip to content

Skip to table of contents

Ziiyo Kujatikizya Kutasyomeka

Ziiyo Kujatikizya Kutasyomeka

Cibalo 18

Ziiyo Kujatikizya Kutasyomeka

Isaya 22:1-25

1. Ino ceelede kuti cakali buti ikukkala mumunzi wansiku uuli mukusaalwa?

AMWEEZYEEZYE buyo mbucakabede ikukkala mumunzi wansiku uuli mukusaalwa. Kunze aamalambo kuli basinkondo basinguzu alimwi basilunya. Mulizyi kuti minzi imwi bayizunda kale. Lino bakanzide kusaala akumunyanga munzi wanu mpoonya akujata bamakaintu akujaya basimunzi. Basikalumamba basinkondo mbaasinguzu kapati mbomutakonzyi kugamana kulwana; aboobo mulombozya buyo kuti bakakilwe kupwaya malambo kutegwa batanjili. Mwalanga kunze aamalambo mubona ngazi zyakulwanina nzyobayaka basinkondo. Alimwi balijisi amincini iikonzya kuwaala mabwe mapati aakonzya kumwaya zikwabilizyo zyamunzi wanu. Mwazibona azibelesyo nzyobakonzya kubelesya kupwaya malambo, imalele akukkwelela, basimata ankalaki alimwi abasikalumamba babo banji. Elo kaka cilayoosya kuti mwabona zili boobu!

2. Ino kusaala ikupandululwa mucaandaano 22 ca Isaya kwakacitika lili?

2 Tubala makani aamba zyakusaala kuli boobu mucaandaano 22 cabbuku lya Isaya, ikusaala kujatikizya Jerusalemu. Ino kwakacitika lili? Tacili cuuba-uba pe ikuganta kusaala kwakacitika kale ikwakazuzikizya zintu zyoonse izyaambidwe. Kulibonya kuti oobu businsimi bwaamba kusaala kunji ikuyoocitikila Jerusalemu, eelyo ooku nkucenjezya buyo ikujatikizya zintu zilangilwa kumbele.

3. Ino bana Jerusalemu bacita buti kujatikizya kusaala nkwapandulula Isaya?

3 Ncinzi ncobacita bana Jerusalemu ciindi nokwacitika kusaala nkwapandulula Isaya? Sena balilila Jehova kuti abafwutule mbobali bantu ba Leza bacizuminano? Peepe, batondezya ciimo cibyaabi kapati icikozyenye aceeco citondezyegwa abunji bwabantu sunu ibalyaamba kuti bakomba Leza.

Imunzi Wasaalwa

4. (a) Ino ‘kkuti lyacilengaano’ ninzi, alimwi nkaambo nzi ncolipedwe zina eeli? (b) Ino cili buti ciimo cakumuuya cabantu bakkede mu Jerusalemu?

4 Imilumbe yoonse yotatwe yalubeta njotwabala kuli Isaya caandaano 21 italikwa amajwi aakuti, “Ngaaya makani aasinsimwa.” (Isaya 21:1, 11, 13) Acalo caandaano 22 mbocitalika ategwa: “Ngaaya makani aasinsimwa aakuti lyacilengano. Waba nzi lino? Nkaambonzi mulitantide nyoonse atala anduli zyamaanda?” (Isaya 22:1) ‘Ikkuti lyacilengaano’ liiminina Jerusalemu. Ooyu munzi wiitwa kuti ndikkuti nkaambo uzingulukidwe zilundu zilamfwu nokuba kuti uli abusena busumpukide. Akaambo kakuti ibunji bwazilengaano zya Leza alimwi aziyubunuzyo mmozyaambilwa, ooyu munzi waswaanganizyigwa ‘acilengaano.’ Aboobo basimunzi ooyu beelede kwaatobela majwi aa Jehova. Pele balo kunyina anobamubikkila maanu, eelyo baleya akutalika kunjila bukombi bwakubeja. Sinkondo uusaala munzi ooyu ncibelesyo ncabelesya Jehova ikucita lubeta lwakwe kubantu bakwe bazangi.—Deuteronomo 28:45, 49, 50, 52.

5. Ncinzi cilangilwa kuti ncecapa kuti bantu batante aaziluli zyabo?

5 Amubone kuti bantu bakkede mu Jerusalemu ‘batanta atala anduli’ zyamaanda aabo. Insiku, iziluli zyamaanda aabana Israyeli zyakalipapalede, aboobo mikwasyi kanji-kanji yakali kunga mpiiswaanganina. Aciindi aawa Isaya tanaamba pe ncobacitila boobu, pele imajwi aakwe atondezya kuti taciluzi pe. Aboobo kulalangilwa kuti batanta aziluli ikutegwa bakombelezye baleza babo bakubeja. Eeci ncecakali cilengwa cabo noyakalondelela myaka yakuti Jerusalemu anyonyoonwe mu 607 B.C.E.—Jeremiya 19:13; Zefaniya 1:5.

6. (a) Mbukkale buli buti ibuli mu Jerusalemu? (b) Nkaambo nzi bamwi ncobatangala, pele ncinzi cilangilwa kumbele?

6 Isaya wazumanana ategwa: “Uwe O Munzi uuzwide kuyobayoba, munzi walupyopyongano, munzi uusekelela: bajayidwe bako teebakajazigwa ipanga, teebakafwa munkondo pe.” (Isaya 22:2) Izyuulu-zyuulu zyabantu bayobolokela kumunzi ooyu, alimwi uli mumapenzi kapati. Ibantu bali mumigwagwa balayobeka alimwi baliyoowede. Nokuba boobo, bamwi balatangala ambweni nkaambo baliliibide naa nkaambo basyoma kuti aaya mapenzi ngaciindi buyo cisyoonto. * Pele mbufwubafwuba ikutangala aciindi eeci. Ibunji bwabantu mumunzi ooyu bayoofwa lufwu lubi ikwiinda lwakujayigwa apanga. Icisi cisaalwa tacikwe nzila yakujana zyakulya kunze aamunzi. Izyakulya zyakayobwedwe mumunzi zyatalika kuceya. Ikuvwuzyanya kwabantu bafwide nzala abusena bomwe kwaleta malwazi aatambukila. Aboobo ibunji bwabantu bakkede mu Jerusalemu bayoofwa kunzala amalwazi. Eeci cacitika mu 607 B.C.E. amu 70 C.E.—2 Bami 25:3; Malilo 4:9, 10. *

7. Ncinzi ncobacita beendelezi ba Jerusalemu nowasaalwa munzi, alimwi ncinzi cabacitikila?

7 Ino mbusolozi nzi mbubapa beendelezi bamu Jerusalemu mumapenzi aaya? Isaya waingula ulaamba: “Basinkuta bako boonse bakacija antoomwe, bakaangwa kumaanza aabasimata. Boonse ibakajanwa mulinduwe bakaangwa antoomwe, bakacija kule.” (Isaya 22:3) Ibeendelezi abaalumi basinguzu boonse bacija, pele kumbele bajatwa! Bajatwa akutolwa kabali baange kakunyina akubelesya buta. Eeci cacitika mu 607 B.C.E. Nobwadonkolwa bulambo bwa Jerusalemu, Mwami Zedekiya abaalumi bakwe basinguzu bacija. Basinkondonyina bazyiba, eelyo babatandila akubeenzya muzibanda zya Jeriko. Bamwaikizyanya baalumi basinguzu. Zedekiya wajatwa, woofwaazyigwa akwaangwa nketani, amane watolwa ku Babuloni. (2 Bami 25:2-7) Tazilibijili kaka zyamucitikila akaambo kakutasyomeka kwakwe!

Ikutyompwa Akaambo Kamapenzi

8. (a) Ino Isaya walimvwa buti kujatikizya businsimi ibusinsima mapenzi aayoosikila Jerusalemu? (b) Mbukkale nzi bunooliko mu Jerusalemu?

8 Oobu businsimi bwamujatikizya kapati Isaya. Waamba kuti: “Amundifutatile, mulange kumbi. Nkalile loko. Mutasoleki kunduumuzya pe, nkaambo kalunyonyooko lwamwana musimbi wabantu bangu.” (Isaya 22:4) Isaya wakalila akaambo kamapenzi aakasinsimwa kujatikizya Moabu alimwi a Babuloni. (Isaya 16:11; 21:2) Pele lino kutyompwa kwakwe akulila kwaindila ayeeya mapenzi aayoosikila bantu bakwe. Taumbulizyiki pe. Nkaambo nzi? “Nkaambo buzuba bwamapenzi abwakulyataulwa abwalupyopyongano bwazwa ku-Mwami Jehova wamakamu mukuti lyacilengano. Malambo alamwayigwa, akuzilundu balalila.” (Isaya 22:5) Kuyoozula lupyopyongano mu Jerusalemu. Cakuzyingwa kapati, bantu bayooingaila ciingaile-ingaile, kabatazyi cakucita. Basinkondonyina baakutalika kwiinda mumalambo aamwayidwe, kuyooba ‘kulila kuzilundu.’ Sena eeci caamba kuti basimunzi ooyu bayoolilila Leza kutempele lyakwe lisalala ku Cilundu ca Moriya? Ambweni. Pele akaambo kakutasyomeka kwabo, ambweni caamba kuti ikulila kwabo kunoovwilila muzilundu zyoonse zibazingulukide.

9. Amwiipandulule nkamu yabasikalumamba iikonga Jerusalemu.

9 Ino mbaasinkondo bali buti ibali mukukonga Jerusalemu? Isaya utwaambila kuti: “Ba-Elamu bakabweza inkomo yamivwi, bakali ankamu zyabantu batantide amabbiza, abalo ba-Kiri bakayubununa intobo.” (Isaya 22:6) Aaba basinkondo balilibambilide kapati azilwanyo. Bali abasimata ibajisi nkomo zizwide mivwi. Basikalumamba babamba-bamba ntobo zyabo ikulibambila kulwana. Kuli nkalaki amabbiza aayiisyidwe kulwana munkondo. Eeyi nkamu yabasikalumamba ibikkilizya baabo ibazwa ku Elamu walo uuli kunyika kwa Kankolola ka Persia wasunu, alimwi a Kiri uulangilwa kuti uli munsi-munsi a Elamu. Ikubandauka masi aayo kutondezya kulampa kwamusinzo ikwakazwa basikusaala aaba. Alimwi citondezya kuti basimata bana Elamu bakali akati kabasikalumamba bakali kukonga Jerusalemu kuciindi ca Hezekiya.

Ikusola Kulikwabilila

10. Ncinzi cili mukucitika icitondezya zintu zibi iziyoocitikila munzi?

10 Isaya wapandulula zyatalika kucitika ategwa: “Makuti aako mabotu oonse akalizwide mwa inkalaki, abalo basimabbiza bakalibamba mumindando kumulyango. Elyo wakayubunwida cisi ca-Juda zyakulivumba zyaco.” (Isaya 22:7, 8a) Inkalaki amabbiza zyazula mukkuti kunze aamunzi wa Jerusalemu akulibambila kunyonyoona milyango yamunzi. Ino “zyakulivumba” zya Juda izyagwisyigwa nzyinzi? Kulangilwa kuti mmulyango wamunzi, walo uupa citondezyo calufwu luyoobasikila basikuukwabilila munzi waakunyonyoonwa. * Icakulivwumba eeci cazwisyigwa, imunzi ulasaalwa abasinkondo kakunyina abuyumuyumu.

11, 12. Nintaamu nzi nzyobabweza bana Jerusalemu kutegwa balikwabilile?

11 Lino Isaya ubandika nzyobacita basimunzi kutegwa balikwabilile. Nzyobasaanguna kuyeeya nzilwanyo! “Mubuzuba obo mwakali kulangila iŋanda yazilwisyo zyamulusaka. Nkabela mwakabona munzi wa-Davida mbuwakamwayidwe kumasena manji, elyo mwakabunganya maanzi aaziba lyakunsi.” (Isaya 22:8b, 9) Izilwanyo ziyobodwa kuŋanda iili mulusaka. Eeyi ŋanda yakayakwa a Solomoni. Mbwaanga yakayasyidwe makaderi aaku Lebano, yakazyi kwiitwa kuti “iŋanda yakulusaka lwa-Lebano.” (1 Bami 7:2-5) Imabbanga-mabbanga aali mubulambo alangwa-langwa. Imaanzi, icintu ciyandika kapati nokulikwabililwa ayobolwa. Ibantu bayandika maanzi kutegwa kabali baumi. Imunzi taukonzyi kuzumanana kuti kakunyina maanzi. Nokuba boobo, amubone kuti kunyina caambwa pe kuti basyomede Jehova kuti ulabafwutula. Muciindi caboobo, basyoma nguzu zyabo beni. Tutasoli pe kucita boobo!—Intembauzyo 127:1.

12 Ncinzi cikonzya kucitwa kumabbanga-mabbanga aayo aali mubulambo bwamunzi? “Mwakabala mweelwe wamaanda aamu-Jerusalemu, nkabela mwakamwaya maanda kuti mumamike bulambo bwamunzi.” (Isaya 22:10) Imaanda alangwa-langwa kubona aakonzya kumwayigwa ikutegwa kujanwe zibelesyo zyakuyakulula mabbanga-mabbanga. Koonse ooku nkusoleka kukwabilila kutegwa basinkondo batabumwayili limwi bulambo.

Bantu Batakwe Lusyomo

13. Ncinzi ncobasoleka kucita bantu ikutegwa kabanoojisi maanzi, pele nguni ngobaluba?

13 “Mwacita ikala akati kamalambo obile lyakujata maanzi aaziba lyakalekale, pele teemwakabika myoyo yanu kuliyooyo iwakalenga zintu ezi nikuba kulemeka oyo iwakazibumba kalekale.” (Isaya 22:11) Kuyobola maanzi ikwacitwa kupandululwa mukapango aaka alimwi amukapango 9, kutuyeezya ncaakacita Mwami Hezekiya ikutegwa akwabilile munzi kuli basikusaala bana Asuri. (2 Makani 32:2-5) Pele ibantu bamumunzi ooyu ibaambwa mubusinsimi bwa Isaya tabakwe lusyomo noluceya. Mukwiindana a Hezekiya, aaba bantu tiibamubikkila maanu pe Mulengi wabo ciindi nobabamba zintu zikwabilila munzi.

14. Nokuba kuti Jehova watumina mulumbe wakucenjezya bantu, ino nciimo nzi ncobajisi?

14 Isaya wazumanana ategwa: “Mubuzuba obo Mwami Jehova wamakamu wakaita bantu kuti balile akoomoka akulinyoola akulisamika zisani zyamasaka, pele bona! Kwaboneka buyo kusekelela akukondwa, kujaya basune akujaya imbelele, kulya nyama akunywa bukoko, cakwaamba kuti, Atulye akunywa, nkaambo junza tulafwa.” (Isaya 22:12, 13) Ibantu bakkede mu Jerusalemu taakwe nobatondezya kuusa pe akaambo kakuzanga nkubazangila Jehova. Kunyina nobalila, kulinyoola naa kusama zisani zyamasaka ikuti batondezye kweempwa. Ikuti nobacita oobu, kulalangilwa kuti Jehova naatabaletela mapenzi aalangilwa kubasikila lino. Pele balo baciindilizya buya kumakani aakulikondelezya. Eeco ciimo nkocili asunu kubantu banji ibatamusyomi Leza. Akaambo kakubula bulangizi bwakubuka kubafwu naa bwabuumi anyika ya Paradaiso iboola, baciindilizya buya kumakani aakulikondelezya kabaamba kuti: “Atunywe akulya buyo, nkaambo junza tulafwa.” (1 Ba-Korinto 15:32) Elo balalezya kaka kuyeeya! Ikuti nobali kusyoma Jehova, nobaba abulangizi butamani!—Intembauzyo 4:6-8; Tusimpi 1:33.

15. (a) Mmulumbe nzi walubeta Jehova ngwaambila Jerusalemu, alimwi nguni walucita lubeta oolo? (b) Ino nkaambo nzi Bunakristo bwanyika ncobuyoonyonyoonwa mbubwenya mbuli Jerusalemu?

15 Kunoonyina luliibo pe kubantu bakkede mu Jerusalemu basaalwa. Isaya waamba kuti: “Jehova wamakamu wakandiyubunwida makani mumatwi aangu. Ncobeni mulandu wanu wazibi zili boobu tuukonzyi kumana cita mufwe, mbwaamba Mwami Jehova wamakamu.” (Isaya 22:14) Takukabi kulekelelwa pe akaambo kakuyuma myoyo kwabantu. Ncobeni bayoojayigwa. Aaya mmasimpe. Mwami Jehova wamakamu mbwaamba. Ikuzuzikizya majwi aa Isaya aabusinsimi, imapenzi amusikila Jerusalemu ziindi zyobile. Wanyonyoonwa abasikalumamba bana Babuloni mpoonya abana Roma. Aboobo imapenzi ayoobusikila abwalo Bunakristo bwanyika ibujisi bantu batasyomi ibaamba buyo kuti bakomba Leza, pele ibamukaka kwiinda mumilimo yabo. (Tito 1:16) Izinyonyoono zya Bunakristo bwanyika abwazikombelo zyamunyika zimbi izinyansya nzila zya Leza ziluleme “zyatanta kujulu.” Icinyonyoono cabo ncipati cakuti tacikonzyi kumana mbubwenya mbuli ca Jerusalemu muzangi.—Ciyubunuzyo 18:5, 8, 21.

Mubanzi Uuliyanda

16, 17. (a) Nguni lino watambula mulumbe wakucenjezya kuzwa kuli Jehova, alimwi ino nkaambo nzi? (b) Akaambo kamakanze aakwe mapati, ncinzi ciyoocitikila Sebina?

16 Imusinsimi waleka kwaamba bantu batasyomeki lino pele wagama muntu uutasyomeki. Isaya walemba kuti: “Mbuboobu mbwaamba Mwami Jehova wamakamu. Koya kuliyooyo sikuyobolamali, kuli Sebina mupati waŋanda, ukamwaambile kuti, Ucitanzi okuno? Nguni simukowanyoko okuno? Nkaambonzi nolibezela kabanda okuno? Ulalibezela kabanda kujulu! Ulalisida cikalilo mundomba!”—Isaya 22:15, 16.

17 Sebina ‘mmupati wamuŋanda,’ ambweni muŋanda ya Mwami Hezekiya. Aboobo ujisi cuuno cipati, nguwabili kuzwa kumwami. Nzinji nzyalangilwa kucita. (1 Ba-Korinto 4:2) Pele muciindi cakubikkila maanu kuzintu zijatikizya cisi, Sebina uliyandawida bulemu. Uli mukusya cuumbwe citaliboteli cikonzya kweelanizyigwa acamwami cibambidwe atala mundomba. Naabona boobu Jehova, wasololela Isaya kuti acenjezye mubanzi ooyu uutasyomeki kuti: “Swiilila! Jehova uyookusowa anze cakuwaala anguzu! Ncobeni uyookuvunga cakuvungisya. Uyookulambaila mbuli impila, uyookuwaala munyika impati, elyo uyoofwa nkukonya oko, azyalo inkalaki zyabulemu bwako ziyooba nkuko, uwe nousya luzubo lwamwami wako insoni. Njookutonta kuzwa kumilimo yako, akukugwisya mubusena bwako.” (Isaya 22:17-19) Sebina takapegwi nociba cuumbwe buyo mu Jerusalemu akaambo kakuyanda buyo twakwe mwini. Pele uyoowaalwa mbuli mupila naa bbola akuyoofwida kunyika yakulaale. Eeci cilayiisya kapati kuli baabo boonse ibajisi zyuuno zyabweendelezi akati kabantu ba Leza. Ikuzibelesya bubi nguzu zyabweendelezi kulakonzya kupa kuti banyangwe mbubo naa ikutandilwa limwi buya.

18. Ino nguni uuyoobweza busena bwa Sebina, alimwi caamba nzi kuti ooyu uyoopegwa zyakusama zyabubanzi izyakali zya Sebina acijaluzyo cakuŋanda ya Davida?

18 Pele ino Sebina uyoozwisyigwa buti acuuno cakwe? Jehova ulapandulula kwiinda muli Isaya ategwa: “Mubuzuba obo njooita mulanda wangu Eliyakimu mwana wa-Hilikiya, nkabela njoomusamika cikobela cako akumuyumya alutambo lwako, abwalo bwami bwako njoobwaaba mumaanza aak[we]. Elyo uyooba wisaabo bantu bakede mu-Jerusalemu aluzubo lwa-Juda. Nkabela njoobika aziwezo zyakwe cijaluzyo caŋanda ya-Davida. Uyoojala, elyo taakwe uyoojula mo; uyoojula, elyo taakwe uuyoojala mo.” (Isaya 22:20-22) Eliyakimu uyoopegwa zyakusama zyabubanzi antoomwe acijuzyo caŋanda ya Davida ikutegwa abweze busena bwa Sebina. Ibbaibbele libelesya bbala lyakuti “cijaluzyo” ikwaamba bweendelezi, mfwulumende naa nguzu. (Amweezyanisye a Matayo 16:19.) Insiku, imulailizi wamwami iwakali kupegwa zijaluzyo ulangilwa kuti wakali kweendelezya zintu zyoonse zyabwami nokuba kusala bantu bakeelede kubelekela mwami. (Amweezyanisye a Ciyubunuzyo 3:7, 8.) Aboobo imulimo wabubanzi mmupati, eelyo mminji milimo iilangilwa kucitwa abaabo bajisi cuuno eeci. (Luka 12:48) Sebina ulakonzya ulicizyi kuucita kabotu mulimo, pele akaambo kakutasyomeka kwakwe, Jehova uyoocipa umbi cuuno cakwe.

Inembe Zyobile Zyacikozyanyo

19, 20. (a) Ino Eliyakimu uyooba buti cilongezyo kubantu bakwe? (b) Ncinzi ciyoocitikila baabo bazumanana kusyoma Sebina?

19 Kumamanino Jehova ubelesya mwaambo wacikozyanyo ikupandulula kucinca kwabweendelezi ikuzwa kuli Sebina kuya kuli Eliyakimu. Ulaamba: “Njoomukankamina [Eliyakimu] mbuli inembe mubusena mbwiingangamina, nkabela uyoobeda luzubo lwawisi cuuno cabulemu. Alinguwe mpobayooanzika bulemu boonse bwaluzubo lwawisi, abana mbazyede alunyungu lwakwe, azibelesyo zyoonse ziniini kuzwa kumitiba yakusambila kusikila kunongo zyawaini. Mubuzuba obo, mbwaamba Jehova wamakamu, inembe [Sebina] iyakakankaminidwe mubusena mbwiingangamene iyoozung[aa]na, iyoogonkwa akuwa, awalo mukuli iwakaanzikidwe alinjiyo uyootemwa, nkaambo mbuboobo Jehova mbwaamba.”—Isaya 22:23-25.

20 Mutupango ootu, inembe naa inkanka yakusaanguna ngu Eliyakimu. Uyooba “cuuno cabulemu” kuŋanda yawisi, Hilikiya. Takabafwisyi nsoni bamuŋanda yabausyi naa kubisya zina lyabo mbuli bwakacita Sebina. Eliyakimu uyoogwasyilizya zibelesyo kusikila kutamani, nkokuti aabo boonse ibabelekela mwami. (2 Timoteo 2:20, 21) Pele inembe yabili yiiminina Sebina. Nokuba kuti ulibonya kukkalikila, uyoozwisyigwa. Boonse bazumanana kumusyoma bayoowa.

21. Nguni wabwezelwa busena sunu mbuli Sebina, nkaambo nzi, alimwi nguni wabubweza busena bwakwe?

21 Icakacitikila Sebina cituyeezya kuti aabo bapedwe mikuli akati kabantu balyaamba kuti bakomba Leza, beelede kubelesya mikuli eeyo ikugwasya bamwi akutembaula Jehova. Tabeelede kuzibelesya bubi zyuuno zyabo kutegwa baligwasye lwabo naa ikutegwa balijanine mpuwo. Mucikozyanyo, ikwaciindi cilamfwu Bunakristo bwanyika bwalisumpula kabulyaamba kuti ngomubanzi uubikkidwe, imwiiminizi wa Jesu Kristo anyika. Nokuba boobo, mbubwenya Sebina mbwaakaletela nsoni bawisi kwiinda mukuyandisya bulemu bwakwe mwini, abalo basololi ba Bunakristo bwanyika bamuletela nsoni Mulengi kwiinda mukulijanina buvwubi bwabo ampuwo mubweendelezi. Aboobo ilubeta nolwakasika ‘kutalikila kuciinga ca Leza’ mu 1918, Jehova wakabugwisya Bunakristo bwanyika. Kwakajanwa umbi mubanzi, “mubanzi uuzi uusyomekede,” alimwi wakapegwa mukuli wakulanganya lubono lwa Jesu anyika. (1 Petro 4:17; Luka 12:42-44) Eeci ciinga calitondezya kuti cileelela ikubelesya “cijaluzyo” caŋanda ya Davida. Mbubwenya mbuli “inembe” iisyomeka, casyomeka mukugwasyilizya “zibelesyo” zyoonse, nkokuti Banakristo bananike ibajisi mikuli yiindene-indene balo basyoma ncico kuti basaninwe munzila yakumuuya. Abalo ba “mbelele zimwi” ibali mbuli ‘beenzu mumilyango’ ya Jerusalemu basyoma “nembe” njiyonya eeyi, nkokuti Eliyakimu wasunu.—Johane 10:16.

22. (a) Nkaambo nzi ikucincwa kwa Sebina ncokwakacitwa kuciindi ceelede? (b) Ino ikubikkwa kwa “mubanzi uuzi uusyomekede” mazuba aano kwakaba buti aciindi ceelede?

22 Eliyakimu wakabweza busena bwa Sebina ciindi Senakeribu ankamu yabasikalumamba bakwe nobakali kukonga Jerusalemu. Awalo “mubanzi uuzi uusyomekede” wabikkwa kuti abeleke kuciindi ecino cakumamanino iciyoogola ciindi Saatani amadaimona aakwe baakulwana “Israyeli wa-Leza” antoomwe abeenzinyina bambelele zimwi. (Ba-Galatiya 6:16) Mbubwenya mbucakacitika kuciindi ca Hezekiya, ikulwana ooko kuyoomana baakunyonyoonwa aabo batabuyandi bululami. Aabo ibagwasyilizigwa a “nembe mubusena mbwiingangamina,” nkokuti mubanzi uusyomekede, bayoofwutulwa mbubwenya mbuli bana Jerusalemu basyomeka mbubakafwutuka ibana Asuri nobakasaala Juda. Aboobo ncamaanu kaka ikutantamuka “nembe” mbyaabi ya Bunakristo bwanyika!

23. Ncinzi cakazyoocitika kuli Sebina, alimwi ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli ceeci?

23 Ino ncinzi cacitika kuli Sebina? Kunyina mpotubala pe ikujatikizya mbubwakazuzikizyigwa businsimi bwaamba zyanguwe ibuli kubbuku lya Isaya 22:18. Naalitukumuna akuusigwa insoni, ukozyanya a Bunakristo bwanyika, pele ulangilwa kuti wakaiya ciiyo kucisubulo eeco. Aboobo uliindeene kapati a Bunakristo bwanyika kumakani aaya. Iciindi Rabisake muna Asuri naamba kuti Jerusalemu alipe mumaanza aakwe, imubanzi wa Hezekiya mupya, Eliyakimu nguwakasololela nkamu yakali kuya kukumucinga. Nokuba boobo, Sebina awalo nkwali kali mulembi wamwami. Kulibonya kuti Sebina ucibelekela mwami. (Isaya 36:2, 22) Nciiyo cibotu kapati kaka eeci kuli baabo banyangwa zyuuno zyamulimo mumbunga ya Leza! Muciindi cakunyema akubikkilila, inga bacita kabotu kuzumanana kubelekela Jehova kufwumbwa awo mpaababikka. (Ba-Hebrayo 12:6) Ikwiinda mukucita boobu, baya kweeleba mapenzi aayoosikila Bunakristo bwanyika. Uyoobayandisya Leza akubalongezya kusikila kutamani.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Mu 66 C.E., ibunji bwabama Juda bakatangala ciindi basikalumamba bana Roma ibakali kusaala Jerusalemu nobakacileka akupiluka.

^ munc. 6 Ikweelana anzyaamba sikwiiya zyaciindi Josephus wamumwaanda wamyaka wa 70 C.E., mu Jerusalemu mwakali nzala mpati cakuti ibantu bakali kulya zikutu, bwizu, alimwi abwizu bubambilidwe banyama. Ciindi cimwi kwakaluulwa kuti imutumbu umwi wakayoka mwanaakwe akumulya.

^ munc. 10 Munzila imwi, eezyi “zyakulivumba” zya Juda zilakonzya kazili zintu zimbi buyo izikwabilila munzi mbuli masena ikuyobodwa zilwanyo alimwi ikukkala basikalumamba bamwi.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 231]

Naatija Zedekiya, wajatwa akoofwaazyigwa

[Cifwanikiso icili apeeji 232]

Tabakwe bulangizi pe bama Juda ibajalilidwe mu Jerusalemu

[Cifwanikiso icili apeeji 239]

Hezekiya wabikka Eliyakimu kuba “inembe mubusena mbwiingangamina”

[Cifwanikiso icili apeeji 241]

Ibanji akati kabasololi mu Bunakristo bwanyika bausisya Mulengi nsoni kwiinda mukulijanina lubono lunji mbubwenya mbuli Sebina

[Zifwanikiso izili apeeji 242]

Iciinga camubanzi uusyomekede cabikkwa kulanganya basiŋanda ba Jesu sunu