1-3. Ino mmibuzyo nzi njobabuzya bantu kujatikizya lufwu, alimwi ino mbwiinguzi nzi bupegwa muzikombelo ziindene-indene?

EEYI mmibuzyo njobali kubuzya bantu kwazyuulu zyamyaka. Mmibuzyo iiyandika kapati. Kunyina makani naa ndiswe bani alimwi naa nkuli nkotukkala, ibwiinguzi bulatujatikizya toonse.

² Mucibalo cainda twabandika cituuzyo cacinunuzyo ca Jesu Kristo mbocakapa kuti kukonzyeke kuba abuumi butamani. Alimwi twakaiya kuti Bbaibbele lisinsima ciindi ‘lufwu nolutakooyooba limbi.’ (Ciyubunuzyo 21:4) Pele lino toonse tulafwa. Mwami musongo Solomoni wakati: “Baumi balizi kuti balafwa.” (Mukambausi 9:5) Tuyanda kuti katupona lyoonse. Nokuba boobo, tujisi mibuzyo kujatikizya ciyoocitika kulindiswe twaakufwa.

³ Tulalila bayandwa besu nobafwa. Alimwi tulakonzya kubuzya kuti: ‘Ino ncinzi cabacitikila? Sena balapenga? Sena balatukwabilila? Sena inga twabagwasya? Sena kuli notuya kubabona alimwi?’ Iziyiisyigwa muzikombelo zyakunyika ziliindene kapati kujatikizya mibuzyo eeyi. Muzikombelo zimwi kuyiisyigwa kuti, ikuti kamuli bantu bali kabotu muyoowunka kujulu, pele ikuti kamutalilemeki muyoopya mulilo uutamani. Muzikombelo zimbi kuyiisyigwa kuti bantu nobafwa baya kubusena bwamyuuya kuyooba abamasyaanyinakulu basikale. Alimwi muzikombelo zimbi kuyiisyigwa kuti bantu bafwa baya kubusena bwamizimo kuyoobetekwa alimwi balazyalululwa akuba mumubili uumbi.

4. Mmuzeezo nzi uuyiisyigwa muzikombelo zinji kujatikizya lufwu?

 ⁴ Injiisyo zyamuzikombelo izili boobo zyoonse zijisi muzeezo omwe wakuti kuli cibeela cimwi cesu citafwi nowafwa mubili. Ikweelana anjiisyo zyazikombelo zinabunji ikaindi alimwi asunu, kwaambwa kuti munzila imwi tulapona kukabe kutamani katucikonzya kubona, kumvwa alimwi akuyeeya. Pele ino eeco inga cakonzyeka buti? Imaanu eesu kubikkilizya amizeezo ziliswaangene akubeleka kwabongo bwesu. Notwafwa, ibongo bulaleka kubeleka. Ikuyeeya kwesu, mbotulimvwa alimwi amaanu tazizumanani pe kubeleka zilikke munzila imwi iilamya. Tazizumanani pe kubeleka bongo bwanyonyooka.

5, 6. Ncinzi Bbaibbele ncoliyiisya kujatikizya ciimo cabantu bafwide?

⁵ Icicitika muntu afwa taali maseseke pe kuli Jehova, Imulengi wabongo. Ulicizyi cini cicitika, alimwi mu Jwi lyakwe Ibbaibbele ulacipandulula ciimo cabantu bafwide. Injiisyo yandilyo iisalede njakuti: Eelyo muntu nafwa ulazita. Lufwu nkutapona. Ibafwide tabakonzyi kubona, kumvwa naa kuyeeya. Kunyina cibeela cimwi cesu icizumanana kupona twafwa. Kunyina notujisi buumi naa muuya uutafwi. *

⁶ Solomoni naakamana kwaamba kuti baumi balizyi kuti bayoofwa, wakalemba kuti: “Pele bafwide tabezi cintu niciba comwe.” Mpoonya wakayungizya akasimpe aaka kayandika kwiinda mukwaamba kuti ibafwide tabakonzyi kuyanda naa kusulaika, alimwi akuti “taakwe milimo niiba miyeeyo neluba luzibo nebuba busongo mukabanda.” (Amubale Mukambausi 9:5, 6, 10) Mbubwenya buyo, alyalo bbuku lya Intembauzyo 146:4 lyaamba kuti muntu nafwa, “makanze aakwe oonse alamana.” Tulafwa alimwi kunyina cibeela cizumanana kupona twafwa. Ibuumi mbotupona buli mbuli nkandela iiyaka. Noyazimwa, kunyina mulilo nkougama. Inga tauciko pe.

7. Mbuti Jesu mbwaakapandulula mbolubede lufwu?

⁷ Jesu Kristo wakacaamba ciimo cabantu bafwide. Wakacita oobo kujatikizya Lazaro, imwaalumi ngwaakazyi kabotu alimwi iwakafwide. Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Mulongweesu Lazaro uloona.” Basikwiiya bakayeeya kuti Jesu wakali kwaamba kuti Lazaro wakali kulyookezya muŋonzi ikutegwa ayumye kubulwazi mbwaakali kuciswa. Teensyi ncaakali kwaamba eeco Jesu pe. Jesu wakapandulula kuti: “Lazaro wazaya.” (Amubale Johane 11:11-14) Amubone kuti Jesu wakeezyanisya lufwu kukulyookezya alimwi akoona. Lazaro tanaakali kujulu naa mubusena bungwilima mulilo. Kunyina naakaswaangana abangelo naa bamasyaanyinakulu basikale. Kunyina Lazaro naakazyalululwa akuba muntu uumbi. Wakali kulyookezya mulufwu, kakuli mbuli kuti wakali muŋonzi zinji kakunyina kulota. Imagwalo aambi aalo ayezyanisya lufwu kukoona. Mucikozyanyo, sikwiiya Stefano naakapwayigwa mabwe mane wafwa, Ibbaibbele lyaamba kuti ‘wakoona.’ (Incito 7:60) Mbubwenya buyo, imwaapostolo Paulo wakalemba kujatikizya bamwi naakali kupona ibakali “koona” mulufwu.—1 Ba-Korinto 15:6.

8. Ino tuzyi buti kuti tanaakali makanze aa Leza kuti bantu kabafwa?

⁸ Sena akali makanze aa Leza aakusaanguna kuti bantu kabafwa? Peepe! Jehova wakalenga bantu kuti kabapona lyoonse anyika. Mbubwenya mbotwakaiya musyule mubbuku eeli, Leza wakabikka banabukwetene bantunsi bakusaanguna muparadaiso yakali kukkomanisya. Wakabapa buumi bulondokede. Jehova wakali kuyanda kuti kabacitikilwa buyo zintu zibotu. Sena kuli muzyali siluyando uuyanda  kuti bana bakwe kabapenga akaambo kakucembaala alimwi alufwu? Peepe! Jehova wakali kubayanda bana bakwe alimwi wakali kuyanda kuti kabakkomana lyoonse anyika. Ikujatikizya bantu, Ibbaibbele lyaamba kuti: “[Jehova] wabika bulangizi bwabuumi buteeli mumyoyo yabo.” (Mukambausi 3:11) Jehova wakatulenga aluyandisisyo lwakuti katupona kukabe kutamani. Alimwi wacita bubambe bwakuti luyandisisyo oolo lukazuzikizyigwe.

9. Ncinzi Jehova ncaakakasya Adamu, alimwi ino nkaambo nzi mulawo ooyu ncowatakali kukatazya kutobela?

⁹ Aboobo ino nkaambo nzi bantu ncobafwida? Ikutegwa tujane bwiinguzi, tweelede kulanga-langa cakacitika nokwakali buyo mwaalumi omwe amwanakazi omwe anyika. Ibbaibbele lipandulula kuti: “Jehova Leza wakameneka mpoonya awo anyika misamu yoonse iiebeka kumeso amisamu mibotu yakulya.” (Matalikilo 2:9) Pele cintu comwe cakakasyigwa. Jehova wakaambila Adamu kuti: “Misamu yoonse yamumuunda ncobeni uyooilya, cita musamu wakuziba bubotu abubi. Toelede kulya kulinguwo pe, nkaambo mubuzuba obo mboyoolya kulinguwo ncobeni uyoofwa.” (Matalikilo 2:16, 17) Imulawo ooyu tiiwakali kukatazya kutobela. Kwakali misamu iimbi minji ba Adamu a Eva nkobakali kunga balya micelo. Pele lino bakapegwa coolwe cilibedelede cakutondezya kulumba kwabo kuli Leza iwakabapede zyoonse kubikkilizya abuumi bulondokede. Alimwi ikutobela kulailila ooko nokwakatondezya kuti bakali kubulemeka bweendelezi bwa Bausyi bakujulu alimwi akuti bakali kuyanda busolozi bwakwe bwaluyando.

10, 11. (a) Mbuti banabukwetene bakusaanguna bantunsi mbobakasika akumuzangila Leza? (b) Nkaambo nzi kuzanga kwaba Adamu a Eva ncaakali makani mapati?

¹⁰ Mukubula coolwe, banabukwetene bakusaanguna bakasala kuzangila Jehova. Kaambaula kwiinda munzoka, Saatani wakabuzya Eva kuti: “Sa ncobeni Leza wakaamba kuti, Tamweelede kulya misamu yoonse yamumuunda?” Eva wakaingula kuti: “Micelo yamisamu yamumuunda tulailya, pele micelo yamusamu oyo uuli mukati kamuunda, Leza waamba kuti, Tamweelede kulya njiyo pe, alimwi tamweelede kwiiguma, kuti mutafwi.”—Matalikilo 3:1-3.

¹¹ Saatani wakati: “Ne! Tamukonzyi kufwa pe. . . . Leza ulizi kuti mubuzuba obo mbubonya mbomuyooulya, meso aanu ayoojuka, lino muyooba mbuli Leza, muyooziba bubotu abubi mbububede.” (Matalikilo 3:4, 5) Saatani wakali kuyanda kuti Eva asyome kuti wakali kuyoogwasyigwa  kwiinda mukulya mucelo wakakasyidwe. Kweelana a Saatani, Eva wakalaangulukide kulisalila cintu cakaluzi acatakaluzi; wakalijisi nguzu zyakucita ncaakali kuyanda. Alimwi Saatani wakati nzyaakaamba Jehova kuti zyakali kuyoocitika akaambo kakulya mucelo zyakali zyakubeja. Eva wakamusyoma Saatani. Aboobo wakacela micelo yamusamu iili mbwiibede akwiilya. Amane micelo iimwi wakaipa mulumaakwe, eelyo alakwe wakailya iimwi. Tiibakalya akaambo kakutazyiba ncobakeelede kucita. Bakalizyi kuti bakali kucita ceeco Leza ncaakabaambilide kuti tiibakeelede kucicita. Kwiinda mukulya mucelo, bakausotoka acaali mulawo uusalede alimwi uutakatazyi kutobela. Bakamusampaula Usyi wabo wakujulu alimwi abweendelezi bwakwe. Ikusampaula Mulengi wabo siluyando ooko kwakanyina cilitamizyo!

12. Ncinzi cinga catugwasya kuzyiba mbwaakalimvwa Jehova ba Adamu a Eva nobakamuzangila?

 ¹² Mucikozyanyo: Inga mwalimvwa buti ikuti mwakakomezya mwana musankwa naa musimbi walo kumbele uumuzangila munzila iitondezya caantangalala kuti tamulemeki akuti tamuyandi naaceya? Eeco inga camucisizya moyo kapati. Aboobo amweezyeezye mbocakamucisa Jehova eelyo ba Adamu a Eva nobakamuzangila.

13. Ino ncinzi Jehova ncaakaamba kuti cakali kuyoocitikila Adamu naakali kuyoofwa, alimwi ino eeci caamba nzi?

¹³ Kunyina Jehova naakajisi kaambo ncaakeelede kubalekela kupona kukabe kutamani ba Adamu a Eva. Bakafwa mbubwenya mbwaakaambide. Ba Adamu a Eva bakazita, tiibakacili kupona. Kunyina nobakazumanana kupona kubusena bumbi kabali myuuya. Twaamba boobo akaambo kaceeco Jehova ncaakaambila Adamu naakamupa mulandu akaambo kakuzanga kwakwe. Leza wakati: “[Uyoopiluka] kunyika, nkaambo mulinjiyo mowakagwisigwa, nkaambo uli bulongo buyo, akooko kubulongo nkoelede kupiluka.” (Matalikilo 3:19) Leza wakabumbide Adamu abulongo. (Matalikilo 2:7) Katanabumbwa, Adamu tanaakaliko pe. Aboobo Jehova naakaamba kuti Adamu wakali kuyoopiluka kubulongo, wakali kwaamba kuti Adamu wakali kuyoopiluka muciimo cakutabako. Adamu tanaakali kunoopona mbubonya mbuli bulongo mbwaakalengezyedwe.

14. Nkaambo nzi ncotufwida?

¹⁴ Ba Adamu a Eva nobacili kupona asunu, pele bakafwa akaambo kakusala kuzangila Leza, eelyo mukucita boobo bakabisya. Tulafwa akaambo kakuti icibi alimwi alufwu zyakabayambukila bana bakwe boonse. (Amubale Ba-Roma 5:12) Icibi eeco cili mbuli bulwazi bubyaabi mbotwakazyalwa ambubo umwi aumwi wandiswe mbwatakonzyi kweeleba. Iciboola akaambo kacibi, nkokuti ilufwu, nkusinganizyigwa. Lufwu ngusinkondo, tali mulongwe pe. (1 Ba-Korinto 15:26) Tulakonzya kulumba kapati kuti Jehova wakacita bubambe bwacinunuzyo kutegwa atufwutule kuli sinkondo ooyu uuyoosya!

15. Nkaambo nzi ncocikatalusya ikuzyiba kasimpe kujatikizya lufwu?

¹⁵ Ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya ciimo cabantu bafwide cilakatalusya. Mbubwenya mbotwaiya, bantu bafwide tabamvwi kucisa naa kunyonganizyigwa mumoyo. Kunyina kaambo ncotweelede kubayoowa nkaambo tabakonzyi kutucitila cintu cimwi cibyaabi. Kunyina nobayandika kuti tubagwasye alimwi kunyina nobanga batugwasya. Kunyina notunga twaambaula ambabo, alimwi tabakonzyi kwaambaula andiswe. Basololi bazikombelo banji cakulibeja baamba kuti balakonzya kugwasya bantu bafwide, alimwi ibantu ibabasyoma basololi aabo babapa mali. Pele ikuzyiba kasimpe kulatukwabilila kukweenwa abaabo ibayiisya bubeji buli boobo.

16. Ino nguni wanyonganya njiisyo zyazikombelo zinji, alimwi ino wazinyonganya buti?

¹⁶ Sena zikombelo zinji zilazizuminizya njiisyo nzyoliyiisya Bbaibbele kujatikizya bafwide? Izinji tazizuminizyi pe. Nkaambo nzi? Nkaambo injiisyo zyabo zyanyonganizyigwa a Saatani. Ubelesya bukombi bwakubeja ikupa bantu kusyoma kuti bantu balazumanana kupona mubusena bwamyuuya nobafwa. Oobu mbubeji Saatani mbwabelesya abubeji bumbi ikupa kuti bantu bazanduke kuli Jehova Leza. Munzila nzi?

17. Nkaambo nzi njiisyo yakupenzyegwa lyoonse kukabe kutamani ncoimusampaula Jehova?

¹⁷ Mbubwenya mbotwaiya musyule, zikombelo zimwi ziyiisya kuti, ikuti muntu kajisi bukkale bubyaabi, afwa uunka kubusena bwamulilo nkwapenzyegwa kukabe kutamani. Injiisyo eeyi ilamusampaula Leza. Jehova ngu Leza siluyando alimwi kunyina nanga wapenzya bantu munzila eeyi. (Amubale 1 Johane 4:8) Inga mwalimvwa buti kujatikizya muntu uusubula mwanaakwe uutamvwi kwiinda mukumuumpa maanza mumulilo? Sena muntu uuli boobo inga mwamulemeka? Alimwi sena mubwini inga mwayanda akumuzyiba? Peepe! Inga mwayeeya kuti ngusilunya kapati! Pele Saatani uyanda kuti tusyome kuti Jehova ulabapenzya bantu mumulilo uutamani!

18. Ino kukomba bantu bafwide kuyeeme aanjiisyo yazikombelo yakubeja iili?

 ¹⁸ Alimwi Saatani ubelesya zikombelo zimwi ikuyiisya kuti bantu bafwa baba mizimu yeelede kulemekwa abantu bacipona. Ikweelana anjiisyo eeyi, imizimu ilakonzya kuba balongwe bagwasya naa basinkondo bayoosya. Bantu banji balaasyoma makani aakubeja aaya. Balabayoowa bantu bafwide alimwi balabalemeka akubakomba. Mukwiimpana, Ibbaibbele liyiisya kuti ibafwide baloona akuti tweelede kukomba buyo Leza mwini-mwini Jehova, Imulengi wesu a Sikutupa zyoonse.—Ciyubunuzyo 4:11.

19. Ino kuzyiba kasimpe kujatikizya lufwu kutugwasya kumvwisya njiisyo yamu Bbaibbele aimbi iili?

¹⁹ Ikuzyiba kasimpe kujatikizya bantu bafwide kulamukwabilila kukweenwa anjiisyo zyakubeja zyazikombelo. Alimwi kumugwasya kumvwisya njiisyo zya Bbaibbele zimbi. Mucikozyanyo, eelyo nomuzyiba kuti bantu tabaunki kubusena bwamyuuya nobafwa, icisyomezyo cabuumi butamani muparadaiso anyika ciba cini-cini kulindinywe.

20. Mmubuzyo nzi ngotutiilange-lange mucibalo citobela?

²⁰ Ikaindi, imwaalumi mululami Jobu wakabuzya mubuzyo ooyu wakuti: “Kuti naa muntu wafwa, sena uyoopona alimwi?” (Jobo 14:14, BT) Sena muntu uufwide inga wabusyigwa kuti apone alimwi? Ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya makani aaya cilaumbulizya kapati mbubwenya cibalo citobela mbocitondezya.